Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI leân tieáng:
Giaùo Hoäi vaø Tai tieáng Laïm duïng Tình duïc
Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI leân tieáng: Giaùo Hoäi vaø Tai tieáng Laïm duïng Tình duïc.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 11-04-2019) - Theo National Catholic Register, trong tuyeân boá yù nghóa nhaát keå töø ngaøy töø nhieäm ngoâi giaùo hoaøng naêm 2013, Ñöùc Giaùo Hoaøng Höu Trí Beâneâñíctoâ XVI vöøa vieát 1 tieåu luaän khaù daøi veà naïn giaùo só laïm duïng tình duïc trong ñoù, ngaøi giaûi thích ñieàu ngaøi cho laø goác reã cuûa cuoäc khuûng hoaûng, haäu quaû noù taïo cho chöùc linh muïc vaø Giaùo Hoäi neân ñaùp öùng toát nhaát ra sao.
Trong baøi tieåu luaän daøi hôn 6,000 chöõ naøy, ñöôïc ñaêng ngaøy 11 thaùng Tö naêm 2019, treân nguyeät san Klerusblatt, moät taäp san ôû vuøng Bavaria, Ñöùc, Ñöùc Beâneâñíctoâ thöù 16 chuû yeáu ñoå loãi cho cuoäc caùch maïng tình duïc vaø vieäc suïp ñoå neàn thaàn hoïc luaân lyù Kitoâ giaùo sau Coâng Ñoàng Vatican II. Hai ñieàu naøy ñaõ phaù hoaïi neàn huaán luyeän trong caùc chuûng vieän tröôùc Vatican II.
Chuùng toâi xin chuyeån dòch Vieät ngöõ troïn baøi tieåu luaän cuûa ngaøi:
Töø ngaøy 21 ñeán 24 thaùng 2 naêm 2019, theo lôøi môøi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, caùc chuû tòch cuûa caùc Hoäi Ñoàng giaùm muïc theá giôùi ñaõ taäp trung taïi Vatican ñeå thaûo luaän veà cuoäc khuûng hoaûng ñöùc tin vaø Giaùo hoäi hieän nay; moät cuoäc khuûng hoaûng ñöôïc caûm nghieäm treân toaøn theá giôùi sau nhöõng tieát loä gaây ngôõ ngaøng veà naïn giaùo só laïm duïng gaây ra cho caùc treû vò thaønh nieân.
Phaïm vi vaø möùc ñoä nghieâm troïng cuûa caùc bieán coá ñöôïc baùo caùo ñaõ khieán caùc linh muïc cuõng nhö giaùo daân voâ cuøng buoàn baõ, vaø ñaõ khieán nhieàu ngöôøi phaûi ñaët nghi vaán ñoái vôùi chính Ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi. Caàn phaûi göûi ñi moät thoâng ñieäp maïnh meõ, vaø tìm kieám moät khôûi ñaàu môùi, ñeå laøm cho Giaùo hoäi moät laàn nöõa thöïc söï ñaùng tin caäy nhö moät aùnh saùng giöõa caùc daân toäc vaø nhö moät löïc löôïng phuïc vuï choáng laïi söùc maïnh huûy dieät.
Vì baûn thaân toâi ñaõ töøng phuïc vuï trong moät vò trí traùch nhieäm vôùi tö caùch laø muïc töû cuûa Giaùo hoäi taïi thôøi ñieåm buøng noå coâng khai cuoäc khuûng hoaûng, vaø trong thôøi gian daãn tôùi noù, toâi ñaõ phaûi töï hoûi mình - maëc duø nay, vôùi tö caùch höu trí, toâi khoâng chòu traùch nhieäm tröïc tieáp nöõa - toâi coù theå ñoùng goùp ñöôïc gì vaøo moät khôûi ñaàu môùi.
Do ñoù, sau khi cuoäc hoïp cuûa caùc chuû tòch cuûa caùc hoäi ñoàng giaùm muïc ñaõ ñöôïc coâng boá, toâi ñaõ thu thaäp moät soá ghi cheùp nhôø ñoù toâi coù theå ñoùng goùp moät hoaëc hai nhaän xeùt ñeå hoã trôï trong giôø phuùt khoù khaên naøy.
Sau khi lieân laïc vôùi Quoác vuï khanh, Ñöùc Hoàng Y [Pietro] Parolin vaø Ñöùc Thaùnh Cha [Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ], ñieàu xem ra thích hôïp laø aán haønh baûn vaên naøy treân Klerusblatt [moät taäp san ñònh kyø haøng thaùng cho haøng giaùo só taïi haàu heát caùc giaùo phaän xöù Bavaria].
Coâng trình cuûa toâi ñöôïc chia thaønh ba phaàn.
Trong phaàn thöù nhaát, toâi nhaèm trình baøy ngaén goïn boái caûnh xaõ hoäi roäng lôùn hôn cuûa vaán ñeà, maø neáu khoâng, ta khoâng theå hieåu noåi noù. Toâi seõ coá gaéng chöùng toû raèng trong nhöõng naêm 1960, moät bieán coá lôùn ñaõ xaûy ra, vôùi quy moâ chöa töøng coù trong lòch söû. Coù theå noùi raèng trong 20 naêm töø 1960 ñeán 1980, caùc tieâu chuaån quy phaïm tröôùc ñaây veà tính duïc ñaõ suïp ñoå hoaøn toaøn, vaø moät söï bình thöôøng môùi ñaõ naûy sinh maø cho ñeán nay ñaõ trôû thaønh chuû ñeà cho nhieàu coá gaéng ngaên chaën.
Trong phaàn thöù hai, toâi nhaán maïnh caùc haäu quaû cuûa tình huoáng naøy ñoái vôùi vieäc ñaøo taïo caùc linh muïc vaø cuoäc soáng cuûa caùc ngaøi.
Cuoái cuøng, trong phaàn thöù ba, toâi muoán khai trieån moät soá vieãn aûnh cho moät ñaùp öùng thích ñaùng veà phía Giaùo hoäi.
Phaàn I
(1) Vaán ñeà baét ñaàu vôùi vieäc daãn nhaäp, ñöôïc nhaø nöôùc ra leänh vaø hoã trôï, caùc treû em vaø ngöôøi treû vaøo baûn chaát tính duïc. ÔÛ Ñöùc, Boä tröôûng Y teá luùc ñoù, baø [Kate] Strobel, ñaõ cho laøm moät boä phim trong ñoù moïi thöù tröôùc ñaây khoâng ñöôïc pheùp trình chieáu coâng khai, bao goàm caû vieäc giao hôïp tính duïc, giôø ñaây ñöôïc chieáu nhaèm muïc ñích giaùo duïc. Ñieàu ban ñaàu chæ nhaèm giaùo duïc giôùi tính cho ngöôøi treû sau ñoù ñaõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi nhö moät giaûi phaùp khaû thi.
Hieäu quaû töông töï ñaõ ñaït ñöôïc bôûi cuoán "Sexkoffer" ñöôïc xuaát baûn bôûi chính phuû AÙo [Moät "vali" gaây tranh caõi veà caùc taøi lieäu giaùo duïc giôùi tính ñöôïc söû duïng trong caùc tröôøng hoïc cuûa AÙo vaøo cuoái nhöõng naêm 1980]. Caùc boä phim tính duïc vaø khieâu daâm luùc ñoù ñaõ trôû thaønh moät bieán coá thoâng thöôøng, ñeán möùc chuùng ñöôïc chieáu taïi caùc raïp chieáu phim thôøi söï [Bahnhofskinos]. Toâi vaãn coøn nhôù, khi cuoác boä qua thaønh phoá Regensburg, ñöôïc thaáy raát ñoâng ngöôøi xeáp haøng tröôùc moät raïp chieáu phim lôùn, moät ñieàu maø tröôùc ñaây chuùng ta chæ thaáy trong thôøi chieán, luùc ngöôøi ta chôø mong moät cuoäc phaân phoái ñaëc bieät naøo ñoù. Toâi cuõng nhôù ñeán thaønh phoá vaøo Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh naêm 1970 vaø thaáy moïi baûng quaûng caùo ñöôïc daùn leân vôùi moät taám aùp phích lôùn hình hai ngöôøi hoaøn toaøn khoûa thaân ñang oâm saùt laáy nhau.
Trong soá caùc quyeàn töï do maø Caùch maïng naêm 1968 tìm caùch ñaáu tranh laø quyeàn töï do tính duïc hoaøn toaøn naøy, moät thöù khoâng coøn thöøa nhaän baát cöù quy taéc naøo nöõa.
Söï suïp ñoå tinh thaàn cuõng lieân quan ñeán xu höôùng thích baïo löïc. Ñoù laø lyù do taïi sao phim tính duïc khoâng coøn ñöôïc pheùp söû duïng treân maùy bay vì baïo löïc seõ buøng phaùt trong coäng ñoàng haønh khaùch nhoû. Vaø vì quaàn aùo thôøi ñoù cuõng gaây ra söï gaây haán khoâng keùm, neân caùc hieäu tröôûng caùc tröôøng cuõng ñaõ coá gaéng aùp duïng ñoàng phuïc hoïc sinh nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho moâi tröôøng hoïc taäp.
