Giaùo Hoäi Coâng Giaùo
vaø tieán trình hoøa bình
giöõa hai nöôùc Etiopia vaø Eritrea
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø tieán trình hoøa bình giöõa hai nöôùc Etiopia vaø Eritrea.
Etiopia Eritrea (Vat. 17-07-2018) - Ngaøy 28 thaùng 6 naêm 2018 taân thuû töôùng Etiopia Abiy Ahmed ñaõ ngheânh tieáp phaùi ñoaøn cuûa Eritrea do thuû töôùng Osman Saleh caàm ñaàu, taïi phi tröôøng Addis Abeba thuû ñoâ Etiopia. Phaùi ñoaøn ñaõ ñöôïc taëng moãi ngöôøi moät voøng hoa nhö bieåu hieäu cuûa hoøa bình vaø söï tieáp ñoùn noàng haäu. Treân caùc ñöôøng phoá thuû ñoâ coù treo quoác kyø cuûa hai nöôùc Etiopia Eritrea vaø caùc baêng roân chaøo möøng.
Hieän dieän trong leã nghi tieáp ñoùn cuõng coù Ñöùc Hoàng Y Berhaneyesus Sourapiel, chuû tòch Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñoâng Phi chaâu, vieát taét laø AMECEA, ñoàng thôøi laø chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Etiopia vaø laø Toång Giaùm Muïc Tröôûng giaùo phaän Addis Abeba. Ñöùc Hoàng Y ñaõ ñònh nghóa bieán coá naøy laø "moät thôøi ñieåm haïnh phuùc cho caùc Giaùo Hoäi coâng giaùo Etiopia vaø Eritrea. Ngaøi cho bieát tín höõu cuûa caû hai nöôùc ñaõ chuaån bò cho neàn hoøa bình ngay töø khi xung khaéc buøng noå. Theo Ñöùc Hoàng Y Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñaõ giöõ nhieäm vuï chieác caàu noái giöõa hai quoác gia trong suoát caùc naêm caêng thaúng naøy qua Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cuûa hai nöôùc thöôøng xuyeân nhoùm hoïp vôùi nhau cho tôùi thôøi gian gaàn ñaây, khi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ cho thaønh laäp Giaùo Hoäi tröôûng Eritrea. Hoài thaùng 11 naêm 2017 caùc Giaùm Muïc Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñoâng Phi döôùi söï höôùng daãn cuûa Ñöùc Cha Thomas Msura, Toång Giaùm Muïc Blantyre Malawi, phoù chuû tòch Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñoâng Phi, ñaõ vieáng thaêm Eritrea ñeå toû tình lieân ñôùi vôùi Giaùo Hoäi ñang lo laéng ñoái vôùi caùc thaùch ñoá khoù khaên cuûa ngöôøi daân nöôùc naøy.
Chuyeán vieáng thaêm naøy cuûa phaùi ñoaøn Eritrea ghi daáu moät böôùc tieán quan troïng trong töông quan giöõa hai nöôùc, vì caùc lieân laïc ngoaïi giao giöõa Etiopia vaø Eritrea ñaõ bò giaùn ñoaïn gaàn 20 naêm qua, khi Eritrea ñoøi ñoäc laäp khoûi Etiopia hoài naêm 1993. Tröôùc kia caû hai nöôùc Etiopia vaø Eritrea ñaõ laø thuoäc ñòa cuûa Italia. Vaøo naêm 1952 Lieân Hieäp Quoác ñònh nghóa cho Eitrea laø tænh töï trò, maëc duø vaãn thuoäc Lieân bang Etiopia. Nhöng naêm 1962 hoaøng ñeá Haile Selassies ñôn phöông saùp nhaäp Eritrea vaøo Etiopia khieán cho ngöôøi Eritrea noåi leân khaùng chieán ñoøi ñoäc laäp vaø taïo ra cuoäc chieán du kích keùo daøi suoát 30 naêm cho tôùi khi Eritrea giaønh ñöôïc ñoäc laäp naêm 1993.
Tuy nhieân, xung khaéc buøng noå giöõa hai nöôùc ngaøy muøng 6 thaùng 8 naêm 1998, khi Etiopia xua quaân ñaùnh chieám Badme thuoäc Eritrea, vaø khôi maøo cho cuoäc chieán keùo daøi cho tôùi naêm 2000, khieán cho 80,000 ngöôøi cheát vaø 1 trieäu ngöôøi phaûi taûn cö laùnh naïn.
