Suy tö Naêm Muïc vuï Gia ñình 2018
Ñoàng haønh vôùi caùc gia ñình treû
Baøi 10: "Ñeå Yeâu thöông vaø toân troïng Em..."
Suy tö Naêm Muïc vuï Gia ñình 2018: Ñoàng haønh vôùi caùc gia ñình treû.
Baøi 10: "Ñeå Yeâu thöông vaø toân troïng Em..."
Hoân nhaân Kitoâ giaùo ñaët neàn taûng treân söï öng thuaän cuûa ñoâi baïn. Nhö Coâng Ñoàng Vatican II xaùc ñònh: "Ñaáng Taïo Hoùa ñaõ thieát laäp vaø ban nhöõng qui luaät rieâng cho coäng ñoàng cuûa söï soáng vaø tình yeâu ñaày thaân maät giöõa ñoâi vôï choàng. Cuoäc soáng chung ñoù ñöôïc gaày döïng do giao öôùc hoân nhaân, nghóa laø do söï öng thuaän khoâng theå ruùt laïi cuûa töøng caù nhaân. Nhö theá, bôûi moät haønh vi nhaân linh, trong ñoù hai vôï choàng töï hieán cho nhau vaø ñoùn nhaän nhau, nhôø söï an baøi cuûa Thieân Chuùa, phaùt sinh moät ñònh cheá beàn vöõng coù giaù trò ngay caû ñoái vôùi xaõ hoäi" (GS 48).
Hoân nhaân khoâng phaûi laø moät thöù giao keøo hay hôïp ñoàng, trong ñoù ngöôøi ta xaùc ñònh caùc quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa hai beân, theo kieåu mua baùn. Baûn chaát cuûa hoân nhaân cuõng nhö caùc quyeàn vaø nghóa vuï caên baûn cuûa hoân nhaân khoâng theå do ñoâi hoân phoái töï quyeát ñònh, nhöng do Thieân Chuùa ban cho. Hoân nhaân laø moät giao öôùc, laáy giao öôùc cuûa Thieân Chuùa vôùi nhaân loaïi laøm maãu möïc, coù ñaëc tröng laø söï ñoùn nhaän nhau vaø töï hieán cho nhau. Ñieàu ñoù ñöôïc dieãn taû roõ raøng trong leã hoân phoái khi ñoâi taân hoân noùi vôùi nhau: "Anh... nhaän Em... khi thònh vöôïng cuõng nhö luùc gian nan, khi oám ñau cuõng nhö luùc maïnh khoûe, ñeå yeâu thöông vaø toân troïng em moïi ngaøy suoát ñôøi anh".
Tình yeâu thì khoâng kieåm soaùt, khoâng aùp cheá hay lôïi duïng
Vôï choàng yeâu thöông nhau kính troïng vaø traân quí nhau, bôûi theá tieân vaøn khoâng bao giôø muoán kieåm soaùt, aùp cheá hay lôïi duïng ngöôøi phoái ngaãu. Ngöôøi phoái ngaãu khoâng theå ñöôïc xem nhö moät thöù ñoà vaät nhöng nhö moät chuû theå nhaân vò. Khi yeâu thöông, tröôùc heát vaø treân heát, ta khoâng nhìn ñeán caùc phaåm chaát, taøi naêng, hoaëc ngoaïi hình ngöôøi mình yeâu, nhöng höôùng ñeán haïnh phuùc vaø haïnh phuùc vieân maõn cho ngöôøi aáy. Ñieàu ñoù giaû thieát ta phaûi kính troïng ngöôøi yeâu cuøng vôùi lòch söû vaø phaåm giaù cuûa hoï, vaø saün saøng xem nhöõng khaùc bieät nhau laø yeáu toá laøm cho phong phuù, vaø cuøng nhau tieán böôùc treân con ñöôøng phaùt trieån nhaân baûn vaø thieâng lieâng.
