Giaùo Hoäi khoâng theå bò baét naït
phaûi thay ñoåi ñaïo lyù cuûa mình
Ñöùc Hoàng Y Rainer Maria Woelki: Giaùo Hoäi khoâng theå bò baét naït phaûi thay ñoåi ñaïo lyù cuûa mình.
J.B. Ñaëng Minh An dòch
Munich (VietCatholic News 12-04-2019) - Hoâm 14 thaùng Ba naêm 2019, Ñöùc Hoàng Y Reinhard Marx, Toång Giaùm Muïc cuûa Munich vaø Freising, vaø laø chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñöùc ñaõ tuyeân boá raèng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ôû Ñöùc ñang baét ñaàu moät "tieán trình coâng nghò vôùi hieäu löïc raøng buoäc" ñeå giaûi quyeát nhöõng gì ngaøi noùi laø ba vaán ñeà chính naûy sinh töø cuoäc khuûng hoaûng laïm duïng tính duïc cuûa haøng giaùo só: ñoù laø luaät ñoäc thaân linh muïc, giaùo lyù veà ñaïo ñöùc tình duïc vaø chuû nghóa giaùo só trò.
Phaûn öùng veà ñeà nghò naøy cuûa Ñöùc Hoàng Y Marx, Ñöùc Hoàng Y Rainer Maria Woelki cuûa toång giaùo phaän Koln /koeln/ (tieáng Anh laø Cologne) ñaõ coù moät baøi nhaän ñònh ñaêng treân tôø First Things ngaøy 10 thaùng Tö naêm 2019.
Nguyeân baûn tieáng Ñöùc coù nhan ñeà "Christus im Blick" ñaêng treân Die Tagespost. Baûn tieáng Anh coù nhan ñeà "Looking at Christ" ñaêng treân First Things. Döôùi ñaây laø baûn dòch sang Vieät ngöõ:
Looking at Christ - Höôùng nhìn veà Chuùa Kitoâ
Hoàng Y Rainer Maria Woelki
Giaùo Hoäi maø laøm gì? Caâu hoûi ñôn giaûn vaø voâ vò naøy vang leân ngaøy caøng thöôøng xuyeân hôn. Vaø noù thöôøng ñöôïc traû lôøi moät caùch thaúng thöøng: Toâi khoâng caàn Giaùo Hoäi! Thöôïng Ñeá aø? Muïc ñích cuûa cuoäc soáng ö? Chuùng ta ñeán töø ñaâu vaø chuùng ta ñi veà ñaâu, thaéc maéc laøm gì? Ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi töï traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy, hoaøn toaøn khoâng maøng ñeán Giaùo Hoäi. Nhöõng ngöôøi khaùc coá queân ñi nhöõng caâu hoûi hieän sinh naøy khi coù theå. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, rôøi khoûi Giaùo Hoäi laø heä quaû hôïp lyù cuûa söï khoâng tin; nhöõng ngöôøi khaùc thöøa nhaän Giaùo Hoäi toái thieåu cuõng coù moät vai troø xaõ hoäi nhaát ñònh naøo ñoù, moät muïc ñích baùc aùi coù theå hôïp phaùp hoùa söï toàn taïi cuûa Giaùo Hoäi vaø coù theå bieän minh cho vieäc hoã trôï cho Giaùo Hoäi, cho duø hoï khoâng dính líu gì ñeán Giaùo Hoäi. Caùc giaù trò Kitoâ giaùo khoâng sai, hoï noùi, vaø Giaùo Hoäi thöïc söï coù giuùp ñôõ cho nhöõng ngöôøi gaëp khoù khaên. Nhöõng ngöôøi khaùc ñaùnh giaù Giaùo Hoäi khoâng hôn gì moät yeáu toá cuûa truyeàn thoáng vaên hoùa chuùng ta vaø laø moät chuû nhaân quan troïng [mang laïi nhieàu coâng aên vieäc laøm cho xaõ hoäi]. Thaät ñaùng kinh ngaïc vaø xaáu hoå khi caøng ngaøy caøng ít ngöôøi muoán nghe chính thoâng ñieäp cöùu ñoä. Hoï khoâng yeâu caàu caùc bí tích vaø xem Phuùc AÂm laø tin ñoàn phaùt xuaát töø loøng suøng ñaïo, vaø kinh tin kính chæ laø tö duy ma thuaät. Roõ raøng, caùc söù giaû cuûa ñöùc tin ñaõ thaát baïi.
