Chung quanh chuyeán ñi
caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát
cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Chung quanh chuyeán ñi caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát cuûa Ñöùc Phanxicoâ.
Vuõ Vaên An
Abu Dhabi (VietCatholic News 06-02-2019) - Chuyeán ñi caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát cuûa Ñöùc Phanxicoâ dó nhieân laø do lôøi môøi cuûa chính phuû nöôùc naøy. Nhöng moät trong caùc muïc tieâu cuûa chuyeán ñi laø tham döï moät hoäi nghò lieân toân quoác teá toå chöùc bôûi Hoäi Ñoàng Tröôûng Thöôïng Hoài Giaùo ñaët truï sôû taïi caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, moät saùng kieán tìm caùch phaûn coâng chuû nghóa cuoàng tín toân giaùo baèng caùch coå vuõ moät Hoài Giaùo oân hoøa.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ khoâng phaûi laø nhaân vaät quoác teá duy nhaát tham döï Hoäi Nghò treân. Tröôùc khi ngaøi tôùi, Thöôïng Phuï Kirill cuûa Maïc Tö Khoa, ñaõ göûi thö tôùi Hoäi Nghò leân aùn vieäc söû duïng toân giaùo laøm caên cöù cho baïo löïc.
Hoäi nghò dieãn ra trong moät quoác gia ña soá theo Hoài Giaùo nôi caùc nhoùm thieåu soá toân giaùo ñöôïc "khoan dung" nhöng khoâng ñöôïc höôûng ñaày ñuû quyeàn töï do toân giaùo. Thöôïng phuï Kirill nhaän ñònh raèng Trung Ñoâng ñaõ chöùng kieán nhieàu hình thöùc quaù khích khaùc nhau aån ñaøng sau caùc chieâu baøi toân giaùo.
Khoaûng 700 nhaø laõnh ñaïo toân giaùo tham döï Hoäi Nghò naøy, vôùi caùc ñaïi bieåu cuûa caùc heä phaùi Kitoâ giaùo khaùc cuõng nhö caùc ñaïi bieåu Do thaùi giaùo, AÁn giaùo, Ñaïo Sikh vaø Phaät giaùo. Hoâm Chuùa Nhaät, khi Ñöùc Phanxicoâ chöa tôùi, caùc ñaïi bieåu ñaõ thaêm doø caùc chuû ñeà nhö ñoái thoaïi lieân toân, ñaøn aùp caùc coäng ñoàng toân giaùo vaø phöông caùch ñoái ñaàu vôùi chuû nghóa quaù khích.
Trong soá ñaïi bieåu Coâng Giaùo coù Ñöùc Toång Giaùm Muïc ngöôøi AÁn Ñoä Felix Machado, ngöôøi noùi vôùi tôø Crux raèng ngaøi ngaïc nhieân tröôùc tieàm naêng "ngöôøi Hoài Giaùo baét ñaàu côûi môû" töông phaûn haún vôùi chuû nghóa daân tuùy cuûa "muøa Xuaân AÛ Raäp". Ñöùc Toång Giaùm Muïc tröôùc ñaây voán laø Phoù Toång Thö Kyù cuûa Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Ñoái thoaïi Lieân toân trong caùc naêm 1999-2008.
Ngaøi nhìn chính saùch "khoan dung" döôùi aùnh saùng tích cöïc vaø raát hy voïng cao ñieåm ñoái thoaïi taïi Adu Dhabi ñöôïc ngöôøi Hoài Giaùo tieáp tuïc khai trieån. Ñoái thoaïi, theo ngaøi, laø con ñöôøng duy nhaát thay theá cho haän thuø, tranh chaáp, baïo löïc nhaân danh Thieân Chuùa.
Thaønh thöû Ñöùc Phanxicoâ ñeán ñaây thöïc ra ñeå beá maïc Hoäi Nghò baèng baøi dieãn vaên ñaàu tieân trong hai baøi dieãn vaên taïi Adu Dhabi.
