Giaùo Hoäi Uruguay vaø noå löïc xaây döïng ñaát nöôùc
Giaùo Hoäi Uruguay vaø noå löïc xaây döïng ñaát nöôùc.
Uruguay (Vat. 13-06-2018) - Hoài thöôïng tuaàn thaùng 4 naêm 2018 Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Uruguay ñaõ keát thuùc ñaïi hoäi muøa xuaân nhoùm taïi Florida, vaø ngaøy 18 thaùng 4 naêm 2018 ñaõ coâng boá taøi lieäu chung keát töïa ñeà "Chuùng ta haõy xaây döïng caùc caây caàu cuûa tình huynh ñeä trong moät xaõ hoäi bò tan vôõ". Ñaây laø moät taøi lieäu khuùc chieát taäp trung vaøo söï kieän xaõ hoäi Uruguay bò vôõ tan thaønh nhieàu maûnh. Taøi lieäu höôùng tôùi caùc tín höõu coâng giaùo cuõng nhö moïi ngöôøi thieän chí, vaø laø moät ñoùng goùp cuûa Giaùo Hoäi cho moät xaõ hoäi ña nguyeân.
Taøi lieäu ñaõ ñöôïc giôùi thieäu vôùi giôùi baùo chí bôûi Ñöùc Cha Carlos Collazzi, chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Uruguay, Ñöùc Hoàng Y Daniel Sturla, Toång Giaùm Muïc Montevideo, vaø Ñöùc Cha Milton Troùccoli toång thö kyù Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc. Caùc Giaùm Muïc khôûi haønh töø moät caùi nhìn vaøo thöïc taïi cuûa ñaát nöôùc, roài ñeà nghò moät phaân ñònh döôùi aùnh saùng cuûa ñöùc tin vaø ñöa ra vaøi ñieàu caàn thöïc hieän. AÙm chæ caùc nöùt raïn ñang töø töø chia reõ ngöôøi daân Uruguay caùc Giaùm Muïc khaúng ñònh raèng: "Maëc duø trong caùc naêm qua coù caùc caûi tieán kinh teá vaø vieäc thuùc ñaåy cuûa caùc ñöôøng loái chính trò taùi phaân chia caùc taøi nguyeân quoác gia cho ñoàng ñeàu hôn nhaèm giaûm con soá caùc gia ñình phaûi soáng trong tình traïng ngheøo tuùng, cuõng vaãn coøn coù nhieàu laõnh vöïc chöa ñaït ñöôïc ñoä nhanh ñem laïi moät möùc soáng cao hôn cho caùc taàng lôùp daân chuùng. Trong soá caùc giai taàng xaõ hoäi chòu thieät thoøi tröôùc heát coù caùc treû em. Coøn coù raát nhieàu treû em phaûi soáng lang thang treân ñöôøng phoá. Caùc em thöôøng laø naïn nhaân cuûa ngheøo tuùng, moài ngon cuûa caùc baêng ñaûng buïi ñôøi, nghieän ngaäp ma tuùy vaø baïo löïc.
Khi nhìn vaøo tình hình xaõ hoäi ngöôøi ta nhaän ra nhieàu daáu chæ cuûa söï suy ñoài trong caùc töông quan giöõa con ngöôøi vôùi nhau. Ñieån hình nhaát laø naïn baïo löïc gia taêng trong caùc gia ñình, caùc cô caáu xaõ hoäi, treân ñöôøng phoá vaø taïi caùc nôi coâng coäng.
