Caùc Giaùm Muïc Malawi keâu goïi toaøn daân
thay ñoåi naõo traïng ñeå thaêng tieán ñaát nöôùc
Caùc Giaùm Muïc Malawi keâu goïi toaøn daân thay ñoåi naõo traïng ñeå thaêng tieán ñaát nöôùc.
Malawi (Vat. 14-05-2018) - Nhaân kyû nieäm 54 naêm ñoäc laäp ngaøy 29 thaùng 4 naêm 2018 Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Malawi ñaõ coâng boá thö muïc vuï keâu goïi moïi coâng daân thay ñoåi taâm thöùc, taän duïng caùc taøi nguyeân phong phuù cuûa quoác gia ñeå thaêng tieán phaùt trieån vaø ñöa ñaát nöôùc böôùc vaøo moät kyû nguyeân môùi thònh vöôïng, coâng baèng, vaø haïnh phuùc aám no cho moïi ngöôøi.
Thö muïc vuï mang chöõ kyù cuûa 2 Toång giaùm muïc vaø 6 Giaùm Muïc vaø goàm ba chöông. Chöông moät ñeà caäp tôùi söï caáp thieát cuûa moät kyû nguyeân môùi vôùi moät nhaän thöùc thöïc thi daân chuû cao ñoä vôùi taát caû tinh thaàn traùch nhieäm. Chöông hai ñeà caäp tôùi vieäc phuïc vuï xaõ hoäi qua caùc chöông trình y teá, giaùo duïc, phaùt trieån noâng nghieäp kyõ ngheä, caùc cô caáu haï taàng vaø vieäc toân troïng moâi sinh. Chöông ba ñeà caäp tôùi caùc cuoäc baàu cöû vaøo naêm 2019, caùc ñöùc tính caàn thieát cuûa caùc öùng cöû vieân, vaø vieäc thay ñoåi taâm thöùc cuûa ngöôøi daân Malawi.
Coäng hoøa Malawi roäng 118,480 caây soá vuoâng coù 16,3 trieäu daân, ñöôïc ñoäc laäp khoûi Anh quoác naêm 1964. Teân quoác gia laø teân hoà Malawi trong tieáng Bantu cuõng goïi laø Niassa laø hoà lôùn haøng thöù ba cuûa ñaïi luïc Phi chaâu. Treân toång soá daân coù 95% laø goác phi chaâu da ñen goàm nhieàu chuûng toäc khaùc nhau nhö: Nyanja, Yao, Tumbuka, Lomwe, Sena, Tonga, Ngoni, Ngonde. Cuõng coù caùc nhoùm thieåu soá da traéng, ñoâng nhaát laø goác Angloxason, AÙ chaâu vaø AÁn ñoä. Chuûng toäc Chewa laø nhoùm ñoâng nhaát. Tieáng Chewa laø ngoân ngöõ ñöôïc noùi trong toaøn nöôùc. Tuy tieáng Anh laø ngoân ngöõ chính thöùc, nhöng chæ ñöôïc noùi vaø hieåu taïi thuû ñoâ vaø trong caùc thaønh phoá. Treân binh dieän toân giaùo 75% toång soá daân theo Kitoâ giaùo, trong ñoù coù 55% laø tín höõu tin laønh vaø 20% laø tín höõu coâng giaùo, 15% coøn laïi theo Hoài giaùo.
Malawi coù neàn kinh teá döïa treân noâng nghieäp chieám 38.6% toång saûn löôïng quoác gia, cung caáp 80% coâng vieäc laøm vaø 80% vieäc xuaát caûng. Boán saûn phaåm chính laø thuoác laù, cheø, ñöôøng mía vaø baép.
Beân caïnh ñoù laø ñaäu, gaïo, cassava vaø ñaäu phoïng. Môùi ñaây toång thoáng Malawi khuyeán khích daân chuùng canh taùc theâm caùc saûn phaåm khaùc nhö boâng goøn, lyù do laø vì soá ngöôøi huùt thuoác taïi caùc nöôùc taây aâu thuyeân giaûm. Söï kieän Malawi chæ saûn xuaát caùc saûn phaåm noâng nghieäp, vaø khoâng coù caùc quaëng moû khieán cho neàn kinh teá deã bò toån thöông, vì giaù caû thò tröôøng leân xuoáng thaát thöôøng. Ngoaøi ra coøn coù söï kieän caùc cô caáu haï taàng yeáu keùm, trình ñoä trí thöùc cuûa ngöôøi daân coøn thaáp, giôùi treû gaêp khoù khaên trong vieäc ñi du hoïc vaø laøm vieäc taïi nöôùc ngoaøi, naïn gian tham hoái loä lan traøn trong caùc giôùi chöùc chính trò, caùc dòch vuï y teá tuøy thuoäc caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi, cô sôû haï taàng nhö ñöôøng saù, ñieän nöôùc thieáu thoán... taát caû ñeàu laø caùc yeáu toá khieán cho Malawi vaãn khoâng thoaùt khoûi caûnh ngheøo ñoùi vaø chaäm tieán.
