Ñöùng tröôùc vaán ñeà
laïm duïng tính duïc trong Giaùo hoäi
Ñöùng tröôùc vaán ñeà laïm duïng tính duïc trong Giaùo hoäi.
Leâ Hoaøng Nam, SJ
Vatican (Vat. 15-02-2019) - Ñöùng tröôùc vaán ñeà laïm duïng tính duïc trong Giaùo hoäi.
Moät thöïc teá
Gaàn ñaây, vieäc haøng loaït nhöõng vuï laïm duïng lieân quan ñeán giôùi giaùo só bò ñöa ra aùnh saùng ñaõ laøm daáy leân trong Giaùo Hoäi nhöõng luoàng tö töôûng vaø thaùi ñoä khaùc nhau. Coù nhöõng vuï vieäc chæ môùi phaïm gaàn ñaây, nhöng cuõng coù nhöõng vuï ñaõ xaûy ra khaù laâu nhöng bò nhaán chìm hay che giaáu. Vaán ñeà laïm duïng tính duïc khoâng nhöõng töï baûn thaân noù ñaõ laø moät noãi ñau cho Giaùo Hoäi, maø coøn khôi leân nhieàu vaán ñeà khaùc nhö giaùo só trò, tình traïng sa suùt cuûa ñôøi tu... Nhöõng ñieàu naøy ñaõ gaây boái roái cho caùc Kitoâ höõu, ñoàng thôøi cuõng daáy leân moät xu höôùng choáng Giaùo hoäi caùch maïnh meõ.
Vaán ñeà laïm duïng tính duïc trôû neân hieån nhieân khi caùc chöùng cöù ñöôïc cung caáp chính xaùc vaø roõ raøng. Duø ñoâi khi cuõng coù nhöõng vuï vu caùo, nhöng ñaây laø moät thöïc teá laøm cho moïi ngöôøi caû trong vaø ngoaøi Giaùo hoäi vöøa lo laéng, vöøa caêm phaãn. Vaán ñeà naøy laø moät veát ñen raát lôùn trong böùc tranh toaøn caûnh cuûa lòch söû Giaùo hoäi. Noù gaây ra nhieàu thieät haïi veà danh döï, nieàm tin, vaät chaát vaø nhöõng noãi ñau tinh thaàn cho caùc naïn nhaân vaø nhieàu ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø cho nhöõng ai yeâu meán Giaùo hoäi.
Ngöôøi ta baát chôït ñaët caâu hoûi: Giaùo hoäi coù thaät söï thaùnh thieän? Vaø tính khaû tín cuûa caùc chaân lyù cuõng bò ñaët laïi vaán ñeà, cuõng nhö ñaët ra bao nhieâu caâu hoûi khaùc lieân quan ñeán ñôøi soáng cuûa caùc vò muïc töû vaø caû vieäc huaán luyeän linh muïc-tu só trong Giaùo hoäi.
Moät caùi nhìn tieâu cöïc veà Giaùo hoäi laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Ngöôøi ñöôïc cho laø ñaõ daâng hieán ñôøi mình cho Chuùa laïi laø nhöõng ngöôøi phaûn boäi laïi nhöõng cam keát cuûa mình. Ngöôøi saùng toái ñoïc kinh daâng leã, giaûng daïy Lôøi Chuùa, dieãn giaûi Kinh Thaùnh laïi laø ngöôøi coù loái haønh xöû hoaøn toaøn ngöôïc laïi. Ñau ñôùn hôn, nhöõng ngöôøi naøy laïi laø nhöõng ngöôøi ñaõ traûi qua moät quaù trình huaán luyeän laâu daøi, ñöôïc choïn löïa kyõ caøng, ñöôïc "ñaët tay thaùnh hieán". Nhöõng ñieàu naøy chaúng leõ khoâng coù yù nghóa gì sao? Quaû vaäy, haäu quaû cuûa vaán ñeà laïm duïng khoâng chæ laø nhöõng toån thöông cuûa caùc naïn nhaân nhöng coøn laø noãi ngôø vöïc cuûa giaùo daân veà chöùng töø Tin Möøng, nhöõng chæ trích cuûa ngöôøi chöa tin vaø göông xaáu gaây côõ vaáp ngaõ cho bao ngöôøi khaùc.
