Caùc cuoäc haønh höông
tôùi caùc ñeàn thaùnh kính Ñöùc Meï
Caùc cuoäc haønh höông tôùi caùc ñeàn thaùnh kính Ñöùc Meï.
Roma (Vat. 12-06-2018) - Sau loaït baøi veà ñeà taøi caùc vuï Ñöùc Meï hieän ra, hoâm nay chuùng ta böôùc sang ñeà taøi caùc cuoäc haønh höông ñeán caùc trung taâm thaùnh maãu kính Ñöùc Meï. Söï kieän Ñöùc Meï hieän ra ñoù ñaây treân naêm chaâu laøm naûy sinh ra caùc nhaø nguyeän, nhaø thôø, ñeàn thaùnh vaø trung taâm thaùnh maãu, loâi cuoán tín höõu haønh höông caàu nguyeän vaø kính vieáng caùc nôi thaùnh naøy. Moät ñoâi khi chính Ñöùc Meï xin xaây ñeàn thaùnh kính Meï, vaø môøi goïi tín höõu tôùi haønh höông, röôùc kieäu, caàu nguyeän ñeå Meï ban caùc ôn laønh hoàn xaùc cho nhöõng ai tin töôûng chaïy ñeán cuøng Meï.
Tuy trong thôøi ñaïi taân tieán ngaøy nay vieäc thöïc thi toân giaùo ñaõ coù nhieàu thay ñoåi, nhöng sinh hoaït haønh höông ñaõ khoâng bò che môø phuû laáp, traùi laïi töø thaäp nieân 1970 trôû ñi noù laïi buøng noå maïnh meõ hôn. Sau moät thôøi gian bò suy giaûm vì söï thay ñoåi vaên hoùa, trong ñoù loøng ñaïo ñöùc bò coi nhö moät caùi gì loãi thôøi, laø chuyeän cuûa ngöôøi gia vaø ñaøn baø con nít, thì ngaøy nay ngöôøi ra chuù yù nhieàu hôn ñeán caùc truyeàn thoáng lòch söû vaên hoùa vaø caùc lyù do saâu xa hôn cuûa noù. Cuõng vì theá ñaõ coù caùc ñaïi hoäi hay saùch baùo taøi lieäu ít nhieàu tröïc tieáp lieân quan tôùi ñeà taøi haønh höông, vaø caùc nghieân cöùu naøy thöôøng coù tính caùch lieân ngaønh. Caùc nhaø nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc toân giaùo ghi nhaän ñoä roäng raõi vaø yù nghóa cuûa hieän töôïng haønh höông, vaø phaân tích hieän töôïng hoïc cuûa noù trong boái caûnh roäng raõi hôn cuûa loøng ñaïo ñöùc bình daân. Caàn phaûi nhìn hieän töôïng naøy vôùi raát nhieàu chuù yù, vaø khoâng coù caùc thaùi ñoä hieåu tröôùc hay thaønh kieán, vì ngaøy nay coù theå ñònh nghóa haønh höông laø moät hieän töôïng cuûa taäp theå ñoâng ñaûo, vaø noù ñaët ra caùc vaán ñeà nghieâm chænh ngang haøng vôùi caùc taàm voùc quan troïng cuûa noù.
