Söù ñieäp cuûa Ñöùc thaùnh cha Phanxicoâ
cho Ngaøy Theá giôùi Truyeàn thoâng Xaõ hoäi
laàn thöù 53 (naêm 2019)
Söù ñieäp cuûa Ñöùc thaùnh cha Phanxicoâ cho Ngaøy Theá giôùi Truyeàn thoâng Xaõ hoäi laàn thöù 53 (naêm 2019).
Chuyeån ngöõ: Minh Ñöùc
Vatican (WHÑ 16-02-2019) - Ngaøy Theá giôùi Truyeàn thoâng Xaõ hoäi ñöôïc Thaùnh Giaùo hoaøng Phaoloâ VI thieát laäp naêm 1967, qua Saéc leänh Inter Mirifica cuûa Coâng ñoàng Vatican II. Ngaøy naøy ñöôïc aán ñònh cöû haønh vaøo Chuùa nhaät tröôùc Leã Hieän xuoáng trong haàu heát caùc quoác gia. Naêm 2019 laø Ngaøy Theá giôùi Truyeàn thoâng Xaõ hoäi laàn thöù 53 vaø ñöôïc cöû haønh vaøo ngaøy 2 thaùng Saùu naêm 2019.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên Söù ñieäp cuûa Ñöùc thaùnh cha Phanxicoâ cho Ngaøy Theá giôùi Truyeàn thoâng Xaõ hoäi theá giôùi naêm 2019. Söù ñieäp ñaõ ñöôïc coâng boá vaøo leã Thaùnh Phanxicoâ Saleâsioâ, 24 thaùng 1 naêm 2019.
* * *
"Chuùng ta laø chi theå cuûa nhau" (Ep 4,25)
Töø caùc coäng ñoàng maïng xaõ hoäi ñeán coäng ñoaøn nhaân loaïi
Anh chò em thaân meán,
Töø khi coù internet, Giaùo hoäi luoân tìm caùch thuùc ñaåy söû duïng internet ñeå giuùp con ngöôøi gaëp gôõ nhau vaø lieân ñôùi vôùi nhau. Qua Söù ñieäp naøy, moät laàn nöõa toâi muoán môøi anh chò em suy ngaãm veà neàn taûng vaø taàm quan troïng cuûa höõu-theå-coù-töông-quan cuûa chuùng ta vaø taùi khaùm phaù noãi khao khaùt -giöõa voâ vaøn thaùch thöùc cuûa boái caûnh truyeàn thoâng hieän nay- cuûa con ngöôøi, voán khoâng muoán bò coâ laäp vaø coâ ñôn.
Nhöõng aån duï veà maïng vaø coäng ñoàng
Ngaøy nay, moâi tröôøng truyeàn thoâng mang tính aùp ñaûo ñeán möùc khoù maø taùch bieät khoûi lónh vöïc cuoäc soáng haèng ngaøy. Maïng laø moät nguoàn taøi nguyeân cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Ñoù laø moät nguoàn tri ##thöùc vaø caùc moái töông quan maø chuùng ta chöa töøng hình dung ra. Tuy nhieân, xeùt veà nhöõng bieán ñoåi saâu saéc maø coâng ngheä ñaõ ñem ñeán cho tieán trình saûn xuaát, phaân phoái vaø söû duïng noäi dung, nhieàu chuyeân gia cuõng neâu roõ nhöõng nguy cô ñe doïa vieäc tìm kieám vaø chia seû thoâng tin xaùc thöïc treân quy moâ toaøn caàu. Neáu Internet tieâu bieåu cho khaû naêng tieáp caän tri thöùc moät caùch kyø dieäu, thì cuõng ñuùng laø noù ñaõ cho thaáy ñoù laø moät trong nhöõng lónh vöïc deã bò boùp meùo thoâng tin nhaát vaø bò xuyeân taïc caùch coá yù, coù nhaém muïc tieâu ñoái vôùi caùc caùc söï kieän vaø moái quan heä giöõa caùc caù nhaân, thöôøng ñöôïc duøng ñeå boâi nhoï nhau.