Duø raát ñau ñôùn tröôùc thaûm caûnh naøy nhöng Giaùo Hoäi khoâng che ñaäy hay tìm caùch phuû nhaän. Ngöôïc laïi, nhieàu laàn Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ thaúng thaén nhìn nhaän vaø coá gaéng tìm nhieàu bieän phaùp ñeå khaéc phuïc nhöõng haäu quaû gaây ra bao nhieâu coù theå. Nhieàu vò giaùo só ñaõ chòu söï tröøng phaït cuûa quoác gia theo quy ñònh cuûa luaät hieän haønh, cuõng nhö chòu söï cheá taøi theo giaùo luaät, keå caû vieäc truïc xuaát khoûi haøng giaùo só nhöõng ai xeùt thaáy laø coù möùc ñoä vi phaïm ñaùng phaûi chòu nhö vaäy. Ñaëc bieät, ngaøy 21-24/2 tôùi ñaây, Ñöùc Thaùnh Cha cuøng caùc Chuû tòch Hoäi ñoàng Giaùm muïc töø khaép nôi treân theá giôùi seõ hoïp taïi Roma veà vaán ñeà baûo veä treû vò thaønh nieân ñeå canh taân Giaùo hoäi veà vaán ñeà naøy.
Beân caïnh nhöõng bieän phaùp mang tính cöùng raén ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ phaïm toäi, Giaùo Hoäi cuõng ñaõ tìm moïi caùch ñeå canh taân Giaùo Hoäi trong vieäc xem xeùt laïi caùch thöùc vaø tieâu chuaån nhaän öùng vieân vaøo ñôøi tu. Vaø yeáu toá tính duïc ñöôïc ñaëc bieät löu yù vaø thöïc thi caùch trieät ñeå hôn. Caùc phöông phaùp huaán luyeän chieàu saâu cuõng ñöôïc aùp duïng, höôùng tôùi vieäc ñaøo taïo moät theá heä nhöõng linh muïc- tu só ñích thaät laø nhöõng con ngöôøi phuïc vuï, nhö Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng ñaõ ñeán ñeå phuïc vuï chöù khoâng phaûi ñeå ñöôïc phuïc vuï (x.Mc 10,45).
Giaùo Hoäi - moät thöïc theå chöa hoaøn thieän
Ngöôøi ta coù theå ñaët caâu hoûi: Taïi sao Giaùo Hoäi töï baûn chaát laø thaùnh thieän maø laïi coù nhöõng chuyeän naøy xaûy ra?
Duø xuaát phaùt töø Thieân Chuùa vaø thöøa höôûng söï thaùnh thieän cuûa Thieân Chuùa, nhöng Giaùo hoäi toàn taïi höõu hình ngang qua moät cô caáu cuûa con ngöôøi. Giaùo hoäi bao goàm nhöõng con ngöôøi chöù khoâng phaûi caùc thieân thaàn, neân chaéc chaén khoâng ñöôïc mieãn tröø khoûi nhöõng yeáu ñuoái vaø toäi loãi. Noùi theo ngoân ngöõ thaàn hoïc, Giaùo Hoäi laø moät thöïc theå ñang trong cuoäc haønh höông tieán veà söï hoaøn thieän. Taát caû vuõ truï naøy - keå caû Giaùo Hoäi - ñang coøn ñöôïc Thieân Chuùa taïo döïng. Duø ñaõ thöøa höôûng ôn cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ phuïc sinh, nhöng Giaùo Hoäi vaãn ñang thöïc hieän loä trình baêng qua sa maïc ñeå ñöôïc thanh taåy tröôùc khi trôû neân hoaøn toaøn thaùnh thieän vaøo thôøi sau heát. Ñoù laø lyù do vì sao vaãn coøn nhieàu maët toái xuaát hieän trong Giaùo hoäi.
Duø vaäy, cuøng vôùi thaùnh Phaoloâ, chuùng ta xaùc tín raèng Thieân Chuùa coù theå toû loä quyeàn naêng trong söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi (x.2Cr 12,9). Moät ñieàu khoâng theå choái boû laø chuùng ta ñaõ laõnh nhaän raát nhieàu ôn laønh töø Chuùa ngang qua Giaùo Hoäi. Vì theá, nhö laø nhöõng ngöôøi con cuûa Giaùo hoäi, caùc Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi yeâu meán Giaùo hoäi khoâng phaûi vì Giaùo hoäi hoaøn haûo nhöng vì Giaùo hoäi laø meï ñaõ sinh ra mình trong ñöùc tin.
