Haõy trôû veà trong chính baïn!
Baøi giaûng thöù 2 Muøa Chay 2019
cuûa Cha Raniero Cantalamessa
Haõy trôû veà trong chính baïn! Baøi giaûng thöù 2 Muøa Chay naêm 2019 cuûa Cha Raniero Cantalamessa, vò giaûng thuyeát cuûa Phuû Giaùo Hoaøng.
Vuõ Vaên An
Vatican (VietCatholic News 22-03-2019) - Thaùnh Augustinoâ ñaõ ñöa ra moät lôøi keâu goïi maø maëc duø caùch nay ñaõ raát nhieàu theá kyû noù vaãn duy trì ñöôïc söï lieân quan cuûa noù: "In teipsum redi. In interiore homine habitat veritas" ("Haõy trôû veà trong chính baïn. Chaân lyù ôû trong con ngöôøi noäi taâm"). Trong moät baøi dieãn vaên vôùi moïi ngöôøi, ngaøi coøn hoâ haøo ñieàu naøy kieân quyeát hôn nöõa:
"Trôû veà vôùi traùi tim baïn. Taïi sao baïn laïi ra khoûi chính mình? Ra khoûi chính mình, baïn seõ dieät vong. Taïi sao laïi theo nhöõng con ñöôøng boû vaéng? Haõy trôû veà töø caûnh lang thang töøng ñöa baïn ñi quaù xa nhö theá vaø haõy trôû veà vôùi Chuùa. Haõy laøm nhanh leân. Ñaàu tieân, baïn haõy trôû veà vôùi traùi tim baïn; baïn ñaõ ñi lang thang vaø trôû thaønh moät ngöôøi xa laï vôùi chính baïn: baïn khoâng bieát chính baïn, tuy nhieân baïn vaãn ñang tìm kieám Ñaáng ñaõ döïng neân baïn! Baïn haõy trôû veà, haõy trôû veà vôùi traùi tim baïn, taùch mình ra khoûi thaân xaùc baïn. . . . Haõy trôû veà vôùi traùi tim baïn; haõy nhìn thaáy ôû ñoù nhöõng gì baïn coù theå nhaän thöùc veà Thieân Chuùa, vì ñoù laø nôi baïn seõ tìm thaáy hình aûnh cuûa Thieân Chuùa. Chuùa Kitoâ ngöï trong con ngöôøi noäi taâm, vaø chính trong con ngöôøi beân trong cuûa baïn, baïn ñöôïc ñoåi môùi theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa".
Tieáp tuïc nhöõng lôøi bình luaän ñaõ baét ñaàu Muøa Voïng naêm ngoaùi veà caâu trong thaùnh vònh "linh hoàn toâi khao khaùt Thieân Chuùa, Thieân Chuùa haèng soáng", chuùng ta haõy suy ngaãm veà "nôi" trong ñoù, moãi ngöôøi chuùng ta coù theå tieáp xuùc vôùi Thieân Chuùa haèng soáng. Theo moät nghóa phoå quaùt vaø bí tích, "nôi" naøy chính laø Giaùo hoäi, nhöng theo nghóa baûn thaân vaø hieän sinh, noù laø traùi tim chuùng ta, ñieàu maø Kinh thaùnh goïi laø "baûn ngaõ beân trong", "con ngöôøi giaáu aån cuûa traùi tim". Muøa phuïng vuï maø chuùng ta ñang soáng cuõng nhaéc nhôû chuùng ta theo höôùng naøy. Trong boán möôi ngaøy naøy, Chuùa Gieâsu ôû trong sa maïc vaø ñoù laø nôi chuùng ta caàn gaëp Ngöôøi. Khoâng phaûi taát caû chuùng ta coù theå vaøo moät sa maïc ngoaïi giôùi, nhöng taát caû chuùng ta coù theå aån naùu trong sa maïc beân trong traùi tim cuûa chuùng ta. Thaùnh Augustinoâ noùi "Chuùa Kitoâ soáng trong con ngöôøi noäi taâm".
Neáu chuùng ta muoán moät moâ hình hoaëc moät bieåu töôïng coù theå giuùp chuùng ta thöïc hieän ñöôïc söï trôû veà naøy trong chính chuùng ta, thì Tin Möøng cung caáp noù trong tình tieát Giakeâu. Giakeâu laø ngöôøi muoán bieát Chuùa Gieâsu, vaø ñeå laøm nhö vaäy, oâng ñaõ rôøi khoûi nhaø, ñi qua ñaùm ñoâng vaø treøo leân moät thaân caây. OÂng tìm kieám Ngöôøi ôû beân ngoaøi. Nhöng roài Chuùa Gieâsu nhaân ñi ngang qua thaáy oâng vaø noùi vôùi oâng, "Naøy Giakeâu, leï leï xuoáng ñaây; vì hoâm nay toâi phaûi ôû nhaø anh" (Lc 19: 5). Chuùa Gieâsu mang Giakeâu trôû veà nhaø oâng vaø ôû ñoù, ngoaøi taàm maét coâng chuùng, khoâng coù ai muïc kích, moät pheùp laï ñaõ xaûy ra; oâng nhaän ra Chuùa Gieâsu thöïc söï laø ai vaø tìm thaáy ôn cöùu roãi. Chuùng ta thöôøng gioáng nhö Giakeâu. Chuùng ta tìm kieám Chuùa Gieâsu vaø chuùng ta tìm kieám Ngöôøi ôû ngoaøi ñöôøng phoá, giöõa ñaùm ñoâng, nhöng chính Chuùa Gieâsu môøi chuùng ta trôû veà ngoâi nhaø traùi tim mình, nôi Ngöôøi muoán gaëp chuùng ta.