Moät phaàn dieän maïo (physiognomy) cuûa cuoäc Caùch maïng naêm 68 laø vieäc luùc ñoù, ngöôøi ta cuõng chaån ñoaùn aáu daâm laø ñieàu ñöôïc pheùp vaø thích ñaùng.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi treû tuoåi trong Giaùo hoäi, nhöng khoâng chæ ñoái vôùi hoï, ñaây laø moät khoaûng thôøi gian raát khoù khaên xeùt veà nhieàu phöông dieän. Toâi ñaõ luoân töï hoûi laøm theá naøo nhöõng ngöôøi treû tuoåi trong tình huoáng naøy coù theå tieáp caän chöùc linh muïc vaø chaáp nhaän noù, vôùi taát caû caùc heä luïy cuûa noù. Söï suïp ñoå saâu roäng cuûa theá heä linh muïc tieáp theo trong nhöõng naêm thaùng ñoù vaø soá löôïng hoaøn tuïc raát cao laø haäu quaû cuûa taát caû nhöõng khai trieån naøy.
(2) Ñoàng thôøi, ñoäc laäp vôùi söï khai trieån naøy, thaàn hoïc luaân lyù Coâng Giaùo ñaõ chòu moät söï suïp ñoå khieán Giaùo hoäi khoâng theå choáng laïi nhöõng thay ñoåi naøy trong xaõ hoäi. Toâi seõ coá gaéng phaùc thaûo ngaén goïn quyõ ñaïo cuûa söï khai trieån naøy.
Cho ñeán Coâng ñoàng Vatican II, thaàn hoïc luaân lyù Coâng Giaùo chuû yeáu ñöôïc xaây döïng treân luaät töï nhieân, trong khi chæ coù Saùch Thaùnh ñöôïc trích daãn laøm neàn taûng hoaëc ñeå chöùng minh. Trong cuoäc ñaáu tranh cuûa Coâng ñoàng nhaèm moät söï hieåu bieát môùi veà Maëc Khaûi, giaûi phaùp luaät töï nhieân phaàn lôùn ñaõ bò töø boû vaø moät neàn thaàn hoïc luaân lyù hoaøn toaøn döïa treân Kinh thaùnh ñaõ ñöôïc yeâu caàu.
Toâi vaãn coøn nhôù caùch phaân khoa Doøng Teân ôû Frankfurt ñaõ huaán luyeän moät Cha treû coù naêng khieáu cao (Bruno Schuller) nhaèm muïc ñích khai trieån moät neàn luaân lyù hoaøn toaøn döïa treân Kinh thaùnh. Luaän aùn tuyeät vôøi cuûa Cha Schuller cho thaáy böôùc ñaàu tieân höôùng tôùi vieäc xaây döïng moät neàn luaân lyù döïa treân Kinh thaùnh. Cha Schuller sau ñoù ñöôïc göûi sang Myõ ñeå nghieân cöùu theâm vaø trôû veà vôùi vieäc nhaän ra raèng töø Kinh thaùnh maø thoâi, moät neàn luaân lyù khoâng theå ñöôïc phaùt bieåu moät caùch coù heä thoáng. Sau ñoù, ngaøi ñaõ thöû moät neàn thaàn hoïc luaân lyù thöïc duïng hôn, nhöng khoâng theå cung caáp ñöôïc moät caâu traû lôøi naøo cho cuoäc khuûng hoaûng luaân lyù.
Cuoái cuøng, chuû yeáu chæ coøn giaû thuyeát cho raèng luaân lyù ñöôïc chuyeân nhaát quyeát ñònh bôûi muïc ñích cuûa haønh ñoäng con ngöôøi ñang thònh haønh maø thoâi. Duø cuïm töø xöa "muïc ñích bieän minh cho phöông tieän" khoâng ñöôïc xaùc nhaän ôû daïng thoâ thieån naøy, nhöng caùch suy nghó cuûa noù ñaõ trôû thaønh döùt khoaùt. Do ñoù, khoâng coøn baát cöù ñieàu gì coù theå taïo neân moät ñieàu toát tuyeät ñoái nöõa, cuõng nhö khoâng coøn baát cöù ñieàu gì xaáu xa töø caên baûn nöõa; [coù theå] chæ coøn caùc pheâ phaùn giaù trò töông ñoái maø thoâi. Khoâng coøn ñieàu toát [tuyeät ñoái], maø chæ coøn ñieàu töông ñoái toát hôn maø thoâi, tuøy theo thôøi ñieåm vaø hoaøn caûnh.
Cuoäc khuûng hoaûng veà coâng chính hoùa vaø vieäc trình baøy luaân lyù Coâng Giaùo ñaõ ñaït ñeán tyû leä bi thaûm vaøo cuoái caùc thaäp nieân 80 vaø 90. Vaøo ngaøy 5 thaùng 1 naêm 1989, "Tuyeân boá Cologne", ñöôïc kyù bôûi 15 giaùo sö thaàn hoïc Coâng Giaùo, ñaõ ñöôïc coâng boá. Noù taäp chuù vaøo caùc ñieåm khuûng hoaûng ña daïng trong moái lieân heä giöõa huaán quyeàn giaùm muïc vaø nhieäm vuï cuûa thaàn hoïc. [Phaûn öùng ñoái vôùi] baûn vaên naøy, luùc ñaàu khoâng vöôït quaù möùc phaûn khaùng thoâng thöôøng, ñaõ nhanh choùng phaùt trieån thaønh moät söï phaûn ñoái kòch lieät choáng laïi huaán quyeàn cuûa Giaùo hoäi vaø taäp hôïp, moät caùch oàn aøo vaø hieån thò, tieàm naêng phaûn khaùng hoaøn caàu choáng laïi caùc baûn vaên tín lyù döï kieán cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II (x. D. Mieth, Kolner Erklarung, LThK, VI3, trang 196) [LTHK laø The Lexikon fur Theologie und Kirche, moät Töø Vöïng Thaàn Hoïc vaø Giaùo Hoäi" baèng tieáng Ñöùc maø caùc nhaø bieân taäp goàm Karl Rahner vaø Ñöùc Hoàng Y Walter Kasper].
Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, ngöôøi bieát raát roõ tình huoáng cuûa thaàn hoïc luaân lyù vaø theo saùt noù, ñaõ uûy nhieäm vieäc vieát moät thoâng ñieäp ñeå ñieàu chænh caùc ñieàu naøy. Noù ñöôïc coâng boá döôùi töïa ñeà "Veritatis splendor" (Choùi Ngôøi Chaân Lyù) vaøo ngaøy 6 thaùng 8 naêm 1993, vaø noù ñaõ laøm noå ra nhieàu phaûn öùng döõ doäi töø phía caùc nhaø thaàn hoïc luaân lyù. Tröôùc noù, "Saùch Giaùo lyù Giaùo hoäi cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo" moät caùch thuyeát phuïc vaø coù heä thoáng, ñaõ trình baøy neàn luaân lyù nhö ñaõ ñöôïc Giaùo hoäi coâng boá.
Toâi seõ khoâng bao giôø queân nhaø thaàn hoïc luaân lyù ngöôøi Ñöùc luùc baáy giôø Franz Bockle, ngöôøi ñaõ trôû veà queâ höông Thuïy Só sau khi nghæ höu, ñaõ tuyeân boá tröôùc nhöõng quyeát ñònh coù theå coù cuûa thoâng ñieäp "Veritatis splendor" raèng neáu thoâng ñieäp xaùc ñònh raèng coù nhöõng haønh ñoäng voán luoân luoân vaø trong moïi tröôøng hôïp ñöôïc xeáp loaïi laø xaáu xa, ngaøi seõ thaùch thöùc noù baèng moïi nguoàn löïc ngaøi ñang coù trong tay.
Chính Thieân Chuùa, Ñaáng Thöông Xoùt, ñaõ tha cho ngaøi khoûi phaûi ñöa quyeát taâm cuûa ngaøi ra thöïc haønh; Bockle qua ñôøi vaøo ngaøy 8 thaùng 7 naêm 1991. Thoâng ñieäp ñöôïc coâng boá vaøo ngaøy 6 thaùng 8 naêm 1993 vaø quaû thöïc coù bao goàm lôøi xaùc ñònh raèng coù nhöõng haønh ñoäng khoâng bao giôø coù theå trôû neân toát ñöôïc.
Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ yù thöùc ñaày ñuû taàm quan troïng cuûa quyeát ñònh naøy vaøo luùc ñoù vaø veà phaàn naøy cuûa baûn vaên, ngaøi ñaõ moät laàn nöõa tham khaûo yù kieán caùc chuyeân gia haøng ñaàu, nhöõng ngöôøi khoâng tham gia vaøo vieäc bieân taäp thoâng ñieäp. Ngaøi bieát raèng ngaøi khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa veà söï kieän: vieäc tính toaùn luaân lyù (motal calculus) lieân quan ñeán vieäc caân baèng caùc ñieàu toát phaûi toân troïng moät giôùi haïn sau cuøng. Coù nhöõng ñieàu toát khoâng bao giôø bò trao ñoåi.
Coù nhöõng giaù trò khoâng bao giôø ñöôïc töø boû ñeå ñoåi laáy moät giaù trò lôùn hôn vaø thaäm chí vöôït quaù söï baûo toàn söï soáng theå lyù. Coù vieäc töû vì ñaïo. Thieân Chuùa [noùi veà] khoâng haún chæ laø veà söï sinh toàn theå lyù. Moät cuoäc soáng ñöôïc mua baèng vieäc baùc boûThieân Chuùa, moät cuoäc soáng döïa treân lôøi doái traù toái haäu, khoâng laø moät cuoäc soáng.
Phuùc töû ñaïo laø moät phaïm truø caên baûn cuûa söï hieän höõu Kitoâ giaùo. Söï kieän phuùc töû ñaïo khoâng coøn caàn thieát veà maët luaân lyù trong lyù thuyeát do Bockle vaø nhieàu ngöôøi khaùc chuû tröông cho thaáy raèng baûn chaát cuûa Kitoâ giaùo ñang bò ñe doïa.
Tuy nhieân, giöõa luùc aáy, trong thaàn hoïc luaân lyù, moät caâu hoûi khaùc ñaõ trôû neân caáp baùch: Giaû thuyeát cho raèng huaán quyeàn cuûa Giaùo hoäi caàn coù thaåm quyeàn sau cuøng ("voâ ngoä") chæ trong caùc vaán ñeà lieân quan ñeán chính ñöùc tin maø thoâi, ñang ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi; (theo quan ñieåm naøy) caùc vaán ñeà lieân quan ñeán luaân lyù khoâng neân naèm trong phaïm vi caùc quyeát ñònh khoâng theå sai laàm cuûa Huaán quyeàn Giaùo hoäi. Coù leõ coù moät ñieàu gì ñoù ñuùng veà giaû thuyeát naøy ñuû ñeå ta phaûi thaûo luaän theâm. Nhöng coù moät taäp hôïp luaân lyù toái thieåu gaén lieàn moät caùch khoâng theå thaùo gôõ vôùi nguyeân taéc neàn taûng cuûa ñöùc tin vaø phaûi ñöôïc baûo veä neáu ñöùc tin khoâng bò giaûn löôïc thaønh moät lyù thuyeát nhöng ñuùng hôn, ñöôïc thöøa nhaän trong caùc chuû tröông cuûa noù ñoái vôùi ñôøi soáng cuï theå.
Taát caû nhöõng ñieàu treân cho thaáy roõ raøng trong caên baûn, thaåm quyeàn cuûa Giaùo hoäi trong caùc vaán ñeà luaân lyù ñaõ bò nghi vaán nhö theá naøo. Nhöõng ngöôøi baùc boû Giaùo hoäi nhö moät naêng quyeàn giaûng daïy cuoái cuøng trong lónh vöïc naøy buoäc Giaùo hoäi phaûi im laëng chính taïi bieân giôùi giöõa söï thaät vaø doái traù ñang bò ñe doïa.
Ñoäc laäp vôùi vaán ñeà naøy, trong nhieàu giôùi thaàn hoïc luaân lyù, ngöôøi ta ñaõ trình baày giaû thuyeát cho raèng Giaùo hoäi khoâng vaø khoâng theå coù neàn luaân lyù rieâng cuûa mình. Laäp luaän cuûa hoï laø moïi giaû thuyeát luaân lyù cuõng phaûi bieát caùc song haønh trong caùc toân giaùo khaùc vaø do ñoù, moät sôû höõu luaân lyù Kitoâ giaùo khoâng theå hieän höõu ñöôïc. Nhöng caâu hoûi veà baûn chaát ñoäc ñaùo cuûa luaân lyù Kinh thaùnh khoâng ñöôïc traû lôøi bôûi söï kieän vôùi moãi caâu phaùn ñònh ôû ñaâu ñoù, phaûi coù moät caâu song haønh trong caùc toân giaùo khaùc. Ñuùng hôn, ôû ñaây noùi veà toaøn boä neàn luaân lyù Kinh Thaùnh, moät neàn luaân lyù, trong chính noù, voán môùi meû vaø khaùc bieät so vôùi caùc phaàn rieâng leû cuûa noù.
Söï ñoäc ñaùo cuûa hoïc thuyeát luaân lyù trong Thaùnh Kinh cuoái cuøng coù ñònh ñeà trong vieäc baùm laáy hình aûnh Thieân Chuùa, ñöùc tin vaøo moät Thieân Chuùa duy nhaát, Ñaáng ñaõ toû mình ra trong Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø laø Ñaáng ñaõ soáng nhö moät con ngöôøi nhaân baûn. Möôøi ñieàu raên laø moät aùp duïng ñöùc tin Kinh Thaùnh ñoái vôùi Thieân Chuùa vaøo cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Hình aûnh Thieân Chuùa vaø luaân lyù thuoäc veà nhau vaø do ñoù daãn ñeán söï thay ñoåi ñaëc thuø thaùi ñoä Kitoâ giaùo ñoái vôùi theá giôùi vaø ñôøi soáng con ngöôøi. Hôn nöõa, Kitoâ giaùo ñaõ ñöôïc moâ taû ngay töø ñaàu baèng haïn töø hodoùs [tieáng Hy Laïp coù nghóa con ñöôøng, trong Taân Öôùc thöôøng ñöôïc söû duïng theo nghóa neûo ñöôøng ñang tieán böôùc].
Ñöùc tin laø moät haønh trình vaø moät neûo ñöôøng soáng. Trong Giaùo hoäi xöa, ñoaøn döï toøng (catechumenate) ñöôïc taïo ra nhö moät moâi tröôøng soáng choáng laïi moät neàn vaên hoùa ngaøy caøng bò phi luaân hoùa; trong moâi tröôøng soáng naøy, caùc khía caïnh khaùc bieät vaø môùi meû cuûa loái soáng Kitoâ giaùo ñöôïc thöïc haønh vaø ñoàng thôøi ñöôïc baûo veä khoûi loái soáng thoâng thöôøng. Toâi nghó raèng ngay caû ngaøy nay nöõa, moät ñieàu gì ñoù nhö caùc coäng ñoàng döï toøng laø ñieàu caàn thieát ñeå ñôøi soáng Kitoâ höõu coù theå töï khaúng ñònh theo caùch rieâng cuûa mình.
Phaàn II: Phaûn öùng ban ñaàu cuûa Giaùo hoäi
(1) Nhö toâi ñaõ coá gaéng chöùng toû, dieãn trình ñöôïc chuaån bò laâu daøi vaø coøn ñang tieáp dieãn nhaèm trieät haï khaùi nieäm luaân lyù Kitoâ giaùo ñöôïc ñaùnh daáu baèng moät chuû nghóa caáp tieán chöa töøng coù vaøo nhöõng naêm 1960. Söï trieät haï thaåm quyeàn giaûng daïy luaân lyù cuûa Giaùo hoäi naøy nhaát thieát phaûi coù haäu quaû ñoái vôùi nhieàu lónh vöïc khaùc nhau cuûa Giaùo hoäi. Trong boái caûnh cuoäc hoäi hoïp cuûa caùc chuû tòch caùc hoäi ñoàng giaùm muïc töø khaép nôi treân theá giôùi vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, vaán ñeà ñôøi soáng linh muïc, cuõng nhö vaán ñeà caùc chuûng vieän, ñöôïc ñaëc bieät quan taâm. Lieân quan ñeán vaán ñeà chuaån bò cho thöøa taùc vuï linh muïc trong caùc chuûng vieän, treân thöïc teá coù moät söï suy suïp saâu roäng trong hình thöùc tröôùc ñaây cuûa vieäc chuaån bò naøy.
Trong caùc chuûng vieän khaùc nhau, caùc nhoùm ñoàng tính luyeán aùi ñaõ ñöôïc thaønh laäp; chuùng hoaït ñoäng ít nhieàu coâng khai vaø thay ñoåi ñaùng keå baàu khí trong caùc chuûng vieän. Trong moät chuûng vieän ôû mieàn nam nöôùc Ñöùc, caùc öùng vieân chöùc linh muïc vaø caùc öùng vieân thöøa taùc vuï chuyeân gia muïc vuï giaùo daân [Pastoralreferent] ñaõ soáng vôùi nhau. Trong caùc böõa aên chung, caùc chuûng sinh vaø caùc chuyeân gia muïc vuï ñaõ cuøng aên vôùi nhau, nhöõng ngöôøi keát hoân trong haøng giaùo daân ñoâi khi coù vôï con ñi theo, vaø thænh thoaûng caû caùc baïn gaùi cuûa hoï nöõa. Khí haäu trong chuûng vieän naøy khoâng theå hoã trôï vieäc chuaån bò cho ôn goïi linh muïc ñöôïc. Toøa Thaùnh bieát caùc vaán ñeà nhö vaäy, tuy khoâng ñöôïc thoâng baùo chính xaùc. Nhö moät böôùc ñaàu tieân, moät cuoäc vieáng thaêm toâng toøa ñaõ ñöôïc saép xeáp cho caùc chuûng vieän taïi Hoa Kyø.
