Baøi giaûng tónh taâm ñaàu Muøa Chay 2019
cuûa cha Cantalamessa daønh cho giaùo trieàu Roâma
Baøi giaûng tónh taâm ñaàu Muøa Chay 2019 cuûa cha Cantalamessa daønh cho giaùo trieàu Roâma.
J.B. Ñaëng Minh An dòch
Vatican (VietCatholic News 18-03-2019) - Hoâm thöù Saùu 15 thaùng Ba naêm 2019, cha Raniero Cantalamessa, giaûng thuyeát vieân Phuû Giaùo Hoaøng ñaõ trình baøy tröôùc giaùo trieàu Roâma baøi giaûng tónh taâm ñaàu Muøa Chay 2019 vôùi chuû ñeà "Phuùc thay ai coù taâm hoàn trong saïch, vì hoï seõ ñöôïc nhìn thaáy Thieân Chuùa".
Döôùi ñaây laø baûn dòch sang Vieät ngöõ:
Muøa Voïng naêm ngoaùi chuùng ta ñaõ baét ñaàu suy nieäm moät caâu töø Thaùnh Vònh: "Linh hoàn con khao khaùt Chuùa Trôøi, laø Chuùa Trôøi haèng soáng." (Tv 42: 2). Trong baøi giaûng Muøa Chay ñaàu tieân naøy, toâi muoán suy tö vôùi caùc baïn veà ñieàu kieän caàn thieát ñeå "nhìn thaáy" Thieân Chuùa. Theo Chuùa Gieâsu, ñoù laø söï thanh saïch trong taâm hoàn: "Phuùc thay ai coù taâm hoàn trong saïch, vì hoï seõ ñöôïc nhìn thaáy Thieân Chuùa" (Mt 5: 8).
Chuùng ta bieát raèng trong Kinh Thaùnh nhöõng chöõ "thanh saïch" vaø "söï thuaàn khieát", nhö trong ngoân ngöõ haøng ngaøy, coù yù nghóa raát roäng. Phuùc aâm nhaán maïnh ñeán hai lónh vöïc cuï theå: söï coâng chính trong yù ñònh vaø söï thuaàn khieát trong ñaïo ñöùc. Ñoái laäp vôùi söï coâng chính trong yù ñònh laø ñaïo ñöùc giaû; vaø ngöôïc laïi vôùi söï thuaàn khieát trong ñaïo ñöùc laø laïm duïng tình duïc.
Trong lónh vöïc ñaïo ñöùc, töø "tinh khieát" thöôøng ñöôïc duøng ñeå chæ moät haønh vi nhaát ñònh trong lónh vöïc tính duïc, phuø hôïp vôùi yù muoán cuûa Ñaáng Taïo Hoùa vaø muïc ñích noäi taïi cuûa tính duïc. Chuùng ta khoâng theå tieáp xuùc vôùi Thieân Chuùa, Ñaáng laø tinh thaàn, baèng phöông theá naøo khaùc hôn laø tinh thaàn cuûa chính chuùng ta. Nhöng roái loaïn hay teä hôn laø nhöõng bieán thaùi trong lónh vöïc tính duïc naøy coù taùc duïng, maø moïi ngöôøi ñeàu coù theå thaáy ñöôïc, laø laøm taêm toái taâm trí. Noù gioáng nhö laáy chaân khuaáy buøn trong ao: buøn ôû phía döôùi bò khuaáy leân vaø laøm vaáy baån taát caû nöôùc. Thieân Chuùa laø aùnh saùng vaø moät ngöôøi choïn caùch hoaït ñoäng nhö theá "gheùt aùnh saùng."
Toäi oâ ueá ngaên chuùng ta nhìn thaáy thieân nhan Chuùa, hoaëc, neáu coù thaáy ñi nöõa, thì cuõng chæ laø moät hình aûnh ñaõ bò bieán daïng hoaøn toaøn. Thieân Chuùa trôû thaønh khoâng phaûi laø moät ngöôøi baïn, moät ñoàng minh, vaø moät ngöôøi cha maø laø moät ñoái thuû, moät keû thuø. Con ngöôøi xaùc thòt ñaày nhöõng duïc voïng vaø nhöõng ao öôùc cuûa caûi cuõng nhö nhöõng thöù ñi keøm khaùc. Trong tình huoáng naøy, Thieân Chuùa döôøng nhö laø moät ngöôøi caûn ñöôøng caûn loái ngaên chaën con ñöôøng daãn ñeán nhöõng ham muoán xaáu xa vôùi caùc leänh truyeàn quyeát lieät cuûa Ngöôøi: "Ngöôi phaûi!" vaø "Ngöôi khoâng ñöôïc!" Toäi loãi khôi daäy moät söï cay ñaéng thaàm kín ñoái vôùi Chuùa trong loøng moïi ngöôøi ñeán möùc neáu ñeå cho hoï quyeát ñònh, hoï seõ öôùc raèng treân thöïc teá Chuùa khoâng heà toàn taïi thì hôn.
