Chaân phuùc Newman
coù theå noùi vôùi ta ñieàu gì
veà baûn aùn Ñöùc Hoàng Y Pell
Chaân phuùc Newman coù theå noùi vôùi ta ñieàu gì veà baûn aùn Ñöùc Hoàng Y Pell.
Vuõ Vaên An
Melbourne (VietCatholic News 17-03-2019) - Chaân phuùc John Henry Newman voán laø moät tín höõu Anh Giaùo, vaø laø moät tín höõu ngoaïi haïng, nhöng ñaõ trôû laïi ñaïo Coâng Giaùo, trôû thaønh moät tín höõu Coâng Giaùo cuõng ngoaïi haïng, ñöôïc phong Hoàng Y, nay ñaõ ñöôïc phong aù thaùnh vaø saép söûa ñöôïc phong hieån thaùnh trong naêm 2019.
Nhöng ngaøi coù gì chung vôùi Ñöùc Hoàng Y Pell, ngoaøi vieäc cuõng laø moät Hoàng Y, vaø thuoäc loaïi thoâng minh nhö nhau vaø cuøng coù chung moät chöõ "Oxford": Newman thì vôùi Phong Traøo Oxford, moät phong traøo nhaèm ñöa nhieàu khía caïnh tín lyù vaø phuïng vuï Coâng Giaùo vaøo Anh Giaùo; Pell thì laø hoïc troø cuûa Ñaïi Hoïc Oxford?
Linh muïc George W. Rutler (https://www.crisismagazine.com/2019/what-newman-can-tell-us-about-the-cardinal-pell-verdict), coù moät noái keát khaùc: bò toøa keát aùn!
Khung caûnh trong Phoøng xöû aùn Luaân Ñoân naêm 1852 coù theå laø moät vôû ca kòch cuûa Gilbert vaø Sullivan, vôùi bò caùo maëc ñoà ñen giaùo só ñôn giaûn ñöùng ôû vaønh moùng ngöïa tröôùc caùc ñaïi dieän ñeo toùc giaû cuûa neàn coâng lyù xöa. Nhöng moät trong caùc thaåm phaùn, John Coleridge, chaùu cuûa nhaø thô, ñaõ nhìn thaáy ñaèng sau daùng daáp khom khom cuûa John Henry Newman, hình boùng cuûa Ñoaøn taàu xaâm laêng Taây Ban Nha vaø caùc boùng ma giaùn ñieäp töø Douai. Do ñoù, phieân toøa xeùt xöû Newman khoâng haún laø veà vieäc ngaøi bò buoäc toäi phæ baùng maø thoâi. Laø moät con doøng chaùu gioáng ôû Oxford, Coleridge, maø ngöôøi vôï Jane Fortescue Seymour töøng veõ böùc chaân dung cho Newman, phaãn noä khi Phong traøo Oxford ñaõ ñeõo khoeùt daàn töøng maûng yeâu saùch cuûa Giaùo hoäi Chính Thöùc raèng mình coù giaù trò toâng truyeàn vaø, coøn teä hôn nöõa, noù ñaõ trôû thaønh moät caên nhaø nöûa ñöôøng tieán veà Roâma.
Ngaøi Campbell, chaùnh thaåm, voán laø taùc giaû cuûa Ñaïo luaät Phæ Baùng naêm 1843: "Neáu baát cöù ai xuaát baûn moät caùch coù yù thöùc baát cöù lôøi phæ baùng nhuïc maï naøo, trong khi bieát ñieàu ñoù laø sai, chính ngöôøi nhö vaäy, khi bò keát toäi, seõ phaûi chòu giam tuø taïi nhaø tuø chung hoaëc nhaø caûi huaán cho baát cöù haïn kyø naøo khoâng quaù hai naêm vaø phaûi traû khoaûn tieàn phaït nhö toøa seõ ban haønh".