Chuùng ta caàn nhaän ra caùch thöùc caùc maïng xaõ hoäi, moät maët, giuùp chuùng ta keát noái, taùi khaùm phaù vaø hoã trôï nhau toát hôn, nhöng maët khaùc, laïi saün saøng thao tuùng döõ lieäu caù nhaân, nhaèm ñaït ñöôïc lôïi theá chính trò hoaëc kinh teá, chaúng caàn toân troïng con ngöôøi vaø quyeàn cuûa con ngöôøi. Thoáng keâ cho thaáy trong giôùi treû, cöù boán ngöôøi thì coù moät ngöôøi lieân quan ñeán caùc vuï baét naït qua maïng. [1]
Trong boái caûnh phöùc taïp naøy, thaät höõu ích khi moät laàn nöõa chuùng ta suy ngaãm aån duï veå maïng, voán laø neàn taûng cuûa Internet, ñeå taùi khaùm phaù tieàm naêng tích cöïc cuûa noù. Hình aûnh cuûa maïng môøi goïi chuùng ta suy nghó veà tính ña daïng cuûa caùc con ñöôøng vaø caùc giao ñieåm baûo ñaûm cho noù ñöôïc oån ñònh khi khoâng coù moät trung taâm, moät cô caáu coù caáp baäc, moät hình thöùc toå chöùc theo chieàu doïc. Maïng löôùi hoaït ñoäng nhôø söï chia seû traùch nhieäm giöõa caùc yeáu toá.
Töø quan ñieåm nhaân hoïc, aån duï veà maïng nhaéc nhôù moät hình aûnh coù yù nghóa khaùc: coäng ñoaøn. Moät coäng ñoaøn seõ maïnh meõ hôn nhieàu neáu noù coù tính gaén keát vaø naâng ñôõ, neáu noù ñöôïc linh hoaït bôûi caûm giaùc tin töôûng vaø theo ñuoåi caùc muïc tieâu chung. Coäng ñoaøn nhö moät maïng löôùi cuûa tình lieân ñôùi ñoøi hoûi phaûi laéng nghe vaø ñoái thoaïi vôùi nhau, döïa treân vieäc söû duïng ngoân ngöõ coù traùch nhieäm.
Trong boái caûnh hieän nay, moïi ngöôøi ñeàu thaáy roõ raèng caùc coäng ñoàng maïng xaõ hoäi khoâng ñöông nhieân ñoàng nghóa vôùi coäng ñoaøn. Trong nhöõng tröôøng hôïp toát ñeïp nhaát, caùc coäng ñoàng aûo naøy coù theå chöùng toû tính gaén keát vaø tình lieân ñôùi, nhöng thöôøng thì chuùng vaãn chæ ñôn giaûn laø caùc nhoùm caù nhaân nhaän bieát nhau thoâng qua caùc lôïi ích hoaëc moái quan taâm chung, ñaëc tröng bôûi nhöõng moái lieân keát yeáu ôùt. Hôn nöõa, ôû maïng xaõ hoäi, caên tính raát thöôøng döïa treân tính ñoái laäp vôùi ngöôøi khaùc, vôùi ngöôøi ngoaøi nhoùm: chuùng ta töï ñònh nghóa mình khôûi ñi baèng nhöõng gì chia reõ thay vì lieân keát chuùng ta, baèng caùch gaây ra ngôø vöïc vaø tuoân ra moïi thöù ñònh kieán (veà saéc toäc, giôùi tính, toân giaùo vaø caùc lónh vöïc khaùc). Xu höôùng naøy dung döôõng caùc nhoùm voán loaïi tröø tính ña daïng, vaø -ngay trong moâi tröôøng kyõ thuaät soá- ñeà cao chuû nghóa caù nhaân cöïc ñoä, coù khi ñi ñeán choã kích ñoäng voøng xoaùy haän thuø. Nhö theá, maïng leõ ra phaûi laø moät cöûa soå môû ra vôùi theá giôùi thì laïi trôû thaønh saøn dieãn ñeå theå hieän thoùi töï suøng baùi caù nhaân.