Tuy nhieân, trong dòp naøy, toâi muoán taäp trung chuû yeáu vaøo yù nghóa thöù hai cuûa "söï thanh saïch trong taâm hoàn" hôn laø yù nghóa thöù nhaát - söï thuaàn khieát trong ñaïo ñöùc. Toâi seõ ñeà caäp ñeán söï coâng chính trong yù ñònh, maø trong thöïc teá ñoái laäp vôùi ñaïo ñöùc giaû. Muøa phuïng vuï chuùng ta ñang soáng luùc naøy cuõng ñònh höôùng chuùng ta theo chieàu höôùng ñoù. Chuùng ta ñaõ baét ñaàu Muøa Chay hoâm Thöù Tö Leã Tro vôùi vieäc nghe laïi nhöõng lôøi khuyeân raên ñöôïc lieân tuïc laëp ñi laëp laïi cuûa Chuùa Gieâsu:
"Khi laøm vieäc laønh phuùc ñöùc, ñöøng coù khua chieâng ñaùnh troáng, nhö boïn ñaïo ñöùc giaû thöôøng laøm... Vaø khi caàu nguyeän, anh em ñöøng laøm nhö boïn ñaïo ñöùc giaû... Coøn khi aên chay, anh em chôù laøm boä raàu ró nhö boïn ñaïo ñöùc giaû" (Mt 6: 1-18) Thaät ñaùng ngaïc nhieân khi thaáy toäi ñaïo ñöùc giaû naëng neà nhö theá, ñeán möùc laø toäi loãi maø Chuùa Gieâsu ñaõ toá caùo nhieàu nhaát trong Tin möøng, nhöng toäi aáy laïi raát ít khi ñöôïc ñöa vaøo caùc coâng thöùc töï vaán löông taâm thoâng thöôøng cuûa chuùng ta. Neáu khoâng tìm thaáy caâu hoûi: "Toâi coù töøng laø moät keû ñaïo ñöùc giaû khoâng?" trong baûn xeùt mình, ta phaûi töï mình theâm caâu hoûi aáy vaøo, vaø hieám khi naøo ta coù theå böôùc qua caâu hoûi tieáp theo maø khoâng caûm thaáy mình coù toäi. Haønh ñoäng ñaïo ñöùc giaû lôùn nhaát laø che giaáu thoùi ñaïo ñöùc giaû cuûa chính mình, che giaáu noù khoûi chính chuùng ta vaø nhöõng ngöôøi khaùc, nhöng khoâng theå che giaáu toäi aáy tröôùc Thieân Chuùa. Ñaïo ñöùc giaû phaàn lôùn gaây söõng sôø vaøo thôøi ñieåm noù bò nhaän ra. Vaø ñaây laø nhöõng gì toâi ñeà xuaát trong baøi suy nieäm naøy: ñoù laø nhaän ra phaàn ñaïo ñöùc giaû, ít nhieàu coù yù thöùc, trong caùc haønh ñoäng cuûa chuùng ta.
Blaise Pascal vieát raèng moät ngöôøi coù hai cuoäc soáng: Moät laø cuoäc soáng thöïc söï cuûa anh ta vaø caùi thöù hai laø cuoäc soáng töôûng töôïng maø anh ta soáng trong taâm trí cuûa chính mình vaø trong taâm trí cuûa nhöõng ngöôøi khaùc. Chuùng ta laøm vieäc chaêm chæ ñeå toân taïo vaø baûo toàn con ngöôøi töôûng töôïng cuûa mình ñeán möùc boû beâ thöïc theå cuûa chuùng ta. Neáu chuùng ta coù moät soá ñöùc tính hoaëc coâng ñöùc, chuùng ta caån thaän laøm cho chuùng ñöôïc ngöôøi ñôøi bieát ñeán caùch naøy caùch khaùc ngoõ haàu coù theå gaén chuùng vaøo caùi hieän sinh töôûng töôïng cuûa mình. Chuùng ta thaäm chí taùch bieät moät ñöùc tính khoûi cuoäc soáng thöïc cuûa mình vaø gaén noù vaøo cuoäc soáng töôûng töôïng, chaúng haïn, ñeå ñöôïc ngöôøi ñôøi ca tuïng, chuùng ta saün saøng trôû thaønh nhöõng keû heøn nhaùt ñeå coù ñöôïc danh tieáng laø duõng caûm ñeán möùc daùm lieàu maát maïng.
Chuùng ta haõy coá gaéng khaùm phaù nguoàn goác vaø yù nghóa cuûa töø "hypocrisy" - "ñaïo ñöùc giaû". Noù xuaát phaùt töø ngoân ngöõ cuûa kòch ngheä. Luùc ñaàu, noù chæ ñôn giaûn coù nghóa laø "ñoùng kòch, dieãn xuaát treân saân khaáu." Yeáu toá noäi taïi cuûa söï giaû doái xaûy ra ôû taát caû caùc giai ñoaïn saûn xuaát cuûa saân khaáu ñaõ khoâng thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa nhöõng ngöôøi thôøi xöa maëc duø ngöôøi ta thöøa nhaän giaù trò ñaïo ñöùc vaø ngheä thuaät cao cuûa noù. Ñaây laø nguoàn goác cuûa söï phaùn xeùt tieâu cöïc ñoái vôùi ngheà dieãn xuaát, laø ngaønh ngheà bò haïn cheá trong nhöõng thôøi kyø nhaát ñònh. Coù nhöõng thôøi kyø, ngheà naøy chæ daønh cho nhöõng ngöôøi noâ leä, vaø thaäm chí bò tröïc tieáp caám chæ bôûi nhöõng nhaø hoä giaùo Kitoâ. Noãi buoàn vaø nieàm vui ñöôïc trình baøy vaø nhaán maïnh khoâng phaûi laø noãi buoàn vaø nieàm vui thöïc söï maø chæ laø beà ngoaøi, chæ laø moät hö caáu. Caùc ngoân töø vaø thaùi ñoä beân ngoaøi khoâng töông öùng vôùi thöïc teá beân trong cuûa taâm hoàn. Nhöõng gì xuaát hieän treân khuoân maët cuûa moät ngöôøi khoâng phaûi laø nhöõng gì trong traùi tim cuûa ngöôøi ñoù.
Chuùng toâi söû duïng töø "hö caáu" vôùi moät nghóa trung tính hoaëc thaäm chí laø tích cöïc. (Noù ñeà caäp ñeán moät theå loaïi vaên hoïc vaø giaûi trí raát phoå bieán ngaøy nay!) Ngöôøi xöa ñaõ cho noù yù nghóa maø noù thöïc söï coù: "laøm boä". Ñaâu laø söï tieâu cöïc trong giai ñoaïn "hypocrisy" - "hö caáu kòch ngheä" - ñöôïc chuyeån sang töø "hypocrisy" - "ñaïo ñöùc giaû". Sau moät thôøi gian laø moät thuaät ngöõ trung tính vaøo thuôû ban ñaàu, noù ñaõ trôû thaønh moät trong soá ít nhöõng töø coù yù nghóa hoaøn toaøn tieâu cöïc. Coù nhöõng ngöôøi daùm haõnh hieän mình laø ngöôøi quaù kieâu ngaïo, hay laø keû baát caàn ñôøi, nhöng khoâng ai haõnh hieän mình laø moät keû giaû hình.