Toång thoáng Meles Zenawi cuûa Etiopia vaø Isaias Aferwerki cuûa Eritrea ñaõ thi nhau chaïy ñua vuõ trang. Etiopia mua caùc maùy bay truy kích cuûa Nga trong khi Eritrea mua caùc tröïc thaêng chieán ñaáu cuûa Italia. Quaân ñoäi cuûa caû hai nöôùc leân tôùi 300,000 ngöôøi. Caùc thaønh phoá cuûa caû hai beân bò boû bom. Moät phaàn tö quaân ñoäi Eritrea laø phuï nöõ, vaø trong traän chieán phía Eritrea giöõ theá thuû vôùi caùc ñöôøng haàm ñoïc bieân giôùi. Caùc töôùng laõnh Etiopia cheá nhaïo binh só Eritrea vaø noùi: "Quaân Eritrea gioûi ñaøo haàm, nhuùng chuùng toâi seõ bieán caùc haàm aáy thaønh nghóa trang". Chính quyeàn Asmara toá caùo chính quyeàn Addis Abeba laø xua giôùi treû vaøo choã cheát. Nhöng Etiopia ñaõ thaéng Eritrea vaø xung khaéc ñaõ keát thuùc vôùi thoûa hieäp hoøa bình kyù keát giöõa hai nöôùc taïi Algeri ngaøy 12 thaùng 12 naêm 2000. Theo ñoù coù moät uûy ban ñöôïc thaønh laäp vaø coù nhieäm vuï xaùc ñònh bieân giôùi giöõa hai nöôùc moät caùch vónh vieãn. Tuy nhieân caùc caêng thaúng giöõa hai nöôùc ñaõ keùo daøi cho tôùi naêm 2012, khi quaân ñoäi Eiopia taán coâng vaøi nôi treân ñaát Eritrea, ñeå traû thuø vieäc Eritrea huaán luyeän caùc nhoùm choáng ñoái taán coâng Etiopia.
Trong baøi dieãn vaên taïi buoåi leã nhaäm chöùc taân thuû töôùng Abiy ñaõ coâng khai baày toû öôùc muoán bình thöôøng hoùa caùc lieân laïc vôùi Eritrea vaø môøi goïi chính quyeàn Asmara daán thaân trong tieán trình naøy. Veà phía mình thuû töôùng Yemane Ghebre Meskel cuûa Eritrea cho bieát caùc caêng thaúng giöõa hai nöôùc seõ ñöôïc giaûi quyeát, khi Etiopia ruùt caùc löïc löôïng quaân söï veà nöôùc, nhaát laø ra khoûi thaønh phoá Badme.
Thuû töôùng Abiy Ahmed laø ngöôøi ñaàu tieân thuoäc boä laïc Oromo, laø nhoùm daân ñoâng nhaát Etiopia, naém giöõ chöùc vuï naøy. OÂng cuõng laø chuû tòch Maët traän caùch maïng daân chuû nhaân daân Etiopia töø naêm 1991. OÂng ñaõ ñöôïc 108 treân 180 phieáu tín nhieäm vaø thay theá oâng Hailemariam Desalegn töø nhieäm hoài thaùng 2 naêm 2018. Töø hai naêm qua ngöôøi Oromo phaûn ñoái chính quyeàn coù ña soá ngöôøi Tigrini, yeâu caàu caûi caùch ruoäng ñaát, vaø ñeå cho ngöôøi Oromo ñöôïc tham chính, chaám döùt caùc vuï vi phaïm quyeàn con ngöôøi. Caùc vuï bieåu tình cuûa ngöôøi Oromo ñaõ bò chính quyeàn cuûa thuû töôùng Hailemariam ñaøn aùp. Chính quyeàn cuõng ngaên chaën heä thoáng lieân maïng nhieàu laàn, vaø caám söû duïng caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñeå kieåm soaùt caùc vuï ñaøn aùp daân chuùng. Sau cuøng nhaø nöôùc Etiopia ñaõ phaûi thuù nhaän raèng töø thaùng 8 naêm 2016 cho tôùi thaùng 4 naêm 2018 löïc löôïng an ninh cuûa chính quyeàn ñaõ gaây töû vong cho 669 ngöôøi bieåu tình. Hoài ñaàu naêm nay tình traïng giôùi nghieâm vaãn tieáp tuïc. Ñeå giaûm bôùt caêng thaúng chính quyeàn cuûa thuû töôùng Hailemariam ñaõ traû töï do cho caùc tuø nhaân chính trò, caùc nhaø baùo vaø höùa ñoùng cöûa nhaø tuø Maekelawi. Tuy nhieân, sau ñoù laïi coù moät vaøi nhaø baùo bò baét giam trôû laïi maø khoâng coù lyù do. Trong vuøng Oromo caùc vuï baïo ñoäng ñaõ khoâng ngôùt khieán cho 10,000 ngöôøi phaûi chaïy laùnh naïn sang thaønh phoá Moyale cuûa Kenya. Taân thuû töôùng Abiy coù caùc lieân laïc toát vôùi ngöôøi Oromo bieåu tình cuõng nhö caùc löïc löôïng an ninh trong nöôùc . Ngoaøi ra oâng coù meï laø kitoâ höõu vaø cha hoài giaùo, vaø noùi thoâng thaïo caùc thöù tieán Amarico, Oromo vaø Tigrinya laø ba ngoân ngöõ chính cuûa Etiopia.