Vì tieâu chuaån löïa choïn vaø boå nhieäm caùc giaùm muïc cuõng ñaõ ñöôïc thay ñoåi sau Coâng ñoàng Vatican II, neân moái lieân heä cuûa caùc giaùm muïc vôùi caùc chuûng vieän cuûa hoï cuõng raát khaùc. Tröôùc heát, moät tieâu chuaån ñeå boå nhieäm caùc giaùm muïc môùi giôø ñaây laø "tính coâng ñoàng" ("conciliarity"), moät haïn töø taát nhieân coù theå ñöôïc hieåu coù yù noùi ñeán nhieàu ñieàu khaù khaùc nhau.
Thaät vaäy, ôû nhieàu nôi trong Giaùo hoäi, caùc thaùi ñoä coù tính coâng ñoàng ñöôïc hieåu laø coù thaùi ñoä pheâ phaùn hoaëc tieâu cöïc ñoái vôùi truyeàn thoáng voán coù töø tröôùc ñeán nay, maø baây giôø phaûi ñöôïc thay theá baèng moät moái lieân heä môùi, hoaøn toaøn côûi môû vôùi theá giôùi. Moät giaùm muïc, ngöôøi tröôùc ñaây laø giaùm ñoác chuûng vieän, ñaõ saép xeáp ñeå caùc chuûng sinh ñöôïc chieáu nhöõng boä phim khieâu daâm, ñöôïc cho laø vôùi yù ñònh laøm cho hoï ñeà khaùng caùc haønh vi traùi vôùi ñöùc tin.
Coù nhöõng giaùm muïc caù theå - khoâng chæ ôû Hoa Kyø - ñaõ baùc boû toaøn boä truyeàn thoáng Coâng Giaùo vaø tìm caùch ñöa vaøo moät thöù "tính Coâng Giaùo" (catholicity) môùi, hieän ñaïi, trong giaùo phaän cuûa hoï. Coù leõ ñieàu ñaùng noùi laø trong moät vaøi chuûng vieän, caùc sinh vieân bò baét ñang ñoïc saùch cuûa toâi bò coi laø khoâng thích hôïp vôùi chöùc linh muïc. Caùc saùch cuûa toâi bò giaáu ñi, nhö moät thöù vaên hoïc xaáu xa, vaø chæ ñöôïc ñoïc döôùi gaàm baøn.
Cuoäc Thaêm vieáng hieän ñang dieãn ra khoâng mang ñeán nhöõng hieåu bieát thoâng saùng môùi, roõ raøng vì nhieàu theá löïc khaùc nhau ñaõ hôïp löïc ñeå che giaáu tình hình thöïc söï. Moät cuoäc Thaêm vieáng thöù hai ñaõ ñöôïc saép ñaët vaø ñaõ mang laïi nhieàu hieåu bieát thoâng saùng ñaùng keå hôn, nhöng noùi chung, khoâng ñaït ñöôïc baát cöù taùc duïng naøo. Tuy nhieân, keå töø nhöõng naêm 1970, tình hình trong caùc chuûng vieän noùi chung ñaõ ñöôïc caûi thieän. Tuy theá, chæ coù nhöõng tröôøng hôïp leû teû vaø môùi veà vieäc taêng cöôøng ôn goïi linh muïc ñöôïc ñöa ra trong khi tình hình noùi chung ñang reõ sang moät höôùng khaùc.
(2) Nhö toâi nhôù khoâng laàm, vaán ñeà aáu daâm ñaõ khoâng trôû neân gay gaét cho ñeán haäu baùn thaäp nieân 1980. Trong khi ñoù, noù ñaõ trôû thaønh moät vaán ñeà coâng coäng ôû Hoa Kyø, ñeán noãi caùc giaùm muïc ôû Roâma ñaõ tìm kieám söï giuùp ñôõ, vì giaùo luaät, nhö ñaõ ñöôïc vieát trong Boä luaät môùi (1983), döôøng nhö khoâng ñuû ñeå ñöa ra caùc bieän phaùp caàn thieát.
Thoaït ñaàu, Roâma vaø caùc giaùo luaät gia Roâma gaëp khoù khaên vôùi caùc quan taâm naøy; theo yù kieán cuûa hoï, vieäc ñình chæ taïm thôøi chöùc vuï linh muïc phaûi ñuû maïnh ñeå mang laïi söï thanh taåy vaø minh xaùc. Ñieàu naøy khoâng theå ñöôïc caùc giaùm muïc Myõ chaáp nhaän, vì caùc linh muïc nhö theá vaãn coøn phuïc vuï vò giaùm muïc, vaø do ñoù, coù theå ñöôïc coi laø [vaãn] coøn lieân keát tröïc tieáp vôùi ngaøi. Chæ töø töø, môùi baét ñaàu coù ñöôïc moät söï ñoåi môùi vaø laøm saâu saéc theâm Boä luaät môùi ñoái vôùi luaät hình söï töøng coá yù ñöôïc xaây döïng moät caùch loûng leûo.
Tuy nhieân, theâm vaøo ñoù, coøn coù vaán ñeà caên baûn trong vieäc tri nhaän luaät hình söï. Chæ coù ñieàu goïi laø chuû nghóa baûo laõnh [guarantorism, moät loaïi chuû nghóa baûo hoä toá tuïng] môùi ñöôïc coi laø "coù tính coâng ñoàng". Ñieàu naøy coù nghóa laø tröôùc tieân, caùc quyeàn cuûa bò caùo phaûi ñöôïc baûo ñaûm, ñeán ñoä treân thöïc teá khoâng coøn baát cöù söï keát aùn naøo nöõa. Nhö moät ñoái troïng choáng laïi caùc giaûi phaùp baøo chöõa thöôøng khoâng thoûa ñaùng hieän coù cho caùc nhaø thaàn hoïc bò buoäc toäi, quyeàn baøo chöõa cuûa hoï nhôø chuû nghóa baûo laõnh naøy ñaõ ñöôïc môû roäng ñeán möùc khoù coù theå keát aùn hoï.
Cho pheùp toâi cheøn moät phuï chuù (excursus) ngaén ôû ñieåm naøy. Xeùt veà qui moâ haønh vi sai traùi aáu daâm, moät lôøi noùi cuûa Chuùa Gieâsu khieán chuùng ta löu yù, ñoù laø: "Ai laøm côù cho moät trong nhöõng keû beù moïn ñang tin ñaây phaûi sa ngaõ, thì thaø buoäc coái ñaù lôùn vaøo coå noù maø neùm xuoáng bieån coøn hôn" (Mc 9:42).
Cuïm töø "nhöõng keû beù moïn" trong ngoân ngöõ cuûa Chuùa Gieâsu coù nghóa laø caùc tín höõu thoâng thöôøng, nhöõng ngöôøi coù theå bò boái roái trong ñöùc tin cuûa hoï bôûi söï cao ngaïo trí thöùc cuûa nhöõng ngöôøi cho raèng hoï thoâng minh. Vì vaäy, ôû ñaây, Chuùa Gieâsu baûo veä kho taøng ñöùc tin baèng moät ñe doïa ñaày nhaán maïnh tröøng phaït ñoái vôùi nhöõng ngöôøi laøm haïi kho taøng ñöùc tin naøy.
Vieäc söû duïng caâu naøy theo nghóa hieän ñaïi khoâng töï noù sai, nhöng noù khoâng ñöôïc laøm lu môø nghóa goác. Theo nghóa ñoù, ñieàu trôû neân roõ raøng, traùi vôùi baát cöù chuû nghóa baûo laõnh naøo, laø noù khoâng chæ coù nghóa quyeàn cuûa bò caùo laø quan troïng vaø ñoøi hoûi phaûi coù söï baûo ñaûm. Nhöõng söï thieän vó ñaïi nhö Ñöùc tin cuõng quan troïng khoâng keùm.