Nguoàn goác cuûa töø naøy ñöa chuùng ta ñi ñuùng höôùng ñeå khaùm phaù baûn chaát cuûa ñaïo ñöùc giaû. Noù bieán cuoäc soáng thaønh moät saân khaáu nôi chuùng ta bieåu dieãn cho coâng chuùng xem; noù coù nghóa laø ñeo maët naï ñeå khoâng coøn laø moät ngöôøi thaät nhöng trôû thaønh moät nhaân vaät. Moät nhaân vaät hö caáu khoâng coù gì khaùc hôn laø moät söï bieán thaùi cuûa moät con ngöôøi thöïc. Ngöôøi thöïc thì coù dieän maïo cuï theå; traùi laïi moät nhaân vaät thì ñeo maët naï. Con ngöôøi thöïc thì hoaøn toaøn traàn truïi; coøn nhaân vaät thì ñöôïc phuû hoaøn toaøn trong nhöõng lôùp aùo quaàn. Con ngöôøi thöïc thì yeâu thích söï chaân thöïc vaø thöïc taïi; coøn nhaân vaät laïi soáng moät cuoäc ñôøi hö caáu vaø giaû taïo. Con ngöôøi thöïc thì tuaân theo nieàm tin cuûa chính mình; coøn nhaân vaät laïi soáng theo moät kòch baûn. Con ngöôøi thöïc thì khieâm toán vaø hieàn laønh; coøn nhaân vaät thì phöùc taïp khoân löôøng.
Xu höôùng baåm sinh naøy ôû con ngöôøi ñaõ ñöôïc nhaân leân ñaùng keå bôûi vaên hoùa hieän taïi bò chi phoái bôûi hình aûnh. Phim, truyeàn hình vaø Internet, taát caû chuùng chuû yeáu döïa treân hình aûnh. Reneù Descartes noùi: "Cogito, ergo sum" "Toâi nghó, vì theá toâi laø", nhöng ngaøy nay coù xu höôùng ñöôïc thay theá baèng "Toâi xuaát hieän, vì theá toâi laø". Moät nhaø ñaïo ñöùc hoïc noåi tieáng ñònh nghóa ñaïo ñöùc giaû nhö "moät loøng toân kính nöûa vôøi tröôùc nhaân ñöùc" [La Rochefoucauld: "hypocrisy is a tribute vice pays to virtue" - Ñieàu naøy thöôøng ñöôïc hieåu laø ngöôøi ñaïo ñöùc giaû noùi moät ñaøng nhöng laøm moät neûo, anh ta noùi nhöõng ñieàu anh ta bieát ñieàu laø ñuùng nhöng khoâng soáng vôùi xaùc tín cuûa mình. Keû giaû hình nhaän thöùc ñöôïc raèng haønh vi cuûa anh ta laø sai traùi hoaëc toäi loãi, vaø vì vaäy anh ta noùi leân söï thaät vôùi moät loøng toân kính. Ñoù laø moät loøng toân kính nöûa vôøi coát ñeå che ñaäy loái soáng thöïc cuûa mình - chuù thích cuûa ngöôøi dòch]. Noù ñaët ra nhöõng caùi baãy caùch rieâng cho nhöõng ngöôøi coù loøng ñaïo ñöùc vaø haøng giaùo só. Moät thaày rabbi trong thôøi Chuùa Kitoâ noùi raèng 90 phaàn traêm nhöõng keû ñaïo ñöùc giaû treân theá giôùi naøy coù theå ñöôïc tìm thaáy ôû Gieârusalem. Lyù do raát ñôn giaûn: baát cöù nôi naøo caùc giaù trò tinh thaàn, loøng ñaïo ñöùc vaø caùc nhaân ñöùc ñöôïc ñaùnh giaù cao nhaát, nôi ñoù caùm doã soáng giaû hình laø maïnh nhaát ñeå ngöôøi ta khoâng nghó mình khoâng coù nhöõng ñieàu ñoù.
Moät moái nguy hieåm khaùc ñeán töø voâ soá caùc nghi leã maø nhöõng ngöôøi ngoan ñaïo ñöôïc giaû ñònh phaûi thöïc hieän; vaø töø cô man caùc quy taéc maø hoï phaûi tuaân thuû. Neáu nhöõng nghi thöùc naøy khoâng ñi keøm vôùi moät noã löïc lieân tuïc ñeå thieát laäp chuùng trong taâm hoàn cuûa moät ngöôøi vì tình yeâu ñoái vôùi Thieân Chuùa vaø ngöôøi laân caän, thì chuùng trôû thaønh nhöõng caùi voû roãng. Thaùnh Phaoloâ, khi noùi veà nhöõng nghi thöùc beân ngoaøi vaø giôùi luaät, noùi: "Nhöõng ñieàu aáy coù veû khoân ngoan: naøo laø 'suøng ñaïo töï yù', naøo laø 'khieâm nhöôøng', naøo laø 'khoå haïnh', nhöng khoâng coù giaù trò gì neáu cöù soáng trong ham muoán xaùc thòt laêng loaøn."(Coâl 2:23). Trong tröôøng hôïp naøy, vò Toâng ñoà noùi raèng moïi ngöôøi ñang "giöõ hình thöùc toân giaùo nhöng phuû nhaän söùc maïnh cuûa noù" (2 Tim 3: 5).