Maïng laø moät cô hoäi ñeå thuùc ñaåy vieäc gaëp gôõ ngöôøi khaùc, nhöng cuõng coù theå laøm taêng theâm söï töï coâ laäp cuûa chuùng ta, gioáng nhö moät maïng nheän coù theå laø moät caùi baãy. Nhöõng ngöôøi treû laø nhöõng ngöôøi coù aûo töôûng nhieâu nhaát raèng maïng xaõ hoäi hoaøn toaøn coù theå laøm cho hoï thoûa maõn veà maët töông quan. Coù moät hieän töôïng nguy hieåm laø coù nhöõng ngöôøi treû ñang trôû thaønh nhöõng "aån só xaõ hoäi", coù nguy cô taùch mình hoaøn toaøn khoûi xaõ hoäi. Tình traïng bi thaûm naøy cho thaáy moät söï raïn nöùt nghieâm troïng trong caáu truùc quan heä cuûa xaõ hoäi, moät ñieàu chuùng ta khoâng theå laøm ngô.
Thöïc teá ña daïng vaø nguy hieåm naøy ñaët ra nhieàu vaán naïn veà ñaïo ñöùc, xaõ hoäi, luaät phaùp, chính trò vaø kinh teá, ñoàng thôøi thaùch ñoá caû Giaùo hoäi nöõa. Trong khi caùc chính phuû tìm kieám nhöõng quy ñònh phaùp lyù ñeå baûo veä quan ñieåm ban ñaàu veà moät maïng löôùi töï do, côûi môû vaø an toaøn, taát caû chuùng ta ñeàu coù khaû naêng vaø coù traùch nhieäm thuùc ñaåy vieäc söû duïng maïng moät caùch tích cöïc.
Roõ raøng, vieäc môû roäng caùc keát noái ñeå gia taêng söï hieåu bieát laãn nhau laø khoâng ñuû. Vaäy, laøm sao chuùng ta coù theå tìm thaáy caên tính coäng ñoaøn thöïc söï cuûa mình, cuõng nhö nhaän thöùc ñöôïc traùch nhieäm cuûa chuùng ta ñoái vôùi nhau ôû treân maïng?
Chuùng ta laø chi theå cuûa nhau
Moät caâu traû lôøi khaû dó coù theå ñöôïc ruùt ra töø aån duï thöù ba: aån duï veà thaân mình vaø caùc chi theå, maø Thaùnh Phaoloâ duøng ñeå moâ taû moái lieân heä hoã töông giöõa moïi ngöôøi, döïa treân coäng ñoaøn hôïp nhaát hoï. "Vì vaäy, haõy gaït boû söï doái traù, haõy noùi söï thaät vôùi ngöôøi thaân caän, vì chuùng ta laø chi theå cuûa nhau" (Ep 4,25). Trôû neân chi theå cuûa nhau laø ñoäng löïc saâu xa maø vò Toâng ñoà môøi goïi chuùng ta haõy duøng ñeå gaït boû söï doái traù vaø noùi leân söï thaät: boån phaän baûo veä söï thaät aáy phaùt sinh töø nhu caàu khoâng phuû nhaän moái töông quan hieäp thoâng vôùi nhau. Söï thaät ñöôïc toû loä trong moái hieäp thoâng. Traùi laïi, doái traù laø ích kyû phuû nhaän vieäc chuùng ta laø chi theå cuûa moät thaân mình; laø töø choái hieán mình cho ngöôøi khaùc, do ñoù ñaùnh maát phöông caùch duy nhaát ñeå tìm gaëp chính mình.