Trong soá caùc ñieåm tieâu cöïc caùc Giaùm Muïc ñaëc bieät neâu baät tình traïng thieáu caùc cô may coù coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi daân, caùc gia ñình khoâng ñöôïc trôï giuùp, xaõ hoäi maát quaân bình vì söï kieän töø nhieàu naêm nay soá sinh taïi Uruquay phaàn lôùn baét nguoàn töø caùc gia ñình ngheøo coù ít taøi nguyeân vaø cuûa caûi nhaát, trong khi ngöôøi treû coù cô may ñöôïc aên hoïc vaø giaùo duïc cao cuõng nhö coù coâng vieäc laøm toát laïi khoâng muoán coù con sôùm, vaø coù ít con. Caûnh xaõ hoäi bò gaãy vuïn khieán cho caùc töông quan giöõa caùc theá heä vaø giai taàng xaõ hoäi suy yeáu ñi.
Trong soá caùc tieâu chuaån do caùc Giaùm Muïc neâu ra giuùp caûi tieán hieän tình xaõ hoäi Uruguay coù vieäc löïa choïn beânh vöïc vaø baûo veä ngöôøi ngheøo. Caùc Giaùm Muïc keâu goïi tình hieäp thoâng lieân ñôùi vaø yù thöùc coâng baèng xaõ hoäi cuûa moïi thaønh phaàn daân chuùng. Tröôùc heát caàn luoân nhôù raèng vì con ngöôøi ñaõ ñöôïc taïo döïng neân gioáng hình aûnh cuûa Thieân Chuùa neân coù phaåm gia cao quyù caàn ñöôïc toân troïng. Moïi ngöôøi ñeàu laø con caùi Chuùa vaø ñeàu coù phaåm giaù nhö nhau.
Vì theá caùc cô caáu quoác gia ñeàu phaûi laáy phaåm giaù con ngöôøi laøm ñieåm tham chieáu, vaø phaûi höôùng tôùi choã toân troïng phaåm giaù aáy trong moïi hoaït ñoäng phuïc vuï cuûa mình.
Trong phaàn cuoái cuøng cuûa taøi lieäu caùc Giaùm Muïc ñöa ra vaøi ñeà nghò cuï theå giuùp xaõ hoäi Uruguay tieán tôùi töông lai. Tröôùc tieân laø vieäc phaân bieät caùc traùch nhieäm cuûa xaõ hoäi, cuûa chính quyeàn vaø cuûa Giaùo Hoäi. Nhö laø Giaùo Hoäi chuùng toâi duy trì moät quan nieäm tích cöïc: chuùng toâi höôùng tôùi tieàm naêng cuûa xaõ hoäi chuùng ta vaø höôùng tôùi söï thieän hieän dieän trong con tim cuûa taát caû nhöõng ai coù thieän chí kieám tìm moät ñaát nöôùc Uruguay toát ñeïp vaø thònh vöôïng hôn. Chuùng toâi tin raèng Thaàn Khí cuûa Chuùa Gieâsu phuïc sinh thöùc tænh ñieåm toát laønh nhaát nôi töøng ngöôøi trong chuùng ta, bieán ñoåi chuùng ta töø beân trong, vaø daáy leân caùc cöû chæ tha thöù khích leä nieàm hy voïng cuûa chuùng ta.
Ngoaøi ra caùc Giaùm Muïc khuyeán khích moïi ngöôøi nhö sau: nhö laø xaõ hoäi chuùng ta phaûi thaéng vöôït söï thôø ô, sôï haõi, vaø taâm nhaän thöùc cho raèng caùc ngöôøi khaùc luoân luoân coù loãi. Caàn môû ra caùc con ñöôøng vaø caùc khoâng gian giuùp vöôït thaéng caùc hình thaùi coâ laäp khaùc nhau. Chuùng ta haõy höôùng tôùi choã xaây döïng caùc lieân keát caù nhaân, caùc töông quan chaët cheõ, vaø ñöa ra caùc caâu traû lôøi taäp theå cho caùc vaán ñeà xaõ hoäi. Chính quyeàn ñaõ cuøng vôùi xaõ hoäi daân söï coá gaéng taùi phuïc hoài caùc khoâng gian coâng coäng coù yù nghóa. Tuy nhieân caàn daán thaân tích cöïc hôn nöõa. Sau cuøng caùc Giaùm Muïc caàu mong raèng töø caùc cöû chæ vaø coâng vieäc laøm cuûa chuùng ta, moïi ngöôøi coù theå troâng thaáy caùc daáu chæ ñaùng tin caäy cuûa Nöôùc Chuùa maø chuùng ta loan baùo.