Thaät theá, hieän töôïng haønh höông lieân quan tôùi nhieàu khiaù caïnh lyù thuyeát cuõng nhö thöïc haønh. ÔÛ ñaây chuùng ta chæ haïn cheá trong laõnh vöïc kitoâ, vaø giôùi haïn vieäc tìm hieåu: thöù nhaát, vaøo laõnh vöïc nhaân chuûng hoïc toân giaùo ñeå xem xeùt caùc goác reã vaø caùc neùt thöôøng haèng nhaân baûn cuûa noù; thöù hai, vaøo laõnh vöïc thaàn hoïc kinh thaùnh nhaèm tìm hieåu tính caùch cöùu ñoä vaø chieàu kích kitoâ cuûa noù; thöù ba, vaøo chieàu kích lòch söû laø laõnh vöïc ñöôïc nghieân cöùu nhieàu nhaát, ñeå tieáp nhaän caùc neùt thöôøng haèng trong tieán trình bieán chuyeån cuûa noù qua doøng thôøi gian; thöù boán, laø ñeå ñi tôùi caùc ñöôøng neùt thaàn hoïc giuùp giaûi thích hieän töôïng kitoâ, ñaëc bieät laø tình traïng hieän nay; vaø thöù naêm laø ñeå ñi tôùi keát luaän muïc vuï lieân quan tôùi hieän töôïng haønh höông. Khi ñeà caäp tôùi haønh höông thì cuõng luoân luoân phaûi noùi veà caùc ñeàn thaùnh, vì chuùng lieân heä maät thieát vôùi nhau.
Treân bình dieän nhaân chuûng hoïc toân giaùo, haønh höông laø moät döõ kieän neàn taûng: döôùi caùc teân goïi khaùc nhau, nhöng trong caên tính cuûa thöïc taïi ñöôïc soáng, cöû chæ ñi haønh höông taïo thaønh qua caùc neàn vaên hoùa caùc khoâng gian, vaø trong haøng ngaøn naêm noù laø moät trong caùc thôøi ñieåm maïnh meõ cuûa kinh nghieäm toân giaùo caù nhaân vaø taäp theå. Nhö theá, haønh höông khoâng chæ laø moät thöïc taïi cuûa Kitoâ giaùo taây phöông, nhöng laø moät hieän töôïng ñaïi ñoàng, hieän höõu khaép nôi treân theá giôùi. Ngoaøi caùc cuoäc haønh höông cuûa tín höõu caùc toân giaùo khaùc thôøi xa xöa, chuùng ta cuõng coù theå ghi nhaän caùc hình thöùc ñaùng chuù yù nhaát, chaúng haïn nhö söï kieän caùc tín höõu hoài giaùo ñi haønh höông La Mecca. Ñaây laø moät trong 4 coät truï cuûa Hoài giaùo, vaø laø toät ñænh cuoäc soáng cuûa tín höõu hoài. Giaác mô cuûa tín höõu hoài laø ít nhaát moät laàn trong ñôøi phaûi haønh höông ñeán La Mecca.
Theá roài coøn coù caùc cuoäc haønh höông cuûa tín höõu AÁn giaùo tìm tôùi taém taïi soâng Gange, vaø taïi caùc ñeàn thaùnh cuûa hoï, cuõng nhö caùc cuoäc haønh höông cuûa caùc phaät töû ñeán caùc trung taâm vaø chuøa chieàn phaät giaùo. Ñaây laø caùc thöïc haønh ñaõ ñaâm reã saâu trong kinh nghieäm thieân taøi toân giaùo cuûa nhieàu chuûng toäc treân toaøn theá giôùi.
Tính töø "peregrinus" trong tieáng Latinh - hay thöôøng khi laø danh töø - phaùt xuaát töø ñoäng töø "peragare", coù nghóa laø "rong ruoåi, ñi khaép, vöôït khaép, vöôït qua", dieãn taû nghóa maïnh cuûa vieäc "ñi xa" "peregre nghóa laø " per agros" ñi ra ngoaøi thaønh phoá, ñi vaøo trong mieàn queâ ñi qua caùc caùnh ñoàng. Vì theá töø "peregrinus" aùm chæ "ngöôøi laøm moät cuoäc haønh trình tôùi moät xöù xa xoâi hay ñi ra ngoaïi quoác , tôùi vuøng xa laï ñeå löu laïi ñoù". Qua vieäc traûi daøi yù nghóa noù cuõng aùm chæ "ngöôøi ngoaïi quoác". Taát caû caùc yù nghóa naøy ñeàu bao haøm trong ñoäng töø "peregrinare" vaø trong danh töø "peregrinatio" haønh höông tieáng Latinh. Haønh höông moät caùch noøng coát coù nghóa laø moät cuoäc khôûi haønh, moät cuoäc ra ñi.
