Baøi giaûng cuûa cha Cantalamessa
trong Phuïng Vuï Suy Toân Thaùnh Giaù
ngaøy Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh
Baøi giaûng cuûa cha Cantalamessa trong Phuïng Vuï Suy Toân Thaùnh Giaù ngaøy Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh 30/03/2018 taïi Vatican.
Roma (VietCatholic News 30-03-2018) - Luùc 5 giôø chieàu ngaøy thöù Saùu 30 thaùng Ba naêm 2018, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ chuû söï buoåi Phuïng Vuï Suy Toân Thaùnh Giaù ngaøy Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh taïi Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ.
Tröôùc söï hieän dieän cuûa gaàn 9 ngaøn tín höõu, hôn 40 Hoàng Y vaø 50 Giaùm Muïc trong giaùo trieàu Roâma, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ naèm phuû phuïc tröôùc baøn thôø chính Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ, tröôùc khi môû ñaàu vôùi lôøi nguyeän, xin Chuùa nhôù laïi loøng töø bi vaø ñoaùi thöông, baûo veä gia ñình maø Chuùa Kitoâ, Con Chuùa, ñaõ khai maïc maàu nhieäm vöôït qua cho hoï trong maùu cuûa Ngöôøi.
Sau baøi thöông khoù, cha Raniero Cantalamessa, giaûng thuyeát vieân phuû Giaùo Hoaøng, ñaõ trình baøy vôùi Ñöùc Thaùnh Cha, giaùo trieàu Roâma vaø coäng ñoaøn baøi chia seû cuûa ngaøi nhö sau:
"Khi ñeán gaàn Ñöùc Gieâsu vaø thaáy Ngöôøi ñaõ cheát, hoï khoâng ñaùnh giaäp oáng chaân Ngöôøi. Nhöng moät ngöôøi lính laáy giaùo ñaâm vaøo caïnh söôøn Ngöôøi. Töùc thì, maùu cuøng nöôùc chaûy ra. Ngöôøi xem thaáy vieäc naøy ñaõ laøm chöùng, vaø lôøi chöùng cuûa ngöôøi aáy xaùc thöïc; vaø ngöôøi aáy bieát mình noùi söï thaät ñeå cho caû anh em nöõa cuõng tin" (Ga 19: 33-35).
Khoâng ai coù theå thuyeát phuïc chuùng ta raèng lôøi chöùng long troïng naøy khoâng ñuùng vôùi söï thaät lòch söû, raèng ngöôøi noùi raèng oâng ñaõ ôû ñoù vaø thaáy ñieàu naøy thöïc söï ñaõ khoâng coù ôû ñoù vaø khoâng nhìn thaáy gì. Taùc giaû ñaët heát söï trung thöïc cuûa mình ra ñeå laøm chöùng trong tröôøng hôïp naøy. Treân ñoài Canveâ, döôùi chaân thaäp giaù, laø meï cuûa Chuùa Gieâsu vaø beân caïnh baø, coù "moân ñeä maø Chuùa Gieâsu yeâu thöông". Chuùng ta coù chöùng taù cuûa moät chöùng nhaân maét thaáy tai nghe!
Taùc giaû "ñaõ thaáy" khoâng chæ nhöõng gì xaûy ra nhö moïi ngöôøi thaáy, nhöng trong aùnh saùng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn sau Leã Vöôït Qua, taùc giaû cuõng thaáy ñöôïc caû yù nghóa cuûa nhöõng gì ñaõ xaûy ra: trong khoaûnh khaéc naøy, Chieân Con thaät cuûa Thieân Chuùa ñaõ bò hieán teá vaø yù nghóa cuûa leã Vöôït Qua xöa ñaõ ñöôïc öùng nghieäm; Chuùa Kitoâ treân thaäp töï giaù laø ñeàn thôø môùi cuûa Thieân Chuùa maø töø caïnh söôøn ngöôøi, nhö tieân tri Ezekiel tieân ñoaùn (47: 1ff), ñaõ tuoân traøo nöôùc haèng soáng; thaàn khí maø Ngaøi ñaõ trao ra luùc truùt hôi thôû sau cuøng ñaõ baét ñaàu söï saùng taïo môùi, nhö thuôû khai sinh laäp ñòa "Thaàn khí cuûa Thieân Chuùa", lô löûng treân maët nöôùc, ñaõ bieán ñoåi söï hoãn loaïn thaønh vuõ truï. Gioan ñaõ hieåu yù nghóa cuûa nhöõng lôøi cuoái cuøng cuûa Chuùa Gieâsu: "Theá laø ñaõ hoaøn taát" (xem Ga 19:30).