Cuõng trong noã löïc xaây döïng moät Uruguay toát laønh hôn hoài ñaàu thaùng 5 vöøa qua caùc Giaùm Muïc nöôùc naøy coâng boá moät thoâng caùo baày toû laäp tröôøng cuûa mình ñoái vôùi döï luaät nhaèm cho pheùp caû caùc treû em vò thaønh nieân ñoåi gioáng, maø khoâng caàn coù söï ñoàng yù cuûa cha meï. Thoâng caùo do UÛy ban baûo veä gia ñình vaø söï soáng cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc phoå bieán. Trong ñoù caùc Giaùm Muïc Uruguay töï hoûi raèng: "coù thuaän lyù khoâng, khi coi moät treû em hay ngöôøi treû vò thaønh nieân laø ñaõ tröôûng thaønh ñuû ñeå quyeát ñònh moät ñieàu quan troïng nhö theá, seõ aûnh höôûng treân cuoäc soáng cuûa chuùng suoát ñôøi khoâng theå quay ngöôïc veà ñaøng sau ñöôïc nöõa?". Ngoaøi ra Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc coøn ghi nhaän ñieåm khôûi haønh cuûa döï luaät maø Quoác hoäi Uruguay ñang thaûo luaän laø vieäc cho raèng phaùi tình laø caùi gì ñöôïc gaùn cho con ngöôøi moät caùch quy öôùc töø luùc sinh ra. Noùi caùch khaùc, neáu cho duø phaùi tính sinh hoïc moät ngöôøi nhaän ra mình moät caùch "töï nhaän thöùc" nôi moät phaùi tính khaùc, thì khi ñoù cuõng khoâng ñuùng coi phaùi tính khi sinh ra nhö laø phaùi tính cuûa ngöôøi ñoù. Traùi laïi caùc Giaùm Muïc Uruguay cho raèng phaùi tính sinh hoïc vöôït ngoaøi moïi luaät leä hay quy öôùc cuûa con ngöôøi, nhö khoa hoïc vaø kinh nghieäm chung cuûa nhaân loaïi daäy.
Lieân quan tôùi quyeàn cuûa cha meï ñoái vôùi con caùi bò chính quyeàn töôùc ñoaït, caùc Giaùm Muïc ñöa ra nhaän ñònh cöông quyeát vaø maïnh meõ hôn nöõa nhö sau: "laïi khoâng phaûi ñaëc tính cuûa caùc nhaø nöôùc ñoäc taøi chuyeân cheá thay quyeàn cuûa cha meï vôùi moät ngöôøi ñaïi dieän nhaø nöôùc trong moät quyeát ñònh phöùc taïp nhö theá hay sao?".
Daàu sao ñi nöõa, caùc Giaùm Muïc Uruguay cuõng neâu baät raèng caùc ngöôøi ñoåi gioáng vaãn luoân luoân tìm thaáy trong Giaùo Hoäi söï toân troïng vaø trôï giuùp, khoâng phaûi vì chuû tröông duy töông ñoái vaên hoùa, nhöng vì söï toân troïng tuyeät ñoái ñoái vôùi moïi löông taâm töï do. Caùc vò keâu goïi töø boû trieát lyù duy caù nhaân chuû nghóa ñaõ gôïi höùng cho döï luaät voâ lyù naøy vaø nghó tôùi thieän ích chung cuûa toaøn xaõ hoäi vaø cuûa chính töøng coâng daân Uruguay.