Trong lòch söû nöôùc naøy ngöôøi Oromo ñaõ bò gaït ra ngoaøi leà tröôùc heát bôûi ngöôøi Amhara laø chuûng toäc chieám öu theá döôùi thôøi cuûa cheá ñoä ñoäc taøi coäng saûn cuûa ñaïi taù Menghistu, sau ñoù laø söï hieän dieän cuûa ngöôøi Tigrini chieám ñòa vò öu theá vôùi cuoäc caùch maïng do oâng Meles Zenawi khôûi xöôùng. Vieäc oâng Abiy Ahmed ngöôøi Oromo leân giöõ chöùc thuû töôùng cho pheùp Etiopia môû ra moät giai ñoaïn ñoái chieáu chính trò thanh bình vaø tích cöïc hôn.
Tuy nhieân, nhieàu ngöôøi nghi ngôø khaû naêng giaûi hoøa vaø thay ñoåi cuûa oâng, vì chính oâng laø ngöôøi ñaõ thaønh laäp Haõng An ninh thoâng tin kieåm soaùt heä thoáng lieân maïng Etiopia baèng caùch duøng caùc loaïi coâng ngheä taân tieán ñeå theo doõi caùc ngöôøi choáng ñoái chính quyeàn trong cuõng nhö ngoaøi Etiopia. Theo tin baùo chí cuoäc gaëp gôõ noùi treân cuûa phaùi ñoaøn Eritrea vôùi taân chính phuû Etiopia môùi chæ laø böôùc ñaàu cho moät loaït caùc cuoäc hoäi kieán lieân quan tôùi caùc caûi caùch, maø taân thuû töôùng Abiy Ahmed ñeà ra. Trong dieãn vaên nhaäm chöùc taân thuû töôùng Abiy Ahmed noùi: "Cuoäc tranh chaáp naøy giöõa hai nöôùc chaám döùt vôùi theá heä naøy. Öôùc chi kyû nguyeân cuûa tình yeâu thöông vaø hoøa giaûi baét ñaàu". Trong cuøng ngaøy chính quyeàn Etiopia cuõng roäng môû cho caùc dòch vuï daàu tö tö nhaân vaø ngoaïi quoác trong vaøi laõnh vöïc quan troïng cuûa neàn kinh teá quoác gia nhö vieãn thoâng, vaän chuyeån maùy bay vaø naêng löôïng. Taân thuû töôùng Abiy Ahmed cöông quyeát ñaåy maïnh caùc caûi toå kinh teá nhaèm naâng cao phaùt trieån quoác gia. Hieän nay Etiopia thieáu ngoaïi teä traàm troïng khieán cho khaû naêng thöông maïi quoác teá bò haïn cheá raát nhieàu. Chính vì theá chính quyeàn coù chöông trình tö nhaân hoùa vaøi laõnh vöïc coâng coäng vaø ñeå ra moät loaït caùc bieän phaùp taïo deã daøng cho vieäc daàu tö haàu loâi cuoán caùc haõng xöôûng ngoaïi quoác. Cho tôùi nay noâng nghieäp laø nguoàn lôïi chính cuûa Etiopia. Nhöng vôùi 100 trieäu daân thò tröôøng Etiopia coù theå trôû thaønh moät thò tröôøng tieâu thuï haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi.
Thoûa hieäp Algeri ñaõ ñöôïc kyù keát giöõa Etiopia vaø Eritrea qua trung gian cuûa Toå chöùc hieäp nhaát Phi chaâu, cuûa Lieân Hieäp Quoác vaø Hoa Kyø, khoâng chæ nhaèm muïc ñích chaám döùt moät trong caùc cuoäc chieán taøn khoác, nhöng coøn muoán môû ra con ñöôøng chung soáng hoøa bình giöõa hai quoác gia laùng gieàng thuø nghòch choáng ñoái nhau trong gaàn 20 naêm trôøi. Tuy caùc xung ñoät ñaõ chaám döùt naêm 2000, nhöng thoûa hieäp ñaõ khoâng bao giôø ñöôïc aùp duïng vaø caùc töông quan giöõa hai nöôùc vaãn tieáp tuïc caêng thaúng. Hai beân cuõng khoâng coù lieân laïc ngoaïi giao vôùi nhau, vaø trong caùc naêm qua cuõng ñaõ xaûy ra caùc ñuïng ñoä quaân söï treân vuøng bieân giôùi.