Chính trong boái caûnh naøy cuûa ñaát nöôùc caùc Giaùm Muïc Malawi nhaän ñònh raèng: "Keå töø khi ñoäc laäp cho tôùi nay 54 naêm ñaõ qua roài maø nhaân daân Malawi ñaõ khoâng ñaït ñöôïc ñieàu moïi ngöôøi hy voïng. Chuùng toâi ñau buoàn saâu xa ghi nhaän raèng ña soá daân chuùng vaãn coøn ñang quaèn quaïi döôùi gaùnh naëng cuûa ngheøo naøn, doát naùt, beänh taät, ñoùi khaùt vaø moät taâm thöùc meùo moù nghieâm troïng, ñaõ ñöa tôùi tình traïng suy ñoài luaân lyù xaõ hoäi. Chuùng ta coù caùc taøi nguyeân Thieân Chuùa ban taëng nhö moät daân toäc caàn maãn, hoà lôùn thöù ba trong ñaïi luïc Phi chaâu, ñaát ñai phì nhieâu, nuùi non huøng vó, caùc taøi nguyeân thieân nhieân vaø ôn quyù baùu laø neàn hoøa bình maø Malawi ñaõ ñöôïc höôûng ngay töø ngaøy ñoäc laäp. Nhöng muoán coù tieán boä, chuùng ta caàn phaûi thay ñoåi hoaøn toaøn naõo traïng haàu coù theå caûi tieán tình hình.
Tröôùc heát laø suy tö veà tình hình daân chuû sau 25 naêm ñeà ra chính saùch ña ñaûng baèng caùch töï hoûi: "Chuùng ta ñang soáng trong moät neàn daân chuû thöïc söï, hay trong moät cheá ñoä cho pheùp moät ít ngöôøi thöïc thi quyeàn bính vaø höôûng thuï söï giaàu coù cuûa quoác gia gaây thieät thoøi cho ñaïi ña soá daân? Moät trong nuùt thaét phaûi thaùo côûi ñoù laø söï kieän lôïi loäc cuûa laõnh tuï caùc ñaûng phaùi, cuûa ña soá caàm quyeàn hay phe ñoái laäp ñaõ trôû thaønh ñieåm quy chieáu cuûa cung caùch cai trò gaây thieät haïi cho caùc thaønh vieân vaø caùc cöû tri. Chuùng ta khoâng theå chôø ñôïi ñeå cho giôùi laõnh ñaïo boùp ngheït neàn daân chuû vaø thaêng tieán neàn vaên hoùa sôï haõi beân trong chính caùc ñaûng phaùi cuûa hoï, vôùi caùc thaønh vieân baát ngôø trôû thaønh caùc nhaân vaät daân chuû leân caàm quyeàn cai trò ñaát nöôùc. Muïc ñích cuûa chính trò laø thaêng tieán haïnh phuùc cuûa taát caû moïi ngöôøi, chöù khoâng phaûi chæ cuûa nhöõng ngöôøi gaén boù vôùi ngöôøi quyeàn theá thay nhau cai trò.
Trong thö muïc vuï caùc Giaùm Muïc laáy laøm tieác phaûi ghi nhaän raèng töø naêm 1993 ñeán nay ña soá caùc ñaûng phaùi chính trò, neáu khoâng noùi laø taát caû, ñaõ thaát baïi trong vieäc thaêng tieán yù thöùc vaø cung caùch haønh xöû daân chuû giöõa caùc ñaûng phaùi vôùi nhau. Caùc Giaùm Muïc ñaõ trích laïi moät soá ñieàu trong Thö muïc vuï naêm 2008 veà ñeà taøi "Laõnh traùch nhieäm ñoái vôùi töông lai chuùng ta vaø ñoïc hieåu caùc daáu chæ thôøi ñaïi" vaø ghi nhaän tình hình ñaùng buoàn ñang xaûy ra trong caùc ñaûng phaùi chính trò Malawi nhö sau: caùc quyeát ñònh chính ñeàu do laõnh tuï cuûa ñaûng ñònh ñoaït moät mình, vaø ñoâi khi chæ tham khaûo yù kieán vaøi baïn thaân, caùc ngöôøi theo mình hay ngöôøi cuûa boä toäc. Caùc ñaûng phaùi thaát baïi trong vieäc coâng khai thaûo luaän vieäc lieân minh vôùi caùc ñaûng naøo trong caùc cuoäc baàu cöû toång thoáng. Nhieàu laäp tröôøng cuûa ñaûng laø do thuû laõnh ñeà ra, chöù khoâng do yù kieán ñoùng goùp cuûa moïi ngöôøi trong ñaïi hoäi. Caùc ñaïi hoäi ít khi ñöôïc trieäu taäp, hay khi ñöôïc trieäu taäp laïi bò leøo laùi, khoâng coù caùc cuoäc thaûo luaän ñaày ñuû.
