Ñaáu tranh choáng caùc cuoäc
saên phuø thuûy cuûa sô Lorena Jenal
Ñaáu tranh choáng caùc cuoäc saên phuø thuûy cuûa sô Lorena Jenal.
Ngoïc Yeán
Papua New Guinea (Vat. 24-01-2019) - Sô Lorena Jenal laøm vieäc treân cao nguyeân Papua New Guinea, Indonesia gaàn 40 naêm qua. Sô Lorena daán thaân ñaëc bieät cho caùc naïn nhaân cuûa caùc cuoäc saên phuø thuûy. Sô cuõng laøm vieäc nhö moät trung gian hoøa giaûi trong caùc cuoäc chieán giöõa caùc boä laïc. Ngaøy 10 thaùng 12 naêm 2018, taïi Thuïy Só, sô ñöôïc trao Giaûi thöôûng Nhaân quyeàn cuûa thaønh phoá Weimar cuûa Ñöùc. Döôùi ñaây laø caâu chuyeän veà vieäc giaûi cöùu caùc cuoäc saên phuø thuûy cuûa sô.
Sô Lorena Jenal noùi ôû cao nguyeân naøy caùc cuoäc saên phuø thuûy coù lieân quan ñeán moät aûo töôûng ñoù laø tìm kieám vaät teá thaàn. Ví duï vaøo ngaøy 28 thaùng 6 naêm 2018 moät trong nhöõng hoïc sinh cuûa caùc sô, em Aleidscha, 13 tuoåi ñaõ bieán maát. Coäng ñoaøn ñaõ taán coâng ngöôøi meï vaø buoäc toäi baø gieát chính ñöùa con cuûa mình vì cho raèng baø laø 'phuø thuûy'.
Moïi ngöôøi baét ñaàu quaáy roái baø, hoï muoán thieâu baø. Bò tra taán, baø heùt leân trong tuyeät voïng: "Khoâng, khoâng phaûi toâi, ñoù laø dì cuûa toâi". Sau ñoù, ngöôøi dì, ngöôøi cuõng soáng trong laøng, bò baét coùc vaø tra taán trong voøng hai ñeán ba giôø suoát ñeâm. Sô Lorena cho bieát: "Ñaàu tieân chuùng toâi tìm thaáy ngöôøi meï, ngöôøi khoâng bò toån thöông quaù nhieàu, nhöng ngöôøi dì ñang trong tình traïng nguy caäp. Toâi ñöa baø ñeán beänh vieän vaø ñöa ngöôøi meï ñeán taïm truù moät tuaàn taïi moät ñòa ñieåm truyeàn giaùo".
Nguyeân nhaân cuûa haønh vi thieáu hieåu bieát naøy xuaát phaùt töø nhöõng khoù khaên veà kinh teá, gia ñình, xaõ hoäi. Khi coù nhöõng ñieàu laøm cho ngöôøi ta ñi vaøo beá taéc khoâng coù höôùng giaûi quyeát, hoï cho ñoù laø nguyeân nhaân cuûa phuø thuûy. Ví duï moät ngöôøi cha ñang laø moät nhaân vieân gioûi, coät truï kinh teá chính cuûa gia ñình baát ngôø bò maát vieäc, oâng khoâng coù ñuû tieàn chu caáp cho gia ñình vaø theá laø hoï ñi tìm nguyeân nhaân thuû thaïm cuûa ñieàu khoâng may naøy.
Ngöôøi ta tin raèng moät linh hoàn xaáu ñaõ chieám höõu ngöôøi phuï nöõ, vaø chæ coù theå giaûi thoaùt phuï nöõ baèng löûa. Trong tö töôûng coå xöa, söùc maïnh thanh taåy cuûa löûa voâ cuøng quan troïng. Do ñoù ngöôøi phuï nöõ bò coi nhö phuø thuûy vaø bò tra taán baèng löûa.
Sô giaûi thích theâm trong nhöõng naêm gaàn ñaây, moät ñieàu môùi ñaõ theâm vaøo caùc cuoäc taán coâng naøy ñoù laø tra taán baèng baïo löïc tình duïc. Ñaây laø moät söï gia taêng chuû yeáu ñeán töø noäi dung khieâu daâm coù maët khaép nôi. Theá giôùi kyõ thuaät soá cuõng ñaõ tìm ñöôïc ñöôøng vaøo Papua New Guinea. Ngaøy nay, moïi ngöôøi ñeàu coù ñieän thoaïi thoâng minh, ngay caû khi hoï khoâng sôû höõu baát cöù thöù gì khaùc. Keát quaû laø nhöõng phuï nöõ bò keát aùn phuø thuûy cuõng bò laøm nhuïc tình duïc. Hoï côûi quaàn aùo vaø troùi tay vaø ñoát chaùy ngöôøi bò keát aùn.