Nöõ kyù giaû Ineùs San Martin cho raèng chuyeán ñi cuûa Ñöùc Phanxicoâ tôùi Adu Dhabi bò nhieàu ngöôøi tra vaán vì ñeå tham döï moät hoäi nghò lieân toân ñöôïc toå chöùc trong khuoân khoå "Naêm Khoan Dung" cuûa nöôùc naøy. Nhöng khoâng thieáu ngöôøi ca ngôïi vì ñaây laø dòp ñoäc nhaát ñeå toû daáu chæ huynh ñeä vaø khoan dung vaø nhaéc cho moïi ngöôøi nhôù coâng thöùc gaàn nhö caâu keä cuûa Thaùnh Phanxicoâ raèng gieát ngöôøi nhaân danh Thieân Chuùa laø ñieàu khoâng bao giôø ñöôïc bieän minh.
Moät cöû chæ heát söùc hoøa ñoàng cuûa Ñöùc Phanxicoâ laø ñaõ cuøng ngoài moät xe buùyt nhoû vôùi Ñaïi Imam ñeå cuøng tôùi Ñieän Mushrif vaø trong suoát chuyeán vieáng thaêm ñaõ khoâng söû duïng giaùo hoaøng xa (tröø Thaùnh Leã), vaø thích duøng chieác xe buyùt nhoû. Nhöõng cöû chæ naøy khieán Anwar Gargash, Ngoaïi tröôûng caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, nhaän ñònh: chuyeán vieáng thaêm naøy theâm moät trang môùi trong lòch söû khoan dung cuûa ñaát nöôùc, mang theo "giaù trò nhaân ñaïo lôùn lao".
Khai maïc Hoäi Nghò, Boä tröôûng boä Khoan dung cuûa caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, Sheikh Nahyan bin Mubarak, thuùc giuïc theá giôùi cuøng nhau tham gia khoan dung vaø tình huynh ñeä ñeå ñaït ñöôïc hoøa bình vaø giaûm thieåu tranh chaáp chính trò.
Maëc duø coù chính saùch khoan dung, caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát vaãn duy trì nhieàu haïn cheá gaét gao ñoái vôùi töï do toân giaùo, trong ñoù, coù vieäc caùc Kitoâ höõu khoâng ñöôïc coâng khai veà ñöùc tin cuûa hoï. Vì theá nhieàu ngöôøi mong chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Phanxicoâ seõ gaây aùp löïc ñeå coù söï thay ñoåi, trong ñoù coù vieäc môû moät vaên phoøng ñòa phöông cho Caritas, moät toå chöùc baùc aùi hieän coù maët treân 100 quoác gia.
Thaúng thöøng veà Yemen
Khoâng bieát lieäu ngaøi coù gaây ñöôïc moät aùp löïc naøo trong laõnh vöïc naøy khoâng, nhöng ngaøi khoâng e deø gì trong vieäc keâu goïi hoøa bình ôû Yemen duø bieát caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát laø moät trong caùc nhaân toá keùo daøi ñau khoå ôû ñaáy.
Thöïc vaäy, ngay ngaøy ñaàu tieân ñaët chaân leân caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, ngaøi ñaõ leân tieáng keâu goïi chaám döùt cuoäc chieán taïi Yemen. Ngaøi noùi: "Tình anh em cuûa con ngöôøi ñoøi nôi chuùng ta, trong tö caùch caùc ñaïi dieän toân giaùo theá giôùi, nghóa vuï baùc boû moïi saéc thaùi cuûa haïn töø 'chieán tranh'. Toâi nghó caùch rieâng tôùi Yemen, Syria, Iraq vaø Libya".
Cöû chæ treân ñöôïc tôø New York Times löu yù. Hoï vieát: trong gaàn 40 giôø taïi caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ "phaù boû nhieàu caám kî teá nhò... khi ñaëc bieät nhaéc ñeán Yemen, nôi nhöõng ngöôøi tieáp ñoùn ngaøi ñang daán thaân vaøo moät cuoäc chieán tranh baïo taøn, vaø keâu goïi cac quoác gia khaép vuøng Vònh ban quyeàn coâng daân cho caùc coäng ñoàng thieåu soá.