Caùc keát quaû baàu cöû thöôøng ñaõ ñöôïc ñònh ñoaït tröôùc. Vieäc löïa choïn caùc öùng vieân cuûa ñaûng thöôøng khoâng coâng khai trong saùng. Caùc vieân chöùc cao cuûa ñaûng ñöôïc höôûng nhieàu öu tieân khieán cho moïi ngöôøi bò töôùc ñoaït. Nhöõng ngöôøi coù quan ñieåm khaùc vôùi haøng laõnh ñaïo ñaûng ñeàu bò baøi tröø, vaø bò coi laø nhöõng keû phaûn boäi vaø luoân luoân ñöôïc goïi vôùi caùc töø töông töï. Coù caùc möu toan boùp ngheït caùc ñaûng phaùi khaùc, mua chuoäc caùc thaønh vieân vaø khoe khoang ñeà baït hoï trong caùc cuoäc dieãn haønh hay tuï hoïp coâng coäng. Chæ ñeà ra caùc chöông trình phaùt trieån trong nhöõng vuøng uûng hoä ñaûng caàm quyeàn. Thieáu söï tieáp noái trong caùc ñöôøng loái chính trò phaùt trieån, vì moãi chính phuû leân naém quyeàn vôùi chöông trình rieâng cuûa mình. Theá roài guoàng maùy chính phuû khoâng phuïc vuï nhaân daân ñuû, maø chæ öu tieân cho nhöõng ngöôøi uûng hoä ñaûng caàm quyeàn maø thoâi. Vaø sau cuøng caùc öùng cöû vieân ñoäc laäp ñöôïc daân chuùng uûng hoä laïi bò khöôùc töø treân bình dieän ñaûng phaùi.
Nhìn vaøo hieän tình chính trò Malawi ngöôøi ta nhaän thaáy khoâng coù daân chuû beân trong caùc ñaûng phaùi cuõng nhö giöõa caùc ñaûng phaùi vôùi nhau. Vieäc toân thôø caù nhaân trong caùc ñaûng phaûi chính trò vaãn tieáp tuïc. Chính vì theá caàn coù söï thay ñoåi naõo traïng hoaøn toaøn, vaø chuùng toâi keâu goïi giôùi laõnh ñaïo moïi ñaûng phaùi chính trò thaêng tieán daân chuû thöïc söï trong caùc ñaûng cuûa mình. Chæ nhö theá chuùng ta môùi coù theå taïo döïng moät neàn daân chuû ñuùng nghóa taïi Malawi.
Ña soá daân Malawi ñaùnh giaù cao caùc ích lôïi cuûa neàn daân chuû, vì noù ñeà cao quyeàn töï do thaønh laäp caùc hieäp hoäi, töï do phaùt bieåu, töï do hoäi hoïp, töï do toân giaùo vaø töï do baùo chí. Nhöng hoï khoâng tin töôûng caùc ñaûng phaùi chính trò vaø giôùi laõnh ñaïo, vì caùc ñaûng phaùi vaø cô caáu chính quyeàn ñaõ lieân tuïc thaát baïi, khoâng coù khaû naêng ñaùp öùng caùc nhu caàu neàn taûng vaø lo laéng an sinh cho nhaân daân coù coâng aên vieäc laøm, nhaø ôû, löông thöïc, ñieän nöôùc, söùc khoûe, giaùo duïc vaø caùc cô caáu haï taàng caàn thieát cho cuoäc soáng xaõ hoäi. Traùi laïi, ngöôøi daân chæ thaáy giôùi laõnh ñaïo vaø caùc ñaûng phaùi lo cho caùc lôïi loäc phe nhoùm, boä toäc cuûa mình. Ñieàu naøy khieán cho ngöôøi daân nghó raèng chính quyeàn hieän höõu khoâng phaûi ñeå lo cho daân vaø cho coâng ích, nhöng chæ ñeå vinh thaân phì gia vaø vô veùt cho chính mình. Neàn daân chuû voâ nghóa, neáu noù khoâng laø duïng cuï ñaùp öùng caùc nhu caàu caáp thieát cuûa ngöôøi daân. Vì theá haøng laõnh ñaïo chính trò caàn phaûi duyeät xeùt laïi caùc cung caùch haønh xöû vaø ñöôøng loái chính trò cuûa mình, vaø söûa ñoåi ñeå taùi chieám söï tin töôûng cuûa quoác daân. Moïi ngöôøi ñeàu phaûi hieåu raèng neàn daân chuû tinh tuùy ñoøi hoûi moïi ngöôøi phaûi coù tinh thaàn traùch nhieäm vaø chu toaøn caùc boån phaän cuûa mình, chöù khoâng phaûi chæ ñoøi hoûi caùc quyeàn lôïi vaø ñaëc aân. Caàn duy trì vieäc phaân bieät roõ raøng caùc quyeàn laäp phaùp, haønh phaùp vaø tö phaùp, vaø thöïc thi Hieán Phaùp quoác gia moät caùch nghieâm minh, lieâm chính.