Vieäc di chuyeån trong khoâng gian naøy cho chuùng ta thaáy ngöôøi haønh höông nhö laø "ngöôøi ñi qua", caû khi hoâm nay hoï ngöøng laïi, roài ngaøy mai ñi tieáp. Ñieàu chuùng ta chuù yù ôû ñaây laø caùc khoâng gian nhaân baûn maø hoï ñi ngang qua: hoï khoâng chæ xa laï vôùi vuøng ñaát ñi qua, maø cuõng xa laï vôùi caùc nhoùm ngöôøi sinh soáng trong vuøng ñaát ñoù, vaø xa laï vôùi caû chính mình nöõa. Chöùng taù cuûa hoï vaø yù nghóa cuûa cöû chæ keùo theo moät neàn tu ñöùc vaø moät söï khoå haïnh: ngoaøi vieäc ghi daáu tính caùch ñi qua cuûa caùc tình traïng cuoäc soáng con ngöôøi, noù cuõng loan baùo söï taùch rôøi trong noäi taâm vaø vieäc hoaùn caûi, laø cöû chæ tuyeät ñoái nhaát trong cuoäc soáng cuûa moät ngöôøi, ñeán ñoä noù keùo theo moät cuoäc taùi sinh, baét ñaàu moät cung caùch soáng môùi.
"Neàn tu ñöùc treân ñöôøng", "soáng con ñöôøng" laø caùc kieåu dieãn taû aùm chæ raèng vieäc böùng reã "khoûi xöù sôû, khoûi queâ höông, khoûi nhaø mình", nhö oâng Moâsheâ ñaõ laøm, khi nghe lôøi Thieân Chuùa môøi goïi ra ñi, leân ñöôøng. Thuaät laïi ôn goïi cuûa oâng Abraham toå phuï daân Do thaùi chöông 12 saùch Saùng Theá vieát: "Thieân Chuùa phaùn vôùi oâng AÙp-ram: "Haõy rôøi boû xöù sôû, hoï haøng vaø nhaø cha ngöôi, maø ñi tôùi ñaát Ta seõ chæ cho ngöôi. Ta seõ laøm cho ngöôi thaønh moät daân lôùn, seõ chuùc phuùc cho ngöôi. Ta seõ cho teân tuoåi ngöôi ñöôïc laãy löøng, vaø ngöôi seõ laø moät moái phuùc laønh. Ta seõ chuùc phuùc cho nhöõng ai chuùc phuùc cho ngöôi; Ai nhuïc maï ngöôi, Ta seõ nguyeàn ruûa. Nhôø ngöôi, moïi gia toäc treân maët ñaát seõ ñöôïc chuùc phuùc." OÂng AÙp-ram ra ñi, nhö Chuùa ñaõ phaùn vôùi oâng. OÂng AÙp-ram ñöôïc baûy möôi laêm tuoåi khi oâng rôøi Kha-ran. OÂng AÙp-ram ñem theo vôï laø baø Xa-rai, chaùu laø oâng Loùt, vaø moïi taøi saûn hoï ñaõ gaày döïng ñöôïc, cuøng vôùi gia nhaân hoï ñaõ coù taïi Kha-ran. Hoï ra ñi veà phía ñaát Ca-na-an vaø ñaõ tôùi ñaát ñoù." (St 12, 1-5). OÂng Abraham ñaõ töø boû thaønh Ur, töø boû cuoäc soáng ñònh cö vaên minh, sung tuùc, baûo ñaûm ñeå leân ñöôøng ra ñi, maø khoâng bieát teân mieàn ñaát seõ ñeán. OÂng chæ tín thaùc nôi lôøi Chuùa noùi, vaø daán böôùc phieâu löu maø khoâng coù baát cöù chaéc chaén baûo ñaûm naøo trong tay. Vieäc ra ñi cuûa oâng dieãn taû thaùi ñoä tin töôûng tinh tuyeàn, traàn truïi tuyeät ñoái cuûa oâng.