Moät caây ngaõ ñoå seõ deã gaây söï chuù yù hôn haøng ngaøn caây ñang lôùn leân haèng ngaøy haèng giôø. Giaùo hoäi khoâng chæ coù nhöõng veát ñen vaø toäi loãi. Nôi Giaùo hoäi cuõng ñaõ vaø ñang xuaát hieän raát nhieàu vò thaùnh vaø nhieàu baäc vó nhaân ñaõ duøng caû cuoäc ñôøi mình ñeå minh chöùng cho moät loái soáng Tin Möøng. Chæ coù ñieàu caùc vò aáy döôøng nhö quaù aâm thaàm - nhö choài caây ñang moïc leân - neân khoâng ñöôïc chuù yù tôùi nhö tieáng aàm ó cuûa moät caây ñoå xuoáng. Ngay chính hieän nay vaø luùc naøy, ñang khi nhöõng chuyeän laïm duïng ñöôïc nhaéc ñeán nhieàu treân caùc maët baùo, thì nhieàu giaùm muïc, linh muïc, tu só vaãn tieáp tuïc daán thaân aâm thaàm trong caùc phaän vuï haèng ngaøy trong caùc xöù ñaïo, hay haêng say treân nhöõng bieân cöông xa xoâi, mang tình thöông vaø hôi aám seû chia cho nhöõng taâm hoàn tan naùt. Nhöõng ñieåm toát aáy coù veû khoâng thu huùt ngöôøi ta cho baèng nhöõng veát ñen veät xaáu.
Thôøi trung coå, khi Luther tieán vaøo Roma, chöùng kieán caûnh toài teä töø haøng giaùo só tôùi giaùo daân, oâng ñaõ baát maõn, pheâ bình Giaùo Hoäi vaø nghó ñeán chuyeän canh taân theo ñöôøng höôùng ruõ boû hoaøn toaøn Giaùo Hoäi cô caáu vaø oâng ñaõ taùch mình khoûi Giaùo hoäi Coâng giaùo. Ngöôïc laïi, thaùnh Inhaxio Loyola, khi tieán vaøo Roma, cuõng ñi treân cuøng moät con ñöôøng, chöùng kieán cuøng moät caûnh töôïng, nhöng thay vì nghó ñeán chuyeän xa lìa Giaùo hoäi, ngaøi ñaõ choïn ôû laïi ñeå xaây döïng vaø canh taân Giaùo hoäi töø beân trong. Caùi nhìn vaø thaùi ñoä cuûa moãi ngöôøi veà moät vaán ñeà seõ quyeát ñònh choïn löïa cuûa hoï tröôùc nhöõng ngaû ñöôøng tieáp theo.
Giaùo hoäi ñang treân ñöôøng löõ haønh, vaø mang treân mình caû caùi toát laãn caùi xaáu. Söï thanh loïc cuûa aân suûng ñang laøm cho caùi toát lôùn leân vaø caùi xaáu daàn nhoû laïi. Hoaït ñoäng cuûa Thaàn Khí vaãn ñang raát maïnh meõ. Toäi loãi vaãn coøn ñang hoaønh haønh trong Giaùo Hoäi, nhöng caùi nhìn laïc quan vaø moät nieàm tín thaùc vaøo Thaùnh Thaàn vaãn luoân laø moät lôøi môøi goïi ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu. Bôûi leõ, Giaùo Hoäi laø saùng kieán, laø coâng trình vaø laø sôû höõu cuûa Thieân Chuùa, chöù khoâng phaûi cuûa rieâng con ngöôøi.
Thaùi ñoä caàn coù
Vaäy tröôùc vaán naïn quaù lôùn naøy, ñaâu laø thaùi ñoä caàn coù cuûa moät Kitoâ höõu?
Khi nhaéc ñeán Kitoâ höõu, aét haún ñieàu ñaàu tieân caàn nhaéc ñeán laø caàu nguyeän nhö laø coát loõi laøm neân caên tính cuûa mình: Caàu nguyeän cho Giaùo hoäi, cho caùc naïn nhaân vaø cho caû nhöõng ngöôøi phaïm toäi. Theâm vaøo ñoù, ngoaøi vieäc caàu nguyeän, thieát nghó ngöôøi Kitoâ höõu coøn caàn moät thaùi ñoä bao dung vaø tha thöù cho nhöõng ngöôøi ñaõ vì yeáu ñuoái maø phaïm phaûi nhöõng loãi laàm.