Nhöng chuùng ta coù theå töï hoûi mình taïi sao laïi coù söï taäp trung voâ haïn vaøo yù nghóa thaäp giaù cuûa Chuùa Kitoâ? Taïi sao moät Ðaáng bò ñoùng ñinh hieän dieän cuøng khaép trong caùc nhaø thôø cuûa chuùng ta, treân caùc baøn thôø, vaø ôû moïi nôi caùc Kitoâ höõu thöôøng lui tôùi?
Coù ngöôøi cho raèng moät chìa khoùa ñeå hieåu ñöôïc maàu nhieäm Kitoâ Giaùo, laø Thieân Chuùa toû mình ra theo caùch "sub contraria specie", nghóa laø döôùi moät hình thöùc traùi ngöôïc laïi vôùi thöïc taïi cuûa mình: Chuùa cho thaáy söùc maïnh cuûa Ngaøi trong söï yeáu ñuoái, söï khoân ngoan trong söï ngu xuaån, söï giaøu coù trong caûnh ngheøo heøn.
Tuy nhieân, chìa khoùa naøy khoâng aùp duïng cho thaäp giaù. Treân thaäp töï giaù, Thieân Chuùa toû ra mình ra moät caùch "sub propria specie", nghóa laø Chuùa maïc khaûi chính mình cho chuùng ta nhö Ngaøi thöïc söï laø, trong thöïc taïi gaàn guõi vaø thöïc teá nhaát cuûa Ngöôøi. "Thieân Chuùa laø tình yeâu", Gioan vieát (1 Ga 4:10), moät tình yeâu daâng hieán, moät tình yeâu bao goàm trong söï töï hieán, vaø chæ treân thaäp töï giaù maø khaû naêng töï hieán voâ haïn cuûa Thieân Chuùa môùi bieåu loä heát chieàu daøi cuûa noù. "Ngöôøi vaãn yeâu thöông nhöõng keû thuoäc veà mình coøn ôû theá gian, vaø Ngöôøi yeâu thöông hoï ñeán cuøng." (Ga 13:1); "Thieân Chuùa yeâu theá gian ñeán noãi ñaõ ban nghóa laø leân aùn töû, Con duy nhaát cuûa Ngaøi" (Ga 3:16); "Con Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ yeâu meán toâi vaø hieán maïng vì toâi" (Gal 2:20).
Naêm nay, naêm maø Giaùo hoäi seõ toå chöùc moät Thöôïng Hoäi ñoàng veà Thanh nieân vaø ñaët ra muïc tieâu laø ñöa hoï vaøo vò trí trung taâm trong quan taâm muïc vuï cuûa Giaùo Hoäi, söï hieän dieän treân ñoài Calveâ cuûa moân ñeä maø Chuùa Gieâsu yeâu thöông coù moät söù ñieäp ñaëc bieät. Chuùng ta coù moïi lyù do ñeå tin raèng Gioan ñaõ gia nhaäp vôùi Chuùa Gieâsu trong thôøi thanh nieân. Ñoù thöïc söï laø moät tình yeâu. Moïi thöù khaùc ñoät nhieân ñöùng ôû vò trí thöù hai. Ñoù laø moät cuoäc gaëp gôõ hieän sinh "caù vò". Trong khi trung taâm suy nghó cuûa thaùnh Phaoloâ laø coâng vieäc cuûa Chuùa Gieâsu - nghóa laø maàu nhieäm vöôït qua cuûa caùi cheát vaø söï soáng laïi cuûa Ngaøi - thì doøng suy nghó cuûa thaùnh Gioan ñaët trung taâm nôi baûn ngaõ, nôi con ngöôøi cuûa Chuùa Gieâsu. Ñaây laø nguoàn goác cuûa taát caû caùc caâu noùi "Ta laø" vôùi coäng höôûng thaàn thaùnh ñöôïc nhaéc ñeán nhieàu laàn trong Tin Möøng cuûa ngaøi: "Ta laø ñöôøng, laø söï thaät, vaø laø söï soáng"; "Ta laø cöûa"; ñôn giaûn "Ta laø"
Gioan haàu nhö chaéc chaén laø moät trong hai moân ñeä cuûa thaùnh Gioan Taåy Giaû khi Chuùa Gieâsu xuaát hieän taïi nôi thaùnh Gioan laøm pheùp röûa vaø ñaõ ñi theo Ngöôøi. Khi hoï hoûi, "Thöa thaày, thaày ôû ñaâu?" Chuùa Gieâsu ñaùp: "Haõy ñeán vaø xem. Hoï ñaõ ñeán xem choã Ngöôøi ôû, vaø ôû laïi vôùi Ngöôøi ngaøy hoâm aáy. Luùc ñoù vaøo khoaûng giôø thöù möôøi" (Ga 1: 35-39). Giôø ñoù ñaõ quyeát ñònh cuoäc ñôøi cuûa Gioan, vaø anh khoâng bao giôø queân noù.