Newman ñaõ bò buoäc toäi döôùi caùc ñieàu khoaûn treân, vì trong moät loaït baøi dieãn thuyeát veà "Vò trí hieän nay cuûa ngöôøi Coâng Giaùo ôû Anh", ngaøi ñaõ thu huùt ñöôïc löôïng lôùn khaùn giaû, nhieàu nhaän ñònh vaên hoïc vaø chính trò, vôùi thuaät trình baày ñaày thuù vò hôïp luaän lyù vaø huøng bieän trong ñoù, ngaøi phôi baøy moät caùch tinh teá nhöõng ñieåm thoâ loã cuûa moät vò tu só Doøng Ña Minh bò côûi aùo doøng taïi Napoli: "... moät ngöôøi phoùng ñaõng ñoäi muõ oáng khoùi...thuù ñoùi saên moài sau khi phaïm toäi". Moät phoùng vieân toøa aùn moâ taû ngöôøi naøy: "OÂng ta laø moät ngöôøi ñaøn oâng taàm thöôøng, côõ ngöôøi trung bình, khoaûng naêm möôi tuoåi vaø khuoân maët OÂng ta raát YÙ moät caùch maïnh meõ. Traùn OÂng thaáp vaø loõm, muõi OÂng nhoâ ra, mieäng vaø caùc baép thòt xung quanh ñaày quyeát taâm vaø can ñaûm. OÂng ta maëc moät boä toùc giaû maøu ñen, maùi toùc thaúng hoaøn toaøn vaø ñöôïc caïo saùt, boä toùc giaû naøy cho OÂng moät daùng daáp tu vieän. Tuy nhieân, OÂng vaãn giöõ ñöôïc nhieàu neùt cuûa moät linh muïc Coâng Giaùo Roâma, nhaát laø trong thaùi ñoä, caùch noùi naêng vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa OÂng, coù caùi gì duyeân daùng aån naáp ñaâu ñoù. Ñoâi maét OÂng ta saâu thaúm vaø saùng ngôøi, vaø vôùi maùi toùc ñen, nöôùc da ngaêm ñen, vaø dieän maïo u saàu, töø toán, khoâng ñeå laïi aán töôïng nôi taâm trí ngöôøi quan saùt khoâng heà deã chòu, vaø khoâng deã bò laõng queân".
Giacinto Achilli, sau khi chaïy troán nhöõng ngöôøi cha phaãn noä cuûa moät soá thieáu nöõ YÙ khaùc nhau, ñaõ bieän minh caùc vieäc mình laøm baèng ñieàu anh quaû quyeát laø söûa laïi caùc yeâu saùch cuûa Toøa Pheâroâ. Anh töï baùn mình cho moät xaõ hoäi Khoâng Coù Giaùo Hoaøng goïi laø Lieân minh Tin Laønh. Ñaùm quaàn chuùng Coâng Giaùo ñang töø töø xuaát hieän ôû Anh ñaõ quen thuoäc vôùi nhöõng cuoäc taán coâng caû thoâ baïo laãn taân tieán, nhöng ñoái vôùi hoï, quaû khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc khi cöû toïa laéng nghe thöù tieáng Anh naëng muøi moät caùch duyeân daùng cuûa moät tu só ngöôøi Napoli, moät ngöôøi, sau khi ñeå laïi sau löng caû moät loâ caùc ñieàu oâ ueá, trong ñoù coù vuï haõm hieáp moät coâ gaùi 15 tuoåi trong phoøng aùo cuûa nhaø thôø hoâm Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh, ñaõ moâ taû moät caùch khoa tröông Roâma nhö Con ñieám Babylon. Anh ta buoäc phaûi chaïy troán khoûi Malta sau ít nhaát möôøi taùm vuï taán coâng tình duïc. Söï ruø quyeán cuûa OÂng mang nhieàu hình thöùc khaùc, ñeán ñoä xu nònh caû Boä tröôûng Ngoaïi giao, Ngaøi Palmerston, vì tieáng YÙ khoâng töï nhieân cuûa oâng naøy, voán laø caùi moát trong thôøi ñaïi chuoäng thi phuù cuûa Brownings, duø thua keùm tieáng YÙ cuûa Gladstone, ngöôøi baïn hoaït baùt cuûa Newman. Caùc thaùi ñoä vaên hoùa ñöôïc tieáp tuïc khuaáy ñoäng hôn nöõa bôûi söï khích ñoäng tieáp theo vieäc taùi laäp haøng giaùm muïc Coâng Giaùo taïi Vöông quoác Anh vaøo naêm 1850, vaø Ñöùc Hoàng Y Wiseman khoâng giuùp gì cho tình theá qua laù thö hoa mó cuûa ngaøi: "Töø Coång Flaminian" (From Out the Flaminian Gate) (*) ñaùnh daáu söï kieän naøy. Trong ñaàu oùc Toång Giaùm muïc Anh giaùo cuûa York, Thomas Musgrave, ñaây laø "tham voïng khoân nguoâi cuûa Roâma aâm möu giam caàm vaø huûy hoaïi chuùng ta".