Vieäc ra ñi, leân ñöôøng naøy ñoøi hoûi moät côûi boû hai chieàu: côûi boû ñoà vaät vaø côûi boû giaùc quan, ñeå thöøa nhaän vaø trao traû laïi söï töï do cho tinh thaàn, laø thöïc taïi maø ta khoâng theå vaø khoâng ñöôïc pheùp giam haõm caûn trôû. "Ñi veà" cuõng laø moät kieåu dieãn taû hieän sinh vieäc thöïc hieän toân giaùo, vaø coù nghóa laø chieán thaéng treân khoâng gian, vaø gia taêng vieäc taïo döïng naêng ñoäng treân thöïc taïi tónh.
Maëc duø coù caùc daùng veû traùi nghòch, nhöng con ñöôøng laø ñieàu kieän thöïc cuûa con ngöôøi, maø neàn vaên minh vaø vaên hoùa cuûa chuùng ta ñang taùi veõ laïi. Ñieàu naøy cho pheùp tham döï vaøo moät taâm tình vuõ hoaøn. Vì theá haønh höông ñöôïc giôùi thieäu nhö moät moät bieåu töôïng, hay nhö moät baét chöôùc thaûm kòch ñieàu kieän löõ haønh cuûa "con ngöôøi löõ haønh - homo viator". Ñeå laø daáu chæ cuûa vieäc tieáp xuùc vôùi caùc maãu möïc saâu thaúm, söùc maïnh vaø phaåm chaát cuûa vieäc haønh höông ñaït ñoä cao tôùi noãi caùc toân giaùo lôùn ñaõ phaûi thöøa nhaän giaù trò "bí tích " cuûa noù, laø daáu chæ beà ngoaøi, nhöng taïo ra caùc ôn ích beân trong.
Haønh höông vaø ñeàn thaùnh laøm thaønh caùc döõ kieän cuûa cuoäc "gaëp gôõ" vaø vieäc "tham döï" vaøo söï thaùnh thieâng, roài sau ñoù thieát laäp moät ñôn vò coù toå chöùc giöõa nhoùm ngöôøi haønh höông vaø söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa. Caû hai ñeàu ñöôïc ghi vaøo trong moät hoaït ñoäng thaønh toaøn, trong ñoù caùc dieãn vieân laø con ngöôøi toân giaùo, khoâng gian vaø söï thaùnh thieâng, baèng caùch soi saùng cho söï tieáp caän ba chieàu: söï tieáp caän cuûa thaân xaùc con ngöôøi vôùi khoâng gian, vieäc tieáp nhaän hay taïo ra nôi thaùnh thieâng vaø cuoäc gaëp gôõ vôùi theá giôùi beân kia, theá giôùi sieâu vieät.
Vieäc haønh höông quy chieáu veà ñeàn thaùnh, ñöôïc goïi laø "nôi thaùnh". Kieåu noùi naøy dieãn taû nguoàn goác ngoaïi giaùo cuûa noù. "Thaùnh thieâng" khoâng quy chieáu veà söï sieâu vieät. Trong caùc toân giaùo khoâng do thaùi vaø kitoâ, yù nieäm chuyeån vaän voøng troøn cuûa caùc bieán coá lieân quan tôùi con ngöôøi ñaõ aûnh höôûng treân hình aûnh cuûa ñeàn thaùnh vaø vieäc haønh höông, ñöôïc coi nhö moät nôi coù haøng raøo chung quanh, ñöôïc taùch rôøi, ñeå thöïc thi taïi ñoù, beân trong vaø beân ngoaøi, moät cuoäc röôùc kieäu, ñöôïc hieåu nhö laø ñi voøng quanh haáp daãn nhieäm maàu, hay ñi voøng quanh ñeå caàu khaån.