Trong naêm nay, thaät laø phuø hôïp ñeå chuùng ta coá gaéng khaùm phaù cuøng vôùi nhöõng ngöôøi treû nhöõng gì Ñöùc Kitoâ mong ñôïi nôi hoï, nhöõng gì hoï coù theå coáng hieán cho Giaùo Hoäi vaø xaõ hoäi. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng nhaát laø moät caùi gì ñoù khaùc hôn nöõa: ñoù laø giuùp nhöõng ngöôøi treû tuoåi hieåu nhöõng gì Chuùa Gieâsu mang ñeán cho hoï. Gioan ñaõ khaùm phaù ra ñieàu naøy trong khi ôû cuøng Ngaøi, ñoù laø "söï ñaày traøn nieàm vui" vaø "cuoäc soáng sung maõn". Chuùng ta haõy laøm sao ñeå trong taát caû caùc dieãn töø veà thanh thieáu nieân vaø nhöõng ngöôøi treû tuoåi, lôøi môøi goïi chaân thaønh cuûa Ñöùc Thaùnh Cha trong toâng huaán Nieàm Vui Phuùc AÂm ñöôïc vang voïng nhö nhöõng lôøi döôùi ñaây:
"Toâi môøi goïi taát caû Kitoâ höõu, ôû moïi nôi, vaøo khoaûnh khaéc naøy, haõy canh taân moät cuoäc gaëp gôõ caù vò vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, hoaëc ít nhaát laø moät söï côûi môû ñeå cho Ngöôøi coù theå gaëp ñöôïc hoï; Toâi yeâu caàu taát caû caùc baïn laøm ñieàu naøy khoâng meät moûi moãi ngaøy. Ñöøng ai nghó raèng lôøi môøi goïi naøy khoâng daønh cho mình, vì khoâng ai bò loaïi tröø khoûi nieàm vui ñöôïc Chuùa mang ñeán (Toâng huaán Nieàm Vui Phuùc AÂm, soá 3).
Gaëp gôõ Chuùa Kitoâ moät caùch caù vò vaãn coøn laø ñieàu coù theå trong cuoäc soáng hoâm nay vì Ngöôøi ñaõ soáng laïi; Ngöôøi ñang soáng, khoâng phaûi laø moät nhaân vaät cuûa quaù khöù. Moïi thöù ñeàu coù theå sau cuoäc gaëp gôõ caù vò naøy; traùi laïi, khi khoâng coù cuoäc gaëp gôõ ñoù, khoâng coù gì oån ñònh hoaëc laâu daøi.
Beân caïnh taám göông laø cuoäc ñôøi cuûa ngaøi, Thaùnh Gioan Thaùnh Söû cuõng ñaõ ñeå laïi moät thoâng ñieäp baèng vaên baûn cho nhöõng ngöôøi treû tuoåi. Trong thö Thöù Nhaát cuûa ngaøi, chuùng ta ñoïc thaáy nhöõng lôøi laøm rung ñoäng töø nhöõng baäc cao nieân cho ñeán nhöõng ngöôøi treû trong caùc giaùo ñoaøn maø ngaøi thaønh laäp:
"Hôõi caùc baïn treû, toâi ñaõ vieát cho anh em: anh em laø nhöõng ngöôøi maïnh meõ; lôøi Thieân Chuùa ôû laïi trong anh em vaø anh em ñaõ thaéng aùc thaàn. Anh em ñöøng yeâu theá gian vaø nhöõng gì ôû trong theá gian." (1Ga 2: 14-15)
Theá giôùi maø chuùng ta ñöøng meâ say, caùi theá giôùi maø chuùng ta ñöøng chieàu theo, nhö chuùng ta bieát, khoâng phaûi laø theá giôùi ñöôïc taïo ra vaø yeâu meán bôûi Thieân Chuùa; hay laø theá giôùi cuûa nhöõng ngöôøi maø chuùng ta phaûi luoân luoân ñi ra ñeå gaëp gôõ hoï, ñaëc bieät laø ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ngöôøi ôû giai taàng thaáp nhaát cuûa xaõ hoäi. "Hoøa vaøo" vôùi theá giôùi ñau khoå vaø bò gaït ra ngoaøi leà naøy, moät caùch nghòch lyù, laïi chính laø caùch toát nhaát ñeå "caùch ly" chuùng ta khoûi theá giôùi bôûi vì noù coù nghóa laø ñi theo höôùng maø theá giôùi ñang muoán boû chaïy caøng xa caøng toát. Noù coù nghóa laø taùch chuùng ta khoûi chính nguyeân taéc "ñaët mình laø trung taâm" ñang thoáng trò theá giôùi naøy.