Noäi taâm tính, moät giaù trò ñang gaëp khuûng hoaûng
Noäi taâm tính laø moät giaù trò ñang gaëp khuûng hoaûng. "Cuoäc soáng noäi taâm" maø coù luùc gaàn nhö ñoàng nghóa vôùi ñôøi soáng thieâng lieâng, thay vaøo ñoù, giôø ñaây coù xu höôùng bò nhìn moät caùch nghi ngôø. Coù nhöõng cuoán töø ñieån veà linh ñaïo hoaøn toaøn boû qua caùc chöõ "noäi taâm tính" vaø "hoài taâm" ("recollection"), vaø nhöõng chöõ khaùc noùi leân söï tieàm cheá (reservations). Thí duï, ngöôøi ta cho raèng duø sao chaêng nöõa, khoâng heà coù chöõ naøo trong Kinh thaùnh töông öùng moät caùch chính xaùc vôùi nhöõng chöõ naøy, hoaëc chuùng coù theå bò aûnh höôûng döùt khoaùt bôûi trieát hoïc Platoâng, hoaëc chuùng nghieâng veà chuû nghóa duy chuû quan, v.v. Moät trieäu chöùng noùi nhieàu vôùi ta veà söï maát khieáu thöôûng thöùc vaø loøng quùy troïng ñoái vôùi noäi taâm tính naøy laø soá phaän cuûa cuoán "Göông Chuùa Kitoâ", moät cuoán saùch thuoäc loaïi thuû baûn daãn nhaäp ta vaøo ñôøi soáng noäi taâm. Töø tö theá laø moät cuoán saùch ñöôïc caùc Kitoâ höõu yeâu thích nhaát sau Kinh thaùnh, chæ trong vaøi thaäp nieân, noù ñaõ trôû thaønh moät cuoán saùch bò laõng queân.
Moät soá nguyeân nhaân cuûa cuoäc khuûng hoaûng naøy ñaõ coù töø xöa vaø coá höõu trong chính baûn chaát cuûa chuùng ta. Thaønh phaàn caáu thaønh ra chuùng ta, vì chuùng ta ñöôïc caáu thaønh goàm xaùc thòt vaø tinh thaàn, coù nghóa: chuùng ta gioáng nhö moät maët phaúng nghieâng, nhöng moät maët phaúng nghieâng ra phía ngoaøi, höõu hình vaø ña nguyeân. Gioáng nhö vuõ truï sau vuï noå ban ñaàu (thuyeát noåi tieáng Big Bang, Vuï noå lôùn), chuùng ta cuõng ñang trong giai ñoaïn môû roäng vaø di taâm. "Maét coù nhìn bao nhieâu cuõng chaúng thaáy gì laï, tai coù nghe ñeán maáy cuõng chaúng thaáy gì môùi" (Gv 1: 8). Chuùng ta lieân tuïc "quay ra ngoaøi" nhôø naêm chieác cöûa hoaëc cöûa soå caùc giaùc quan cuûa chuùng ta.
Thay vaøo ñoù, caùc nguyeân nhaân khaùc chuyeân bieät vaø chuyeân ñeà hôn. Moät laø söï lieân quan do "caùc vaán ñeà xaõ hoäi", moät söï lieân quan chaéc chaén coù giaù trò tích cöïc trong thôøi ñaïi chuùng ta, nhöng neáu noù khoâng ñöôïc taùi caân baèng, noù coù theå nhaán maïnh xu höôùng höôùng ngoaïi vaø vieäc phi baûn vò hoùa con ngöôøi nhaân baûn. Trong neàn vaên hoùa theá tuïc cuûa thôøi ta, vai troø maø ñôøi soáng noäi taâm cuûa Kitoâ höõu thöôøng chu toaøn ñaõ ñöôïc taâm lyù hoïc vaø phaân taâm hoïc ñaûm nhieäm; tuy nhieân, vieäc ñaûm nhaän naøy khoâng ñi xa hôn voâ thöùc vaø chuû quan tính cuûa noù, coi nheï moái lieân heä maät thieát cuûa ñôøi soáng noäi taâm vôùi Thieân Chuùa.