AÅn duï veà thaân mình vaø caùc chi theå giuùp chuùng ta suy ngaãm veà caên tính cuûa mình, voán döïa treân tính hieäp thoâng vaø "tính khaùc bieät". Laø Kitoâ höõu, taát caû chuùng ta ñeàu nhìn nhaän raèng mình laø chi theå cuûa moät thaân theå maø Ñaàu laø Ñöùc Kitoâ. Ñieàu naøy giuùp chuùng ta khoâng nhìn moïi ngöôøi nhö nhöõng ñoái thuû tieàm aån, nhöng coi caû keû thuø nhö nhöõng nhaân vò. Chuùng ta khoâng coøn caàn coù keû thuø ñeå khaúng ñònh mình, bôûi vì caùi nhìn bao goàm moïi ngöôøi maø chuùng ta hoïc ñöôïc nôi Chuùa Kitoâ daãn chuùng ta ñeán choã khaùm phaù söï khaùc bieät theo moät caùch thöùc môùi, nhö moät phaàn khoâng theå thieáu vaø laø ñieàu kieän cuûa moái töông quan vaø söï gaàn guõi.
Khaû naêng hieåu nhau vaø truyeàn thoâng giöõa con ngöôøi nhö vaäy döïa treân moái hieäp thoâng yeâu thöông giöõa caùc Ngoâi vò Thieân Chuùa. Thieân Chuùa khoâng Ñôn ñoäc, nhöng Thieân Chuùa laø Hieäp thoâng; Ngöôøi laø Tình yeâu, vì theá neân coù söï truyeàn thoâng, bôûi vì tình yeâu luoân truyeàn thoâng; thaät vaäy, tình yeâu truyeàn thoâng chính mình ñeå gaëp ngöôøi khaùc. Ñeå truyeàn thoâng vôùi chuùng ta vaø ñeå thoâng truyeàn chính Ngöôøi cho chuùng ta, Thieân Chuùa ñaõ thích öùng vôùi ngoân ngöõ cuûa chuùng ta, baèng caùch thieát laäp moät cuoäc ñoái thoaïi thöïc söï vôùi nhaân loaïi trong suoát lòch söû (x. Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Dei Verbum, 2).
Nhôø vieäc chuùng ta ñöôïc döïng neân theo hình aûnh vaø gioáng nhö Thieân Chuùa, Ñaáng laø söï hieäp thoâng vaø thoâng truyeàn chính Mình, chuùng ta maõi maõi mang trong loøng mình noãi khao khaùt ñöôïc soáng trong söï hieäp thoâng, ñöôïc thuoäc veà moät coäng ñoàng. Thaùnh Basilioâ noùi raèng: "Thaät vaäy, khoâng coù gì dieãn taû baûn tính cuûa chuùng ta roõ reät hôn laø khi chuùng ta töông quan vôùi nhau, caàn ñeán nhau". [2]
Boái caûnh hieän nay môøi goïi taát caû chuùng ta daán thaân xaây döïng caùc moái töông quan vaø khaúng ñònh baûn chaát lieân vò cuûa nhaân loaïi chuùng ta, caû treân maïng vaø thoâng qua maïng. Huoáng chi, laø Kitoâ höõu, chuùng ta ñöôïc keâu goïi bieåu loä moái hieäp thoâng aáy - laø ñaëc tröng caên tính cuûa ngöôøi tín höõu. Thaät vaäy, chính ñöùc tin laø moät moái töông quan, moät cuoäc gaëp gôõ; vaø nhôø söï thuùc ñaåy cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, chuùng ta môùi coù theå truyeàn thoâng, ñoùn nhaän vaø hieåu ñöôïc moùn quaø taëng cuûa tha nhaân ñeå ñaùp laïi.
Hieäp thoâng trong hình aûnh cuûa Ba Ngoâi chính xaùc laø ñieàu laøm cho nhaân vò khaùc vôùi caù nhaân. Nieàm tin vaøo Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa Ba Ngoâi daãn ñeán ñieâu naøy: ñeå trôû thaønh chính mình, toâi caàn nhöõng ngöôøi khaùc. Toâi chæ thöïc söï laø con ngöôøi, thöïc söï laø moät nhaân vò, khi toâi coù töông quan vôùi ngöôøi khaùc. Trong thöïc teá, töø "person" ñeå chæ con ngöôøi coù moät khuoân maët, höôùng veà ngöôøi khaùc, coù lieân quan ñeán ngöôøi khaùc. Ñôøi soáng cuûa chuùng ta caøng trôû neân con ngöôøi hôn khi ít tính caù nhaân ñi vaø mang tính nhaân vò nhieåu hôn; chuùng ta thaáy ñöôïc con ñöôøng ñích thöïc trôû thaønh con ngöôøi hôn naøy nôi moät ngöôøi ñi töø moät caù nhaân - nhìn ngöôøi khaùc nhö laø ñoái thuû, ñeán moät nhaân vò - nhìn nhaän ngöôøi khaùc nhö baïn ñoàng haønh.