Trong chöông II cuûa thö muïc vuï caùc Giaùm Muïc Malawi duyeät qua vaøi laõnh vöïc cuï theå trong ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân. Tröôùc heát laø vieäc saên soùc söùc khoûe. Laõnh vöïc y teá taïi Malawi ñang bò khuûng hoaûng naëng neà, vì thieáu caùc nhaân vieân ñöôïc ñaøo taïo tôùi nôi tôùi choán, thieáu caùc loaïi thuoác neàn taûng caàn thieát nhö caùc thuoác choáng ñau vaø thuoác choáng soát reùt röøng, gaêng tay giaûi phaãu, boâng goøn vaø thuoác saùt truøng giaûi phaãu. Theâm vaøo ñoù laø soá caùc baùc só quaù ít, trong khi soá beänh nhaân quaù ñoâng. Tình traïng veä sinh quaù thaáp vaø ngheøo naøn, caùc nhaø thöông chaät choäi thieáu giöôøng vaø vaûi traûi giöôøng vv# Coù nhöõng ngöôøi bieán heä thoáng cung caáp thuoác thaønh moû vaøng khai thaùc cho caùc lôïi nhuaän caù nhaân. Vaø coù caû moät heä thoáng cöôùp boùc taát caû nhöõng gì coù theå ñem laïi tieàn baïc, trong ñoù coù caû caùc nhaân vieân nhaø thöông tö vaø nhaân vieân daân söï cuõng nhö caùc toå chöùc cung caáp thuoác nhaän caû caùc loaïi thuoác ñaõ heát haïn vaø baùn ñi ñeå kieám lôøi. Toaøn heä thoáng y teá Malawi trôû thaønh naïn nhaân cuûa gian tham hoái loä. Caùc beänh nhaân vaø ngöôøi canh giöõ hoï bò baét buoäc trôû thaønh keû aên maøy. Baát cöù gì cuõng phaûi ñuùt loùt tieàn baïc, maëc duø treân lyù thuyeát moïi phuïc vuï ñeàu khoâng maát tieàn. Moïi söï xaûy ra döôùi maét cuûa haøng laõnh ñaïo, nhöng hoï laïi khoâng laøm gì caû ñeå caûi tieán tình traïng toài teä naøy.
Trong laõnh vöïc giaùo duïc tình hình cuõng theâ thaûm khoâng keùm: soá hoïc sinh sinh vieân ñoâng, nhöng thieáu giaùo sö chuyeân moân ñöôïc ñaøo taïo kyõ löôõng, tieàn löông cuûa caùc giaùo chöùc quaù ít, caùc ñieàu kieän phuïc vuï ngheøo naøn, cô caáu haï taàng ngheøo naøn thieáu thoán, thieáu caùc vaät lieäu giaùo duïc, thay ñoåi tröôøng hoïc maø khoâng coù chöông trình rieâng vaø khoâng ñöôïc chuaån bò. Trích laïi thö muïc vuï naêm 2016 caùc Giaùm Muïc Malawi khaúng ñònh raèng giôùi laõnh ñaïo phaûi ñaàu tö nhieàu hôn cho neàn giaùo duïc, neáu muoán cho ñaát nöôùc tieán boä.
