Khoâng toân thôø vaø phuïc vuï caùc thaàn töôïng
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ: Khoâng toân thôø vaø phuïc vuï caùc thaàn töôïng.
Linh Tieán Khaûi
Vatican (Vat. 1-08-2018) - Theá giôùi ngaøy nay cho con ngöôøi nhieàu thöù thaàn töôïng; ñoù coù theå laø nhöõng ñoái töôïng, yù töôïng, hình aûnh, vaø nhöõng thöù thaàn töôïng naøy bieán con ngöôøi thaønh noâ leä.
Ñeå coù theå yeâu thöông caàn phaûi töï do, khoâng noâ leä caùc thaàn töôïng, khoâng thôø laäy vaø phuïc vuï chuùng. Thaàn töôïng laø moät döï phoùng cuûa chính mình trong caùc söï vaät vaø caùc döï aùn, khieán cho ngöôøi ta bò muø loøa, hy sinh moïi söï cho lôïi loäc, laøm hö haïi cuoäc soáng, taøn phaù gia ñình, vaø boû beâ giôùi treû cho caùc moâ thöùc phaù hoaïi.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ noùi nhö treân vôùi 8,000 tín höõu vaø du khaùch haønh höông tham döï buoåi tieáp kieân chung saùng thöù tö haøng tuaàn 1 thaùng 8 naêm 2018 trong ñaïi thính ñöôøng Phaoloâ VI. Trong baøi huaán duï ÑTC khai trieàn ñeà taøi: "Ngöôi seõ khoâng coù caùc thaàn naøo khaùc tröôùc maët Ta" (Xh 20,3) vaø ngaøi giaûi thích toäi toân thôø thaàn töôïng, raát thôøi söï ngaøy nay.
Ñaâu laø Thieân Chuùa thaät cuûa toâi
Ñöùc Thaùnh Cha noùi: Giôùi raên caám laøm caùc thaàn töôïng hay hình aûnh cuûa moïi loaïi thöïc taïi; thaät theá moïi söï coù theå ñöôïc duøng nhö thaàn töôïng. Chuùng ta ñang ñeà caäp tôùi moät khuynh höôùng cuûa con ngöôøi, khoâng tha cho caùc tín höõu cuõng nhö ngöôøi voâ thaàn. Chaúng haïn laø caùc kitoâ höõu chuùng ta coù theå töï hoûi: ñaâu laø Thieân Chuùa thaät cuûa toâi? Ñoù laø Tình Yeâu Duy Nhaát vaø Ba Ngoâi hay laø hình aûnh cuûa toâi, söï thaønh coâng caù nhaân cuûa toâi, keå caû thaønh coâng trong loøng Giaùo Hoäi nöõa? Toäi toân thôø thaàn töôïng khoâng chæ lieân quan tôùi caùc vieäc phuïng tuï giaû doái cuûa ngoaïi giaùo. Noù laø moät caùm doã thöôøng xuyeân cuûa ñöùc tin. Noù heä taïi vieäc thaàn thaùnh hoùa ñieàu khoâng phaûi laø Thieân Chuùa" (GLCG, 2113).
Moät vò thaàn treân bình dieän hieän sinh laø gì? Moät vò thaàn cho taát caû moïi ngaøy, vò thaàn cuûa chuùng ta, vò thaàn# Moät vò thaàn. Noù laø ñieàu ôû trung taâm cuoäc soáng, vaø ñieàu khieán cho ta nghó tuøy thuoäc noù. Ngöôøi ta coù theå lôùn leân trong moät gia ñình kitoâ moät caùch bình thöôøng nhöng treân thöïc teá laïi taäp trung vaøo caùc ñieåm quy chieáu xa laï vôùi Tin Möøng. Con ngöôøi khoâng soáng maø khoâng taäp trung vaøo moät ñieàu gì ñoù. Vaø khi ñoù theá giôùi coáng hieán cho noù "sieâu thò" caùc thaàn töôïng, coù theå laø caùc söï vaät, caùc hình aûnh, caùc tö töôûng, caùc vai troø.