"Caùc löu yù cuûa Ñöùc Phanxicoâ cöïc kyø thaúng thaén ñoái vôùi 1 vò giaùo hoaøng, ngöôøi, theo quy luaät toång quaùt, voán khoâng chæ trích xöù sôû ñang tieáp ñoùn mình vaø traùnh vieäc keùo chuù yù khoâng thích ñaùng ñoái vôùi caùc vaán ñeà maø caùc nhaø cai trò cuûa hoï khoâng muoán thaûo luaän.
"Nhöng hoâm thöù Hai,... Ñöùc Phanxicoâ raát thaúng thöøng trong moät baøi dieãn vaên tröôùc haøng traêm nhaø laõnh ñaïo cuûa nhieàu tín ngöôõng khaùc nhau trong moät ngaøy daønh cho vieäc nhaán maïnh tôùi vieäc nhaân loaïi caàn phaûi ngöng vieäc söû duïng baïo löïc nhaân danh Thieân Chuùa"
Töï do toân giaùo laø ñieàu chuû yeáu
Cuõng chính tính boäc tröïc aáy ñaõ khieán moät hoïc giaû Hoa Kyø chuyeân nghieân cöùu veà Hoài Giaùo hy voïng Ñöùc Phanxicoâ seõ leân tieáng taïi caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát ñoøi coù töï do toân giaùo troïn veïn. Daniel Philpott, giaùo sö khoa hoïc chính trò taïi Ñaïi Hoïc Notre Dame, taùc giaû cuoán saùch môùi xuaát baûn "Religious Freedom In Islam: The Fate of a Universal Human Right in the Muslim World Today" (Töï do Toân giaùo trong Hoài Giaùo: Soá phaän Nhaân quyeàn Phoå quaùt trong Theá giôùi Hoài giaùo Ngaøy nay), cho raèng "ñoái thoaïi laø chuyeän coù theå nhöng noù chæ chaân chính vaø chaân thöïc neáu noù neâu leân caùc vaán ñeà gay go. Töï do toân giaùo laø vaán ñeà gay go hôn caû".
OÂng heát lôøi ca ngôïi chuyeán ñi, moät vieäc laøm Ñöùc Giaùo Hoaøng xöùng ñaùng vôùi teân hieäu Phanxicoâ cuûa ngaøi. Tuy nhieân, chuyeán ñi cuûa Ñöùc Phanxicoâ trong khía caïnh lieân toân khoâng coù gì môùi laï: caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát vaø Qatar voán laø hai nöôùc Hoài Giaùo oân hoøa, coå vuõ khoan dung vaø ñoái thoaïi. Vaø do ñoù, chuyeán ñi khoâng mang laïi söï thay ñoåi naøo trong thaùi ñoä cuûa hoï. Nhöng noù coù theå coå vuõ söï thay ñoåi naøy nôi caùc quoác gia AÛ Raäp khaùc.
Noùi theá roài Philpot cho raèng thaønh coâng hay khoâng cuûa chuyeán ñi laø vieäc thaønh thöïc trao ñoåi lieân quan ñeán vaán ñeà töï do toân giaùo, moät nguyeân taéc heát söùc thaân thieát cuûa Ñaïo Coâng Giaùo hieän nay, do Vatican II khôûi xöôùng.
Töï do toân giaùo laø nguyeân taéc quan troïng nhaát cuûa coâng lyù khi ñuïng ñeán toân giaùo, moät nguyeân taéc laøm cho caùc toân giaùo laø toân giaùo ñích thöïc. Noù laø vaán ñeà phaåm giaù ñoái vôùi caùc caù nhaân vaø coäng ñoàng. Noù coù lieân heä tích cöïc qua laïi vôùi daân chuû, hoøa bình, phaùt trieån kinh teá vaø thaêng tieán phuï nöõ vaø coù lieân heä nghòch ñaûo qua laïi vôùi chieán tranh vaø khuûng boá. Töï do toân giaùo cuõng laø moät nhaân quyeàn phoå quaùt, vaø laø nhaân quyeàn bò baùc boû roäng raõi nhaát ôû caùc quoác gia ña soá theo Hoài Giaùo. Ñoái thoaïi maø khoâng coù töï do toân giaùo laø ñoái thoaïi reû tieàn, noâng caïn, vaø ñaày tính tuyeân truyeàn.