Chaân lyù maëc khaûi vaø aân suûng maø Thieân Chuùa ban cho con ngöôøi khoâng vì nhöõng loãi laàm cuûa giaùo só maø bò caét bôùt. Noùi cho cuøng, caùc giaùo só cuõng chæ laø nhöõng con ngöôøi vôùi bao giôùi haïn vaø yeáu ñuoái nhö moïi con ngöôøi. Giaùo só phaïm nhöõng toäi loãi, nhöng khoâng vì theá maø maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa trôû neân sai laàm hay teä hôn laø xem Thieân Chuùa nhö khoâng toàn taïi. Ngöôïc laïi, chæ coù Chuùa laø Ñaáng Tuyeät Ñoái troïn haûo, thaáu suoát moïi söï vaø coù ñuû thaåm quyeàn cuõng nhö khoân ngoan ñeå phaùn xeùt. Bôûi theá, cuøng vôùi vieäc leân aùn toäi loãi, Kitoâ höõu caàn coù thaùi ñoä nhö thaùnh Phaoloâ khuyeân caùc tín höõu Coâ-loâ-xeâ: "Chuùa ñaõ tha thöù cho anh em, thì anh em cuõng vaäy, anh em cuõng phaûi tha thöù cho nhau. Treân heát moïi ñöùc tính, anh em phaûi coù loøng baùc aùi: ñoù laø moái daây lieân keát tuyeät haûo" (Cl 3,13).
Baùo chí thöôøng khai thaùc nhöõng vaán ñeà noùng boûng vaø ñoâi khi boû qua caùc thöïc taïi khaùc cuûa vaán ñeà. Vì theá, ngay caû vieäc ñoïc tin töùc cuõng caàn coù söï phaân ñònh, duø ñoù laø tin toát hay tin xaáu. Vì theá, ñoái dieän vôùi caùc luoàng tin töùc, ñoäc giaû Kitoâ höõu caàn coù moät thaùi ñoä trung dung vaø cuõng caàn ñoïc nhieàu nguoàn tin töø beân ngoaøi laãn tin töùc cuûa chính Giaùo hoäi ñeå coù caùi nhìn bao quaùt. Vaø quan troïng laø laáy ñöùc aùi vaø phaân ñònh laøm neàn taûng cho nhöõng phaùn ñoaùn vaø suy nghó cuûa mình. Khaùch quan maø noùi, moät soá giaùo só vaáp phaïm thì khoâng coù nghóa laø moïi giaùo só ñeàu nhö theá. Leân aùn caùi xaáu laø ñieàu nhaát thieát phaûi laøm, nhöng cuõng caàn ñeå yù ñeán nhöõng daán thaân tích cöïc trong ñôøi soáng Giaùo hoäi. Giaùo hoäi naâng ñôõ con ngöôøi, nhöng Giaùo hoäi cuõng thaät söï raát caàn söï naâng ñôõ töø nhöõng ngöôøi con cuûa mình.
Thaép leân moät aùnh löûa hôn laø ngoài nguyeàn ruûa boùng ñeâm. Ñieàu naøy khoâng deã trong thôøi ñaïi maø con ngöôøi thích nhöõng chuyeän soát deûo vaø giaät gaân hôn nhöõng tin toát laønh khaùc. Ngöôøi Kitoâ höõu caàn maïnh meõ loäi ngöôïc doøng, ñeå cuøng chung tay xaây döïng ñôøi soáng ñaïo ñöùc toát laønh ngay taïi gia ñình vaø giaùo xöù. Neáu caàn, coù theå neâu leân nhöõng goùp yù chaân thaønh, vôùi tinh thaàn toân troïng vaø xaây döïng daønh cho caùc vò chuû chaên, giuùp hoï soáng toát ôn goïi cuûa mình.
Cuoái cuøng, Kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi tin vaøo keá hoaïch vaø quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng vaãn haèng thoâng ban söï thaùnh thieän cuûa mình cho Giaùo hoäi vaø ñang töø töø thanh taåy Giaùo hoäi ñeå Giaùo hoäi moãi ngaøy trôû neân khí cuï chuyeån trao ôn laønh cuûa Ngaøi cho con ngöôøi vaø cho toaøn theå muoân loaøi thuï taïo.