Do ñoù, coøn khaån caáp hôn nöõa ñoái vôùi caùc tín höõu laø haõy ñaët caâu hoûi naøy cho chính mình. Taïi sao chuùng ta caàn ñeán Giaùo Hoäi? Chuùng ta caàn ñaët caâu hoûi naøy, coi noù nhö moät thaùch thöùc vaø cô hoäi ñeå suy ngaãm vaø töï traán an. Ngöôøi Coâng Giaùo khoâng neân ñôn giaûn cho raèng hoï ñaõ luoân bieát caâu traû lôøi. Thay vaøo ñoù, caâu traû lôøi phaûi ñöôïc tìm thaáy moät laàn nöõa. Noù phaûi ñöôïc hoïc laïi vaø hieåu laïi. Baèng chöùng ngaøy hoâm nay cho thaáy raèng Giaùo Hoäi - nghóa laø taát caû chuùng ta - ñeàu ñaõ thaát baïi veà chính ñieàu ñoù.
Coù moät cuoäc tranh luaän ñang dieãn ra veà "nhöõng caûi toå" caàn thieát trong Giaùo Hoäi ôû Ñöùc. Noù phaûn aùnh moät caûm giaùc khuûng hoaûng. Giaùo Hoäi caûm nhaän ñöôïc nhöõng sai laàm vaø nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa rieâng mình moät caùch saâu saéc, nhöõng nhöôïc ñieåm ñoù khoâng kích hoaït nhöng ñöôïc laøm roõ leân ñaùng keå bôûi vuï tai tieáng laïm duïng vaø söï maát nieàm tin taøn khoác do noù gaây ra. Nhöng trong nhöõng cuoäc tranh luaän naøy, caâu hoûi haøng ñaàu thöôøng bò ñaûo loän. Chuùng ta nghe nhöõng loaïi caâu hoûi: Moïi ngöôøi muoán gì? mong ñôïi ñieàu gì nôi Giaùo Hoäi? Ñieàu gì thuaän lôïi vaø nhöõng gì ñaày traéc trôû? Giaùo Hoäi phaûi thích nghi ôû nhöõng ñieåm naøo ñeå coù theå ñöôïc chaáp nhaän? Töø ñoù, nhöõng ñoøi hoûi ñang ñöôïc nhanh choùng hình thaønh buoäc Giaùo Hoäi phaûi buoâng boû nhöõng gì laø "loãi thôøi" vaø phaûi "caäp nhaät", vaø raèng neáu khoâng coù nhöõng nhöôïng boä tröôùc nhöõng gì ngöôøi ta yeâu caàu thì Giaùo Hoäi ñôn giaûn laø seõ khoâng coù töông lai. Hôn theá nöõa, Giaùo Hoäi phaûi coâng nhaän thöïc teá cuûa cuoäc soáng ñöông ñaïi, thaäm chí phaûi thay ñoåi nhaän thöùc xem thöïc taïi cuûa cuoäc soáng nhö laø moät nguoàn maëc khaûi boå sung. Trong moät cuoäc tranh luaän ñöôïc ñònh hình theo kieåu naøy caùc cuoäc thaûo luaän luoân luoân ñöôïc keát thuùc vôùi moät nhu caàu: "Giaùo Hoäi phaûi taùi taïo laïi baûn thaân mình." Chaéc chaén laø nhöõng caâu hoûi vaø nhöõng khaúng ñònh naøy ñaùng ñöôïc toân troïng, chöù khoâng neân ñöôïc ñaùp traû moät caùch haèn hoïc. Chuùng baét nguoàn töø nhöõng moái quan taâm vaø tình huoáng khoù xöû maø toâi coù theå chia seû döïa treân kinh nghieäm caù nhaân cuûa rieâng mình. Nhöng toâi ñi ñeán nhöõng keát luaän khaùc.