Philpot raát sôï caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát chæ nhaém muïc ñích vun sôùi tieáng taêm mình coù tính quoác teá vaø phoø theá giôùi, nhaém thöông maïi hoaøn caàu, ñòa ñieåm du lòch, coå vuõ caùc huøn haïp quoác teá.
Nhöng neân bieát, thöù saùu, ngaøy 1 thaùng 2, tröôùc khi ñi caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, taïi moät uûy ban quoác teá hoãn hôïp ñoái thoaïi thaàn hoïc giöõa ngöôøi Coâng Giaùo vaø caùc giaùo hoäi Chính thoáng Ñoâng phöông, Ñöùc Phanxicoâ töøng leân tieáng keâu goïi Trung Ñoâng trôû thaønh laõnh thoå hoøa bình vaø ngöôøi Kitoâ höõu ñöôïc thöøa nhaän laø coâng daân troïn veïn vôùi caùc quyeàn bình ñaúng.
Trong tuyeân boá chung vôùi Ñaïi Imam cuûa Al-Azhar, Ñöùc Phanxicoâ cuõng ñaõ nhaán maïnh ñeán vieäc caùc quoác gia phaûi cung caáp quyeàn "coâng daân ñaày ñuû", coá yù traùch cöù caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát, moät quoác gia tuy raát caàn coâng nhaân ngoaïi quoác nhöng ñaõ khoâng cho hoï ñöôøng naøo ñeå ñöôïc nhaäp quoác tòch.
Vaên kieän vieát: "Khaùi nieäm quyeàn coâng daân döïa treân söï bình ñaúng veà quyeàn lôïi vaø nghóa vuï, theo ñoù taát caû ñeàu ñöôïc höôûng coâng lyù. Do ñoù, ñieàu quan yeáu laø phaûi thieát laäp trong caùc xaõ hoäi chuùng ta yù nieäm coâng daân ñaày ñuû vaø baùc boû vieäc söû duïng kyø thò cuûa caùc haïn töø nhoùm thieåu soá voán gaây ra caûm giaùc coâ laäp vaø thaáp keùm. Söï laïm duïng haïn töø naøy môû ñöôøng cho söï thuø ñòch vaø baát hoøa; noù huûy boû baát cöù thaønh coâng naøo vaø laáy ñi caùc quyeàn toân giaùo vaø daân söï cuûa moät soá coâng daân bò kyø thò".
Tröôùc ñoù, baûn vaên quaû quyeát raèng "Töï do laø quyeàn cuûa moãi ngöôøi: moãi caù nhaân ñöôïc höôûng töï do tín ngöôõng, suy nghó, phaùt bieåu vaø haønh ñoäng. Tính ña nguyeân vaø söï ña daïng cuûa caùc toân giaùo, maøu da, giôùi tính, chuûng toäc vaø ngoân ngöõ ñeàu hôïp thaùnh yù Thieân Chuùa trong söï khoân ngoan cuûa Ngöôøi, nhôø ñoù Ngöôøi ñaõ döïng neân con ngöôøi. Söï khoân ngoan thaàn thieâng naøy laø nguoàn goác töø ñoù quyeàn töï do tín ngöôõng vaø quyeàn töï do ñöôïc khaùc bieät ñaõ phaùt sinh. Do ñoù, vieäc buoäc moïi ngöôøi phaûi tuaân thuû moät toân giaùo hoaëc vaên hoùa nhaát ñònh phaûi bò baùc boû, cuõng nhö vieäc quaù aùp ñaët loái soáng vaên hoùa maø ngöôøi khaùc khoâng chaáp nhaän".
Trong baøi dieãn vaên ñoïc taïi Hoäi nghò Lieân toân, ngaøi nhaán maïnh ñeán vieäc "moãi ngöôøi ñeàu quùy giaù baèng nhau trong ñoâi maét Thieân Chuùa, Ñaáng khoâng nhìn gia ñình nhaân loaïi baèng caùi nhìn öa thích (preferential) nhaèm loaïi tröø, nhöng baèng caùi nhìn nhaân töø nhaèm bao goàm". Do ñoù, "thöøa nhaän cuøng caùc quyeàn lôïi nhö nhau cho moïi höõu theå nhaân baûn laø toân vinh danh Thieân Chuùa treân maët ñaát".