Khi ñaïo ñöùc giaû trôû thaønh maõn tính, noù taïo ra, caû trong ñôøi soáng hoân nhaân vaø ñôøi soáng taän hieán, moät "cuoäc soáng hai maët": moät laø coâng khai vaø noåi tieáng trong khi maët kia thöôøng ñöôïc che daáu - moät cuoäc soáng ban ngaøy vaø moät cuoäc soáng ban ñeâm. Ñoù laø traïng thaùi taâm linh nguy hieåm nhaát ñoái vôùi moät linh hoàn, vaø vieäc thoaùt ra khoûi noù trôû neân voâ cuøng khoù khaên tröø khi coù thöù gì ñoù töø beân ngoaøi can thieäp vaø phaù vôõ böùc töôøng ñang phong toûa moät ngöôøi phía sau. Ñoù laø tình traïng maø Chuùa Gieâsu moâ taû vôùi hình aûnh cuûa nhöõng moà maû toâ voâi:
"Khoán cho caùc ngöôøi, hôõi caùc kinh sö vaø ngöôøi Phariseâu giaû hình! Caùc ngöôøi gioáng nhö moà maû toâ voâi, beân ngoaøi coù veû ñeïp, nhöng beân trong thì ñaày xöông ngöôøi cheát vaø ñuû moïi thöù oâ ueá. Caùc ngöôøi cuõng vaäy, beân ngoaøi thì coù veû coâng chính tröôùc maët thieân haï, nhöng beân trong toaøn laø giaû hình vaø gian aùc!" (Mt 23: 27-28) Neáu chuùng ta töï hoûi taïi sao ñaïo ñöùc giaû laïi laø moät ñieàu kinh tôûm ñoái vôùi Thieân Chuùa nhö theá, thì caâu traû lôøi ñaõ roõ raøng. Ñaïo ñöùc giaû laø moät lôøi noùi doái. Noù che khuaát söï thaät. Theâm vaøo ñoù, ñaïo ñöùc giaû haï beä Thieân Chuùa vaø ñöa Ngaøi xuoáng vò trí thöù hai trong khi ñöa caùc taïo vaät - laø coâng chuùng - leân vò trí thöù nhaát. Nhö theå ai ñoù tröôùc söï chöùng kieán cuûa moät vò vua laïi daùm quay löng laïi vôùi nhaø vua ñeå chæ taäp trung vaøo nhöõng ngöôøi haàu. "Con ngöôøi chæ troâng vaøo veû beà ngoaøi, nhöng Ñöùc Chuùa nhìn thaáu taâm can" (1 Sam 16: 7). Trau chuoát veû beà ngoaøi hôn laø taâm hoàn töï ñoäng coù nghóa laø ñaët con ngöôøi troïng hôn Thieân Chuùa.
Nhö theá, ñaïo ñöùc giaû, veà cô baûn laø thieáu ñöùc tin, laø moät hình thöùc thôø ngaãu töôïng trong ñoù caùc taïo vaät ñöôïc ñaët ôû vò trí cuûa Ñaáng Taïo hoùa. Chuùa Gieâsu giaûi thích vieäc caùc keû thuø cuûa Ngaøi khoâng tin vaøo Ngaøi nhö sau: "Caùc oâng toân vinh laãn nhau vaø khoâng tìm kieám vinh quang phaùt xuaát töø Thieân Chuùa duy nhaát, thì laøm sao caùc oâng coù theå tin ñöôïc?" (Ga 5:44). Ñaïo ñöùc giaû cuõng laø moät söï thieáu loøng baùc aùi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi laân caän vì noù coù xu höôùng haï thaáp nhöõng ngöôøi khaùc thaønh nhöõng ngöôøi ngöôõng moä mình. Noù khoâng nhaän ra phaåm giaù ñuùng cuûa hoï, bôûi vì noù chæ nhìn thaáy nhöõng ngöôøi khaùc trong moái töông quan vôùi hình aûnh cuûa chính mình. Ñieàu quan troïng laø quy moâ cuûa khaùn giaû, ngoaøi ra khoâng coøn gì khaùc.
Moät hình thaùi ñaïo ñöùc giaû laø thoùi hai loøng hoaëc khoâng trung thöïc. Khi soáng giaû hình, ngöôøi ta nhaém ñeán vieäc noùi doái vôùi Thieân Chuùa, nhöng vôùi thoùi hai loøng trong suy nghó vaø lôøi noùi, ngöôøi ta coù yù muoán noùi doái ngöôøi khaùc. Thoùi hai loøng laø noùi moät ñaøng vaø suy nghó moät neûo, noùi toát tröôùc maët moät ngöôøi roài sau ñoù noùi xaáu ngöôøi ñoù ngay khi ngöôøi aáy quay löng ñi.
Phaùn xeùt cuûa Chuùa Kitoâ treân nhöõng ngöôøi giaû hình gioáng nhö moät thanh kieám röïc löûa: "Receperunt mercedem suam" "Chuùng ñaõ ñöôïc phaàn thöôûng roài" (Mt 6: 2). Hoï ñaõ coù moät bieân lai ñöôïc kyù nhaän, vì vaäy hoï khoâng theå mong ñôïi gì hôn. Tuy nhieân, ñoù laø moät phaàn thöôûng haõo huyeàn vaø phaûn taùc duïng ngay caû treân bình dieän con ngöôøi vì coù moät caâu noùi raát ñuùng laø "vinh quang boû troán nhöõng ai theo ñuoåi noù vaø chaïy theo nhöõng ai ñang chaïy troán noù."
Roõ raøng laø chieán thaéng cuûa chuùng ta ñoái vôùi thoùi ñaïo ñöùc giaû seõ khoâng bao giôø laø moät chieán thaéng ngay töø ñaàu. Tröø khi chuùng ta ñaït ñeán möùc ñoä hoaøn haûo raát cao, chuùng ta khoâng theå traùnh khoûi caûm giaùc muoán xuaát hieän döôùi aùnh haøo quang, taïo aán töôïng toát vaø laøm haøi loøng ngöôøi khaùc. Vuõ khí cuûa chuùng ta laø söï ñieàu chænh nhöõng yù ñònh cuûa chuùng ta. YÙ ñònh chính ñaùng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc ñieàu chænh lieân tuïc, haøng ngaøy caùc yù ñònh cuûa chuùng ta. YÙ ñònh cuûa yù chí, chöù khoâng phaûi caûm giaùc beân trong, laø ñieàu taïo neân söï khaùc bieät trong ñoâi maét Chuùa.