Cuoäc chieán keùo daøi 18 naêm giöõa hai nöôùc khieán cho tình hình trong vuøng theâm baát oån vaø Etipia ñaõ lôïi duïng theá thöôïng phong ngoaïi giao cuûa mình ñeå coâ laäp hoùa Eritrea, khieán cho Eritrea bò coäng ñoàng quoác teá caám vaän. Keå töø khi ñoäc laäp tôùi naøy Eritrea do nhaø doäc taøi Isaias Aferwerki cai trò. Xung khaéc vôùi Etiopia trôû thaønh lyù côù ñeå oâng aùp ñaït cheá ñoä ñoäc taøi coâng an caûnh saùt. Ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu chieán tranh chính quyeàn Eritrea buoäc giôùi treû nhaäp nguõ vaø laø lính voâ thôøi haïn. Theá laø ngöôøi treû Eritrea tìm caùch troán lính vaø lieàu mình di cö ra nöôùc ngoaøi. Laøn soùng ngöôøi Eritrea tî naïn baét ñaàu treân boä vaø treân bieån. Haøng ngaøn ngöôøi lieàu mình boû nöôùc ra ñi baát chaáp moïi hieåm nguy. Bieát bao gia ñình tan naùt vaø bò chia lìa. Nhieàu ngöôøi di cö tî naïn ñaõ khoâng bao giôø tôùi beán vì ñaõ ngaõ guïc treân ñöôøng chaïy troán hoaëc boû xaùc taïi Ñòa Trung Haûi.
Ngaøy muøng 5 thaùng 6 naêm 2018 thuû töôùng Abiy Ahmed loan baùo saün saøng toân troïng hoaøn toaøn thoûa hieäp Algeri, vaø chaáp nhaän quyeát ñònh cuûa UÛy ban bieân giôùi Etiopia Eritrea do Lieân Hieäp Quoác uûng hoä hoài naêm 2002 ñaõ giao cho Eritrea nhieàu vuøng ñaát tranh chaáp trong ñoù coù thaønh phoá thöông maïi Badme. Quyeát ñònh naøy ñaõ bò Etiopia laøm ngô trong 16 naêm qua, baèng caùch khöôùc töø ruùt quaân khoûi caùc vuøng naøy. Tuy nhieân, ngaøy muøng 2 thaùng 4 naêm 2018 trong dieãn vaên nhaän chöùc taân thuû töôùng Abiy Ahmed ñaõ neâu baät yù muoán môû ra cuoäc ñoái thoaïi vôùi Eritrea vaø khích leä chính quyeàn Eritrea ñaùp traû laïi caùc noã löïc naøy cuûa oâng ñeå cuøng nhau tìm ra moät giaûi phaùp thöông thuyeát chaám döùt xung ñoät giöõa hai beân vaø taïo döïng moät töông quan hai chieàu coù lôïi cho thieän ích cuûa caû hai nöôùc. Vaø söï thay ñoåi ñaõ xaûy ra. Thuû töôùng Eritrea ñaõ höôùng daãn phaùi ñoaøn sang vieáng thaêm Etiopia. Ñaây laø ñieàu ñaõ khoâng coù ai töôûng töôïng ñöôïc caùch ñaây maáy thaùng. Bieán coá tích cöïc naøy coù ñöôïc moät phaàn cuõng nhôø trung gian cuûa Giaùo Hoäi hai nöôùc.
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Eritrea hieän coù gaàn 150,000 tín höõu treân toång soá 5 trieäu daân, vôùi hôn 350 linh muïc, 600 tu huynh vaø 800 nöõ tu. Ngaøy 19 thaùng gieâng naêm 2015 Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ taùch rôøi Eritrea khoûi Toång giaùo phaän Addis Abeba, vaø naâng leân haøng Toång giaùo phaän Asmara vôùi 3 giaùo phaän thuoäc quyeàn. Trong khi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Etiopia coù khoaûng 700,000 giaùo daân soáng trong 13 giaùo phaän 4 thuoäc nghi leã Etiopi vaø 9 thuoäc nghi leã Latinh. Giaùo tænh Addis Abeba coù hôn 300,000 giaùo daân soáng trong 200 giaùo xöù do 9 Giaùm Muïc vaø gaàn 600 linh muïc troâng coi.
Trong suoát caùc naêm chieán tranh caû hai Giaùo Hoäi Etiopia vaø Eritrea ñaõ luoân coá gaéng giöõ nhieäm vuï caàu noái vaø laøm taát caû nhöõng gì coù theå ñeå thoa dòu caùc khoå ñau cuûa ngöôøi daân cuõng nhö coå voõ ngöng chieán hoøa giaûi ñeå cho ngöôøi daân cuûa caû hai nöôùc ñöôïc soáng trong hoøa bình. Noã löïc ñoù giôø ñaày ñaõ hieän thöïc tröôùc söï vui möøng haøi loøng cuûa caû hai daân toäc.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)