Coäng hoøa Uruguay roäng 176,220 caây soá vuoâng, coù 3.5 trieäu daân, trong ñoù coù 88.2% goác AÂu chaâu. Ngöôøi goác Italia chieám 44%, caùc ngöôøi goác Taây Ban Nha, Phaùp, Ñöùc, Anh, Slave, Balcan chieám 44.2%. Ngoaøi ra coù 8% ngöôøi lai gioáng, 5.9% ngöôøi goác Phi chaâu, 0.4% goác AÙ chaâu vaø 0.4% laø goác thoå daân. Caùc thoå daân goàm caùc boä laïc Charruas, Guanaes, Yaros, Chanaes töøng soáng veà ngheà saên baén vaø haùi traùi, nhöng haàu nhö bò dieät chuûng vì caùc thöù taät beänh do ngöôøi aâu chaâu mang tôùi hay do naïn buoân baùn noâ leä cuûa ngöôøi Boà Ñaøo Nha beân Brasil trong hai theá kyû XVIII vaø XIX.
Theo caùc thoáng keâ naêm 2008 cuûa Hoïc vieän thoáng keâ Uruguay Giaùo Hoäi coâng giaùo chieám 45.7% toång soá daân, tieáp ñeán 9% laø tín höõu caùc giaùo hoäi kitoâ khaùc. 30.1% tin vaøo moät vò thaàn nhöng khoâng theo toân giaùo naøo, trong khi coù 14% tuyeân boá mình voâ thaàn hay theo thuyeát con ngöôøi khoâng theå hieåu bieát taát caû nhöõng gì khoâng ñöôïc coi laø coù lyù vì theá khoâng ñöa ra moät phaùn ñoaùn naøo caû. Ngoaøi ra coøn coù 0.4% theo caùc toân giaùo khaùc.
Uruguay laø vuøng ñaát coù nhieàu nhoùm daân du muïc sinh soáng töø ngaøn naêm thöù VII tröôùc coâng nguyeân. Ngöôøi Charruas laø chuûng toäc ñaàu tieân ñònh cö taïi ñaây vaø vaãn laø nhoùm thoå daân ñoâng nhaát. Lòch söû chính thöùc cuûa Uruguay baét ñaàu hoài naêm 1516, khi oâng Juan Diaz de Solis ngöôøi Taây Ban Nha ñaët chaân tôùi Rio de la Plata, vaø khaùm phaù ra vuøng naøy. Nhöng ngöôøi Boà Ñaøo Nha thì cho raèng vuøng ñaát naøy ñaõ ñöôïc caùc nhaø thaùm hieåm Boà khaùm phaù ra 2 naêm tröôùc ñoù. Vì gaëp söùc khaùng cöï cuûa caùc thoå daân vaø vì Uruguay khoâng coù vaøng baïc neân trong hai theá kyû XVII-XVIII ngöôøi thuoäc ñòa khoâng oà aït keùo ñeán ñaây ñònh cö. Tuy nhieân, Uruguay trôû thaønh vuøng ñaát bò tranh giaønh giöõa hai ñeá quoác Taây Ban Nha vaø Boà Ñaøo Nha. Naêm 1603 ngöôøi Taây Ban Nha du nhaäp boø moäng, vaø vieäc chaên nuoâi boø ñaõ trôû thaønh nguoàn lôïi kinh teá quan troïng cuûa nöôùc naøy.
Naêm 1624 Villa Soriano naèm beân bôø soáng Rio Negro trôû thaønh cöù ñieåm ñònh cö ñaàu tieân, vaø caùc thöøa sai Taây Ban Nha cuõng baét ñaàu rao giaûng Tin Möøng. Naêm 1830 Hieán phaùp tuyeân boá Kitoâ giaùo laø quoác giaùo. Nhöng naêm 1917 nhaø nöôùc vaø Giaùo Hoäi taùch rôøi khoûi nhau. Song song vôùi coâng taùc rao truyeàn Tin Möøng caùc thöøa sai cuõng daäy cho caùc thoå daân canh taùc ñaát ñai vaø phaùt trieån noâng nghieäp. Caùc coäng ñoaøn kitoâ cuõng thaønh hình töø ñoù.