Phieân toøa Achilli, nhö ñöôïc bieát, laø moät trong nhöõng bi kòch tö phaùp cuûa thôøi ñaïi. Noù chaéc chaén ñöôïc chieáu trong caùc khoaûng thôøi gian chính yeáu treân caùc ñaøi truyeàn hình ngaøy nay. Noù baét ñaàu ngaøy 21 thaùng 6 naêm 1852 vaø keùo daøi naêm ngaøy. Ngöôøi ta nghó ñeán nhaân caùch nhaïy caûm cuûa Newman, ngöôøi caû ñôøi coáng hieán cho "AÙnh saùng Nhaân töø" cuûa söï thaät vaø laø ngöôøi coù nieàm kieâu haõnh luùc treû cuõng nhö luùc giaø chöa bao giôø phaïm toäi choáng laïi noù, ñaõ chòu ñöïng nhieàu trong suoát phieân toøa. Tuy nhieân, ngaøi chòu ñöïng nhieàu hôn caû ngöôøi Khaéc Kyû, bôûi vì ngaøi khoâng phaûi laø ngöôøi Hy Laïp ngoaïi ñaïo chòu cuùi ñaàu tröôùc soá meänh taøn khoác, maø laø ñöùa con saùng ngôøi cuûa söï thaät thanh thaûn. Vaøo ñeâm bò keát toäi phæ baùng Achilli, sau khi Ñöùc Hoàng Y Wiseman lô ñeãnh ñaõ ñeå caùc laù thö kieåm chöùng (corroborative) ôû ñaâu khoâng tìm ra, ngaøi ñaõ vieát khoâng boái roái cho moät phoùng vieân: "Toâi khoâng theå khoâng buoàn cöôøi tröôùc thöù vaên suoâi cuûa Coleridge... Toâi nghó oâng ta muoán gaây aán töôïng cho toâi, toâi tin toâi ñaõ haønh xöû moät caùch toân troïng, nhöng oâng aáy laïi thaáy toâi hoaøn toaøn voâ tình nhö theå toâi ôû trong phoøng rieâng cuûa mình. Toâi ñaõ khoâng coù moät maåu phæ baùng naøo trong 20 naêm qua vì voâ côù".
Ñoäi nguõ phaùp lyù cuûa Newman goàm moät soá luaät sö cöø khoâi nhaát nöôùc, ñöôïc laõnh ñaïo bôûi Sir Alexander Cockburn. OÂng naøy seõ phuïc vuï vôùi tö caùch laø Ngaøi Chaùnh aùn töø naêm 1875 ñeán naêm 1880, maëc duø Nöõ hoaøng Victoria töø choái ban cho oâng töôùc quùy toäc vì cuoäc soáng rieâng tö aùm muoäi cuûa oâng.
Newman ñaõ phaûi chòu ñöïng gioïng keû caû cuûa Coleridge, ngöôøi than thôû veà söï "xuoáng caáp" cuûa Newman töø ñænh cao Theä Phaûn. Trong nhaät kyù caù nhaân cuûa mình, Coleridge vieát: "Coù leõ toâi ñaõ quaù quen vôùi vieäc nghe noùi veà söï xuaát chuùng cuûa Newman, noùi veà vieäc aáy, toâi ñaõ nhaän ñöôïc moät yù kieán phoùng ñaïi veà OÂng ta. Nhöng toâi coù caûm giaùc coù moät ñieàu gì haàu nhö khoâng chænh ôû choã toâi khoâng chæ ñoïc moät baûn aùn ñoái vôùi OÂng ta, nhöng coøn giaûng daïy OÂng ta nöõa... Ngoaøi ra, söï thaät laø Newman laø moät ngöôøi ñöôïc ca ngôïi quaù möùc, OÂng ta ñaõ ñöôïc bieán thaønh moät thaàn töôïng".
Newman bò keát toäi bôûi Toøa Nöõ hoaøng vaø sau côn soác, ngay tôø The Times cuõng phaûi nhaän xeùt: "Chuùng toâi cho raèng ... moät cuù ñaùnh lôùn ñaõ ñöôïc giaùng xuoáng chính vieäc quaûn trò neàn coâng lyù ôû ñaát nöôùc naøy, vaø caùc ngöôøi Coâng Giaùo Roâma, töø nay, seõ chæ coù lyù do quaù chính ñaùng ñeå quaû quyeát raèng khoâng coù coâng lyù cho hoï trong nhöõng vuï coù khuynh höôùng khôi ñoäng caùc taâm tö Theä Phaûn nôi caùc thaåm phaùn vaø boài thaåm ñoaøn". Trong bieân nieân söû cuûa luaät hoïc, Phieân toøa Achilli ñaõ giuùp thieát laäp ra caùc ranh giôùi cho vieäc baûo veä söï thaät coù tuyeân theä theo Ñaïo luaät Phæ baùng 1843.