Trong phaïm vi giaùo hoäi, vieäc Coâng ñoàng Vatican khaúng ñònh yù töôûng "Giaùo hoäi trong Theá giôùi Ngaøy nay" coù luùc ñaõ thay theá lyù töôûng xöa chaïy troán theá gian baèng lyù töôûng chaïy veà phía theá gian. Vieäc töø boû ñôøi soáng noäi taâm vaø xu höôùng höôùng ngoaïi taïo thaønh moät khía caïnh, moät trong nhöõng khía caïnh nguy hieåm nhaát, laø hieän töôïng duy theá tuïc. Thaäm chí hieän ñang coù moät noã löïc nhaèm bieän minh cho xu höôùng môùi naøy veà maët thaàn hoïc laáy teân laø "Caùi cheát cuûa Thaàn hoïc veà Thieân Chuùa" hay "Kinh thaønh Theá tuïc". Hoï noùi: Chính Chuùa ñaõ laäp göông ñoù cho chuùng ta. Baèng caùch nhaäp theå, Ngöôøi töï laøm roãng chính Ngöôøi, Ngöôøi ra khoûi chính Ngöôøi vaø ñôøi soáng noäi taâm cuûa Ba Ngoâi; Ngöôøi trôû thaønh "tuïc hoùa", nghóa laø, Ngöôøi trôû neân tan hoøa vaøo theá tuïc. Ngöôøi trôû thaønh moät Thieân Chuùa "ôû beân ngoaøi chính Ngöôøi".
Noäi taâm tính trong Kinh thaùnh
Nhö moïi khi, luùc coù cuoäc khuûng hoaûng veà moät giaù trò truyeàn thoáng, Kitoâ giaùo phaûi ñaùp öùng baèng caùch thöïc hieän moät cuoäc thaâu toùm veà moät moái (recapitulation), nghóa laø quay trôû laïi buoåi ñaàu cuûa moïi söï ñeå ñöa chuùng höôùng veà phía sinh hoa traùi môùi. Noùi caùch khaùc, chuùng ta caàn baét ñaàu laïi töø lôøi Thieân Chuùa vaø döôùi aùnh saùng Lôøi naøy vaø trong cuøng moät Truyeàn thoáng, taùi khaùm phaù yeáu toá chuû yeáu vaø tröôøng cöûu, giaûi thoaùt noù khoûi caùc yeáu toá loãi thôøi maø noù voán tích luõy qua nhieàu theá kyû. Ñaây laø phöông phaùp luaän ñöôïc Coâng ñoàng Vatican II tuaân theo trong moïi vieäc laøm cuûa noù. Vaøo muøa xuaân trong thieân nhieân, chuùng ta tæa caùc nhaùnh caây moïc töø muøa tröôùc ñeå taïo ra söï phaùt trieån môùi töø thaân caây theá naøo, chuùng ta cuõng caàn phaûi laøm nhö vaäy trong ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi.
Caùc tieân tri cuûa Israel ñaõ noã löïc thay ñoåi quan taâm cuûa daân töø caùc thöïc haønh thôø phöôïng vaø nghi leã beân ngoaøi sang noäi taâm tính cuûa moái lieân heä vôùi Thieân Chuùa. Chuùng ta ñoïc trong Isaia, "Daân naøy laïi gaàn Ta chæ baèng loã mieäng vaø ngoaøi moâi, chuùng toân vinh Ta, coøn loøng chuùng, chuùng taùch xa Ta, vaø vieäc chuùng kính thôø Ta chæ laø giôùi ñieàu do phaøm nhaân daïy thuoäc loøng" (Is 29:13). Lyù do laø vì "Ngöôøi phaøm chæ troâng thaáy (ñieàu loä tröôùc) maét, coøn Chuùa troâng thaáy (ñieàu aån ñaùy) loøng" (xem 1 Sm 16: 7). Vaø chuùng ta ñoïc trong moät tieân tri khaùc, "Haõy xeù loøng, chöù ñöøng xeù aùo caùc ngöôi!" (Ge 2:13).
Ñoù laø loaïi caûi caùch maø Chuùa Gieâsu ñaõ tieáp nhaän vaø mang ñeán choã chu toaøn. Baát cöù ai xem xeùt vieäc laøm cuûa Chuùa Gieâsu vaø lôøi leõ cuûa Ngöôøi, ngoaøi caùc quan taâm tín lyù vaø quan ñieåm veà lòch söû toân giaùo, seõ nhaän thaáy moät ñieàu treân heát: Ngöôøi muoán ñoåi môùi loøng ñaïo cuûa ngöôøi Do Thaùi, moät thöù loøng ñaïo thöôøng keát thuùc ôû caùc noâng caïn duy nghi leã vaø phaùp trò, vaø Ngöôøi thay theá ôû trung taâm noù baèng moät moái lieân heä maät thieát vaø soáng thöïc vôùi Thieân Chuùa. Ngöôøi khoâng bao giôø meät moûi nhaéc ñeán nôi "bí maät" laø traùi tim, nôi cuoäc tieáp xuùc thöïc chaát dieãn ra vôùi Thieân Chuùa vaø thaùnh yù soáng ñoäng cuûa Ngöôøi vaø giaù trò cuûa moïi haønh ñoäng phuï thuoäc vaøo ñoù (xem Mc 15: 10tt). Lôøi keâu goïi böôùc vaøo cuoäc soáng noäi taâm tìm thaáy cô sôû kinh thaùnh saâu saéc vaø khaùch quan nhaát cuûa noù trong tín lyù veà vieäc Thieân Chuùa - Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn - cö nguï trong linh hoàn ñaõ chòu pheùp röûa.