Neáu ñaïo ñöùc giaû bao goàm vieäc phoâ tröông nhöõng ñieàu toát ñeïp maø ta khoâng thöïc söï laøm, thì moät bieän phaùp hieäu quaû ñeå choáng laïi xu höôùng naøy laø che giaáu ñi nhöõng ñieàu toát ñeïp maø ta thöïc söï laøm, ñeå taïo ñieàu kieän cho nhöõng cöû chæ thaàm laëng khoâng bò hö hoûng bôûi baát kyø aùnh maét traàn theá naøo vaø giöõ ñöôïc taát caû höông thôm cuûa nhöõng vieäc laønh phuùc ñöùc aáy cho Chuùa. Thaùnh Gioan Thaùnh Giaù noùi: "Thieân Chuùa haøi loøng hôn tröôùc moät coâng vieäc, duø nhoû ñeán ñaâu, ñöôïc thöïc hieän trong thaàm laëng, khoâng mong ngöôøi ta bieát ñeán, hôn caû ngaøn coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän vôùi loøng ao öôùc ngöôøi ta bieát ñeán chuùng." Thaùnh nhaân noùi tieáp raèng: "Ai thöïc hieän moät vieäc thuaàn tuùy vaø hoaøn toaøn cho Thieân Chuùa ñaùng ñöôïc höôûng Nöôùc Trôøi."
Chuùa Gieâsu lieân tuïc khích leä thöïc haønh naøy: "Haõy caàu nguyeän kín ñaùo, aên chay kín ñaùo, boá thí kín ñaùo, vaø Cha cuûa anh, Ñaáng thaáu suoát nhöõng gì kín ñaùo, seõ traû laïi cho anh." (xem Mt 6: 4-18). Nhöõng haønh ñoäng tinh teá naøy tröôùc maët Thieân Chuùa taêng theâm sinh löïc cho linh hoàn. Tuy nhieân, vaán ñeà khoâng phaûi laø laøm cho ñieàu naøy trôû neân moät quy taéc cöùng nhaéc bôûi vì Chuùa Gieâsu cuõng noùi: "aùnh saùng cuûa anh em phaûi chieáu giaõi tröôùc maët thieân haï, ñeå hoï thaáy nhöõng coâng vieäc toát ñeïp anh em laøm, maø toân vinh Cha cuûa anh em, Ñaáng ngöï treân trôøi." (Mt 5:16 ). Vaán ñeà laø saùng suoát phaân ñònh khi naøo laø toát cho ngöôøi khaùc thaáy vaø khi naøo toát hôn laø ñöøng cho hoï thaáy.
Ñieàu toài teä nhaát maø ngöôøi ta coù theå laøm sau khi nghe hoaëc ñoïc moät moâ taû veà ñaïo ñöùc giaû laø söû duïng noù maø phaùn xeùt ngöôøi khaùc vaø toá caùo söï giaû hình xung quanh chuùng ta. Chính nhöõng ngöôøi naøy laø nhöõng ngöôøi Chuùa Gieâsu ñaõ goïi ñích danh laø nhöõng keû giaû hình: "Hôõi keû ñaïo ñöùc giaû! Laáy caùi xaø ra khoûi maét anh tröôùc ñaõ, roài anh seõ thaáy roõ, ñeå laáy caùi raùc ra khoûi maét ngöôøi anh em." (Mt 7: 5) Ñaây ñuùng laø tröôøng hôïp "Ai trong caùc oâng saïch toäi, thì cöù vieäc laáy ñaù maø neùm tröôùc ñi" (Ga 8: 7). Coù ai coù theå noùi raèng hoï hoaøn toaøn mieãn dòch vôùi moïi hình thaùi ñaïo ñöùc giaû khoâng? Coù ai daùm noùi mình khoâng coù moät chuùt naøo gioáng nhö moà maû toâ voâi, beân trong khaùc vôùi veû beân ngoaøi khoâng? Coù theå chæ coù Chuùa Gieâsu vaø Ñöùc Meï cuûa chuùng ta ñöôïc mieãn tröø, moät caùch vónh vieãn vaø tuyeät ñoái, khoûi moïi hình thaùi ñaïo ñöùc giaû. Coù moät söï thaät an uûi laø ngay sau khi noùi: "Toâi ñaõ laø moät keû ñaïo ñöùc giaû," thoùi ñaïo ñöùc giaû cuûa ngöôøi aáy ñöôïc khaéc phuïc.
"Neáu maét anh saùng"
Lôøi Chuùa khoâng giôùi haïn trong vieäc leân aùn söï xaáu xa cuûa thoùi ñaïo ñöùc giaû: Lôøi Chuùa cuõng thuùc giuïc con ngöôøi tu luyeän nhaân ñöùc ngöôïc laïi, ñoù laø ñöùc ñôn sô. "Ñeøn cuûa thaân theå laø con maét. Vaäy neáu maét anh saùng, thì toaøn thaân anh seõ saùng." (xem Mt 6:22). Töø "ñôn sô" coù theå coù - vaø cho ñeán nay vaãn coù - moät yù nghóa tieâu cöïc cuûa söï caû tin, ngaây thô, hôøi hôït, vaø ngu ngoác. Chuùa Gieâsu ñaõ caån thaän ñeå loaïi tröø yù nghóa naøy: khi Ngaøi khuyeân caùc moân ñeä haõy "ñôn sô vaø ngaây thô nhö chim boà caâu", nhöng Ngaøi cuõng ñöa ra theâm lôøi môøi goïi haõy "khoân kheùo nhö raén" (xem Mt 10:16).
