Suy tö Naêm Muïc vuï Gia ñình 2018
Ñoàng haønh vôùi caùc gia ñình treû
Baøi 8: Töï Do Chöù Khoâng Bò EÙp Buoäc
Suy tö Naêm Muïc vuï Gia ñình 2018: Ñoàng haønh vôùi caùc gia ñình treû
Baøi 8: Töï do chöù khoâng bò eùp buoäc
Trong leã cöôùi, tröôùc khi noùi leân lôøi öng thuaän, ñoâi baïn saép keát hoân ñöôïc linh muïc hoûi coâng khai tröôùc maët nhöõng ngöôøi chöùng vaø coäng ñoàng veà söï töï do, töï nguyeän keát hoân. "Anh T... vaø chò T..., anh chò ñeán ñaây ñeå keát hoân vôùi nhau, anh chò coù bò eùp buoäc khoâng?", vaø "Anh chò coù hoaøn toaøn töï yù vaø töï do khoâng?", "Khi choïn ñôøi soáng hoân nhaân, anh chò coù saün saøng yeâu thöông vaø toân troïng nhau suoát ñôøi khoâng?", "Anh chò coù saün saøng yeâu thöông vaø ñoùn nhaän con caùi Chuùa seõ ban, vaø giaùo duïc chuùng theo luaät Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi Thaùnh khoâng?". Coâ daâu vaø chuù reã traû lôøi ñôn sô nhöng raát yù nghóa: "thöa coù". Vaø nhö theá, hoï ñaõ xaùc nhaän öng thuaän vaø saün saøng keát hoân vôùi nhau. Coâng ñoàng Vatican II xaùc ñònh hoân nhaân nhö laø moät "coäng ñoàng thaân maät cuûa söï soáng vaø tình yeâu, ñöôïc Ñaáng Taïo Hoùa thieát laäp vaø ban nhöõng qui luaät rieâng" (GS 48).
Töï baûn chaát cuûa hoân phoái moái daây lieân keát giöõa vôï-choàng phaûi laø moät cuoäc chung soáng troïn ñôøi. Bôûi theá, khoâng theå böôùc vaøo hoân nhaân maø khoâng coù söï chuaån bò hay chæ thuaàn döïa treân tình caûm. Keát hoân vôùi moät ngöôøi vì chính ngöôøi aáy, cuøng vôùi lôøi höùa giöõ loøng chung thuûy, yeâu thöông, toân troïng, vaø kính troïng, phaûi laø haønh ñoäng xuaát phaùt töø moät quyeát ñònh chín chaén chung cuûa caû hai ngöôøi. Noùi caùch khaùc,
Ñoâi baïn keát hoân phaûi bieát nhöõng gì hoï ñang laøm
Tuy nhieân, lôøi xaùc nhaän "thöa coù" öng thuaän aáy cuûa ñoâi baïn phaûi thaät söï töï do, ñöôïc noùi ra töï trong ñaùy loøng mình vaø hoaøn toaøn yù thöùc yù nghóa cuûa quyeát ñònh cuûa hoï. Ngöôøi ta khoâng theå bò eùp buoäc yeâu. Tình yeâu coù tính chaát khoâng-thuï-nhaän (non-receptivity) töø moät aùp löïc beân ngoaøi naøo, vì ñieàu ñoù maâu thuaãn vôùi yeáu tính cuûa hoân nhaân.
Ngaøy nay ngöôøi ta coù nhieàu töï do hôn xöa. Töï do ñoái vôùi aùp löïc xaõ hoäi, töï do ñoái vôùi nhöõng gì xaõ hoäi chæ daãn hay mong ñôïi, töï do ñoái vôùi nhöõng luaät leä nghieâm ngaët veà loái soáng, ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Danh saùch nhöõng khaû naêng choïn löïa döôøng nhö daøi voâ taïn, moät ñöùa treû hay moät baïn treû ñaõ ñoái dieän tröôùc nhöõng tuøy choïn khaû theå aáy ngay töø ñaàu ñôøi chuùng. Ñieàu ñoù caøng laøm cho ngöôøi ta thaáy khoù khaên hôn khi phaûi quyeát ñònh. Neáu moïi söï xem ra ñöôïc pheùp, vaø coù giaù trò nhö nhau, thì moät caâu hoûi naûy sinh: moïi söï coù thaät söï toát hay khoâng vaø noù coù theå giuùp toâi coù moät cuoäc soáng toát ñeïp hay khoâng? Quyeát ñònh moät phong caùch hay moät loái soáng caàn phaûi ñöôïc caân nhaéc, suy nghó chín chaén, vì noù quyeát ñònh caû moät soá phaän.