Thöïc teá thöïc söï laø moät söï maëc khaûi, nhöng khoâng nhaát thieát laø moät maëc khaûi töø Thieân Chuùa. Phöông chaâm cuûa chuùng ta, do ñoù, khoâng phaûi laø thích öùng vôùi thöïc teá ñöông ñaïi, maø laø giaûi thích noù theo aùnh saùng cuûa Phuùc AÂm. Giaùo Hoäi ñöôïc keâu goïi ñeå phaân ñònh. Ñöøng baän taâm ñeán söùc eùp cuûa truyeàn thoâng vaø kyø voïng cuûa coâng chuùng baát keå chuùng maïnh meõ ñeán theá naøo, Giaùo Hoäi khoâng theå bò baét naït phaûi thay ñoåi ñaïo lyù cuûa mình neáu thay ñoåi ñoù traùi ngöôïc vôùi tinh thaàn cuûa Phuùc AÂm. Ñieàu ñoù khoâng chæ aùp duïng cho caùc tín lyù trung taâm veà Chuùa Ba Ngoâi hoaëc baûn tính Ngoâi Con cuûa Chuùa Kitoâ, maø coøn ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc vaán ñeà cô baûn khaùc. Noù coøn ñöôïc aùp duïng cho traät töï saùng taïo, söï boå sung giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, tình yeâu, söï chung thuûy vaø côûi môû cuûa hoï vôùi cuoäc soáng môùi. Toâi tin chaéc raèng söï trung thaønh caàn thieát naøy cuûa Giaùo Hoäi vôùi tinh thaàn Phuùc AÂm cuõng ñöôïc aùp duïng cho nhöõng ai, keå töø thôøi Taân Öôùc, ñaõ daønh heát töï do cuûa mình cho Chuùa Kitoâ vaø cho nhöõng ngöôøi ñöôïc giao phoù cho hoï baèng caùch töø boû hoân nhaân vaø gia ñình. Cuoái cuøng, noù cuõng ñöôïc aùp duïng cho söï kieän laø Giaùo Hoäi, vaâng theo göông maãu cuûa Chuùa Kitoâ, khoâng theå phong chöùc linh muïc cho phuï nöõ. Nhöõng ñieàu naøy vaø caùc quyeát ñònh töông töï nhö theá coù taàm aûnh höôûng quan yeáu ñeán möùc khoâng theå thay ñoåi baèng moät neùt buùt. Thay ñoåi nhöõng ñieàu nhö theá thì coù khaùc gì tuyeân boá raèng nhöõng höôùng daãn maø Chuùa Cha ban qua Chuùa Con trong Chuùa Thaùnh Thaàn cho Giaùo Hoäi laø khoâng ñaùng tin caäy, vaø vieäc Giaùo Hoäi khaúng ñònh neàn taûng thieâng lieâng cuûa mình chæ laø moät lôøi noùi doái. Söï yeáu ñuoái nhö vaäy khoâng daãn ñeán töông lai.
Toâi cuõng chaúng thaáy bò thuyeát phuïc tröôùc laäp luaän cho raèng Giaùo Hoäi seõ khoâng coù löïa choïn naøo khaùc, vì moïi ngöôøi seõ "boû phieáu baèng ñoâi chaân cuûa mình" vaø quay löng laïi vôùi Giaùo Hoäi. Thoâng ñieäp cuûa chính Chuùa Kitoâ ñoâi khi ñöôïc ñaùp laïi vôùi söï chaáp thuaän vaø coå vuõ, nhöng cuõng laém khi vaáp phaûi hieåu nhaàm vaø töø choái: "Lôøi naøy chöôùng tai quaù! Ai maø nghe noåi?" (Ga 6:60). Chuùa Gieâsu ñaõ khoâng thích nghi giaùo huaán cuûa mình vôùi mong muoán cuûa ngöôøi daân: Thay vaøo ñoù, vì lôïi ích cuûa söï thaät Ngaøi chaáp nhaän raèng "nhieàu moân ñeä ruùt lui, khoâng coøn ñi theo Ngöôøi nöõa." (Ga 6:66). Soá ñoâng vaø ña soá khoâng bao giôø coù theå quyeát ñònh söï thaät; kinh nghieäm cuûa Giaùo Hoäi vaø caû kinh nghieäm lòch söû noùi chung cho thaáy raèng ña soá coù theå sai laàm vaø laàm ñöôøng laïc loái moät caùch khuûng khieáp. Duø sao cuõng neân ñaët caâu hoûi: ña soá laø gì? Noùi moät caùch roõ raøng: phaûi chaêng ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi cuõng phaûi bò beû cong