Töø "like" ñeán "amen"
Hình aûnh thaân xaùc vaø caùc chi theå nhaéc nhôû chuùng ta raèng vieäc söû duïng maïng xaõ hoäi laø boå trôï cho cuoäc gaëp gôõ baèng xöông thòt, voán soáng ñoäng nhôø thaân xaùc, con tim, ñoâi maét, aùnh nhìn, hôi thôû cuûa ngöôøi khaùc. Neáu Maïng ñöôïc söû duïng nhö ñeå noái daøi hoaëc mong ñôïi moät cuoäc gaëp gôõ nhö theá, thì khaùi nieäm maïng khoâng maâu thuaãn vaø vaãn laø moät taøi nguyeân cho söï hieäp thoâng. Neáu moät gia ñình söû duïng maïng ñeå keát noái nhieàu hôn, ñeå roài gaëp nhau ôû baøn aên vaø nhìn vaøo maét nhau, thì ñoù laø moät taøi nguyeân. Neáu moät coäng ñoaøn Hoäi thaùnh phoái hôïp hoaït ñoäng cuûa mình thoâng qua maïng löôùi, roài sau ñoù cuøng nhau cöû haønh bí tích Thaùnh Theå, thì ñoù laø moät taøi nguyeân. Neáu maïng trôû thaønh moät cô hoäi ñeå chia seû nhöõng caâu chuyeän vaø nhöõng kinh nghieäm veà caùi ñeïp hay ñau khoå ôû xa chuùng ta, ñeå cuøng nhau caàu nguyeän vaø cuøng nhau tìm kieám ñieàu toát ñeïp ñeå taùi khaùm phaù laïi nhöõng gì hôïp nhaát chuùng ta, thì ñoù laø moät nguoàn taøi nguyeân.
Nhö theá, chuùng ta coù theå ñi töø vieäc chaån ñoaùn sang ñieàu trò: baèng caùch môû ra con ñöôøng cho ñoái thoaïi, cho gaëp gôõ, cho nuï cöôøi, cho söï dòu daøng... Ñoù laø maïng löôùi maø chuùng ta muoán coù, moät maïng löôùi ñöôïc taïo ra khoâng phaûi ñeå gaøi baãy, maø laø ñeå giaûi thoaùt, ñeå baûo veä söï hieäp thoâng cuûa nhöõng con ngöôøi töï do. Chính Giaùo hoäi laø moät maïng löôùi ñöôïc deät bôûi söï hieäp thoâng Thaùnh Theå, ôû ñoù söï hieäp nhaát khoâng phaûi döïa treân nhöõng nuùt "like", maø döïa treân söï thaät, treân "Amen", nhôø ñoù moãi ngöôøi baùm chaët vaøo Thaân mình Chuùa Kitoâ vaø ñoùn nhaän ngöôøi khaùc.
Vatican, ngaøy 24 thaùng 1 naêm 2019
Leã nhôù Thaùnh Phanxicoâ Saleâsioâ
Phanxicoâ
(Chuyeån ngöõ: Minh Ñöùc)
- - - - - - - - - - -
[1] Ñeå ngaên chaën hieän töôïng naøy, moät Uyû ban Quoác teá Ngaên chaën naïn Baét naït qua Maïng seõ ñöôïc thaønh laäp, truï sôû chính ñaët taïi Vatican.
[2] Luaät Daøi, III, 1: PG 31, 917; x. Beâneâñictoâ XVI, Söù ñieäp Ngaøy Theá giôùi Truyeàn thoâng Xaõ hoäi laàn thöù 43 (2009).
(Nguoàn: Libreria Editrice Vaticana)