Bôûi theá, quyeát ñònh keát hoân khoâng theå caên cöù treân nhöõng lí do ñöôïc xem xeùt hôøi hôït, chaúng haïn nhö vì ta muoán thoaùt li cha meï hay gia ñình goác, hoaëc muoán thoaùt khoûi moät tình caûnh khoù khaên baát tieän nhö ñeå giaûi quyeát moät aân tình, hay moät moùn nôï. Coâng ñoàng Vatican II nhaán maïnh yù nghóa cuûa haønh vi nhaân linh töï do trong ñoù "hai vôï choàng töï hieán cho nhau vaø ñoùn nhaän nhau" (GS 48). Töï do vöøa laø töï do 'ñoái vôùi' (ai/caùi gì) vaø töï do 'cho' (ñieàu gì). Töï do giuùp chuùng ta coù theå choïn hoân nhaân vì hoân nhaân - veà phöông dieän nhaân baûn thuaàn tuùy vaø theo nghóa cuûa moät bí tích.
Hoaøn caûnh coù theå laøm cho töï do naøy bò haïn cheá hoaëc giaûm thieåu ñeán möùc haàu nhö khoâng coøn. Moät ngöôøi quyeát ñònh keát hoân trong khi ñang ñau ñôùn vì moät ngöôøi thaân yeâu qua ñôøi, hoaëc khi chöa töøng traûi qua nhöõng heä luïy cuûa moät bieán coá bi thöông trong cuoäc ñôøi, coù theå seõ quyeát ñònh theo nhöõng aùp löïc naëng caûm tính, thieáu töï do. Töông töï, moät ngöôøi ñöa ra quyeát ñònh trong tình traïng nghieän ngaäp naëng nhö theá naøo ñoù cuõng coù theå thieáu töï do. Ngaøy nay chuùng ta thaáy tình traïng raát phoå bieán laø ngöôøi ta leä thuoäc nhieàu vaøo caùc maïng thoâng tin xaõ hoäi toaøn caàu. Ñieàu ñoù khoâng chæ giôùi haïn töï do con ngöôøi nhöng coøn caûn trôû töông giao lieân vò gioáng nhö ngöôøi ta nghieän thuoác hay nghieän röôïu vaäy.
Moät ñoâi baïn quyeát ñònh keát hoân trong tình traïng sôï haõi hoaëc phaûi chòu nhöõng aùp löïc cöôõng böùc beân ngoaøi cuõng khoâng coù ñuû töï do. AÙp löïc phaûi coù con nhö töø phía xaõ hoäi xöa, ngaøy nay, ít nhieàu khoâng coøn nöõa. Nhöng nhöõng hình thöùc coù tính eùp buoäc khaùc vaø noãi sôï haõi naøo ñoù vaãn thöôøng coù, ñoâi khi xuaát phaùt chæ töø moät phía trong hai ngöôøi. Khoâng theå coù quyeát ñònh thaät söï töï do nôi naøo, chaúng haïn nhö, khi coù moät ngöôøi cöù ñe doïa seõ töï vaãn neáu hoân nhaân bò töø choái, hoaëc ôû ñaâu moät ngöôøi taïo aùp löïc veà taøi chaùnh hoaëc gaây lo laéng sôï haõi cho ngöôøi kia.
Ñoâi baïn phoái ngaãu phaûi thaät söï töï do vaø tröôûng thaønh
Ngay töø ñaàu Giaùo hoäi ñaõ nhaán maïnh vaø giöõ vöõng nguyeân taéc hoân nhaân phaûi döïa treân söï töï do löïa choïn cuûa hai ngöôøi. Quyeát ñònh keát hoân khoâng phuï thuoäc vaøo cha meï hay gia ñình. Chính ñoâi baïn töï do choïn nhau vaø choïn keát hoân, noùi leân lôøi öng thuaän laáy nhau laøm vôï laøm choàng. Hoï caûm thaáy mình thaät söï töï do vaø hoïc bieát töï do khi töï ñöùng treân ñoâi chaân cuûa mình, töï mang laáy traùch nhieäm, vaø töø ñoù môû ra moät vieãn caûnh hoaøn toaøn môùi meû.