Ñoù laø moät chieán thaéng vôùi giaù quaù maéc (Pyrrhic victory) ñoái vôùi Toøa aùn Nöõ hoaøng vaø laø moät chieán thaéng tinh thaàn cho Newman - ngaøi phaûi traû moät khoaûn tieàn phaït chieåu danh laø 100 baûng nhöng khoâng bò giam giöõ. Tuy nhieân, chi phí toøa gaàn töông ñöông vôùi hai trieäu ñoâ la ngaøy nay vaø caùc khoaûn quyeân goùp töø trong vaø ngoaøi nöôùc laø moät tuyeân boá tình lieân ñôùi Coâng Giaùo hoaøn caàu. Newman ñaõ löu tröõ caùc laù thö töø Boston, New York, Philadelphia, Baltimore, caùc thò traán ôû Trung Taây vaø San Francisco. Moät naêm sau phieân toøa, Newman ñaõ xuaát baûn cuoán saùch baát huû "Caùc Baøi Dieãn Vaên Veà YÙ Nieäm Ñaïi Hoïc" cuûa ngaøi vaø ñaõ ñeà taëng taùc phaåm naøy:
"Ñeå bieát ôn ghi nhôù khoân nguoâi nhieàu baèng höõu vaø aân nhaân cuûa ngaøi, soáng cuõng nhö cheát, trong vaø ngoaøi nöôùc, ôû Ñaïi Anh, AÙi Nhó Lan, Phaùp, ôû Bæ, Ñöùc, Ba Lan, YÙ vaø Malta, ôû Baéc Myõ vaø caùc nöôùc khaùc, Nhöõng ngöôøi, baèng nhöõng lôøi caàu nguyeän vaø ñeàn toäi kieân quyeát cuûa hoï, Vaø baèng nhöõng noã löïc kieân ñònh ñaïi ñoä cuûa hoï, Vaø baèng vieäc laøm phuùc vó ñaïi cuûa hoï, Ñaõ beû gaãy cho ngaøi söï caêng thaúng cuûa noãi laéng lo to lôùn".
Vaøo ngaøy 26 thaùng 11 naêm 1852, Newman ñaõ vieát moät caùch traàm tö cho Jemima, em gaùi ngaøi: "anh cho raèng caùc Thaåm phaùn ñaõ gaây cho anh moät thöông tích lôùn hôn nhieàu so vôùi boài thaåm ñoaøn, vì hoï khieán anh phaûi chòu chi phí vaø moät phieân xöû quaù daøi. Anh tin baây giôø hoï phieàn loøng nhieàu ñoái vôùi lôøi keát toäi - nhöng anh khoâng theå khoâng noùi raèng nhöõng ngöôøi vaø thaåm phaùn coù giaùo duïc coù nhieàu ñieàu phaûi traû lôøi veà luùc hoï laøm sai hôn laø boài thaåm ñoaøn taàm thöôøng, ñaày thieân kieán".