Do ñoù, moät ñieàu luaät caân baèng töông öùng vôùi toaøn boä söù ñieäp cuûa Chuùa Gieâsu khoâng phaûi chæ cung caáp söï baûo ñaûm cho bò caùo, söï toân troïng ñoái vôùi hoï laø söï thieän hôïp phaùp. Noù cuõng phaûi baûo veä Ñöùc tin, voán cuõng laø moät taøi saûn hôïp phaùp quan troïng. Do ñoù, moät giaùo luaät ñöôïc taïo laäp ñuùng ñaén phaûi chöùa moät baûo ñaûm keùp - baûo veä phaùp lyù cho bò caùo, baûo veä phaùp lyù cho söï thieän bò ñe doïa. Neáu ngaøy nay ngöôøi ta coå vuõ ñöôïc quan nieäm voán roõ raøng töø trong noäi taïi naøy, thì ngöôøi ta thöôøng seõ khoâng phaûi baän taâm khi ñuïng ñeán vaán ñeà baûo veä Ñöùc tin nhö moät söï thieän hôïp phaùp. Trong yù thöùc khaùi quaùt cuûa luaät phaùp, Ñöùc tin döôøng nhö khoâng ñöôïc xeáp vaøo haøng caùc söï thieän caàn ñöôïc baûo veä. Ñaây laø moät tình huoáng ñaùng ñöôïc baùo ñoäng, moät tình huoáng phaûi ñöôïc xem xeùt vaø nghieâm tuùc löu yù bôûi caùc muïc töû cuûa Giaùo hoäi.
Baây giôø toâi muoán theâm, vaøo caùc ghi chuù ngaén nguûi veà tình hình ñaøo taïo linh muïc vaøo luùc noå ra cuoäc khuûng hoaûng, moät vaøi nhaän xeùt lieân quan ñeán söï khai trieån giaùo luaät trong vaán ñeà naøy.
Veà nguyeân taéc, Boä Giaùo só chòu traùch nhieäm xöû lyù caùc toäi aùc cuûa caùc linh muïc. Nhöng vì chuû nghóa baûo laõnh ñaõ chi phoái tình hình ñeán moät möùc lôùn lao vaøo luùc ñoù, neân toâi ñaõ ñoàng yù vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II raèng vieäc giao naêng quyeàn ñoái vôùi caùc toäi naøy cho Boä Giaùo lyù Ñöùc tin laø ñieàu phuø hôïp, döôùi tieâu ñeà "Delicta maiora contra fidem" (nhöõng vi phaïm lôùn hôn choáng laïi ñöùc tin).
Söï saép xeáp treân cuõng cho pheùp aùp duïng hình phaït toái ña, töùc laø truïc xuaát khoûi haøng giaùo só, moät ñieàu ñaõ khoâng theå aùp ñaët döôùi caùc quy ñònh phaùp luaät khaùc. Ñaây khoâng phaûi laø moät möu meïo ñeå coù theå aùp duïng hình phaït toái ña, nhöng phaùt sinh töø taàm quan troïng cuûa Ñöùc tin ñoái vôùi Giaùo hoäi. Thöïc theá, ñieàu quan troïng laø thaáy haønh vi sai traùi nhö vaäy cuûa caùc giaùo só cuoái cuøng laøm haïi ñeán Ñöùc tin.
Chæ khi naøo Ñöùc tin khoâng coøn xaùc ñònh ñöôïc haønh ñoäng cuûa con ngöôøi, caùc vi phaïm nhö vaäy môùi coù theå coù.
Tuy nhieân, möùc ñoä nghieâm troïng cuûa hình phaït cuõng giaû thieát phaûi coù baèng chöùng roõ raøng veà haønh vi phaïm toäi - khía caïnh naøy cuûa chuû nghóa baûo laõnh vaãn coøn hieäu löïc.
Noùi caùch khaùc, ñeå aùp ñaët hình phaït toái ña moät caùch hôïp phaùp, caàn phaûi coù moät quy trình hình söï thöïc söï. Nhöng caû caùc giaùo phaän laãn Toøa thaùnh ñeàu bò choaùng ngôïp bôûi moät yeâu caàu nhö vaäy. Do ñoù, chuùng ta ñaõ xaùc ñònh moät bình dieän toá tuïng hình söï toái thieåu vaø boû ngoû khaû theå Toøa Thaùnh seõ tieáp quaûn phieân toøa khi caùc giaùo phaän hoaëc thaåm quyeàn giaùo tænh khoâng theå laøm ñöôïc vieäc naøy. Trong moãi tröôøng hôïp, phieân toøa seõ phaûi ñöôïc taùi duyeät bôûi Boä Giaùo lyù Ñöùc tin ñeå baûo ñaûm caùc quyeàn cuûa bò caùo. Cuoái cuøng, trong Feria IV (töùc laø, phieân hoïp toaøn boä caùc thaønh vieân cuûa Boä), chuùng ta ñaõ thieát laäp moät toaø khaùng caùo döï lieäu cho khaû theå khaùng caùo.
Vì taát caû nhöõng ñieàu treân thöïc söï vöôït quaù khaû naêng cuûa Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, vaø vì söï chaäm treã ñaõ phaùt sinh, caàn ñöôïc ngaên chaën do baûn chaát cuûa vaán ñeà, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ tieán haønh nhieàu caûi caùch hôn nöõa.
Phaàn III
(1) Chuùng ta phaûi laøm gì? Coù leõ chuùng ta neân taïo ra moät Giaùo hoäi khaùc ñeå moïi vieäc ñöôïc giaûi quyeát? Coù, thí nghieäm naøy ñaõ ñöôïc thöïc hieän vaø ñaõ thaát baïi. Chæ coù söï vaâng lôøi vaø tình yeâu daønh cho Chuùa Gieâsu Kitoâ cuûa chuùng ta môùi coù theå chæ ñöôøng. Vì vaäy, tröôùc tieân, chuùng ta haõy coá gaéng hieåu moät laàn nöõa vaø töø beân trong [chính mình] ñieàu Chuùa muoán, vaø ñaõ muoán vôùi chuùng ta.
Tröôùc tieân, toâi seõ ñeà nghò ñieàu sau ñaây: Neáu chuùng ta thöïc söï muoán toùm taét raát ngaén goïn noäi dung cuûa Ñöùc tin nhö ñaõ ñöôïc ñaët ñeå trong Kinh Thaùnh, chuùng ta coù theå laøm vaäy baèng caùch noùi raèng Chuùa ñaõ khôûi xöôùng moät caâu chuyeän tình vôùi chuùng ta vaø muoán bao goàm troïn saùng theá vaøo trong ñoù. Löïc löôïng choáng laïi caùi aùc, moät caùi aùc ñe doïa chuùng ta vaø toaøn theá giôùi, cuoái cuøng chæ heä ôû vieäc chuùng ta böôùc vaøo tình yeâu naøy. Ñoù laø löïc löôïng thöïc söï choáng laïi ñieàu aùc. Söùc maïnh cuûa toäi aùc phaùt sinh töø vieäc chuùng ta töø choái yeâu Thieân Chuùa. Ngöôøi naøo phoù thaùc mình cho tình yeâu cuûa Thieân Chuùa thì ñöôïc cöùu chuoäc. Vieäc chuùng ta khoâng ñöôïc cöùu chuoäc laø haäu quaû cuûa vieäc chuùng ta thieáu khaû naêng yeâu Thieân Chuùa. Hoïc caùch yeâu Thieân Chuùa laø con ñöôøng cöùu chuoäc cuûa con ngöôøi.
Baây giôø chuùng ta haõy coá gaéng môû tung noäi dung thieát yeáu naøy cuûa maëc khaûi Thieân Chuùa theâm moät chuùt nöõa. Sau ñoù, chuùng ta coù theå noùi raèng hoàng phuùc caên baûn ñaàu tieân maø Ñöùc tin mang laïi cho chuùng ta laø vieäc bieát chaéc chaén raèng Thieân Chuùa hieän höõu.
Moät theá giôùi khoâng coù Thieân Chuùa chæ coù theå laø moät theá giôùi khoâng coù yù nghóa. Vì luùc ñoù, moïi söï phaùt xuaát töø ñaâu? Duø sao, noù khoâng coù muïc ñích thieâng lieâng naøo. Noù chæ ñôn giaûn coù maët ôû ñoù vaø khoâng coù baát cöù muïc tieâu cuõng nhö baát cöù yù nghóa naøo. Luùc ñoù, khoâng heà coù tieâu chuaån thieän hay aùc naøo. Luùc ñoù, chæ nhöõng ñieàu maïnh hôn nhöõng ñieàu khaùc môùi coù theå khaúng ñònh chính noù. Quyeàn löïc luùc ñoù laø nguyeân lyù duy nhaát. Söï thaät khoâng ñaùng keå, noù thöïc söï khoâng hieän höõu. Chæ khi moïi thöù coù moät lyù do thieâng lieâng, ñöôïc döï tính vaø ñöôïc quan nieäm - chæ khi coù moät Thieân Chuùa saùng taïo, Ñaáng toát laønh vaø muoán ñieàu toát - thì cuoäc soáng cuûa con ngöôøi môùi coù theå coù yù nghóa.