Vôùi thôøi gian troâi qua, moät ñieàu gì ñoù ñaõ trôû neân môø aûo trong vieãn kieán Kinh Thaùnh veà ñôøi soáng noäi taâm Kitoâ giaùo vaø goùp phaàn vaøo cuoäc khuûng hoaûng maø toâi ñaõ noùi ôû treân. Trong moät soá ñöôøng höôùng linh ñaïo, nhö moät soá ñöôøng höôùng huyeàn nhieäm vuøng soâng Rhine, ñaëc tính khaùch quan cuûa ñôøi soáng noäi taâm naøy bò che khuaát. Hoï khaêng khaêng ñoøi quay trôû laïi "ñaùy cuûa linh hoàn" qua ñieàu hoï goïi laø "höôùng noäi" ("introversion"). Nhöng khoâng phaûi luùc naøo cuõng roõ raøng lieäu caùi "ñaùy cuûa linh hoàn" naøy thuoäc thöïc taïi Thieân Chuùa hay thuoäc thöïc taïi baûn ngaõ hay teä hôn, lieäu noù coù nghóa caû hai thöù trong moät hoãn hôïp phieám thaàn hay khoâng.
Trong nhöõng theá kyû gaàn ñaây, phöông phaùp treân, keát cuïc, ñaõ thaéng theá noäi dung noäi taâm tính Kitoâ giaùo, coù luùc giaûn löôïc noù vaøo moät loaïi kyõ thuaät taäp trung vaø thieàn ñònh hôn laø cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Kitoâ haèng soáng trong traùi tim moät con ngöôøi, cho duø ôû moïi thôøi ñaïi ñeàu coù nhöõng ñieån hình tuyeät vôøi veà ñôøi soáng noäi taâm Kitoâ giaùo. Chaân phöôùc Elizabeth cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi böôùc theo thöù noäi taâm khaùch quan thuaàn khieát nhaát khi baø vieát, "Toâi ñaõ tìm thaáy Thieân ñöôøng treân traùi ñaát, vì Thieân ñaøng laø Thieân Chuùa vaø Thieân Chuùa ôû trong linh hoàn toâi".
Trôû veà noäi taâm tính
Nhöng chuùng ta haõy trôû veà hieän taïi. Taïi sao khaån thieát phaûi noùi veà cuoäc soáng beân trong vaø taùi khaùm phaù xu höôùng veà noù? Chuùng ta ñang soáng trong moät neàn vaên minh hoaøn toaøn höôùng ngoaïi. Nhöõng gì chuùng ta quan saùt trong phaïm vi vaät lyù ñang xaûy ra trong phaïm vi thieâng lieâng. Chuùng ta göûi taøu thaêm doø ñeán ngoaïi taàng thaùi döông heä vaø chuïp hình nhöõng gì coù treân caùc haønh tinh xa xoâi; ngöôïc laïi, chuùng ta khoâng bieát ñieàu gì ñang khuaáy ñoäng vaøi ngaøn meùt döôùi lôùp voû Traùi ñaát vaø do ñoù, chuùng ta khoâng thaønh coâng trong vieäc döï ñoaùn caùc traän ñoäng ñaát vaø phun traøo nuùi löûa. Chuùng ta cuõng bieát nhöõng gì ñang xaûy ra luùc naøy, trong thôøi gian thöïc, ôû phía beân kia theá giôùi, nhöng chuùng ta vaãn khoâng bieát söï boàn choàn trong saâu thaúm traùi tim mình. Chuùng ta soáng nhö theå chuùng ta ñang ôû trong moät chuyeån ñoäng ly taâm vôùi toác ñoä cao.
Troán thoaùt, nghóa laø ra ngoaøi baûn ngaõ mình, ñaõ trôû thaønh moät loaïi khaåu hieäu. Thaäm chí coøn coù thöù "vaên hoïc troán thoaùt" (escape literature) vaø "giaûi trí troán thoaùt" (escape entertainment) nöõa. Coù theå noùi, troán thoaùt ñaõ trôû thaønh ñònh cheá hoùa. Im laëng gaây sôï haõi. Chuùng ta khoâng thaønh coâng trong vieäc soáng, laøm vieäc vaø hoïc haønh maø khoâng coù moät loaïi noùi naêng hay aâm nhaïc naøo ñoù xung quanh ta. Ñoù laø moät loaïi horror vacui (sôï chaân khoâng), khieán chuùng ta phaûi teâ lieät theo caùch naøy.
Toâi ñaõ töøng coù kinh nghieäm ñi vaøo moät vuõ tröôøng, khi ñöôïc môøi noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi treû tuï taäp ôû ñoù. Noù ñuû cho toâi moät yù töôûng veà nhöõng gì chieám öu theá ôû ñoù: tieáng oàn khaøn khaøn vaø tieáng ñinh tai nhöùc oùc nhö ma tuùy. Toâi ñaõ ñöa ra moät soá caâu doø hoûi moät soá ngöôøi treû ñang treân ñöôøng ra khoûi vuõ tröôøng, vaø khi toâi hoûi, "Taïi sao caùc baïn laïi hoïp nhau ôû nôi naøy?" Moät soá ñaõ traû lôøi, "nhôø vaäy, chuùng toâi khoûi phaûi suy nghó!" Thaät deã töôûng töôïng nhöõng loaïi thao tuùng naøo nhöõng ngöôøi treû tuoåi naøy phaûi tieáp giaùp khi hoï ñaõ töø boû vieäc suy nghó.