Thaùnh Phaoloâ tieáp nhaän vaø aùp duïng giaùo huaán phuùc aâm veà ñöùc ñôn sô vaøo ñôøi soáng cuûa coäng ñoàng Kitoâ giaùo. Trong Thö göûi tín höõu Roâma, ngaøi vieát: "Ai ñoùng goùp, thì haõy laøm nhö theá vôùi ñöùc ñôn sô vaø chaân thaønh." (xem Rm 12: 8). Tröôùc tieân, ngaøi ñeà caäp ñeán nhöõng ngöôøi trong coäng ñoàng chòu traùch nhieäm cho caùc coâng vieäc baùc aùi, nhöng lôøi khuyeân naøy ñöôïc aùp duïng cho taát caû, khoâng chæ cho nhöõng ngöôøi ñoùng goùp tieàn cuûa maø coøn cho nhöõng ai trao ban ra thôøi gian vaø coâng vieäc cuûa hoï. Ñieàu naøy coù nghóa laø ñöøng nhaán maïnh ñieàu thieän ta laøm cho ngöôøi khaùc hoaëc thieän ích töø chöùc vuï cuûa ta. Alessandro Manzoni trong cuoán tieåu thuyeát "The Betrothed" [Tieáng YÙ "I promessi sposi" - "Ngöôøi ñaõ höùa hoân" laø tieåu thuyeát lòch söû cuûa Alessandro Manzoni xuaát baûn naêm 1827. Ñaây laø cuoán tieåu thuyeát baèng tieáng YÙ ñöôïc ñoïc nhieàu nhaát trong vaên hoïc Italia. Thaùng Naêm, 2015, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ khích leä caùc caëp höùa hoân ñoïc cuoán tieåu thuyeát goàm 3 taäp naøy - chuù thích cuûa ngöôøi dòch] - ñaõ theå hieän tinh thaàn phuùc aâm raát toát vaø coù moät caûnh raát caûm ñoäng veà vaán ñeà naøy lieân quan ñeán ngöôøi thôï may gioûi cuûa laøng:
"Anh töï ngaét lôøi mình, nhö theå bò kieåm tra bôûi moät soá suy nghó. Anh ngaäp ngöøng giaây laùt; sau ñoù boû moät vaøi moùn aên treân baøn vaøo moät caùi dóa, vaø theâm vaøo moät oå baùnh mì, anh ñaët noù vaøo moät mieáng vaûi, vaø coät boán goùc laïi, roài noùi vôùi coâ gaùi lôùn cuûa mình: 'Ñaây, caàm laáy ñi'. Roài anh ñaët vaøo tay kia cuûa coâ moät bình röôïu nhoû, vaø noùi theâm: 'Con ñi xuoáng nhaø goùa phuï Maria, trao cho baø aáy nhöõng thöù naøy, vaø noùi vôùi baø aáy laøm chuùt gì ñoù ñaõi maáy ñöùa con cuûa baø. Nhöng con haõy laøm ñieàu ñoù thaät dòu daøng vaø teá nhò, ñeå baø aáy ñöøng nghó con ñang laøm moät vieäc baùc aùi cho baø.'"
Toâng ñoà Phaoloâ cuõng noùi veà ñöùc ñôn sô trong moät boái caûnh khaùc maø chuùng ta ñaëc bieät chuù yù vì noù coù lieân quan ñeán Leã Vöôït Qua. Khi vieát thö cho caùc tín höõu Coârinhtoâ, thaùnh nhaân noùi: "Anh em haõy loaïi boû men cuõ ñeå trôû thaønh boät môùi, vì anh em laø baùnh khoâng men. Quaû vaäy, Ñöùc Kitoâ ñaõ chòu hieán teá laøm chieân leã Vöôït Qua cuûa chuùng ta. Vì theá, chuùng ta ñöøng laáy men cuõ, laø loøng gian taø vaø ñoäc aùc, nhöng haõy laáy baùnh khoâng men, laø loøng tinh tuyeàn vaø chaân thaät, maø aên möøng ñaïi leã." (1 Coâ 5: 7-8) Leã maø vò Toâng ñoà môøi moïi ngöôøi aên möøng khoâng chæ laø baát kyø böõa tieäc naøo nhöng laø böõa tieäc tuyeät vôøi, böõa tieäc ñoäc ñaùo maø Kitoâ giaùo ñaõ quen thuoäc vaø ñöôïc toå chöùc trong ba theá kyû ñaàu tieân cuûa lòch söû, laø Leã Vöôït qua. Vaøo ñeâm tröôùc leã Vöôït qua, ngaøy thöù 13 cuûa thaùng Nisan [thaùng ñaàu tieân theo lòch Do Thaùi - chuù thích cuûa ngöôøi dòch], nghi leã cuûa ngöôøi Do Thaùi ñoøi buoäc caùc baø noäi trôï phaûi duøng aùnh neán soi saùng ñeå queùt saïch toaøn boä ngoâi nhaø, doïn deïp moïi ngoùc ngaùch ñeå loaïi boû ngay caû nhöõng veát tích nhoû nhaát cuûa baùnh coù men ñeå möøng ngaøy leã Vöôït qua vaøo ngaøy hoâm sau vôùi toaøn boä baùnh khoâng men. Ñoái vôùi vôùi ngöôøi Do Thaùi, men thöïc söï ñoàng nghóa vôùi baêng hoaïi, vaø baùnh khoâng men laø bieåu töôïng cuûa söï tinh khieát, môùi meû vaø toaøn veïn. Chính trong yù nghóa naøy maø Chuùa Gieâsu goïi nhöõng keû ñaïo ñöùc giaû laø "men" khi ñeà caäp ñeán "men cuûa ngöôøi Phariseâu" (Lc 12: 1).