Khi hai ngöôøi öôùc muoán daâng hieán cho nhau vaø daán thaân vaøo cuoäc soáng hoân nhaân bí tích, hoï ñang tieán haønh moät böôùc heát söùc quan troïng trong ñoù coù ñieàu coát yeáu laø hoï phaûi thaät söï töï do, nhöng ñoàng thôøi cuõng haøm nghóa hoï phaûi tröôûng thaønh veà maët nhaân baûn, taâm lí vaø taâm linh. Ñoâi baïn tröôûng thaønh nhaân baûn khi hoï coù ñöôïc nhöõng phaåm chaát chaéc chaén veà tính caùch coù theå giuùp ích cho cuoäc soáng chung. Hoï caàn coù nhöõng giaù trò cô baûn vaø caùc ñöùc tính caàn thieát laøm kim chæ nam cho caùch aên neát ôû cuûa mình, nhö: khoân ngoan, coâng bình, duõng caûm, vaø tieát ñoä. Ngoaøi ra, hoï caàn coù nhaân ñöùc luaân lí Kitoâ giaùo nhö tuaân giöõ Möôøi Giôùi Raên vaø caùc nhaân ñöùc ñoái thaàn Tin - Caäy - Meán. Trong xaõ hoäi hoâm nay, noùi ñeán "nhaân ñöùc" coù theå laø ñieàu kì dò, theá nhöng söï thaät laø, ñoâi baïn maø khoâng tröôûng thaønh veà maët nhaân ñöùc thì khoâng theå coù cuoäc soáng chung ñöôïc. Thöïc haønh söï töï do ñoøi hoûi caù nhaân phaûi coù nhöõng thaùi ñoä caên baûn thích hôïp vaø soáng caùc ñöùc tính, vaø giaù trò neàn taûng aáy; chuùng caàn ñöôïc lôùn leân trong ñôøi soáng vaø laø ñieàu kieän caàn cho caùch aên ôû cuûa ngöôøi ta. Chính treân neàn taûng aáy tröôùc heát maø caùc quyeát ñònh choïn löïa coù tính traùch nhieäm.
Ñöøng laãn loän tröôûng thaønh vôùi söï hoaøn haûo
Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II löu yù ñöøng laãn loän söï tröôûng thaønh vôùi söï hoaøn haûo. Ñieàu quan troïng hôn laø ñoâi baïn sôû höõu caùc ñieàu kieän tieân quyeát thieát yeáu ñeå coù moät cuoäc soáng hoân nhaân thaønh coâng. Moät ngöôøi tröôûng thaønh nhö theá khoâng bò maéc phaûi nhöõng roái loaïn hay beänh hoaïn taâm lí khieán ngöôøi ta khoâng theå ñaûm nhaän ñöôïc moät cuoäc soáng chung thaân maät suoát ñôøi cuûa hoân nhaân. Moät tröôøng hôïp thieáu tröôûng thaønh töông töï: khi moät trong hai ngöôøi phoái ngaãu bò leä thuoäc vaøo moät chöùng taät naøo ñoù khieán giôùi haïn khoâng nhöõng söï töï do cuûa ngöôøi aáy maø coøn aûnh höôûng treân khaû naêng trung tín cuûa hoï vôùi lôøi theà höùa hoân phoái. Ñoù laø tröôøng hôïp moät ngöôøi nghieän, hoaëc moät ngöôøi quaù gaén boù vôùi cha meï ruoät mình, tröôøng hôïp naøy khoâng phaûi laø hieám.
Moät ñieàu nöõa, raát nhieàu ngöôøi ngaøy nay laàm töôûng: hoï nghó raèng hai ngöôøi caàn soáng chung, soáng thöû vôùi nhau moät thôøi gian tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònh keát hoân, ñeå hoï "chín chaén" hôn vaø ñeå traéc nghieäm xem hoï coù 'hôïp' vôùi nhau khoâng. Thöïc ra, trong nhöõng tröôøng hôïp ñoù hoï 'tröôït daøi' chöù khoâng heà coù ñöôïc nhöõng suy nghó tröôûng thaønh ñeå keát hoân, vì hoï khoâng coù ñöôïc traïng thaùi an taâm vaø haïnh phuùc cuûa hai ngöôøi, voán trong yeâu thöông tin töôûng nhau hoaøn toaøn, ñaõ cam keát daán thaân döùt khoaùt thuoäc veà nhau maõi maõi. Tình traïng ñoäc thaân vaø thong dong vì chöa coù raøng buoäc vôùi nhau ngay tröôùc cuoäc soáng chung hoân nhaân laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå coù moät quyeát ñònh keát hoân thaät söï töï do, yù thöùc, vaø coù traùch nhieäm.
Caâu hoûi suy tö hay ñeå thaûo luaän
1. Giao öôùc hoân nhaân coù yù nghóa gì ñoái vôùi baïn?
2. Ñaâu laø nhöõng lí do toâi phaûi ñöa ra ñeå keát hoân hay nhaän lôøi caàu hoân?
3. Toâi töï do tôùi möùc naøo trong quyeát ñònh keát hoân naøy?
4. Toâi nghó gì veà baûn thaân mình? Toâi ñaõ thöïc söï "tröôûng thaønh" chöa?
5. Baïn quan taâm ñeán nhöõng giaù trò naøo, nhaân ñöùc naøo khi daán thaân chung soáng vôùi moät ngöôøi?
6. Baïn ñaõ thöïc söï coù suy nghó nghieâm tuùc vaø quyeát ñònh keát hoân, hay ñoù chæ laø keát quaû cuûa moät höùng khôûi nhaát thôøi?
Vaên phoøng HÑGMVN