Vieäc coù Thieân Chuùa nhö Ñaáng taïo döïng vaø laø thöôùc ño moïi söï laø ñieàu caàn thieát nguyeân thuûy tröôùc heát vaø treân heát. Nhöng moät vò Thieân Chuùa hoaøn toaøn khoâng phaùt bieåu chính mình, khoâng laøm cho mình ñöôïc bieát ñeán, seõ vaãn laø moät giaû ñònh vaø do ñoù khoâng theå xaùc ñònh moâ thöùc [Gestalt] cuoäc soáng chuùng ta.
Ñeå Thieân Chuùa thöïc söï laø Thieân Chuùa trong cuoäc saùng taïo coù chuû yù naøy, chuùng ta phaûi troâng chôø Ngöôøi töï phaùt bieåu chính Ngöôøi moät caùch naøo ñoù. Ngöôøi ñaõ laøm theá baèng nhieàu caùch, nhöng moät caùch döùt khoaùt trong lôøi keâu goïi ngoû vôùi AÙpraham vaø ban cho caùc ngöôøi tìm kieám Thieân Chuùa moät ñònh höôùng daãn hoï vöôït leân treân moïi mong ñôïi: Chính Thieân Chuùa trôû thaønh taïo vaät, noùi nhö con ngöôøi vôùi nhöõng con ngöôøi nhaân baûn chuùng ta.
Theo caùch naøy, caâu "Thieân Chuùa hieän höõu" cuoái cuøng trôû thaønh moät söù ñieäp thöïc söï haân hoan, chính bôûi vì Ngöôøi khoâng chæ laø söï hieåu bieát, Ngöôøi taïo döïng - vaø laø - tình yeâu. Laøm moïi ngöôøi yù thöùc ñöôïc ñieàu naøy moät laàn nöõa laø nhieäm vuï ñaàu tieân vaø caên baûn ñöôïc Thieân Chuùa giao phoù cho chuùng ta.
Moät xaõ hoäi khoâng coù Thieân Chuùa - moät xaõ hoäi khoâng bieát Ngöôøi vaø coi Ngöôøi khoâng hieän höõu - laø moät xaõ hoäi maát thöôùc ño cuûa noù. Trong thôøi ñaïi chuùng ta, caâu tuyeân truyeàn Thieân Chuùa ñaõ cheát ñaõ ñöôïc saùng cheá ra. Khi Thieân Chuùa cheát thaät trong xaõ hoäi, noù seõ ñöôïc töï do, chuùng ta ñöôïc cho bieát chaéc nhö theá. Treân thöïc teá, caùi cheát cuûa Thieân Chuùa trong moät xaõ hoäi cuõng coù nghóa laø caùi cheát cuûa töï do, bôûi vì ñieàu cheát ñi laø muïc ñích cung caáp ñònh höôùng cho ta. Vaø vì chieác la baøn chæ cho chuùng ta ñi ñuùng höôùng baèng caùch daïy chuùng ta phaân bieät thieän vaø aùc ñaõ khoâng coøn. Xaõ hoäi phöông Taây laø moät xaõ hoäi trong ñoù Thieân Chuùa khoâng hieän dieän trong laõnh vöïc coâng coäng vaø khoâng coøn gì ñeå cung öùng cho noù nöõa. Vaø ñoù laø lyù do taïi sao noù laø moät xaõ hoäi trong ñoù thöôùc ño nhaân tính ngaøy caøng maát ñi. Taïi caùc ñieåm caù theå, ñieàu baát ngôø roõ raøng laø ñieàu xaáu xa vaø huûy dieät con ngöôøi ñaõ trôû thaønh moät vaán ñeà taát nhieân.
Ñoù laø tröôøng hôïp aáu daâm. Chæ moät thôøi gian ngaén tröôùc ñaây, noù ñaõ ñöôïc leân lyù thuyeát laø hôïp phaùp, nhöng noù ñaõ traøn lan moãi ngaøy moät hôn. Vaø nay chuùng ta ngôõ ngaøng nhaän ra raèng söï vieäc ñang xaûy ra vôùi treû em vaø ngöôøi treû cuûa chuùng ta nhaèm ñe doïa phaù hoaïi caùc em. Söï kieän ñieàu naøy cuõng lan traøn trong Giaùo hoäi vaø nôi caùc linh muïc haún phaûi khieán chuùng ta boái roái caùch rieâng.
Taïi sao aáu daâm ñaõ ñaït tôùi nhöõng tyû leä nhö theá? Cuoái cuøng, lyù do laø söï vaéng maët cuûa Thieân Chuùa. Caùc Kitoâ höõu vaø linh muïc chuùng ta cuõng khoâng thích noùi veà Thieân Chuùa, vì ngoân töø naøy döôøng nhö khoâng thöïc teá. Sau nhöõng bieán ñoäng cuûa Chieán tranh theá giôùi thöù hai, chuùng ta ôû Ñöùc vaãn coøn minh nhieân ñaët Hieán phaùp cuûa mình döôùi traùch nhieäm ñoái vôùi Thieân Chuùa nhö moät nguyeân taéc höôùng daãn. Nöûa theá kyû sau, ngöôøi ta khoâng coøn coù theå bao goàm traùch nhieäm ñoái vôùi Thieân Chuùa nhö moät nguyeân taéc höôùng daãn trong hieán phaùp chaâu AÂu nöõa. Thieân Chuùa bò coi nhö moái quan taâm ñaûng phaùi cuûa moät nhoùm nhoû vaø khoâng coøn coù theå trôû thaønh nguyeân taéc höôùng daãn cho toaøn theå coäng ñoàng. Quyeát ñònh naøy phaûn aùnh tình hình ôû phöông Taây, nôi Thieân Chuùa ñaõ trôû thaønh chuyeän rieâng tö cuûa moät thieåu soá.
Moät nhieäm vuï toái quan troïng, moät nhieäm vuï haún ñaõ phaùt xuaát töø caùc bieán ñoäng luaân lyù cuûa thôøi ta, laø chính chuùng ta phaûi baét ñaàu laïi vieäc soáng theo Thieân Chuùa vaø soáng trong Ngöôøi. Treân heát, chính chuùng ta phaûi hoïc laïi caùch
nhìn nhaän Thieân Chuùa laø neàn taûng cuûa cuoäc soáng chuùng ta thay vì ñaåy Ngöôøi qua moät beân nhö moät cuïm töø voâ hieäu. Toâi seõ khoâng bao giôø queân lôøi caûnh baùo maø nhaø thaàn hoïc vó ñaïi Hans Urs von Balthasar töøng vieát cho toâi treân moät trong nhöõng laù thö böu thieäp cuûa ngaøi. "Ñöøng giaû thieát Thieân Chuùa Ba Ngoâi, Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn, nhöng haõy trình baøy caùc vò!"
Thaät vaäy, trong thaàn hoïc, Thieân Chuùa thöôøng ñöôïc coi laø ñieàu ñöông nhieân, nhöng ngöôøi ta khoâng cö xöû vôùi Ngöôøi moät caùch cuï theå. Chuû ñeà Thieân Chuùa döôøng nhö khoâng coù thöïc chaát, bao laâu bò loaïi ra ngoaøi nhöõng ñieàu lieân quan ñeán chuùng ta. Tuy nhieân, moïi söï seõ trôû neân khaùc neáu ngöôøi ta khoâng giaû ñònh nhöng trình baày Thieân Chuùa. Khoâng ñeå Ngöôøi ôû haäu tröôøng, nhöng nhìn nhaän Ngöôøi laø trung taâm cuûa suy nghó, lôøi noùi vaø haønh ñoäng cuûa chuùng ta.
(2) Thieân Chuùa trôû thaønh con ngöôøi vì chuùng ta. Con ngöôøi trong tö caùch taïo vaät cuûa Ngöôøi gaàn guõi vôùi traùi tim cuûa Ngöôøi ñeán noãi Ngöôøi ñaõ töï hôïp nhaát vôùi hoï vaø do ñoù ñaõ ñi vaøo lòch söû loaøi ngöôøi moät caùch raát thöïc teá. Ngöôøi noùi vôùi chuùng ta, Ngöôøi soáng vôùi chuùng ta, Ngöôøi ñau khoå vôùi chuùng ta vaø Ngöôøi ñaõ töï mang laáy caùi cheát vì chuùng ta. Chuùng ta noùi veà ñieàu naøy moät caùch chi tieát trong thaàn hoïc, vôùi nhöõng lôøi leõ vaø suy nghó baùc hoïc. Nhöng chính baèng caùch naøy, chuùng ta coù nguy cô trôû thaønh caùc oâng chuû cuûa ñöùc tin thay vì ñöôïc ñoåi môùi vaø laøm chuû bôûi Ñöùc tin.