Thaùnh Phaoloâ xem thöïc haønh nghi leã naøy cuûa ngöôøi Do Thaùi nhö moät aån duï quan troïng cho ñôøi soáng Kitoâ höõu. Chuùa Kitoâ ñaõ bò hy sinh; Ngaøi laø Leã Vöôït Qua ñích thöïc, maø Leã Vöôït Qua coå xöa ñaõ tieân baùo. Nhö theá, chuùng ta caàn soi saùng noäi thaát ngoâi nhaø chuùng ta - laø taâm hoàn mình - vaø loaïi boû taát caû nhöõng gì laø cuõ kyõ vaø baêng hoaïi ñeå trôû thaønh "moät ngoïn ñeøn môùi", ñeå laøm moät cuoäc toång veä sinh ñoùn muøa xuaân môùi trong chính chuùng ta. Töø "heilikrineia" trong tieáng Hy Laïp ñöôïc dòch laø "chaân thaønh" chöùa ñöïng yù töôûng veà söï choùi saùng cuûa aùnh maët trôøi (helios), cuõng nhö söï thöû nghieäm vaø phaùn xeùt (krino), vì vaäy noù coù nghóa laø tính minh baïch raïng rôõ, laø caùi gì ñoù ñaõ ñöôïc thöû nghieäm trong aùnh saùng vaø ñaõ ñöôïc tìm thaáy laø tinh khieát.
Ñöùc ñôn sô coù moâ hình sieâu phaøm nhaát maø baát cöù ai cuõng coù theå nghó ñeán: chính laø Thieân Chuùa. Thaùnh Augustinoâ vieát: "Thieân Chuùa laø Ba Ngoâi, nhöng Ngaøi khoâng phaûi laø ba." Ngaøi chính laø ñöùc ñôn sô. Ba Ngoâi khoâng phaù huûy ñöùc ñôn sô cuûa Thieân Chuùa, bôûi vì ñöùc ñôn sô lieân quan ñeán baûn tính, vaø baûn tính cuûa Thieân Chuùa laø moät vaø ñôn nhaát. Thaùnh Thomas trung thaønh giöõ laïi di saûn naøy khi noùi raèng ñöùc ñôn sô laø thuoäc tính ñaàu tieân cuûa Thieân Chuùa.
Kinh Thaùnh baøy toû söï thaät naøy moät caùch raát cuï theå thoâng qua hình aûnh: "Thieân Chuùa laø aùnh saùng vaø trong Ngaøi chaúng heà coù söï toái taêm" (1 Ga 1: 5). Söï vaéng maët cuûa baát kyø hình thaùi hoãn hôïp naøo cuõng laø moät trong nhieàu yù nghóa cuûa danh hieäu thaàn thaùnh Qadosh, Holy. Söï vieân maõn thuaàn khieát, ñöùc ñôn sô thuaàn khieát. Thaùnh Catherine, nhaø thaàn bí vó ñaïi thaønh Genoa chæ vaøo khía caïnh naøy cuûa baûn tính Thieân Chuùa, maø thaùnh nöõ ñaõ say meâ, vôùi nhöõng töø nhö "toaøn boä", vaø "troïn veïn", laø nhöõng töø cuøng nhau cho thaáy söï tinh khieát vaø ñaày ñuû, vieân maõn tuyeät ñoái vaø ñoàng nhaát. Thieân Chuùa laø "taát caû cuûa moät maûnh. Ñöùc ñôn sô cuûa Thieân Chuùa laø "söï vieân maõn thuaàn khieát". Kinh Thaùnh noùi veà Ngaøi: "Khoâng coù gì coù theå ñöôïc theâm vaøo hoaëc laáy ñi" (Sir 42:21). Thieân Chuùa laø söï vieân maõn toái cao, vì theá, khoâng gì coù theå theâm vaøo Ngaøi; Thieân Chuùa laø söï thuaàn khieát toái cao, khoâng coù gì ñöôïc laáy ñi khoûi Ngaøi. Hai ñieàu ñoù khoâng bao giôø hôïp nhaát trong chuùng ta; caùi naøy maâu thuaãn vôùi caùi kia. Söï thuaàn khieát cuûa chuùng ta luoân luoân coù ñöôïc baèng caùch loaïi boû moät caùi gì ñoù, baèng söï thanh taåy chính mình, baèng caùch "loaïi boû caùi aùc trong nhöõng haønh ñoäng cuûa chuùng ta" (xem Is 1:16).
Baát kyø loaïi haønh ñoäng naøo, duø nhoû ñi chaêng nöõa, neáu ñöôïc thöïc hieän vôùi moät yù ñònh thuaàn khieát vaø ñôn sô, ñeàu khieán chuùng ta ñöôïc "gioáng hình aûnh vaø gioáng nhö Thieân Chuùa". Moät yù ñònh thuaàn khieát vaø ñôn sô taäp trung naêng löôïng phaân taùn trong linh hoàn, chuaån bò tinh thaàn, vaø keát hôïp noù vôùi Thieân Chuùa. Ñaây laø söï khôûi ñaàu, keát thuùc vaø laø söï toâ ñieåm cho taát caû caùc nhaân ñöùc. Khi chæ nghieâng veà Thieân Chuùa vaø phaùn xeùt moïi thöù lieân quan ñeán Ngaøi, ñöùc ñôn sô ñaåy xa vaø khöôùc töø tính khoe khoang, ñaïo ñöùc giaû vaø thoùi hai loøng. YÙ ñònh thuaàn khieát vaø coâng chính laø "maét saùng", maø Chuùa Gieâsu ñeà caäp ñeán trong Tin Möøng, cho pheùp toaøn thaân ñöôïc saùng, nghóa laø, saùng soi taát caû caùc cuoäc soáng vaø haønh ñoäng cuûa moät ngöôøi, vaø giöõ cho ngöôøi aáy ñöôïc mieãn dòch ñoái vôùi toäi loãi.
Ñöùc ñôn sô laø moät trong nhöõng thaønh töïu gian khoå vaø tuyeät vôøi nhaát cuûa haønh trình taâm linh. Ñöùc ñôn sô thuoäc veà ngöôøi ñaõ ñöôïc thanh luyeän baèng moät loøng aên naên thaät söï, bôûi vì ñoù laø hoa traùi cuûa vieäc taùch rôøi hoaøn toaøn khoûi chính mình, vaø laø keát quaû cuûa tình yeâu baát vuï lôïi daønh cho Chuùa Kitoâ. Ngöôøi ta ñaït ñöôïc noù töøng chuùt moät, khoâng bò naûn loøng bôûi nhöõng cuù tröôït ngaõ, nhöng vôùi moät quyeát taâm vöõng chaéc ñeå tìm kieám Chuùa vì Chuùa chöù khoâng phaûi vì chuùng ta.