Naêm 1726 ngöôøi Taây Ban Nha thaønh laäp thaønh phoá Montevideo laø thuû ñoâ hieän nay cuûa Uruguay. Naêm 1776 Uruguay bò taùch rôøi khoûi Phoù vöông Peruø vaø saùt nhaäp vaøo Phoù vöông Rio de la Plata goïi laø Banda Oriental. Lòch söû Uruguay theá kyû XIX goàm caùc cuoäc ñuïng ñoä tranh giaønh quyeàn bính giöõa caùc löïc löôïng thöïc daân Anh quoác, Taây Ban Nha vaø Boà Ñaøo Nha nhaèm kieåm soaït vuøng ñaát bao goàm Argentina, Brasil vaø Uruguay. Naêm 1807 Montevideo bò 10,000 quaân Anh chieám ñoùng.
Naêm 1811 oâng Jose Gervasio Artigas toå chöùc moät cuoäc khôûi nghóa choáng Taây Ban Nha vaø thaønh coâng. Möôøi naêm sau ñoù Tænh Oriental del Rio de la Plata töùc Uruguay ñöôïc saùt nhaäp vaøo Brasil, laáy teân laø Provincia Cisplatina, nhöng sau nhieàu cuoäc noåi loaïn naêm 1825 taùch rôøi vaø Uruguay trôû thaønh moät lieân bang mieàn vôùi caùc tænh thoáng nhaát vuøng Rio de la Plata töùc Argentina ngaøy nay. Ñaây laø moät cuoäc xaâm laán. Caû hai Tænh lieân keát choáng laïi Brasil, vaø naêm 1828 Thoûa hieäp Montevideo do Anh quoác tuyeân boá bieán Urugauy thaønh moät nöôùc ñoäc laäp. Naêm 1830 Hieán phaùp ñaàu tieân ñöôïc coâng boá thöøa nhaän Kitoâ giaùo laø quoác giaùo. Naêm 1878 Montevideo trôû thaønh giaùo phaän sau 48 naêm laø vuøng giaùm quaûn.
Giaùo Hoäi coâng giaùo Uruguay hieän coù moät toång giaùo phaän laø Montevideo, do Ñöùc Hoàng Y Daniel Fernando Sturla Berhouet cai quaûn vaø 9 giaùo phaän.
Caùc quan saùt vieân chính trò coi Uruguay laø quoác gia ñôøi nhaát trong caùc nöôùc chaâu Myõ Latinh. Giaùo Hoäi ñaõ khoâng bao giôø naém giöõ moät vai troø noåi baät naøo caû trong thôøi kyø thuoäc ñòa, vì caùc thoå daân khaùng cöï choáng laïi vieäc loan baùo Tin Möøng. Sau khi ñöôïc ñoäc laäp naêm 1828, caùc tö töôûng baøi giaùo só do aûnh höôûng cuûa Phaùp ñöôïc cuûng coá maïnh. Naêm 1837 chính quyeàn ñaõ thöøa nhaän hoân nhaân daân söï, vaø naêm 1861 nhaø nöôùc laõnh traùch nhieäm ñieàu haønh caùc nghóa trang. Naêm 1907 Uruguay chaáp thuaän luaät ly dò vaø naêm 1909 nhaø nöôùc loaïi tröø giôø daäy toân giaùo ra khoûi caùc tröôøng coâng. Tieán trình taùch rôøi nhaø nöôùc Giaùo Hoäi ñaõ ñöôïc ñaåy maïnh döôùi thôøi chính quyeàn cuûa oâng Jose Batlle y Ordonhez vaø keát thuùc naêm 1917 vôùi vieäc ban haønh Hieán phaùp vaãn coøn hieäu löïc cho tôùi nay. Naêm 2013 chính quyeàn Uruguay ñaõ thöøa nhaän hoân nhaân ñoàng tính.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)