Leänh cuûa Pharaoh Ai Caäp cho ngöôøi Do Thaùi laø "Haõy aùp ñaët coâng vieäc naëng neà hôn leân vai chuùng; sau ñoù chuùng seõ phaûi raùng laøm noù vaø khoâng coøn chuù yù gì ñeán caùc lôøi leõ löøa ñaûo [cuûa Moâseâ]" (xem Xh 5: 9). Leänh laïc ngaàm, nhöng khoâng keùm thaåm quyeàn cuûa caùc pharaoh taân thôøi laø "Haõy aùp ñaët tieáng oàn aøo ñinh tai nhöùc oùc leân nhöõng ngöôøi treû naøy ñeå laøm chuùng söõng sôø ñeán khoâng coøn suy nghó gì nöõa vaø khoâng theå ñöa ra quyeát ñònh töï do naøo; sau ñoù chuùng seõ ñi theo caùc xu höôùng phuø hôïp vôùi chuùng ta, hoï seõ mua nhöõng gì chuùng ta baûo hoï mua, vaø hoï seõ nghó theo caùch chuùng ta muoán hoï nghó!" Ñoái vôùi lónh vöïc giaûi trí vaø quaûng caùo raát quan troïng trong xaõ hoäi cuûa chuùng ta, caùc caù nhaân chæ ñöôïc tính nhö "nhöõng ngöôøi xem" (viewers), nhö caùc soá thoáng keâ laøm cho soá löôïng "khaùn giaû" taêng leân.
Caàn phaûi choáng laïi söï haï giaù naøy baèng tieáng "khoâng!" maïnh meõ! Nhöõng ngöôøi treû cuõng laø nhöõng ngöôøi coù traùi tim lôùn nhaát vaø saün saøng noåi daäy choáng laïi cheá ñoä noâ leä; trong thöïc teá, coù nhöõng nhoùm ngöôøi treû ñang phaûn öùng ñoái vôùi cuoäc taán coâng naøy vaø, thay vì troán chaïy, hoï ñaõ tìm kieám nhöõng nôi vaø thôøi gian ñeå im laëng vaø suy ngaãm ñeå chính hoï tìm thaáy Thieân Chuùa, trong chính hoï. Coù raát nhieàu ngöôøi trong soá hoï, duø khoâng ai noùi veà hoï. Moät soá ngöôøi trong soá hoï ñaõ laäp nhöõng nhaø caàu nguyeän vaø chaàu Thaùnh Theå lieân tuïc, vaø nhieàu maïng löôùi mang ñeán cho nhieàu ngöôøi trong soá hoï cô hoäi ñeå tuï hoïp vôùi nhau.
Noäi taâm tính laø con ñöôøng daãn ñeán cuoäc soáng ñích thöïc. Ngaøy nay ngöôøi ta noùi raát nhieàu veà tính chaân thöïc vaø bieán noù thaønh tieâu chuaån thaønh coâng hay thaát baïi ôû trong ñôøi. Nhaø trieát hoïc coù leõ noåi tieáng nhaát trong theá kyû tröôùc, Martin Heidegger, ñaõ ñaët khaùi nieäm naøy vaøo trung taâm heä thoáng cuûa oâng. Ñoái vôùi moät Kitoâ höõu, tính chaân thöïc ñich thöïc khoâng ñaït ñöôïc tröø khi ngöôøi ta soáng "coram Deo", tröôùc nhan Thieân Chuùa. Soren Kierkegaard vieát,
"Ngöôøi chaên boø naøo (neáu ñieàu naøy laø ñieàu coù theå) laø moät baûn ngaõ tröïc tieáp tröôùc ñoaøn gia suùc cuûa mình laø moät baûn ngaõ raát thaáp, vaø cuõng nhö theá, moät chuû nhaân laø moät baûn ngaõ tröïc tieáp tröôùc caùc noâ leä cuûa oâng ta thöïc söï khoâng phaûi laø moät baûn ngaõ - vì trong caû hai tröôøng hôïp, ñeàu thieáu moät tieâu chuaån.... Thöïc taïi voâ haïn... baûn ngaõ coù ñöôïc laø nhôø yù thöùc mình hieän höõu tröôùc maët Thieân Chuùa, nhôø trôû thaønh moät baûn ngaõ nhaân baûn coù tieâu chuaån laø Thieân Chuùa!"
OÂng cuõng ñöa ra quan ñieåm cho raèng "Ngöôøi ta ñang noùi raát nhieàu veà söï ñau khoå vaø khoán khoå cuûa con ngöôøi, nhöng chæ coù ñôøi soáng bò phí phaïm laø ñôøi soáng cuûa nhöõng ngöôøi... khoâng bao giôø trôû neân coù yù thöùc ñöôïc vaø theo nghóa saâu saéc nhaát, khoâng bao giôø coù ñöôïc aán töôïng raèng coù moät Thieân Chuùa vaø "hoï" chính baûn thaân hoï, hieän dieän tröôùc vò Thieân Chuùa naøy".