Thöôøng nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy ngöôøi phuï nöõ khoâng muoán trôû veà laøng. Tröôøng hôïp cuûa Margret; coâ bò cho laø nguyeân nhaân daãn ñeán caùi cheát cuûa moät phuï nöõ khaùc. Coâ bò loät traàn tröôùc maët moät ñaùm ñoâng vaø bò ñoát. Coâ noùi sau khi ñöôïc giaûi cöùu raèng coâ seõ khoâng bao giôø trôû veà laøng nöõa vì hoï ñaõ laøm nhuïc coâ. Ñaây laø moät hình thöùc toài teä nhaát ñoái vôùi nhöõng phuï nöõ naøy. Hoï caûm thaáy baát löïc. Chính sô Lorena cuõng bò ñe doïa gieát cheát sau khi sô coá gaéng giaûi cöùu moät phuï nöõ.
Sô cho bieát theâm tình hình gaàn ñaây ñaõ trôû neân toài teä hôn. Caàn phaûi töôûng töôïng raèng keå töø thaùng 11 naêm 2017, 17 tröôøng hôïp baét bôù phuø thuûy ñaõ dieãn ra taïi giaùo phaän Mendi. Toâi tìm thaáy 44 tröôøng hôïp saên phuø thuûy bò boûng. Toâi luoân chaêm soùc nhöõng naïn nhaân naøy vaø ñoàng haønh cuøng hoï. Ngoaøi 44 tröôøng hôïp naøy, ñoäi nguõ ñöôïc ñaøo taïo toát cuûa chuùng toâi trong voøng ba thaùng ñaõ coá gaéng ñöa saùu phuï nöõ an toaøn tröôùc khi baát cöù ñieàu gì xaûy ra vôùi hoï.
Vaøo naêm 1973 sô Lorena ñaõ tuyeân khaán vaø ñöôïc ñaøo taïo nhö moät nhaø giaùo duïc. Sau ñoù, vaøo naêm 1979 sô tôùi Papua New Guinea. Sau hai naêm ôû ñaây sô bieát ñoù laø söù vuï cuûa cuoäc ñôøi mình. Hoaït ñoäng chính cuûa sô taïi giaùo phaän Mendi laø laøm vieäc vôùi caùc gia ñình, ñaëc bieät laø vôùi caùc baø meï vaø treû em. Theo sô Lorena ñaát nöôùc naøy, vôùi nhieàu nhoùm saéc toäc, ñaõ chòu ñöïng vaø vaãn phaûi chòu baïo löïc giöõa caùc saéc toäc vôùi nhau. Caùc baø meï vaø treû em chòu aûnh höôûng nhieàu nhaát töø caùc teä naïn naøy.
Trong boán möôi naêm qua, nhöõng xung ñoät boä laïc nghieâm troïng: Ñaây chuû yeáu laø tranh chaáp ñaát ñai, quyeàn löïc chính trò vaø söï giaøu coù. Cuoäc chieán vì phuï nöõ cuõng raát quan troïng. Ñoù laø veà ngöôøi coù theå keát hoân vôùi moät ngöôøi phuï nöõ. Luùc ñaàu, caùc boä laïc chieán ñaáu baèng cung teân. Trong cuoäc xung ñoät tieáp theo, hoï ñaõ söû duïng suùng tröôøng töï cheá. Sau ñoù xuaát hieän nhöõng vuõ khí hieän ñaïi nhö suùng tröôøng taán coâng M16, ñöôïc goïi laø 'vuõ khí caûnh saùt'.
Khi ñöôïc hoûi laø seõ trôû veà queâ höông, sô Lorena mìm cöôøi vaø noùi sô khoâng mô trôû laïi Thuïy Só. Sô cho bieát: "Tröôùc heát, toâi vaãn coù tröôùc maët toâi moät döï aùn quan troïng veà moät ngoâi nhaø cho phuï nöõ, maø toâi goïi laø töï nguyeän laø "ngoâi nhaø cuûa töï do" chöù khoâng phaûi laø "ngoâi nhaø cuûa ngöôøi tò naïn". Toâi raát haïnh phuùc khi caùc phuï nöõ ñeán vôùi toâi vaø noùi: "Nhôø coù baïn, toâi coù theå thôû vaø soáng laïi". Ñoù laø moät söù vuï ñoái vôùi toâi vaø coäng ñoàng chuùng toâi".