"Nhö theá, bôûi giao öôùc hoân nhaân, ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ "khoâng coøn laø hai, nhöng laø moät xöông moät thòt" (Mt 19,6), hoï phuïc vuï vaø giuùp ñôõ laãn nhau baèng söï keát hôïp maät thieát trong con ngöôøi vaø haønh ñoäng, ñeå caûm nghieäm vaø ñaït ñeán söï hôïp nhaát vôùi nhau ngaøy caøng troïn veïn hôn" (Gaudium et Spes 48). Muoán theá, ñoâi baïn nhaát thieát phaûi vun troàng moät taäp quaùn vaên hoùa ñoái thoaïi, quan taâm ñeán nhau, toân troïng nhau, saün saøng tha thöù chaân thaønh vaø ñöùng beân nhau xuyeân qua nhöõng ñoåi thay cuûa hoaøn caûnh cuoäc soáng. Chính trong boái caûnh cuoäc soáng seû chia vaø hôïp löïc nhö theá maø tính duïc vôï choàng trôû thaønh moät ngoân ngöõ cuûa tình yeâu.
Ngoân ngöõ tình yeâu naøy thöïc söï laø hình thöùc thoâng giao maïnh meõ nhaát giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ. Nhöng noù chæ chaân thaät ôû trong vieãn caûnh con ngöôøi ñöôïc ñaët ôû trung taâm, vaø tha nhaân ñöôïc xem nhö moät con ngöôøi ñöôïc yeâu thöông chöù khoâng nhö moät thöù ñoà vaät ñem laïi cho ta söï thoûa maõn. Trong baàu khí vaên hoùa hieän nay, vôùi ñaëc tính phôi baøy ñaày daõy söï khieâu daâm, tính duïc bò maát phaåm giaù nhaân vò vaø söùc maïnh cuûa noù raát nhieàu. Tính duïc, voán laø moät hình thöùc thoâng giao giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, phaàn lôùn ñaõ bò naïn khieâu daâm khai thaùc bieán thaønh moät caùch thöùc thoûa maõn ñam meâ duïc voïng. Xaõ hoäi bò dung tuïc bôûi söï laïm duïng tính duïc vaø vieäc ngöôøi ta deã daøng tieáp caän nhöõng thoâng tin khieâu daâm treân maïng toaøn caàu laø nguyeân nhaân phaù haïi laâu daøi caùc moái quan heä lieân vò. Noù haï giaù nhaân vò vaø coøn ñöa vaøo trong quan heä thaân maät cuûa vôï choàng nhöõng hình aûnh vaø yù töôûng taùc haïi.
"Ñam meâ döõ doäi nhö AÂm phuû" (Dc 8,6). Ñam meâ coù tieàm naêng huûy dieät raát lôùn, vì xu höôùng cuûa noù laø chieám höõu con ngöôøi. Ñaùng tieác thay, noù laïi bieán tính duïc, voán laø hình thöùc thoâng giao maïnh meõ giöõa hai ngöôøi phoái ngaãu, trôû thaønh moät lôøi leõ giaû doái tröôøng kì. Nhö Toùm löôïc Hoïc thuyeát Xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi Coâng giaùo cho thaáy:
Trong moät xaõ hoäi ngaøy caøng coù khuynh höôùng töông ñoái hoùa vaø taàm thöôøng hoùa chính kinh nghieäm yeâu thöông vaø tính duïc, ñeà cao nhöõng khía caïnh thoaùng qua vaø laøm lu môø nhöõng giaù trò caên baûn cuûa tình yeâu, thì caøng caáp thieát hôn bao giôø heát phaûi coâng boá vaø minh chöùng raèng söï thaät cuûa tình yeâu vôï choàng vaø tính duïc chæ hieän höõu ôû nôi naøo coù söï daâng hieán troïn veïn vaø ñaày ñuû con ngöôøi vôùi hai ñaëc ñieåm laø duy nhaát vaø trung tín. (HTXHCG 223).