Ngaøi coøn noùi theâm raèng "keû thuø cuûa tình anh em laø chuû nghóa duy caù nhaân dieãn dòch thaønh öôùc muoán töï khaúng ñònh mình vaø phe nhoùm mình treân ngöôøi khaùc". Ñoái vôùi ngaøi, "loøng ñaïo ñöùc toân giaùo ñích thöïc heä ôû vieäc yeâu meán Thieân Chuùa heát loøng vaø yeâu meán ngöôøi laân caän cuûa mình nhö chính mình... Moãi heä thoáng tín ngöôõng ñöôïc môøi goïi thaéng vöôït söï phaân reõ giöõa baïn vaø thuø, ñeå tieáp nhaän vieãn töôïng nöôùc trôøi, moät vieãn töôïng bao goàm ngöôøi ta khoâng ñaëc aân hay kyø thò"
Ñeán ñaây, ngaøi baøy toû söï ñaùnh giaù cao cuûa ngaøi ñoái vôùi "cam keát" cuûa caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát "khoan dung vaø baûo ñaûm töï do thôø phöôïng, ñoái chaát chuû nghóa cöïc ñoan vaø haän thuø". Ngaøi nhaéc nhôû hoï raèng tình huynh ñeä "uûng hoä söï ña daïng vaø caùc khaùc bieät giöõa caùc anh chò em" vaø "thaùi ñoä ñuùng ñaén khoâng phaûi laø ñoäc daïng baét buoäc cuõng khoâng phaûi laø chieát trung hoøa giaûi".
Ngaøi noùi roõ theâm: ñoái thoaïi "giaû thieát phaûi coù baûn saéc rieâng cuûa mình" moät baûn saéc "khoâng neân bò laøm ngô ñeå laøm vui loøng ngöôøi khaùc" vaø ñoàng thôøi, "noù ñoøi hoûi loøng can ñaûm cuûa tính khaùc bieät, moät tính voán bao goàm vieäc phaûi nhìn nhaän ngöôøi khaùc caùch troïn veïn vaø töï do cuûa hoï, vaø cam keát do ñoù maø ra phaûi coá gaéng sao cho caùc quyeàn lôïi caên baûn cuûa ngöôøi khaùc luoân ñöôïc khaúng ñònh ôû khaép nôi vaø bôûi moïi ngöôøi".
Ngaøi nhaán maïnh, "töï do toân giaùo" laø moät phaàn cuûa töï do naøy.
Ngoaøi yù nieäm töï do, Ñöùc Phanxicoâ coøn nhaán maïnh tôùi yù nieäm coâng lyù. Ngaøi noùi: "khoâng ai coù theå tin vaøo Thieân Chuùa maø laïi khoâng tìm caùch soáng coâng baèng vôùi moïi ngöôøi, theo Nguyeân taéc vaøng: 'baát cöù ñieàu gì baïn muoán ngöôøi ta laøm cho baïn, haõy laøm nhö vaäy cho hoï; vì ñaây laø leà luaät vaø caùc tieân tri' (Mt 7:12).
"Hoøa bình vaø coâng lyù khoâng theå taùch rôøi! Tieân tri Isaia noùi: 'hieäu quaû cuûa söï chính tröïc seõ laø hoøa bình', (32:17). Hoøa bình cheát khi noù bò ly dò khoûi coâng lyù, nhöng coâng lyù seõ sai laàm neáu noù khoâng phaûi laø phoå quaùt. Moät coâng lyù chæ daønh cho caùc thaønh vieân gia ñình, ñoàng baøo, tín höõu cuûa cuøng moät ñöùc tin laø moät coâng lyù khaäp khieãng; ñoù laø moät söï baát coâng traù hình"!