Chuùng ta haõy xem xeùt ñieàu naøy trong töông quan vôùi moät vaán ñeà trung taâm, vieäc cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå. Vieäc chuùng ta xöû lyù Bí tích Thaùnh Theå chæ coù theå khôi daäy moái quan taâm. Coâng ñoàng Vatican II ñaõ raát ñuùng khi taäp chuù vaøo vieäc ñem bí tích Söï Hieän Dieän Mình vaø Maùu Chuùa Kitoâ, Söï Hieän Dieän cuûa con ngöôøi cuûa Ngöôøi, Cuoäc Khoå Naïn, Söï Cheát vaø Phuïc Sinh cuûa Ngöôøi trôû laïi taâm ñieåm cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu vaø chính söï hieän höõu cuûa Giaùo Hoäi. Moät phaàn, ñieàu naøy thöïc söï ñaõ dieãn ra, vaø chuùng ta neân heát loøng bieát ôn Chuùa vì ñieàu naøy.
Nhöng moät thaùi ñoä khaùc theá ñang khaù thònh haønh. Ñieàu noåi baät khoâng phaûi laø moät söï toân kính môùi ñoái vôùi söï hieän dieän cuûa caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ, maø laø moät caùch xöû söï vôùi Ngöôøi coù taùc duïng phaù huûy söï vó ñaïi cuûa Maàu nhieäm. Söï tham gia suy giaûm trong vieäc cöû haønh Thaùnh Theå Chuùa Nhaät cho thaáy caùc Kitoâ höõu chuùng ta ngaøy nay vaãn coøn bieát raát ít veà vieäc ñaùnh giaù cao söï vó ñaïi cuûa hoàng aân voán heä ôû söï Hieän dieän Thöïc söï cuûa Ngöôøi. Bí tích Thaùnh Theå bò haï giaù, trôû thaønh moät cöû chæ nghi thöùc khi ngöôøi ta coi laø ñöông nhieân vieäc pheùp lòch söï ñoøi ñeå Ngöôøi ñöôïc daâng tieán trong caùc buoåi cöû haønh cuûa gia ñình hoaëc trong caùc dòp nhö ñaùm cöôùi vaø ñaùm tang cho moïi ngöôøi ñöôïc môøi vì caùc lyù do gia ñình.
Caùch ngöôøi ta thöôøng nhaän laõnh Bí tích Thaùnh Thieän trong luùc röôùc leã, ñôn giaûn coi noù nhö moät vieäc ñöông nhieân, cho thaáy nhieàu ngöôøi coi vieäc röôùc leã chæ laø moät cöû chæ nghi thöùc thuaàn tuùy. Do ñoù, khi nghó tôùi vieäc haønh ñoäng naøo ñöôïc ñoøi hoûi tröôùc heát vaø treân heát, ñieàu khaù hieån nhieân laø chuùng ta khoâng caàn moät Giaùo hoäi khaùc do chính chuùng ta thieát keá. Thay vaøo ñoù, ñieàu caàn thieát tröôùc tieân vaø quan troïng nhaát laø söï ñoåi môùi Ñöùc tin vaøo Thöïc taïi cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ nhö ñaõ ñöôïc ban cho chuùng ta trong Bí tích Thaùnh Theå.
Trong caùc cuoäc troø chuyeän vôùi naïn nhaân cuûa aáu daâm, ngöôøi ta ñaõ giuùp toâi yù thöùc saâu saéc ñöôïc ñoøi hoûi ñaàu tieân vaø quan troïng nhaát naøy. Moät phuï nöõ treû, [tröôùc ñaây] töøng giuùp leã, ñaõ noùi vôùi toâi raèng cha tuyeân uùy, caáp treân cuûa coâ trong tö caùch ngöôøi giuùp leã, luoân khôûi dieãn vieäc laïm duïng tính duïc maø oâng phaïm vôùi coâ baèng nhöõng lôøi naøy: "naøy laø Mình Thaày, seõ bò noäp vì caùc con".
Hieån nhieân ngöôøi phuï nöõ naøy khoâng theå nghe chính nhöõng lôøi truyeàn pheùp maø khoâng caûm nghieäm laïi taát caû nhöõng ñau khoå khuûng khieáp cuûa vieäc mình bò laïm duïng. Vaâng, chuùng ta phaûi khaån thieát caàu xin Chuùa tha thöù, vaø tröôùc heát vaø treân heát, chuùng ta phaûi theà höùa vôùi Ngöôøi vaø xin Ngöôøi daïy moïi ngöôøi chuùng ta moät laàn nöõa hieåu ñöôïc söï vó ñaïi cuûa söï ñau khoå, söï hy sinh cuûa Ngöôøi. Vaø chuùng ta phaûi laøm taát caû nhöõng gì coù theå laøm ñeå baûo veä hoàng aân Bí tích Thaùnh Theå khoûi bò laïm duïng.
(3) Vaø cuoái cuøng laø Maàu nhieäm Giaùo hoäi. Caâu maø Romano Guardini, gaàn 100 naêm tröôùc, baøy toû nieàm hy voïng vui möøng voán ghi khaéc trong ngaøi vaø nhieàu ngöôøi khaùc, vaãn khoâng theå naøo queân ñöôïc: "Moät bieán coá coù taàm quan troïng khoân löôøng ñaõ baét ñaàu; Giaùo hoäi ñang tænh daäy trong caùc linh hoàn".
Ngaøi muoán noùi raèng Giaùo hoäi khoâng coøn bò caûm nghieäm vaø tri nhaän chæ nhö moät heä thoáng töø beân ngoaøi ñi vaøo cuoäc soáng cuûa chuùng ta, nhö moät thöù thaåm quyeàn, nhöng ñuùng hôn, noù baét ñaàu ñöôïc tri nhaän laø hieän dieän trong traùi tim con ngöôøi - nhö moät ñieàu khoâng chæ ôû beân ngoaøi, maø ñaùnh ñoäng chuùng ta töø beân trong. Khoaûng nöûa theá kyû sau, khi xem xeùt laïi dieãn trình naøy vaø coi xem ñieàu gì ñaõ xaûy ra, toâi caûm thaáy bò caùm doã muoán ñaûo ngöôïc caâu noùi: "Giaùo hoäi ñang cheát trong caùc linh hoàn".
Thaät vaäy, Giaùo hoäi ngaøy nay ñöôïc nhieàu ngöôøi coi chæ nhö moät loaïi boä maùy chính trò. Ngöôøi ta noùi veà noù haàu nhö chuyeân nhaát baèng caùc phaïm truø chính trò, vaø ñieàu naøy ñuùng caû vôùi caùc giaùm muïc, nhöõng ngöôøi phaùt bieåu quan nieäm cuûa hoï veà Giaùo Hoäi cuûa ngaøy mai haàu nhö chuyeân nhaát baèng töø ngöõ chính trò. Cuoäc khuûng hoaûng, gaây ra bôûi nhieàu tröôøng hôïp giaùo só laïm duïng, thuùc giuïc chuùng ta coi Giaùo hoäi nhö moät ñieàu gaàn nhö khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc, ñieàu maø giôø ñaây chuùng ta phaûi naém trong tay vaø thieát keá laïi. Nhöng moät Giaùo hoäi töï taïo khoâng theå taïo ñöôïc hy voïng.
Chính Chuùa Gieâsu ñaõ so saùnh Giaùo hoäi vôùi moät löôùi ñaùnh caù, trong ñoù nhöõng con caù toát vaø xaáu cuoái cuøng bò chính Chuùa phaân reõ. Ngoaøi ra coøn coù duï ngoân coi Giaùo hoäi nhö moät caùnh ñoàng trong ñoù, haït toát maø chính Thieân Chuùa ñaõ gieo lôùn leân, nhöng caû coû daïi maø "keû thuø" ñaõ bí maät gieo vaøo ñoù nöõa. Thaät vaäy, coû daïi trong caùnh ñoàng Thieân Chuùa, töùc Giaùo hoäi, hieån thò moät caùch quaù ñaùng, vaø nhöõng con caù xaáu trong löôùi cuõng cho thaáy söùc maïnh cuûa chuùng. Tuy nhieân, caùnh ñoàng naøy vaãn laø caùnh ñoàng cuûa Thieân Chuùa vaø löôùi caù vaãn laø löôùi caù cuûa Thieân Chuùa. Vaø ôû moïi thôøi ñieåm, khoâng nhöõng coù coû daïi vaø caù aùc, maø coøn coù muøa gaët cuûa Thieân Chuùa vaø caù toát. Coâng boá caû hai moät caùch nhaán maïnh khoâng phaûi laø moät hình thöùc hoä giaùo sai laàm, maø laø moät vieäc phuïc vuï caàn thieát ñoái vôùi Söï thaät.