Tính duïc laø ngoân ngöõ cuûa tình yeâu neân con ngöôøi phaûi ñöôïc nhìn nhö moät toaøn theå. Thaân xaùc thuoäc yeáu tính cuûa nhaân vò neân noù coù moät ngoân ngöõ, moät ngoân ngöõ bieåu loä söï dòu daøng, aám aùp, gaàn guõi, an toaøn, khaùt khao,... Khoâng ñöôïc taùch bieät thaân xaùc khoûi moái töông quan vôï choàng, vì noù thuoäc veà moái quan heä naøy, noù laøm phong phuù vaø hoaøn thaønh thöïc taïi 'moät xöông moät thòt'. Thaùnh Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ noùi raèng tính duïc chæ ñöôïc thöïc hieän moät caùch thöïc söï nhaân baûn "neáu noù laø moät thaønh phaàn laøm neân tình yeâu, trong ñoù ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ hieán thaân troïn veïn cho nhau cho ñeán cheát. Söï trao hieán hoaøn toaøn veà theå xaùc seõ giaû doái neáu noù khoâng phaûi laø daáu chæ vaø keát quaû cuûa moät söï trao hieán toaøn theå con ngöôøi, trong ñoù toaøn theå con ngöôøi hieän dieän, bao goàm caû chieàu kích traàn theá cuûa noù" (Familiaris Consortio 11). Tình yeâu ñam meâ (eros) khoâng theå taùch bieät khoûi tình yeâu hieán daâng (agape). Ñöùc Beâneâñictoâ XVI noùi trong Thoâng ñieäp Deus Caritas Est raèng, trong hoân nhaân, thaân xaùc vaø linh hoàn phaûi ñi vaøo moät keát hôïp thaâm saâu vaø ngöôøi ta phaûi chaáp nhaän thaùch ñoá naøy ngang qua tình yeâu ñam meâ. Toân vinh thaân xaùc maø laïi laøm haï caáp tính duïc thaønh nhö moät thöù ñoà duøng ñeå mua baùn hay cho nhaän, thì seõ bieán con ngöôøi thaønh haøng hoùa vaø laøm meùo moù tình yeâu (ss. 6-8).
Caàn khaån caáp khaùm phaù laïi phaåm giaù thaät cuûa ngoân ngöõ tình yeâu trong nhöõng chieàu kích khaùc cuûa noù, vaø hieåu noù nhö laø söï thoâng giao cuûa tình yeâu. Ngoân ngöõ chaân thaät ñöôïc bieåu ñaït caû qua hình thöùc baèng lôøi vaø caû khoâng lôøi, caàn thieát caû trong nhöõng khoaûng laëng maø coù söùc saùng taïo. Ñoái vôùi tính duïc nhö laø ngoân ngöõ cuûa tình yeâu, khoaûng laëng naøy ñöôïc dieãn taû qua thöïc haønh tieát duïc. Coù nhöõng thôøi kì trong hoân nhaân dieãn taû baèng ngoân ngöõ tính duïc khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá cuûa moái quan heä vôï choàng.
Yeâu thöông, toân troïng, yeâu quí ngöôøi baïn ñôøi
Tình yeâu theo nghóa chæ nhö laø tình aùi thì khoâng ñuû, "noù caàn ñöôïc thanh luyeän, caàn phaûi qua moät quaù trình phaân ñònh, nghóa laø phaûi coù tham döï cuûa caû lí trí vaø yù chí. Lí trí, tình caûm vaø öôùc muoán phaûi keát hôïp cuøng nhau". Quyeát ñònh yeâu thöông, toân troïng vaø yeâu quí ngöôøi baïn ñôøi phaûi ñöôïc laëp laïi, ñöôïc xaùc nhaän, vaø laøm môùi laïi moãi ngaøy. Ñieàu ñoù phaûi ñöôïc laøm môùi laïi caû khi thònh vöôïng cuõng nhö luùc gian nan, khi oám ñau cuõng nhö luùc maïnh khoûe, vaø laøm moät caùch haân hoan vui veû. Nhöng trong thöïc teá thænh thoaûng tình yeâu bò nhaàm laãn, bò ñoàng nhaát vôùi caûm giaùc yeâu. Khi tình caûm aáy maø phai nhaït hay khoâng coøn, thì xuaát hieän nguy cô quan heä chaám döùt vì ñaõ ñaët neàn taûng chæ treân tình caûm deã tan bieán. Vì theá quyeát ñònh daán thaân vaøo hoân nhaân caàn phaûi ñöôïc lí trí hieåu bieát vaø yù chí xaùc nhaän.