Tin Möøng thuaät laïi caâu chuyeän veà moät trong nhöõng ngöôøi "chaên ñoaøn gia suùc" naøy. Haén rôøi boû nhaø cha mình vaø ñaõ phung phí cuûa caûi vaø tuoåi treû cuûa mình ñeå soáng moät cuoäc soáng phoùng ñaõng. Nhöng moät ngaøy kia, "haén ñeán vôùi chính mình". Haén duyeät laïi ñôøi mình, chuaån bò nhöõng lôøi haén seõ noùi vaø quay trôû laïi nhaø cha mình (xem Lc 15:17). Vieäc hoùan caûi cuûa haén xaûy ra vaøo thôøi ñieåm ñoù, ngay tröôùc khi haén baét ñaàu hoài höông, luùc haén coøn ôû moät mình giöõa chuoàng heo. Noù xaûy ra ngay luùc "haén ñeán vôùi chính mình". Sau ñoù, haén chæ laøm theo nhöõng gì haén ñaõ quyeát ñònh. Vieäc hoaùn caûi beân ngoaøi cuûa haén ñaõ ñöôïc ñi tröôùc bôûi moät hoaùn caûi beân trong vaø nhaän ñöôïc giaù trò cuûa noù töø ñoù. Thaät phong phuù xieát bao khi tuyeân boá raèng "anh aáy ñaõ ñeán vôùi chính mình"!
Khoâng phaûi chæ nhöõng ngöôøi treû môùi bò cuoán theo laøn soùng taäp chuù beân ngoaøi. Noù cuõng ñuùng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi daán thaân nhaát vaø tích cöïc nhaát trong Giaùo hoäi. Bao goàm caû caùc tu só! Söï xao laõng laø teân cuûa caên beänh hieåm ngheøo ñang caøi baãy taát caû chuùng ta. Keát cuïc, chuùng ta gioáng nhö moät boä quaàn aùo maëc ngöôïc chìa linh hoàn chuùng ta cho ngoïn gioù boán phöông. Trong moät baøi phaùt bieåu tröôùc caùc beà treân cuûa moät doøng chieâm nieäm, Thaùnh Phaoloâ VI noùi,
"Ngaøy nay, chuùng ta ñang soáng trong moät theá giôùi döôøng nhö bò kìm keïp bôûi moät côn soát ñaõ xaâm nhaäp caû vaøo nôi toân nghieâm vaø söï coâ tòch cuûa chuùng ta. Tieáng oàn vaø caûnh huyeân naùo aàm ó ñaõ xaâm chieám gaàn nhö moïi thöù. Ngöôøi ta khoâng coøn khaû naêng hoài taâm ñöôïc nöõa. Giöõa haøng ngaøn thöù gaây xao laõng, hoï thöôøng phung phí naêng löïc cuûa mình nhòp böôùc vôùi nhieàu hình thöùc vaên hoùa hieän ñaïi. Baùo chí, taäp san vaø saùch vôû ñaõ xaâm chieám söï thaân maät tö rieâng cuûa caùc gia hoä vaø traùi tim chuùng ta. Khoù khaên hôn tröôùc khi phaûi tìm moät cô hoäi cho vieäc hoài taâm, trong ñoù linh hoàn thaønh coâng trong vieäc gaén boù hoaøn toaøn vôùi Thieân Chuùa".
Thaùnh Teâreâxa Avila ñaõ vieát moät taùc phaåm teân laø Laâu ñaøi Beân Trong chaéc chaén laø moät trong nhöõng thaønh quaû tröôûng thaønh nhaát cuûa giaùo huaán Kitoâ giaùo veà ñôøi soáng noäi taâm. Nhöng thaät khoâng may, vaãn coøn moät "laâu ñaøi beân ngoaøi" vaø ngaøy nay chuùng ta nhaän thaáy raèng mình ñang bò vaây kín trong laâu ñaøi naøy - ñaõ bò khoùa cöûa vaø khoâng theå vaøo laïi. Tuø nhaân cuûa theá giôùi beân ngoaøi! Thaùnh Augustinoâ moâ taû cuoäc soáng cuûa ngaøi theo caùch ñoù tröôùc khi hoaùn caûi:
"Chuùa ôû trong con, trong khi con ôû beân ngoaøi: chính ôû ñoù con ñaõ tìm kieám Chuùa, vaø, trong tö caùch moät taïo vaät dò daïng, lao ñaàu vaøo nhöõng thöù ñeïp ñeõ maø Chuùa ñaõ taïo neân. Chuùa ñaõ ôû beân con, nhöng con ñaõ khoâng ôû beân Chuùa. Chuùng giöõ con caùch xa Chuùa, nhöõng ñieàu toát ñeïp maø neáu chuùng khoâng ôû trong Chuùa thì hoaøn toaøn khoâng hieän höõu".