Chaúng haïn caû vieäc caàu nguyeän nöõa. Chuùng ta phaûi caàu xin Thieân Chuùa, laø Cha cuûa chuùng ta. Nhöng toâi nhôù coù moät laàn ñi ñeán moät giaùo xöù trong moät giaùo phaän kia ñeå daâng Thaùnh Leã, vaø toâi phaûi ban Pheùp Theâm Söùc taïi moät giaùo xöù khaùc caùch ñoù moät caây soá. Toâi ñaõ ñi boä qua moät coâng vieân ñeïp. Trong coâng vieân coù hôn 50 - hôn 50 vì toâi khoâng theå ñeám heát - hôn 50 caùi baøn nhoû vôùi hai caùi gheá vaø ngöôøi ta ngoài tröôùc maët nhau. Hoï laøm gì theá? Hoï coi boùi toaùn. Hoï ñeán ñoù ñeå caàu thaàn töôïng. Thay vì caàu khaån Thieân Chuùa, laø söï quan phoøng töông lai, thì hoï tôùi ñoù ñeå neùm baøi, ñoïc caùc laù baøi ñeå thaáy töông lai. Ñaây laø vieäc toân thôø thaàn töôïng cuûa thôøi ñaïi chuùng ta.
Toâi xin hoûi anh chò em: coù bao nhieâu ngöôøi trong anh chò em ñi neùm, ñi ñoïc caùc laø baøi ñeå troâng thaáy töông lai? Bao nhieâu ngöôøi trong anh chò em chaúng haïn ñaõ ñi coi boùi tay ñeå troâng thaáy töông lai, thay vì ñi caàu nguyeän vôùi Chuùa?
Ñaây laø söï khaùc bieät: Chuùa soáng ñoäng; caùc thöù khaùc laø caùc thaàn töôïng, toân thôø thaàn töôïng khoâng coù ích gì.
Vieäc toân thôø thaàn töôïng phaùt trieån nhö theá naøo? Giôùi raên mieâu taû vôùi caùc caâu: "Ngöôi seõ khoâng laøm cho mình thaàn töôïng cuõng nhö hình aûnh.. .Ngöôi seõ khoâng phuû phuïc tröôùc chuùng vaø seõ khoâng phuïc vuï chuùng" (Xh 20,4-5).
Töø "thaàn töôïng" trong tieáng Hy Laïp phaùt xuaát töø ñoäng töû "troâng thaáy". Moät thaàn töôïng laø moät "thò kieán" höôùng tôùi choã trôû thaønh moät yeân trí, moät aùm aûnh. Thaàn töôïng thaät ra laø moät döï phoùng chính mình nôi caùc söï vaät hay caùc döï aùn. Ngöôøi tra duøng quaûng caùo cho söï naêng ñoäng naøy: toâi khoâng troâng thaáy söï vaät trong noù, nhöng toâi nhaän thöùc caùi xe ñoù, caùi smartphone doù, vai troø ñoù - hay caùc söï vaät khaùc - nhö laø moät phöông tieän ñeå thöïc hieän chính toâi, vaø ñaùp traû laïi caùc nhu caàu noøng coát cuûa toâi. Toâi tìm kieám noù, noùi veà noù, nghó tôùi noù; tö töôûng chieám höõu söï vaät ñoù hay thöïc hieän döï aùn ñoù, ñaït tôùi ñòa vò ñoù, xem ra laø moät con ñöôøng tuyeät dieäu cho nieàm haïnh phuùc, moät caùi thaùp giuùp ñaït tôùi trôøi (x. St 11,1-9) vaø taát caû phuïc vuï muïc ñích aáy.
Caùc thaàn töôïng cöôùp maát söï soáng
Khi ñoù chuùng ta böôùc vaøo caâu thöù hai: "Ngöôi seõ khoâng phuû phuïc tröôùc chuùng". Ñöùc Thaùnh Cha giaûi thích ñieåm naøy nhö sau:
Caùc thaàn töôïng ñoøi hoûi moät vieäc phuïng töï, ñoøi hoûi caùc leã nghi. Ngöôøi ta quyø laäy chuùng vaø hy sinh moïi söï. Vaøo thôøi xa xöa ngöôøi ta saùt teá ngöôøi cho caùc thaàn töôïng, nhöng caû ngaøy nay nöõa ngöôøi ta hy sinh con caùi cho coâng danh cuûa mình - anh chò em noùi chuyeän vôùi moät keû bieát treøo leân cao - ngöôøi ta hy sinh con caùi, baèng caùch lô laø vôùi chuùng hay moät caùch ñôn sô chæ sinh ra chuùng thoâi. Saéc ñeïp ñoøi hoûi caùc hieán teá ngöôøi. Bieát bao nhieàu giôø phaûi ngoài tröôùc göông. Vaøi ngöôøi, vaøi phuï nöõ maát thôøi giôø ñeå trang ñieåm... Vaø ñaây cuõng laø toân thôø thaàn giaû. Nhöng trang ñieåm coù phaûi laø ñieàu xaáu ñaâu! Noù laø chuyeän bình thöôøng, khoâng phaûi ñeå trôû thaønh moät nöõ thaàn.