Khoâng, theá giôùi chuùng ta ñöøng meâ say laø caùi gì ñoù khaùc; ñoù laø caùi theá giôùi sau khi ñaõ bò thoáng trò bôû Satan vaø toäi loãi, bôûi "quyeàn löïc treân khoâng trung", nhö Thaùnh Phaoloâ ñaõ goïi trong thö EÂpheâsoâ (2: 1-2). Caùi theá giôùi ñoù ñang ñoùng moät vai troø quyeát ñònh trong dö luaän, vaø ngaøy nay noù ñuùng laø moät quyeàn löïc treân khoâng trung theo nghóa ñen bôûi vì noù lan truyeàn qua voâ haïn caùc phöông theá ñieän töû thoâng qua soùng ñieän töø. Moät nhaø vaên noåi tieáng vieát raèng quyeàn löïc naøy "cao ñoä vaø maïnh meõ ñeán noãi khoâng moät caù nhaân naøo coù theå thoaùt khoûi. Noù ñöôïc coi laø moät tieâu chuaån ñöôïc maëc nhieân coâng nhaän. Haønh ñoäng, suy nghó hoaëc noùi naêng ngöôïc laïi vôùi tinh thaàn naøy ñöôïc coi laø ngôù ngaån hoaëc thaäm chí laø sai laàm vaø phaïm toäi. Chính trong tinh thaàn naøy maø con ngöôøi ngaøy nay gaëp gôõ theá giôùi vaø caùc söù vuï, nghóa laø hoï ñoùn nhaän theá giôùi maø caùi tinh thaàn naøy trình baøy vôùi hoï"[1]
Ñaây laø nhöõng gì chuùng ta goïi laø söï thích nghi vôùi tinh thaàn cuûa thôøi ñaïi, noùi vaén taét laø söï phuø hôïp. Moät tín höõu thi só lôùn trong theá kyû vöøa qua, laø T. S. Eliot, ñaõ vieát ba caâu noùi nhieàu hôn caû nhöõng quyeån saùch: "Trong moät theá giôùi cuûa nhöõng keû troán chaïy / Ngöôøi ñi ngöôïc chieàu / Seõ ñöôïc coi laø ñang troán chaïy." [2]
Caùc Kitoâ höõu treû thaân meán, neáu caùc baïn cho pheùp moät oâng laõo nhö Gioan noùi chuyeän tröïc tieáp vôùi caùc baïn, thì toâi ñaây seõ khuyeân caùc baïn: haõy laø nhöõng ngöôøi ñi ngöôïc chieàu! Haõy coù can ñaûm ñeå ñi ngöôïc doøng! Caùi höôùng ngöôïc chieàu naøy ñoái vôùi chuùng ta khoâng phaûi laø moät nôi choán nhöng laø moät con ngöôøi; chính laø Chuùa Gieâsu, baïn cuûa chuùng ta, vaø laø Ñaáng Cöùu Chuoäc cuûa chuùng ta.
Moät nhieäm vuï vaø laø moät söù meänh ñöôïc ñaëc bieät uûy thaùc cho caùc baïn: laø haõy giaûi cöùu tình yeâu cuûa con ngöôøi khoûi söï troâi daït bi thaûm ñaõ ñöa ñeán choã: tình yeâu khoâng coøn laø moùn quaø trao ban baûn thaân maø chæ laø söï chieám ñoaït ngöôøi khaùc moät caùch thöôøng khi baïo löïc vaø ñoäc ñoaùn. Thieân Chuùa töï toû mình treân thaäp töï giaù nhö agape, tình yeâu töï hieán.