Coù bao nhieâu ngöôøi trong chuùng ta caàn laëp laïi lôøi thuù toäi cay ñaéng naøy: "Chuùa ôû trong con, trong khi con ôû beân ngoaøi". Coù moät soá ngöôøi mô veà söï coâ tòch nhöng hoï chæ mô ñieàu ñoù thoâi. Hoï yeâu noù mieãn laø noù vaãn ôû trong giaác mô cuûa hoï vaø khoâng bao giôø keát cuïc coù thöïc chaát. Hoï thöïc söï troán traùnh noù vaø sôï noù. Vieäc im laëng bieán maát laø moät trieäu chöùng nghieâm troïng. Haàu nhö ôû khaép nôi caùc daáu hieäu ñaëc tröng trong moïi haønh lang tu vieän ra leänh "Silentium!" (giöõ im laëng), ñaõ bò gôõ boû. Toâi tin raèng tình traïng löôõng nan sau ñaây ñang treo lô löûng ôû nhieàu moâi tröôøng tu trì: hoaëc im laëng hoaëc cheát! Hoaëc chuùng ta tìm ñöôïc moät moâi tröôøng vaø thì giôø im laëng vaø soáng noäi taâm hoaëc daàn daàn seõ coù söï troáng roãng thieâng lieâng. Chuùa Gieâsu goïi hoûa nguïc laø "boùng toái beân ngoaøi" (Mt 8:12), vaø vieäc goïi ñoù raát coù yù nghóa.
Chuùng ta khoâng caàn phaûi ñeå mình bò löøa bôûi caùc phaûn chöùng thöôøng gaëp: chuùng ta tìm thaáy Thieân Chuùa ôû beân ngoaøi chính mình, nôi anh chò em cuûa chuùng ta, nôi ngöôøi ngheøo, nôi cuoäc ñaáu tranh cho coâng lyù cuûa chuùng ta; chuùng ta tìm thaáy Ngöôøi trong Bí tích Thaùnh Theå voán ôû beân ngoaøi chuùng ta, nôi lôøi cuûa Thieân Chuùa.... Taát caû ñieàu naøy ñeàu ñuùng. Nhöng ñaâu laø nôi baïn thöïc söï "gaëp" ñöôïc ngöôøi anh em hay ngöôøi ngheøo neáu khoâng phaûi ôû trong traùi tim baïn? Neáu baïn chæ gaëp hoï ôû beân ngoaøi thì ñoù khoâng phaûi laø moät con ngöôøi baïn gaëp, maø laø moät ñieàu. Baïn va vaøo hoï nhieàu hôn laø gaëp hoï. Ñaâu laø nôi baïn gaëp Chuùa Gieâsu Thaùnh Theå neáu khoâng phaûi trong ñöùc tin, moät ñieàu voán ôû beân trong baïn? Moät cuoäc gaëp gôõ ñích thöïc giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi khoâng theå xaûy ra ngoaïi tröø giöõa yù thöùc cuûa hai ngöôøi, hai yù chí töï do, nghóa laø giöõa hai cuoäc soáng noäi taâm.
Thaät laø moät sai laàm khi nghó raèng, vieäc nhaán maïnh ñeán ñôøi soáng noäi taâm, roát cuoäc, coù theå gaây haïi cho moät daán thaân tích cöïc cho vöông quoác vaø cho coâng lyù; noùi caùch khaùc, thaät sai laàm khi nghó raèng vieäc khaúng ñònh tính öu vieät cuûa yù ñònh coù theå gaây haïi cho haønh ñoäng. Noäi taâm tính khoâng ñoái laäp vôùi haønh ñoäng maø moät caùch naøo ñoù, noù thöïc hieän haønh ñoäng. Khoâng heà giaûm bôùt taàm quan troïng cuûa vieäc laøm vieäc cho Chuùa, noäi taâm tính thieát laäp vieäc naøy vaø baûo toàn noù.
Vò aån tu vaø nôi aån tu cuûa ngaøi
Neáu chuùng ta muoán baét chöôùc ñieàu Thieân Chuùa laøm baèng caùch nhaäp theå, chuùng ta haõy baét chöôùc Ngöôøi cho troïn. Ñuùng laø Ngöôøi ñaõ töï laøm roãng Ngöôøi vaø ra khoûi chính Ngöôøi vaø ra khoûi ñôøi soáng noäi thaúm cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi ñeå ñi vaøo theá gian. Tuy nhieân, chuùng ta bieát caùch ñieàu ñoù xaûy ra: "Ngöôøi vaãn giöõ nguyeân ñieàu Ngöôøi laø vaø mang laáy ñieàu Ngöôøi khoâng laø", moät caâu ngaïn ngöõ coå noùi nhö theá veà vieäc Nhaäp theå. Khoâng töø boû coõi loøng cuûa Cha Ngöôøi, Ngoâi Lôøi ñaõ giaùng theá ôû giöõa chuùng ta. Baây giôø chuùng ta cuõng ñi vaøo theá giôùi nhöng khoâng bao giôø rôøi boû chính mình hoaøn toaøn. Göông Chuùa Kitoâ noùi, "Moät ngöôøi thieâng lieâng nhanh choùng hoài taâm vì hoï khoâng bao giôø laõng phí chuù yù cuûa mình vaøo nhöõng ñieàu beân ngoaøi. Khoâng vieäc laøm beân ngoaøi, khoâng doanh nghieäp naøo coù theå ñöùng caûn trôû hoï. Hoï töï thích öùng theo söï vieäc nhö chuùng xaûy ra".