Quan nieäm do thaùi veà lòch söû nhö moät ñöôøng thaúng lieân tuïc, moät loä trình ñi töø moät ñieåm tôùi moät ñieåm khaùc, baét nguoàn töø hình aûnh tieán tôùi cuûa lòch söû cöùu roãi. Trong bieåu töôïng cuûa vieäc ñi haønh höông vaø thôøi gian cuûa noù, ngöôøi ta khoâng troâng thaáy moät di chuyeån voøng troøn chung quanh moät khu vöïc coù haøng raøo nöõa, maø laø moät chaëng ñöôïc söï thaùnh thieâng giaûi thoaùt: khoaûng khoâng gian toân giaùo quy chieáu veà moät loä trình vöôït quaù noù, baèng caùch gôïi leân moät tieáp caän caùnh chung. Vieäc nhaân hình hoaù vuõ truï vaø nhaân baûn hoaù khoâng gian seõ ñöôïc thöïc hieän trong tình traïng kitoâ, qua moät quan nieäm tieán hoaù vaø tieäm tieán cuûa lòch söû. Nhöng vieäc haønh höông kitoâ seõ khoâng thoaùt khoûi caùc luaät leä ñaïi ñoàng cuûa "vieäc thöû nghieäm khoâng gian" vaø caùc hình thöùc cuûa noù seõ coù caùc daùng veû cuûa taát caû caùc vieäc di chuyeån caàu nguyeän khaùc.
Tuy nhieân, caàn ñeà phoøng caùc quan nieäm ña thaàn hay thôø vaät linh tieàm aån trong ñoù, qua ñoù haàu nhö ngöôøi ta coi caùc ñeàn thaùnh nhö theå laø caùc nôi canh giöõ moät söùc maïnh thaùnh thieâng hay caùc quyeàn löïc cöùu roãi, vaø laøm nhö theå chuùng tham döï vaøo quyeàn löïc thieân linh ñöôïc tích tuï qua caùc bieán coá laï luøng hay caùc bieåu loä thaàn thieâng. Moät ñaøng laø söï bieåu tuôïng maø caùc yeáu toá thieân nhieân traøn ñaày, ñaøng khaùc laø vieäc linh hoaït sieâu nhieân khoâng ñöôïc hieåu nhö moät quyeàn löïc tinh thaàn, nhöng phaûi laø keát quûa cuoäc gaëp gôõ caù nhaân, qua hai cöû chæ chính xaùc laø yù muoán cöùu roãi ñi tröôùc cuûa Thieân Chuùa vaø yù muoán cuûa con ngöôøi, ñöôïc dieãn taû ra qua cöû chæ roäng môû, laéng nghe, hoaùn caûi vaø daán thaân. Nôi choán vaø caùc söï vaät nhö: moà maû, thaùnh tích, hình aûnh, nuùi ñoài, hang hoác, suoái nguoàn vv... do söï dieãn taû phong phuù cuûa chuùng, hay vì chuùng mang ñaày tính caùch lòch söû toân giaùo qua caùc theá kyû nhôø sinh hoaït leã nghi, chuùng trôû thaønh moät trung gian. Muïc ñích cuoäc haønh höông hoaït ñoäng nhö "daáu chæ töôûng nieäm" giuùp gaén lieàn vôùi söï can thieäp cuûa Thieân Chuùa thaønh laäp vaø coøn hieän thöïc ñeå cöû haønh ôn thaùnh cöùu ñoä: ôn thaùnh ñöôïc laøm cho hieän dieän trong cuoäc haønh höông, trong luùc toät ñænh trôû thaønh söï hieäp thoâng. Vôùi caùc minh xaùc treân ñaây chuùng ta coù theå chaáp nhaän caùc yeáu toá thieân nhieân cuõng nhö caùc yeáu toá lòch söû cuûa vieäc haønh höông vaø cuûa ñeàn thaùnh, vaø hieåu caùc lyù do cuûa noù moät caùch toát ñeïp hôn.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)