Saéc ñeïp ñoøi hoûi caùc hieán teá ngöôøi; danh voïng ñoøi saùt teá chính mình, saùt teá söï voâ toäi vaø söï lieâm chính cuûa mình. Caùc thaàn töôïng ñoøi hoûi maùu. Tieàn baïc aên caép söï soáng, vaø khoaùi laïc ñöa tôùi söï coâ ñôn. Caùc cô caáu kinh teá hy sinh maïng soáng con ngöôøi cho caùc lôïi ích lôùn hôn.
Chuùng ta coù nghó tôùi bieát bao nhieâu ngöôøi khoâng coù vieäc coâng aên vieäc laøm khoâng? Taïi sao caùc giôùi doanh thöông cuûa doanh nghieäp, cuûa haõng xöôûng ñoù ñaõ laïi quyeát ñònh boû, ñuoåi coâng nhaân ñeå kieám tieàn lôøi. Ñoù laø thaàn töôïng tieàn.
Ngöôøi ta soáng trong giaû hình baèng caùch laøm vaø noùi ñieàu ngöôøi khaùc chôø ñôïi, bôûi vì oâng thaàn cuûa söï töï khaúng ñònh aùp ñaët nhö theá. Vaø theá laø ngöôøi ta laøm hö hoûng ñôøi soáng, phaù taùn caùc gia ñình, vaø boû rôi ngöôûi treû cho caùc moâ thöùc huûy hoaïi, mieãn laø ñöôïc theâm lôøi. Caû ma tuùy cuõng laø moät thaàn töôïng. Coù bieát bao nhieâu ngöôøi treû taøn phaù söùc khoûe, cho tôùi maïng soáng, khi toân thôø thaàn ma tuùy.
Thaàn töôïng bieán con ngöôøi thaønh noâ leä
Taïi ñaây chuùng ta tôùi giai ñoaïn thöù ba theâ thaûm hôn: "...vaø ngöôi seõ khoâng phuïc vuï chuùng". Caùc thaàn töôïng noâ leä hoùa. Chuùng höùa heïn haïnh phuùc nhöng laïi khoâng trao ban noù; vaø ngöôøi ta rôi vaøo choã soáng vì ñieàu ñoù hay quan nieäm ñoù, bò naém baét trong moät loác xoaùy töï huûy dieät, trong vieäc chôø ñôïi moät keát quaû seõ khoâng bao giôø tôùi.
Anh chò em thaân meán, caùc thaàn töôïng höùa heïn söï soáng, nhöng trong thöïc teá chuùng laáy maát ñi söï soáng. Thieân Chuùa thaät khoâng ñoøi hoûi söï soáng, nhöng trao ban söï soáng, ngaøi hieán taëng söï soáng. Thieân Chuùa thaät khoâng coáng hieán moät döï phoùng söï thaønh coâng cuûa chuùng ta, nhöng daäy chuùng ta yeâu thöông. Thieân Chuùa thaät khoâng ñoøi con caùi, nhöng trao ban Con Ngaøi cho chuùng ta. Caùc thaàn töôïng döï phoùng caùc giaû thieát töông lai, vaø khieán chuùng ta khinh reû hieän taïi; Thieân Chuùa thaät daäy chuùng ta soáng trong thöïc taïi cuûa ngaøy hoâm nay, cuï theå, chöù khoâng phaûi vôùi caùc aûo aûnh veà töông lai: hoâm nay vaø ngaøy mai vaø ngaøy moát baèng caùch böôùc tôùi töông lai. Söï cuï theå cuûa Thieân Chuùa thaät choáng laïi caùi loûng leûo cuûa caùc thaàn töôïng. Toâi môøi anh chò em hoâm nay suy tö ñieàu naøy: Toâi coù bao nhieâu thaàn töôïng hay ñaâu laø thaàn töôïng öu tieân cuûa toâi?