Khoù ñoïc caùc doøng treân maø khoâng nghó ñeán nhöõng ngöôøi hieän nay ñang hoã trôï lôøi chöùng cuûa Ñöùc Hoàng Y George Pell khi ñöùng giöõa loác xoaùy cuûa traän cuoàng phong vaên hoùa ñaày aùc yù veà ñoäng cô vaø yù ñoà, chuaån bò khaùng caùo vieäc keát toäi vaø baûn aùn saùu naêm tuø cuûa ngaøi, ñöôïc ban haønh ngaøy 13 thaùng Ba naêm 2019. Hoï coù söï tin töôûng töø caùc giaùo phuï toâng ñoà, nhöõng vò quaù quen thuoäc vôùi keát aùn vaø taán coâng raèng: nhöõng ngöôøi chòu ñöïng sæ nhuïc seõ taïo ra moät vuï muøa boäi thu. Söï cuoàng loaïn choáng Coâng Giaùo, khoâng khaùc söï cuoàng loaïn cuûa phieân toøa xöû Newman, ñaõ leân linh hoàn cho caùc caùo buoäc choáng laïi Ñöùc Hoàng Y Pell, keát toäi ngaøi vi phaïm nhöõng haønh vi tuïc tóu maø khoâng coù ai muïc kích, moät vieäc khoâng theå naøo coù trong caùc tình huoáng nhö vaäy. Caùc nhaø nguyeân ngöõ hoïc ñaõ truy nguyeân thuaät ngöõ "toøa aùn Kangaroo" laø ñeå chæ neàn luaät phaùp daõ chieán cuûa moät ngöôøi nhaäp cö UÙc ôû Hoa Kyø vaøo thôøi ñieåm côn soát vaøng naêm 1849 - nhöng UÙc laø queâ höông cuûa con vaät naøy. Ñöùc Hoàng Y Pell choáng laïi caùc chính saùch chæ ñuùng veà chính trò nhö Ngöøa Thai, Phaù thai, duyeät laïi tính duïc theo loái ngoâ ñaïo, vaø caùc coá gaéng giaûng daïy caùc lyù thuyeát bieán ñoåi khí haäu do con ngöôøi gaây ra nhö laø giaùo ñieàu. Ñaây khoâng phaûi laø caùc yù kieán ñöôïc hoan ngheânh taïi caùc toøa aùn cuûa chuû nghóa ñuùng ñaén theá tuïc. Ngaøi cuõng baét ñaàu moät caùch maïnh meõ chöa töøng thaáy, khoâng ñaëc tröng chuùt naøo ôû Roâma, nhieäm vuï doïn saïch chuoàng ngöïa taøi chính cuûa Vatican.
Tình hình baây giôø khaùc vôùi naêm 1852 vì George Pell laø bò caùo, coøn luùc ñoù, thoaït ñaàu, John Henry laø ngöôøi toá caùo. Nhöng caû hai ngöôøi ñeàu coù cho raèng mình lieâm chính hoaøn toaøn, cuõng nhö laø naïn nhaân cuûa neàn coâng lyù bò hoaøi thai. Vaøo theá kyû XIX, Giacinto Achilli ñaõ troán chaïy vôùi danh tieáng bò huûy hoaïi ñeå ñeán Hoa Kyø, sau khi boû rôi moät ngöôøi vôï vaø ñöùa con trai ñaõ ñöôïc coâng nhaän, vaø ôû moät thôøi ñieåm coøn doïa töï töû sau moät thôøi gian soáng aoû töôûng trong moät coäng ñoaøn "yeâu ñöông töï do" taïi Oneida, New York. Moä cuûa OÂng ta khoâng vieát gì vì keát cuïc cuûa OÂng ta khoâng ai bieát roõ. Naêm nay, nhôø ôn Chuùa vaø söï ñoàng yù cuûa ngöôøi phaøm, Newman seõ ñöôïc naâng leân caùc baøn thôø.
Töø moät toøa coâng lyù hoaøn haûo cao hôn, Newman coù lôøi cuoái cuøng sau ñaây:
"Ñieàu gì toát, seõ beàn laâu; ñieàu gì xaáu, seõ dieät vong. Khi thôøi gian qua ñi, kyù öùc seõ ñôn giaûn qua ñi khoûi toâi veà baát cöù ñieàu gì ñaõ ñöôïc laøm trong dieãn trình toá tuïng ñoù, vì thuø nghòch hay ñeå nhuïc maï toâi, baát luaän veà phaàn nhöõng ngöôøi vieän daãn hay nhöõng ngöôøi quaûn trò luaät phaùp; nhöng caûm thöùc noäi thaúm seõ khoâng bao giôø phai laït, seõ chieám höõu toâi moãi ngaøy moät hôn, veà ôn Quan Phoøng chaân thöïc vaø dòu daøng vaãn luoân chaêm nom toâi ñeå toâi ñöôïc toát, vaø veà söùc maïnh cuûa thöù toân giaùo khoâng bao giôø ñeå maát vinh quang xöa, söùc maïnh cuûa loøng moä meán hay Thieân Chuùa vaø cuûa loøng caûm thöông ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò aùp böùc".
- - - - - - - -
(*) Coång Flaminian xöa (nay laø Porta Del Populo) daãn tôùi haûi caûng Ostia xöa. Thaønh thöû Ñöùc Hoàng Y Wiseman troâng mong chuyeán trôû laïi queâ höông, töø Roâma, nôi ngaøi laø Vieän Tröôûng Vieän Hoïc Vieän Anh.