Nhöng chuùng ta cuõng haõy cuï theå tìm hieåu caùch taùi khaùm phaù vaø duy trì thoùi quen soáng cuoäc soáng noäi taâm. Moâseâ laø moät ngöôøi raát naêng ñoäng. Nhöng chuùng ta ñoïc thaáy raèng oâng coù moät chieác leàu di ñoäng ñöôïc xaây döïng cho chính oâng, vaø ôû moãi giai ñoaïn cuûa cuoäc xuaát haønh, oâng seõ döïng leàu beân ngoaøi khu traïi vaø thöôøng xuyeân vaøo ñoù ñeå hoûi yù kieán Chuùa. ÔÛ ñoù, Chuùa "noùi chuyeän tröïc tieáp vôùi Moâseâ, nhö moät ngöôøi noùi chuyeän vôùi ngöôøi baïn cuûa mình" (Xh 33:11).
Chuùng ta khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå laøm ñieàu ñoù. Chuùng ta khoâng theå luoân luoân ruùt veà moät nhaø nguyeän hoaëc moät nôi coâ tòch ñeå thieát laäp cuoäc tieáp xuùc vôùi Thieân Chuùa. Thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi gôïi yù moät chieán thuaät khaùc naèm trong taàm tay cuûa chuùng ta. Sai anh em cuûa ngaøi ra khaép phoá phöôøng treân theá giôùi, ngaøi noùi vôùi hoï, chuùng ta luoân coù moät nôi aån daät vôùi chuùng ta baát cöù nôi naøo chuùng ta ñi, vaø, gioáng caùc nhaø aån tu, baát cöù khi naøo chuùng ta muoán, chuùng ta ñeàu coù theå ñi vaøo nôi aån tu ñoù: "anh thaân xaùc cuûa chuùng ta laø phoøng tu vaø linh hoàn cuûa chuùng ta laø vò aån tu soáng trong phoøng ñoù ñeå caàu nguyeän vôùi Thieân Chuùa vaø suy nieäm".
Ñoù cuøng laø moät lôøi khuyeân maø Thaùnh Catarina thaønh Siena ñaõ phaùt bieåu vôùi hình aûnh cuûa "phoøng tu noäi taâm" maø moãi ngöôøi chuùng ta mang trong mình; luoân luoân coù theå ruùt veà ñoù baèng caùc suy nghó cuûa chuùng ta ñeå khoâi phuïc cuoäc tieáp xuùc soáng ñoäng vôùi Söï thaät ñang ngöï trò trong chuùng ta. Thaùnh Ambroâsioâ noùi raèng Chuùa Gieâsu môøi chuùng ta vaøo phoøng tu beân trong voán khoâng bò giôùi haïn bôûi caùc böùc töôøng naøy, khi ngaøi noùi, "khi caùc con caàu nguyeän, haõy vaøo phoøng beân trong cuûa caùc con, ñoùng cöûa laïi vaø caàu nguyeän vôùi Cha cuûa caùc con moät caùch bí maät" (Mt 6:6).
Chuùng ta ñaõ nghe ngay töø ñaàu lôøi keâu goïi taän ñaùy loøng cuûa Thaùnh Augustinoâ trôû veà vôùi traùi tim cuûa chuùng ta. Chuùng ta haõy keát luaän baèng caùch laéng nghe moät lôøi keâu goïi khaùc vôùi cuøng moät muïc tieâu cuõng raát chaân thaønh, ñoù laø lôøi keâu goïi maø Thaùnh Anselmoâ cuûa Canterbury göûi ñeán ngöôøi ñoïc ôû ñaàu cuoán Proslogion cuûa ngaøi:
"Haõy ñeán ngay baây giôø, hôõi ngöôøi taàm thöôøng, haõy bay trong choác laùt ra khoûi caùc vuï vieäc cuûa baïn, haõy troán thoaùt moät chuùt ra khoûi söï hoãn loaïn trong suy nghó cuûa baïn. Haõy ñaët sang moät beân luùc naøy caùc lo toan naëng neà cuûa baïn vaø ñeå laïi phía sau caùc lao khoå gaây meät moûi cuûa baïn. Haõy töø boû chính mình moät chuùt cho Chuùa vaø nghæ ngôi moät chuùt trong Ngöôøi. Haõy ñi vaøo phoøng beân trong taâm hoàn cuûa baïn, ñoùng moïi thöù tröø Thieân Chuùa vaø nhöõng gì coù theå giuùp baïn trong cuoäc tìm kieám Ngöôøi cuûa baïn vaø sau khi ñaõ khoùa cöûa, haõy tìm kieám Ngöôøi [Mt. 6: 6]. Giôø ñaây, haõy noùi, hôõi toaøn boä traùi tim toâi, haõy noùi vôùi Thieân Chuùa: 'Con tìm kieám thaùnh nhan Chuùa, Laïy Chuùa, Con tìm thaùnh nhan Ngaøi'" [Tv 27: 8].
Vôùi nhöõng mong muoán vaø yù ñònh naøy, chuùng ta haõy baét ñaàu ngaøy laøm vieäc cuûa mình ñeå phuïc vuï Giaùo hoäi.