Trong boái caûnh naøy, caàn phaûi nhaéc ñeán moät baûn vaên quan troïng trong Khaûi Huyeàn cuûa Thaùnh Gioan. Ma quyû ñöôïc nhaän dieän laø ngöôøi toá caùo buoäc toäi anh em chuùng ta tröôùc Thieân Chuùa caû ngaøy laãn ñeâm (Kh 12:10). Nhö theá, Saùch Khaûi Huyeàn cuûa Thaùnh Gioan ñaõ tieáp nhaän moät yù nghó töø trung taâm cuûa caâu chuyeän leân khuoân trong Saùch Gioùp (G 1 vaø 2:10; 42: 7-16). Trong cuoán saùch naøy, ma quyû ñaõ tìm caùch haï giaù ñöùc coâng chính cuûa Gioùp tröôùc maët Thieân Chuùa, cho raèng noù chæ coù tính beà ngoaøi maø thoâi. Vaø ñoù chính laø ñieàu Saùch Khaûi Huyeàn muoán noùi: Ma quyû muoán chöùng minh raèng khoâng coù ngöôøi coâng chính; moïi söï coâng chính cuûa ngöôøi ta chæ ñöôïc bieåu dieãn ôû beân ngoaøi. Neáu coù theå ñeõo gaàn moät ngöôøi naøo ñoù hôn, thì veû coâng chính beà ngoaøi cuûa ngöôøi naøy seõ nhanh choùng rôi ruïng.
Trình thuaät trong saùch Gioùp baét ñaàu vôùi cuoäc tranh luaän giöõa Thieân Chuùa vaø ma quyû, trong ñoù Thieân Chuùa töøng nhaéc ñeán Gioùp nhö moät ngöôøi thöïc söï chính tröïc. Baây giôø, oâng ta ñöôïc söû duïng nhö moät ñieån hình ñeå kieåm nghieäm xem ai ñuùng. Haõy laáy ñi caùc taøi saûn cuûa anh ta vaø Ngaøi seõ thaáy chaúng coøn laïi gì trong loøng ñaïo ñöùc cuûa anh ta nöõa, ma quyû laäp luaän nhö theá. Thieân Chuùa cho pheùp haén laøm thöû nghieäm naøy, nhöng Gioùp thoaùt ñöôïc moät caùch tích cöïc. Baây giôø ma quyû ñaåy xa hôn vaø haén noùi: "Da ñoåi da! Taát caû nhöõng gì ngöôøi ta coù, ngöôøi ta ñeàu saün saøng cho ñi ñeå cöùu maïng soáng mình. Ngaøi cöù thöû giô tay ñaùnh vaøo xöông vaøo thòt noù xem, chaéc chaén laø noù seõ nguyeàn ruûa Ngaøi thaúng maët!" (G 2: 4-6).
Thieân Chuùa ban cho quyû cô hoäi thöù hai. Haén cuõng coù theå chaïm vaøo da cuûa Gioùp. Chæ gieát Gioùp laø bò Thieân Chuùa caám maø thoâi. Ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu, ñieàu roõ raøng laø OÂng Gioùp naøy, ngöôøi ñöùng tröôùc Thieân Chuùa nhö moät ñieån hình cho caû nhaân loaïi, chính laø Chuùa Gieâsu Kitoâ. Trong Saùch Khaûi huyeàn cuûa Thaùnh Gioan, thaûm kòch cuûa nhaân loaïi ñöôïc trình baøy cho chuùng ta moät caùch saâu roäng.
Thieân Chuùa Taïo döïng ñoái ñaàu vôùi ma quyû, keû noùi xaáu caû nhaân loaïi vaø moïi taïo vaät. Haén noùi, khoâng nhöõng vôùi Thieân Chuùa maø tröôùc heát vôùi ngöôøi ta: Haõy nhìn xem vò Thieân Chuùa naøy ñaõ laøm gì. Giaû thieát laø moät saùng theá toát laønh, nhöng treân thöïc teá ñaày ñau khoå vaø tôûm gôùm. Söï cheâ bai saùng theá ñoù thöïc söï laø moät söï cheâ bai Thieân Chuùa. Noù muoán chöùng minh raèng chính Thieân Chuùa khoâng toát, vaø do ñoù khieán chuùng ta xa rôøi Ngöôøi.
Söï hôïp thôøi cuûa ñieàu saùch Khaûi Huyeàn ñang noùi vôùi chuùng ta ôû ñaây laø ñieàu hieån nhieân. Ngaøy nay, lôøi buoäc toäi choáng laïi Thieân Chuùa, tröôùc heát, chính laø vieäc moâ taû Giaùo hoäi cuûa Ngöôøi nhö hoaøn toaøn xaáu xa, vaø do ñoù thuyeát phuïc chuùng ta ra khoûi noù. YÙ töôûng veà moät Giaùo hoäi toát hôn, do chính chuùng ta taïo ra, treân thöïc teá laø moät ñeà xuaát cuûa ma quyû, maø vôùi ñeà xuaát naøy, haén muoán daãn chuùng ta xa khoûi Thieân Chuùa haèng soáng, baèng moät thöù luaän lyù löøa ñaûo maø chuùng ta raát deã bò löøa. Khoâng, ngay caû ngaøy nay, Giaùo hoäi khoâng chæ bao goàm caù xaáu vaø coû daïi. Giaùo hoäi cuûa Thieân Chuùa cuõng ñang hieän höõu ngaøy nay vaø ngaøy nay chính laø coâng cuï nhôø ñoù Thieân Chuùa cöùu roãi chuùng ta.
Ñieàu raát quan troïng laø choáng laïi caùc doái traù vaø söï thaät nöûa vôøi cuûa ma quyû baèng söï thaät toaøn dieän: Vaâng, coù toäi loãi trong Giaùo hoäi vaø toäi aùc. Nhöng caû ngaøy nay vaãn coù Giaùo Hoäi Thaùnh thieän, khoâng theå phaù huûy. Ngaøy nay coù nhieàu ngöôøi khieâm toán tin töôûng, chòu ñau khoå vaø yeâu thöông; trong hoï, Thieân Chuùa ñích thöïc, Thieân Chuùa yeâu thöông, töï toû chính Ngöôøi cho chuùng ta. Ngaøy nay, Thieân Chuùa cuõng coù caùc nhaân chöùng cuûa Ngöôøi (caùc vò töû ñaïo) treân theá giôùi. Chuùng ta chæ caàn tænh taùo ñeå nhìn vaø nghe thaáy hoï.
Chöõ töû vì ñaïo ñöôïc laáy töø luaät toá tuïng. Trong phieân toøa choáng laïi ma quyû, Chuùa Gieâsu Kitoâ laø chöùng taù ñaàu tieân vaø thöïc söï cuûa Thieân Chuùa, vò töû ñaïo ñaàu tieân, ngöôøi töø ñoù, ñaõ ñöôïc voâ soá ngöôøi khaùc böôùc chaân theo.
Giaùo Hoäi ngaøy nay, hôn bao giôø heát, laø "Giaùo Hoäi cuûa caùc vò Töû ñaïo" vaø do ñoù laø nhaân chöùng cho Thieân Chuùa haèng soáng. Ngaøy nay, neáu chuùng ta nhìn xung quanh vaø laéng nghe vôùi moät traùi tim chaêm chuù, chuùng ta seõ coù theå tìm thaáy caùc nhaân chöùng ôû khaép moïi nôi, ñaëc bieät nôi nhöõng ngöôøi bình thöôøng, nhöng caû trong haøng nguõ cao caáp cuûa Giaùo hoäi, nhöõng ngöôøi ñöùng leân tranh ñaáu cho Thieân Chuùa baèng maïng soáng vaø söï ñau khoå cuûa hoï. Chính quaùn tính (ineria) trong taâm hoàn ñang daãn chuùng ta tôùi choã khoâng muoán thöøa nhaän hoï. Moät trong nhöõng nhieäm vuï lôùn lao vaø thieát yeáu cuûa vieäc truyeàn giaûng tin möøng laø thieát laäp moâi tröôøng soáng Ñöùc tin xa roäng bao nhieâu coù theå vaø, treân heát, tìm ra vaø nhìn nhaän hoï.
Toâi ñang soáng trong moät caên nhaø, trong moät coäng ñoàng nhoû goàm nhöõng ngöôøi khaùm phaù ra caùc nhaân chöùng nhö vaäy cuûa Thieân Chuùa haèng soáng heát laàn naøy ñeán laàn khaùc trong cuoäc soáng haøng ngaøy vaø cuõng vui veû chæ roõ ñieàu naøy cho toâi. Nhìn thaáy vaø tìm thaáy Giaùo hoäi soáng ñoäng laø moät nhieäm vuï tuyeät vôøi giuùp cuûng coá chuùng ta vaø laøm chuùng ta haân hoan trong ñöùc tin cuûa mình heát laàn naøy ñeán laàn khaùc.
Cuoái caùc suy tö cuûa toâi, toâi muoán caûm ôn Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ veà taát caû nhöõng gì ngaøi ñang laøm ñeå chæ cho chuùng ta, heát laàn naøy ñeán laàn khaùc, thaáy aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa, moät aùnh saùng caû ngaøy nay vaãn chöa bieán maát. Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, xin caûm ôn Ñöùc Thaùnh Cha!
(Beâneâñíctoâ XVI)