Nhöng tình yeâu töï hieán khoâng bao giôø taùch rôøi khoûi tình aùi, khoâng taùch khoûi moät tình yeâu chaøo ñoùn, theo ñuoåi, mong muoán, vaø vui möøng khi ñöôïc yeâu thöông. Thieân Chuùa khoâng nhöõng chæ thöïc thi "loøng baùc aùi" khi yeâu thöông chuùng ta, nhöng Ngaøi cuõng mong muoán chuùng ta; trong suoát Kinh thaùnh, Ngöôøi toû mình ra nhö moät ngöôøi phoái ngaãu yeâu thöông vaø ghen tuoâng. Tình yeâu cuûa Ngaøi cuõng laø thöù "tình aùi" theo nghóa cao quyù cuûa töø ñoù. Ñaây laø nhöõng gì Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI giaûi thích trong thoâng ñieäp Deus Caritas, Thieân Chuùa laø tình yeâu, cuûa ngaøi:
Tình yeâu ham muoán vaø tình yeâu ban taëng - moät thöù tình yeâu "ñi leân" vaø moät thöù tình yeâu "ñi xuoáng" khoâng bao giôø taùch bieät nhau. Nieàm tin theo Thaùnh Kinh khoâng taïo neân moät theá giôùi song song beân caïnh hay moät theá giôùi nghòch laïi vôùi hieän töôïng nguyeân thuûy cuûa con ngöôøi laø tình yeâu, nhöng ñoùn nhaän con ngöôøi troïn veïn, can thieäp vaøo söï tìm kieám tình yeâu cuûa hoï ñeå thanh luyeän vaø töø ñoù khai môû cho hoï nhöõng chieàu kích môùi. (soá 7-8)
Ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà töø boû nhöõng nieàm vui cuûa tình yeâu, söï thu huùt vaø ham muoán, nhöng laø bieát phaûi laøm sao keát hieäp ñöôïc tình yeâu ham muoán vaø tình yeâu ban taëng thaønh moät mong muoán cho nhau, thaønh moät khaû naêng trao ban chính mình cho ngöôøi khaùc, trong khi nhôù laïi lôøi thaùnh Phaoloâ vieän daãn moät caâu noùi cuûa Chuùa Gieâsu "Cho thì coù phuùc laø nhaän" (Coâng vuï 20:35).
Tuy nhieân, khaû naêng naøy khoâng xaûy ñeán moät sôùm moät chieàu. Caàn phaûi chuaån bò chính mình ñeå trôû neân moät moùn quaø toång theå cuûa baûn thaân mình cho moät sinh vaät khaùc trong hoân nhaân, hoaëc cho Thieân Chuùa trong ñôøi soáng taän hieán, baét ñaàu baèng caùch trao ra nhöõng moùn quaø laø thôøi gian, nuï cöôøi cuûa caùc baïn, vaø thôøi gian trong cuoäc soáng daønh cho gia ñình, giaùo xöù, vaø caùc coâng vieäc tình nguyeän. Ñaây laø ñieàu maø raát nhieàu baïn ñaõ laëng leõ laøm.
Treân thaäp giaù, Chuùa Gieâsu khoâng chæ ñöa ra cho chuùng ta moät ví duï veà tình yeâu töï hieán ñeán cuøng; Ngöôøi cuõng ban aân suûng cho chuùng ta ñeå coù theå thöïc hieän tình yeâu aáy ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Nöôùc vaø maùu chaûy ra töø caïnh söôøn Ngaøi tuoân ñeán chuùng ta hoâm nay qua caùc bí tích cuûa Hoäi Thaùnh, qua Lôøi Chuùa, vaø thaäm chí qua vieäc ñôn thuaàn laø nhìn vaøo Ñaáng bò Ñoùng Ñinh trong ñöùc tin. Moät ñieàu cuoái cuøng Gioan ñaõ nhìn thaáy moät caùch tieân tri döôùi caây thaäp töï: nhöõng ngöôøi nam vaø nöõ cuûa moïi thôøi ñaïi vaø moïi nôi seõ höôùng maét nhìn leân "Ñaáng ñaõ bò ñaâm thaâu qua" vaø khoùc loùc vôùi nhöõng gioït leä aên naên vaø ñöôïc uûi an (xem Ga 19:37 vaø Zac 12: 10). Chuùng ta haõy hieäp cuøng hoï trong nhöõng leã nghi phuïng vuï tieáp theo.
- - - - - -
[1] Heinrich Schlier, Principalities and Powers in the New Testament (New York: Herder and Herder, 1961), pp. 31-32.
[2] T. S. Eliot, Family Reunion, Part II, sc. 2, in The Complete Plays of T. S. Eliot (New York: Houghton Mifflin Harcourt, 2014), p.110.
J.B. Ñaëng Minh An dòch