Tröôùc khi laõnh nhaän bí tích Hoân phoái, bôûi ñoù ngöôøi ta caàn phaûi loaïi boû caùc khuynh höôùng, thaùi ñoä xaáu vaø toäi loãi coù theå laøm thieät haïi cuoäc soáng vôï choàng. Chæ khi ñoù aân suûng môùi phaùt huy vaø coù theå caûm nhaän ñöôïc söï hieän dieän cuûa ôn thieâng. Ñieàu ñoù chaéc chaén ñoøi ta phaûi khoâng ngöøng hoaùn caûi voán caàn ñöôïc bieåu loä qua bí tích Hoøa giaûi. Saùm hoái vaø xöng toäi phaûi laø moät böôùc chuaån bò hoân nhaân, ñoù khoâng laø gì khaùc hôn moät söï baét ñaàu laïi. Ñieàu quan troïng laø ta ñöôïc giaûi phoùng khoûi söï ích kæ, chuû nghóa caù nhaân, cuøng vôùi moïi caûn trôû toäi loãi. Toäi loãi ôû ñaây coù nghóa laø caùi laøm xaùo troän traät töï nguyeân thuûy, moät traät töï phaûi ñöôïc vaõn hoài nôi hoân nhaân; hoân nhaân laø neûo ñöôøng duy nhaát (ñoái vôùi nhöõng ngöôøi soáng chung) ôû ñoù quyeàn naêng cuûa bí tích coù theå phaùt huy hieäu quaû. Noùi chung, coù leõ ngöôøi ta caàn 'xöng toäi caû ñôøi' tröôùc khi laõnh nhaän bí tích. Ñoù laø moät cuoäc nhìn laïi toaøn boä ñôøi soáng mình tröôùc maët Chuùa, xeùt mình tröôùc söï hieän dieän cuûa linh muïc, ñeå moïi toäi loãi ñöôïc phôi baøy ra tröôùc yù thöùc vaø ñöôïc xöng thuù, vaø noùi 'toâi khoâng muoán'. Khi aáy ta môùi ñöôïc giaûi phoùng vaø ñöôïc töï do thöïc söï ñeå noùi leân lôøi 'toâi muoán' tuyeät vôøi ñoù.
Caâu hoûi suy tö hay ñeå thaûo luaän
1. Toâi coù nghó tình yeâu thuaàn tuùy laø hay chuû yeáu chæ laø tình caûm hoaëc caûm giaùc yeâu khoâng?
2. Toân troïng vaø yeâu quí ngöôøi phoái ngaãu cuûa baïn coù nghóa laø gì?
3. Tình duïc coù vai troø gì trong cuoäc soáng cuûa baïn?
4. Toâi coù yeâu thöông ngöôøi baïn ñôøi cuûa toâi chæ vì ngöôøi aáy hay khoâng?
5. Tieát duïc trong hoân nhaân coù yù nghóa gì?
6. Toâi coù ngay thaúng tröôùc maët Chuùa, tröôùc ngöôøi baïn ñôøi cuûa toâi khoâng?
+ Gm Luy Nguyeãn Anh Tuaán
- - - - - - - - - - -
Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñictoâ XVI, Noùi chuyeän taïi buoåi toái caùc Chöùng töø, Ñaïi hoäi Gia ñình Theá giôùi Milano, Bresso Park, 2/6/2012.