Ngaøy cuoái naêm haùt Thaùnh Thi
"Te Deum" - Laïy Thieân Chuùa
Ngaøy cuoái naêm haùt Thaùnh Thi "Te Deum" - Laïy Thieân Chuùa.
Hoàng Thuûy
Vatican (Vat. 31-12-2018) - Thaùnh thi "Te Deum" laø baøi ca taï ôn noåi baät nhaát cuûa Kitoâ giaùo, thöôøng ñöôïc haùt trong giôø Kinh Chieàu ngaøy cuoái naêm 31 thaùng 12 ñeå taï ôn Chuùa veà naêm vöøa qua.
Moãi naêm, vaøo chieàu ngaøy 31 thaùng 12, taïi ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ laïi chuû söï giôø Kinh Chieàu moät leã Ñöùc Maria Meï Thieân Chuùa vaø sau ñoù ngaøi seõ cuøng caùc tín höõu haùt Thaùnh thi Te Deum (tieáng Vieät thöôøng ñöôïc dòch laø Laïy Thieân Chuùa). Vaäy Thaùnh thi naøy coù yù nghóa gì vaø taïi sao laïi ñöôïc haùt vaøo dòp naøy.
"Te Deum" laø teân tieáng Latinh cuûa moät baøi Thaùnh thi taï ôn noåi baät nhaát cuûa Kitoâ giaùo, laáy töø nhöõng chöõ ñaàu cuûa baøi Thaùnh thi. Teân ñaày ñuû cuûa baøi ca naøy laø "Te Deum laudamus" (Laïy Thieân Chuùa, chuùng con ngôïi khen Chuùa).
Cöû haønh
Theo truyeàn thoáng, baøi thaùnh thi naøy ñöôïc haùt trong giôø Kinh Chieàu moät leã Ñöùc Maria Meï Thieân Chuùa, vaøo chieàu cuoái naêm 31 thaùng 12, ñeå taï ôn Chuùa veà naêm vöøa qua, hoaëc trong nhöõng söï kieän troïng theå nhö taïi Nhaø Nguyeän Sixtine, khi vò Giaùo hoaøng môùi ñöôïc baàu choïn, tröôùc khi giaûi taùn maät nghi baàu Giaùo hoaøng, hoaëc keát thuùc moät Coâng ñoàng.
Trong giôø Kinh Thaàn vuï (caùc linh muïc vaø tu só ñoïc moãi ngaøy), Thaùnh thi "Te Deum" coøn ñöôïc ñoïc hay haùt sau caùc giôø Kinh Saùch vaøo caùc ngaøy leã Troïng vaø Chuùa nhaät ngoaøi Muøa Chay, caùc ngaøy trong Tuaàn Baùt Nhaät Phuïc sinh vaø Giaùng sinh.
Thaùnh thi "Te Deum" cuõng coøn ñöôïc haùt trong moät soá dòp khaùc, tuøy theo phong tuïc ñòa phöông.
Taùc giaû
Quyeàn taùc giaû cuûa baøi thaùnh thi naøy ñaõ ñöôïc tranh luaän raát nhieàu. Theo truyeàn thoáng, ngöôøi ta cho raèng thaùnh Cipriano ñaõ saùng taùc noù, nhöng ngaøy nay caùc chuyeân vieân cho raèng Nicetus, Giaùm muïc cuûa Remesiana, soáng vaøo cuoái theá kyû thöù IV, laø ngöôøi ñaõ bieân soaïn sau cuøng.
Theo moät truyeàn thuyeát, baøi Thaùnh Thi "Te Deum" ñaõ ñöôïc thaùnh Ambrosio vaø thaùnh Augustino haùt vaøo ngaøy leã röûa toäi cuûa thaùnh Augustino taïi Milan naêm 386, do ñoù noù ñöôïc goïi laø "Thaùnh thi Ambrosio).
Phoå nhaïc
Thaùnh thi "Te Deum" ñöôïc nhieàu nhaïc só noåi tieáng phoå nhaïc: Giovanni Pierluigi da Palestrina, de Victoria, Handel, Mendelssohn, Mozart, Haydn e Verdi.
Noäi dung
Thaùnh Thi "Te Deum" coù theå ñöôïc chia thaønh 3 phaàn:
- Phaàn I: töø ñaàu (Laïy Thieân Chuùa) cho ñeán caâu "Cuøng Thaùnh Thaàn, Ñaáng an uûi yeâu thöông.", laø lôøi ngôïi khen Chuùa Ba Ngoâi.
- Phaàn II: töø caâu "Laïy Ñöùc Kitoâ" cho ñeán caâu "Phuùc mieân tröôøng vui höôûng aùnh vinh quang" laø lôøi ngôïi khen Chuùa Kitoâ Cöùu Theá.
- Phaàn III: (ñöôïc xem laø ñöôïc theâm vaøo) töø caâu Laïy Chuùa, xin cöùu ñoä daân Ngaøi, goàm nhöõng lôøi caàu xin trích töø caùc Thaùnh vònh.