Xeùt nhö theá, thieån nghó Ñöùc Phanxicoâ ñaõ chu toaøn ñöôïc muïc tieâu cuûa chuyeán ñi: ñoái thoaïi lieân toân (chöù khoâng tranh luaän) trong tinh thaàn toân troïng söï thaät, thaúng thaén noùi leân quan ñieåm chaân chính cuûa mình veà töï do toân giaùo, khoâng phaûi chæ moät khía caïnh maø trong quan ñieåm toång quan, toång theå veà nguyeân taéc coát loõi naøy theo vieãn töôïng cuûa caû Thaùnh Kinh, giaùo hoäi hoïc laãn nhaân baûn.
Cha xöù hoaøn vuõ
Tuy nhieân, muïc tieâu chuyeán ñi khoâng phaûi chæ coù theá. Nöõ kyù giaû Ineùs San Martin nhìn noù döôùi con maét muïc vuï khi ñaët töïa ñeà cho baøi vieát cuûa coâ: "Pope becomes parish priest of Catholics on Arabian Peninsula" (Ñöùc Giaùo Hoaøng trôû thaønh cha xöù cho ngöôøi Coâng Giaùo ôû Baùn Ñaûo AÛ Raäp).
OÂng cha xöù naøy baûo con chieân mình soáng ñôn giaûn, trong moät xaõ hoäi thöøa möùa, theo caùc Moái Phuùc. Ngaøi noùi theá trong Thaùnh Leã coâng coäng ñaàu tieân trong lòch söû taïi moät quoác gia ña soá theo Hoài Giaùo vôùi söï tham döï cuûa khoaûng 180,000 ngöôøi trong ñoù coù 4,000 ngöôøi Hoài Giaùo!
San Martin töôøng trình raèng trong Thaùnh Leã treân, chính phuû caùc Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp Thoáng Nhaát ñaõ traûi thaûm ñoû cho "oâng cha xöù" naøy, tuyeân boá 1 ngaøy nghæ cho nhöõng ai coù veù tham döï Thaùnh Leã, vaø khi ñoaøn hoä toáng cuûa ngaøi böôùc vaøo nôi haønh leã, maùy bay quaân söï ñaõ dieãn haønh treân ñaàu coâng chuùng traûi maàu vaøng traéng, maàu côø Vatican, leân baàu trôøi.
Caùc Kitoâ höõu ñòa phöông nhö ñöôïc taêng sinh löïc. Moät taøi xeá taxi ngöôøi Uganda cho hay: anh "phaûi" tham döï Thaùnh Leã naøy vì ñaây laø 1 bieán coá coù tieàm naêng thay ñoåi lòch söû.
Khoâng bieát noù coù thay ñoåi lòch söû hay khoâng nhöng quaû noù laø lòch söû ôû choã noù laø cöû haønh Kitoâ Giaùo coâng coâng coäng ñaàu tieân trong lòch söû nöôùc naøy, nôi tuy khoan dung vôùi caùc nhoùm thieåu soá toân giaùo nhöng caám hoï khoâng ñöôïc coâng khai ñöùc tin cuûa mình! Gaàn moät trieäu ngöôøi Coâng Giaùo ôû ñaây voán ñöôïc ñoái xöû nhö nhöõng coâng daân baäc nhì.
Ñuùng nhö moät cha xöù, trong baøi giaûng leã, Ñöùc Phanxicoâ "steered away" (laùnh xa) chính trò vaø baát cöù vaán ñeà naøo ñöôïc ngaøi "thaúng thöøng" ñöa ra toái hoâm tröôùc. Ngaøi chæ xin hoï "ñöøng baùc boû danh thaùnh Gieâsu vaø kieân trì giöõa nhieàu khoù khaên". Ngaøi noùi: "cha xin cho chuùng con ñöôïc ôn duy trì hoaø bình vaø hôïp nhaát, saên soùc laãn nhau baèng tình anh em töôi ñeïp trong ñoù khoâng coù Kitoâ höõu haïng nhaát hay haïng hai".
Ñöùc Phanxicoâ quaû laø moät cha xöù hoaøn vuõ ñeán ñeå cuûng coá ñöùc tin cuûa anh chò em mình.