Trong laõnh vöïc noâng nghieäp, laø nguoàn lôïi kinh teá chính cuûa Malawi, caùc Giaùm Muïc ghi nhaän tình traïng thieáu heä thoáng cung caáp nöôùc cho muøa maøng, noâng nghieäp tuøy thuoäc vaøo nöôùc möa, thieáu caùc loaïi nguõ coác khaùc nhau, noâng daân quaù ngheøo, giaù saûn xuaát maéc moû, naïn gian tham hoái loä lan traøn, thieáu chöông trình trôï giuùp noâng daân, thieáu thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm cho noâng daân. Quyeàn coù thöïc phaåm ñeå soáng laø quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi. Vì theá chính quyeàn phaûi noã löïc caûi tieán noâng nghieäp theá naøo ñeå ñaát nöôùc coù ñuû löông thöïc, vaø giôùi noâng daân bôùt cô cöïc hôn.
Caùc Giaùm Muïc Malawi cuõng ñeà caäp tôùi laø caùc cô caáu haï taàng caàn thieát cho vieäc phaùt trieån an sinh lieân quan tôùi nhaø ôû, heä thoáng giao thoâng, ñöôøng saù caàu coáng vaø caùc phöông tieän di chuyeån cho daân. ÔÛ ñaây naïn gian tham hoái loä, bao che chính trò, phöông aùn ngheøo naøn vaø thieáu nguoàn taøi chaùnh khieán cho bieát bao nhieâu coâng trình maéc tieàn nhöng dang dôû khoâng hoaøn thaønh. Noù laøm giaàu cho moät thieåu soá, nhöng gaây thieät haïi cho toaøn daân vaø bao theá heä töông lai phaûi traû nôï, maø khoâng ñaùp öùng caùc nhu caàu thöïc tieãn cuûa ngöôøi daân.
54 naêm ñaõ qua roài töø ngaøy ñaát nöôùc ñöôïc ñoäc laäp, nhöng ñaïi ña soá daân Malawi vaãn chöa coù nöôùc trong laønh ñeå uoáng, chöa coù caùc ñieàu kieän soáng veä sinh, chöa coù ñieän vaø heä thoáng löu thoâng, ñöôøng saù saïch seõ, nhaø ôû khang trang. Traùi laïi, hoï vaãn phaûi soáng trong caûnh ngheøo tuùng vaø baàn cuøng nhö oâng Ladaro, trong khi moät thieåu soá trong ñoù coù haøng laõnh ñaïo soáng sang giaàu nhö laõo phuù hoä trong Phuùc AÂm. Hoá saâu ngaên caùch giöõa ñaïi ña soá daân ngheøo vaø thieåu soá giaàu ngaøy caøng gia taêng. Thieåu soá giaàu ñöôïc höôûng moïi ñaëc aân ñaêc lôïi trong cuoäc soáng: töø xe coä tôùi nhaø ôû, giaùo duïc saên soùc söùc khoûe vaø nhieàu quyeàn lôïi khaùc nöõa hoaøn toaøn mieãn phí.
Vaán ñeà cuoái cuøng laø oâ nhieãm moâi sinh gaén lieàn vôùi khoaûng caùch ngaøy caøng xa giöõa ngöôøi giaàu vaø daân ngheøo. Moâi sinh laø nguoàn lôïi ñem laïi raát nhieàu lôïi nhuaän. Vì theá vieäc khai thaùc vaø taøn phaù röøng Chikangawa ñem laïi lôïi nhuaän cho giôùi giaàu, nhöng gaây oâ nhieãm ñeå laïi caùc haäu quaû tieâu cöïc treân thieân nhieân vaø ñôøi soáng cuûa daân ngheøo.
Trong chöông 3 thö muïc vuï cuûa caùc Giaùm Muïc Malawi höôùng tôùi caùc cuoäc baàu cöû naêm 2019, keâu goïi toaøn daân thay ñoåi taâm thöùc, vaø bieát löïa choïn caùc chính trò gia taøi ñöùc ñeå baét ñaàu moät kyû nguyeân môùi cho quoác gia. Caùc öùng cöû vieân phaûi coù cuoäc soáng lieâm chính, bieát lo cho coâng ích, yeâu nöôùc, thöông daân, coù tinh thaàn phuïc vuï, cöông nghò, bieát toân troïng luaät leä, khoâng thieân vò, vöôït leân treân caùc lôïi loäc cuûa boä toäc vuøng mieàn vaø ñaûng phaùi phe nhoùm chính trò, khoâng tham quyeàn coá vò, vaø bieát kính sôï Thieân Chuùa.
Ñeå phaùt trieån vaø thaêng tieán quoác gia moïi ngöôøi daân Malawi phaûi yù thöùc traùch nhieäm chung xaây moät xaõ hoäi môùi thöïc söï daân chuû, coâng baèng, vaên minh, toân troïng nhaân quyeàn vaø thaêng tieán ñaát nöôùc.
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)