tröôùc aùp löïc cuûa söï nghi ngôø veà söï phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ? Lieäu ña soá cuoái cuøng coù quyeàn quyeát ñònh loaïi boû caûm thöùc coù loãi vaø toäi loãi khoûi nieàm tin Kitoâ hay khoâng? Chuyeän gì xaûy ra neáu nhöõng ngöôøi "boû phieáu baèng ñoâi chaân cuûa mình" moät ngaøy naøo ñoù töø choái khoâng tin vaøo baûn tính Ngoâi Con cuûa Chuùa Kitoâ, vaø giaûn löôïc Ngaøi xuoáng thaønh moät con ngöôøi göông maãu khoâng hôn khoâng keùm? Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, lieäu nhöõng gì toâi ñaõ nghe raát nhieàu laàn trong nhöõng tuaàn gaàn ñaây vaãn coøn ñöôïc aùp duïng hay khoâng? Lieäu Giaùo Hoäi phaûi "coù haønh ñoäng" vì khoâng coù löïa choïn khaùc? Lieäu nhöõng "thöïc taïi môùi" naøy cuõng ñöôïc khaúng ñònh laø nguoàn maëc khaûi?
Moät ñieàu nöõa caàn xem xeùt: Töø caùc baùo caùo treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng, ngöôøi ta nhanh choùng coù aán töôïng raèng tình duïc, chöù khoâng phaûi ñöùc tin, laø vaán ñeà ôû ñaây. Baèng caùch naøo ñoù, moïi thöù döôøng nhö xoay quanh tình duïc, tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp: luaät ñoäc thaân linh muïc, taùi hoân, soáng thöû maø khoâng keát hoân, ñoàng tính luyeán aùi, quan heä tình duïc ngoaøi hoân nhaân. Giaùo Hoäi neân caån thaän ñöøng xaùc nhaän böùc tranh meùo moù naøy baèng caùch giôùi haïn baûn thaân trong nhöõng cuoäc tranh luaän nhö theá. Vaø khi Giaùo Hoäi noùi veà tình duïc, Giaùo Hoäi neân phaûn aûnh veà nhöõng gì laø thieát yeáu, nhöõng gì laø toát vaø hy voïng. Trung taâm giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi khoâng phaûi laø söï caám ñoaùn maø laø moät lôøi höùa, moät lôøi höùa veà haïnh phuùc. Tình duïc cuûa con ngöôøi laø moät phaàn trong keá hoaïch cöùu roãi cuûa Thieân Chuùa, vaø soáng coù yù thöùc vaø coù traùch nhieäm laø nguoàn vui vaø söï soáng môùi. Giaùo huaán luaân lyù cuûa Giaùo Hoäi, thöôøng bò chæ trích vaø ñöôïc cho laø caàn caûi caùch, giöõ nguyeân moät lôøi höùa coù nguy cô bò tuyeät chuûng trong vaên hoùa giaûi trí cuûa chuùng ta ngaøy nay, ñoù laø tình yeâu vó ñaïi toàn taïi! Tình yeâu toàn taïi nhö lôøi höùa khoâng theå phaù vôõ cuûa Chuùa ñoái vôùi chuùng ta. Tình yeâu cuõng coù theå toàn taïi vaø ñöôïc traûi nghieäm trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta trong moät cuoäc hoân nhaân oån ñònh hay trong ñôøi soáng taän hieán cuûa linh muïc; vaø caû tình yeâu vôùi Chuùa laø ñích ñieåm, nieàm an uûi vaø nguoàn söùc maïnh cuûa chuùng ta. Treân thöïc teá, nhöõng ngöôøi naøy toàn taïi ôû ñaây vaø baây giôø: ñoù nhöõng ngöôøi ñaõ keát hoân, gaén boù vôùi nhau qua nhöõng thònh vöôïng vaø gian truaân, chung thuûy vôùi nhau suoát cuoäc ñôøi; caùc linh muïc vaø tu só soáng ôn goïi trong thôøi thuaän tieän cuõng nhö nhöõng luùc khoù khaên. Trong nhöõng oàn aøo thuùc baùch raèng ñieàu naøy ñieàu kia phaûi thay ñoåi vaø taát caû ñaõ loãi thôøi, chuùng ta khoâng ñöôïc queân nhöõng thöïc teá naøy.