Neáu toâi coù theå ñöôïc pheùp ñöa ra moät gôïi yù vaøo cuoái buoåi tónh taâm naøy, thì toâi seõ ñeà nghò chuùng ta tìm trong Thaùnh Vònh 139 trong Saùch Thaùnh Vònh hay trong Saùch Caùc Giôø Kinh Phuïng vuï vaø ñoïc chaäm raõi, laëp ñi laëp laïi nhö theå chuùng ta ñang ñoïc laàn ñaàu tieân trong ñôøi, thaäm chí nhö theå chuùng ta ñang töï saùng taùc ra baøi thi thieân aáy vaø laø ngöôøi ñaàu tieân noùi ra baøi naøy. Neáu ñaïo ñöùc giaû vaø thoùi hai loøng bao goàm vieäc tìm kieám aùnh maét cuûa ngöôøi ta hôn laø aùnh maét cuûa Thieân Chuùa, thì ôû ñaây chuùng ta tìm thaáy phöông döôïc hieäu quaû nhaát. Ñoïc laïi thaùnh vònh naøy gioáng nhö traûi qua moät hình thöùc soi X quang, gioáng nhö phôi mình tröôùc nhöõng tia X. Ta caûm nhaän ñöôïc aùnh maét cuûa Chuùa vöôït qua moïi phaàn cuûa chuùng ta. Toâi luoân nhôù aán töôïng toâi coù khi laàn ñaàu tieân ñoïc thaùnh vònh naøy theo caùch toâi ñang moâ taû. Thaùnh vònh aáy baét ñaàu nhö theá naøy:
[Thaùnh Vònh 139 - Baûn dòch cuûa Nhoùm Phieân Dòch Caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï]
Laïy Chuùa, Ngaøi doø xeùt con vaø Ngaøi bieát roõ, bieát caû khi con ñöùng con ngoài.
Con nghó töôûng gì, Ngaøi thaáu suoát töø xa, ñi laïi hay nghæ ngôi, Chuùa ñeàu xem xeùt, moïi neûo ñöôøng con ñi, Ngaøi quen thuoäc caû.
Mieäng löôõi con chöa thoát neân lôøi, thì laïy Chuùa, Ngaøi ñaõ am töôøng heát.
Ngaøi bao boïc con caû sau laãn tröôùc, baøn tay cuûa Ngaøi, Ngaøi ñaët leân con.
Kyø dieäu thay, tri thöùc sieâu phaøm, cao vôøi, con chaúng sao vöôn tôùi!
Ñi maõi ñaâu cho thoaùt thaàn trí Ngaøi, laån nôi naøo cho khuaát ñöôïc Thaùnh Nhan?
Con coù leân trôøi, Chuùa ñang ngöï ñoù, naèm döôùi aâm ty, vaãn gaëp thaáy Ngaøi.
Duø chaép caùnh bay töø phía höøng ñoâng xuaát hieän, ñeán ôû nôi chaân trôøi goùc bieån phöông taây, taïi ñoù cuõng tay Ngaøi ñöa daãn, caùnh tay huøng maïnh giöõ laáy con.
Con töï nhuû: "Öôùc gì boùng toái bao phuû toâi vaø aùnh saùng quanh toâi thaønh ñeâm toái!"
Nhöng ñoái vôùi Ngaøi, toái taêm chaúng coù chi muø mòt, vaø ñeâm ñen saùng toû nhö ban ngaøy, boùng toái vaø aùnh saùng cuõng nhö nhau.
Taïng phuû con, chính Ngaøi ñaõ caáu taïo, taám hình haøi trong daï maãu thaân con.
Taï ôn Chuùa ñaõ döïng neân con caùch laï luøng, trình Ngaøi xieát bao kyø dieäu!
Hoàn con ñaây bieát roõ möôøi möôi.
Xöông coát con, Ngaøi khoâng laï laãm gì, con ñöôïc thaønh hình trong nôi bí aån, ñöôïc theâu deät trong loøng ñaát thaúm saâu.
Con môùi laø baøo thai, maét Ngaøi ñaõ thaáy; moïi ngaøy ñôøi ñöôïc daønh saün cho con ñeàu thaáy ghi trong soå saùch Ngaøi, tröôùc khi ngaøy ñaàu cuûa ñôøi con khôûi söï.
Laïy Chuùa, con thaáy tö töôûng Ngaøi khoù hieåu bieát bao, tính chung laïi, oâi nhieàu voâ keå!
Ñeám sao noåi, vì nhieàu hôn caùt; duø coù ñeám xong, con vaãn ôû vôùi Ngaøi.
Laïy Chuùa, öôùc chi Ngaøi tieâu dieät keû gian taø, öôùc gì boïn khaùt maùu ñi cho khuaát maét con!
Chuùng noùi veà Ngaøi vôùi chuû taâm phænh gaït, noåi daäy choáng Ngaøi nhöng uoång coâng.
Laïy Chuùa, keû gheùt Ngaøi, laøm sao con khoâng gheùt?
Laøm sao con khoâng tôûm keû ñöùng leân choáng Ngaøi?
Con gheùt chuùng, gheùt cay gheùt ñaéng, chuùng trôû thaønh thuø ñòch cuûa chính con.
Laïy Chuùa, xin doø xeùt ñeå bieát roõ loøng con, xin thöû con cho bieát nhöõng ñieàu con caûm nghó.
Xin Ngaøi xem con coù laïc vaøo ñöôøng gian aùc thì daãn con theo chính loä ngaøn ñôøi.
Amen.
(Source: Cantalamessa First Sermon, Lent 2019 - BLESSED ARE THE PURE IN HEART FOR THEY SHALL SEE GOD)