Cuoái cuøng, taát caû nhöõng ngöôøi trong vaø ngoaøi Giaùo Hoäi ñang hoâ haøo maïnh meõ nhöõng thay ñoåi (baõi boû cuoäc soáng ñoäc thaân linh muïc, xem xeùt laïi ñoàng tính luyeán aùi, phong chöùc cho phuï nöõ, chaáp nhaän quan heä tình duïc ngoaøi hoân nhaân) ñaõ khoâng traû lôøi ñöôïc moät caâu hoûi: Taïi sao caùc Kitoâ höõu Tin laønh ôû Ñöùc khoâng phaùt trieån? Hoï ñaõ thöïc hieän taát caû nhöõng gì ñang ñöôïc hoâ haøo. Tuy nhieân, hoï khoâng ôû moät vò theá toát hôn chuùng ta, coù theå thaáy toû töôøng trong söï thöïc haønh ñöùc tin cuûa hoï, hoï chæ tuyeån duïng ñöôïc raát ít ngöôøi cho caùc hoaït ñoäng muïc vuï, trong khi doøng ngöôøi luõ löôït rôøi boû giaùo hoäi cuûa hoï vaãn khoâng döùt. Chaúng leõ nhöõng ñieàu ñoù khoâng chæ ra raèng vaán ñeà thöïc söï naèm ôû choã khaùc, vaø raèng toaøn boä Kitoâ giaùo ñang phaûi ñoái maët vôùi moät cuoäc khuûng hoaûng veà ñöùc tin vaø nhaän thöùc, chöù khoâng phaûi laø thích öùng hay khoâng vôùi moät "thöïc taïi môùi cuûa cuoäc soáng" ñöôïc trình baøy nhö khoâng theå cöôõng laïi ñöôïc?
Trong theá giôùi hieän taïi cuûa chuùng ta, coù moät söï thieáu hieåu bieát lan roäng veà caùc khía caïnh trung taâm cuûa ñöùc tin Coâng Giaùo, ñaëc bieät lieân quan ñeán caùc bí tích vaø chöùc tö teá, nhöng cuõng lieân quan ñeán nhöõng söï thaät cô baûn ñaõ ñöôïc maëc khaûi vaø caùch thöùc caùc Kitoâ höõu thöïc haønh ñöùc tin vaø soáng cuoäc soáng cuûa hoï. Hôn baát cöù ñieàu gì khaùc, söï thieáu hieåu bieát cô baûn veà ñöùc tin ñang raát phoå bieán trong xaõ hoäi phaûi ñaùnh thöùc ngöôøi Coâng Giaùo chuùng ta môùi phaûi! Noù cho thaáy roõ raèng chuùng ta ñang laøm ñieàu gì ñoù sai. Chuùng ta ñang noùi quaù nhieàu veà Giaùo Hoäi theo nhöõng thuaät ngöõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi theá giôùi, vaø khoâng ñaày ñuû veà Chuùa Kitoâ. Quaù thöôøng xuyeân, chuùng ta nhìn vaøo chính mình, chöù khoâng thöôøng xuyeân nhìn vaøo Ngaøi. Ngay töø ñaàu, Kitoâ giaùo laø moät neàn vaên hoùa thay theá; noù ñöùng giöõa theá giôùi naøy vaø böôùc vaøo moät thôøi khaéc ñaëc bieät cuûa lòch söû. Kitoâ Giaùo khoâng phaûi laø moät tröôøng phaùi tö töôûng hay trieát hoïc, nhöng ngay töø ñaàu ñaõ moät cuoäc gaëp gôõ vôùi moät nhaân vò soáng ñoäng, moät nieàm tin nôi maùu thòt, moät ñieàu coù theå ñöôïc traûi nghieäm cuï theå. Ñöùc tin naøy khoâng bao giôø coù chung moät cuøng ñích vôùi theá giôùi. Ñöùc tin cuûa chuùng ta luoân höôùng ñeán moät theá giôùi khaùc, moät theá giôùi sieâu vieät.
Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI ñeà nghò raèng "de-worldlization" (Entweltlichung, taùch rôøi khoûi theá gian) phaûi laø con ñöôøng cuûa Giaùo Hoäi. Khaùi nieäm quan troïng naøy ñaõ bò gaït sang moät beân quaù nhanh choùng, nhöng neân ñöôïc xem xeùt laïi saâu saéc hôn. Theo toâi, noù khoâng coù nghóa laø ruùt lui khoûi theá giôùi, nhöng laø nhôù ñeán ñaëc tính ñoäc ñaùo cuûa thoâng ñieäp cöùu ñoä Kitoâ giaùo. Chæ khi Giaùo Hoäi höôùng nhìn xa hôn theá giôùi naøy vaø laøm chöùng cho vieäc Con Thieân Chuùa ñaõ cöùu chuoäc theá giôùi, Giaùo Hoäi môùi tieáp tuïc chinh phuïc ñöôïc moïi ngöôøi vaø ñöa hoï ñeán ôn cöùu roãi.
Noùi moät caùch tröïc tieáp: Chuùng ta phaûi ñoái dieän vôùi söï löïa choïn saâu saéc naøy hoaëc Giaùo Hoäi taùch bieät khoûi tinh thaàn theá gian, hoaëc theá giôùi naøy taùch bieät khoûi Kitoâ Giaùo ít nhaát ôû phaàn naøy cuûa theá giôùi, maø ngöôøi Ñöùc chuùng ta ñang soáng.
Ñöøng hieåu laàm toâi: Toâi khoâng ñeà xuaát chuû nghóa truyeàn thoáng muø quaùng, hoaëc moät noãi hoaøi nhôù veà nhöõng ngaøy xöa ñöôïc cho laø toát ñeïp. Toâi cuõng khoâng muoán chuùng ta khoanh troøn trong caùc toa xe, gioáng nhö moät ñaøn chieân nhoû ngoan ñaïo ñang coá thuû. Traùi laïi, toâi muoán taêng tröôûng vaø hoài sinh. Toâi muoán nieàm tin ôû ñaây vaø baây giôø. Nhöng nhöõng chöùng taù cuûa chuùng ta chæ coù theå chaïm vaøo vaø truyeàn caûm höùng cho moïi ngöôøi ngaøy hoâm nay neáu nhö chuùng ta trung thaønh vôùi söù meänh cuûa mình. Con ñöôøng cuûa Giaùo Hoäi chæ coù theå daãn vaøo töông lai, chöù khoâng theå ñi vaøo quaù khöù. Nhöng Giaùo Hoäi seõ chæ coù theå ñònh hình töông lai neáu Giaùo Hoäi taùi cam keát vôùi Chuùa Kitoâ vaø trôû veà vôùi Ngaøi ôû nôi Giaùo Hoäi ñaõ laïc maát Ngaøi.
Giaùo Hoäi ñeå laøm gì? Caâu traû lôøi caàn phaûi ñöôïc tìm kieám vaø gaëp laïi moät laàn nöõa, chöù khoâng phaûi laø phaùt minh laïi. Neáu chuùng ta thaønh thaät, con ngöôøi khoâng phaùt minh ra baát cöù thöù gì, caû theá giôùi laãn baûn thaân chuùng ta, caû Giaùo Hoäi laãn ñöùc tin. Taát caû moïi thöù ñöôïc giao phoù cho chuùng ta. Moïi thöù ñaõ ñöôïc trao cho chuùng ta khoâng phaûi vì baát kyø coâng ñöùc naøo cuûa chuùng ta. Chæ trong tinh thaàn naøy vaø vôùi söï khieâm nhöôøng naøy, Giaùo Hoäi môùi coù theå canh taân mình. Giaùo Hoäi phaûi ñeå cho mình ñöôïc höôùng daãn khoâng phaûi baèng caùch nhìn vaøo baûn thaân hay theá giôùi, maø caùch duy nhaát laø nhìn vaøo Ñaáng Cöùu Roãi, nhìn vaøo Chuùa Kitoâ.
+ Ñöùc Hoàng Y Rainer Maria Woelki Toång Giaùm Muïc Cologne.
(Source: First Things Looking at Christ)