Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø Boä Chính Trò,
hay Ngoaïi Giao cuûa Toøa Thaùnh Vôùi Trung Hoa
Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø Boä Chính Trò, hay Ngoaïi Giao cuûa Toøa Thaùnh Vôùi Trung Hoa.
Roma (VietCatholic News 09-03-2018) - Trong moät baøi caùch nay maáy ngaøy, chuùng toâi coù vieát veà caùch tôø Nöõu Öôùc Thôøi Baùo töôøng thuaät vaø bình luaän moät caùch khoâng ñöôïc laïc quan laém veà lieân heä giöõa Toøa Thaùnh vaø Vatican hieän nay. Taïp Chí Foreign Affairs , moät taäp san ñaõ coù töø naêm 1922 cuûa toå chöùc baát vuï lôïi Hoäi Ñoàng Lieân Heä Nöôùc Ngoaøi (Council of Foreign Relations) coù caùi nhìn bình thaûn hôn ñoái vôùi töông lai moái lieân heä naøy.
Thöïc vaäy, kyù giaû Victor Gaetan, ngöôøi chuyeân vieát veà ñeà taøi naøy cuûa tôø taäp san, thaùng Ba naêm 2016, coù baøi töïa nhö treân. Trong baøi baùo naøy, Gaetan cho raèng: Ñöùc Phanxicoâ ñang ñeå maét tôùi Trung Hoa. Keå töø naêm 1951, Vatican khoâng coù lieân heä chính thöùc naøo vôùi Baéc Kinh, laø cheá ñoä luoân ngaên caám aûnh höôûng cuûa ngoaïi quoác ñoái vôùi toân giaùo. Nhöng moái lieân heä coù leõ saép söûa coù thay ñoåi. Moïi töôøng thuaät ñeàu cho raèng moät ñoät phaù ngoaïi giao giöõa Trung Hoa vaø Vatican saép dieãn ra ngay trong naêm 2016, baát chaáp coù nhöõng gia taêng ñaøn aùp choáng laïi caùc giaùo hoäi Kitoâ Giaùo ôû 1 soá tænh trong thôøi gian naøy.
Vaán ñeà chính coøn laïi laø lieäu Chuû Tòch Trung Quoác, Taäp Caån Bình, coù saün loøng nhöôïng boä moät soá quyeàn haønh cho Toøa Thaùnh hay khoâng. Cuoäc tranh luaän haøng ñaàu giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Trung Hoa hieän ñang quay höôùng veà vai troø cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng trong vieäc chaáp nhaän caùc giaùm muïc ñòa phöông. Taäp coâng khai nhaán maïnh tôùi giaùo hoäi "yeâu nöôùc" do chính phuû kieåm soaùt, coøn Vatican thì chuû tröông raèng, laø ngöôøi keá nhieäm cuûa Thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Giaùo Hoaøng phaûi coù khaû naêng boå nhieäm caùc giaùm muïc ñeå duy trì thaåm quyeàn toâng truyeàn vaø söï hôïp nhaát hoaøn caàu.
Giaûi phaùp cuûa Toøa Thaùnh ñoái vôùi cuoäc tranh luaän xem ra gioáng nhö moái lieân heä cuûa hoï vôùi caùc nöôùc Coäng Saûn thôøi Chieán Tranh Laïnh luùc hoï ñaït ñöôïc moät taïm öôùc (modus vivendi) vôùi caùc cheá ñoä voâ thaàn lieân quan ñeán vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc vaø töï do toân giaùo haïn cheá baát chaáp caùc va chaïm lieân tieáp giöõa ñoâi beân.
Taäp, cuõng theá, xem ra ñaõ coù saün giaûi phaùp trong ñaàu. Naêm 2013, vieäc oâng saün loøng baét tay vôùi Giaùo Hoäi Chính Thoáng Nga ôû Baéc Kinh, vaø ñeán thaêm Thöôïng Phuï Kirill ôû Maïc Tö Khoa naêm 2015, cho thaáy caáp laõnh ñaïo Trung Hoa coù theå meàm deûo trong luaät leä ñoái vôùi aûnh höôûng ngoaïi quoác, nhaát laø vì coù ñuû chöùng côù cho thaáy vieäc tham döï nhaø thôø khoâng heà giaûm suùt vaø bò ngaên trôû. Baát chaáp chuû nghóa voâ thaàn cuûa Ñaûng Coäng Saûn Trung Hoa vaø caùc coá gaéng taøn baïo cuûa Mao trong vieäc queùt saïch ñöùc tin thôøi Caùch Maïng Vaên Hoùa, vieäc thôø phöôïng cuûa Kitoâ Giaùo ñaõ buøng phaùt ôû luïc ñòa, khieán con soá tín höõu vaøo khoaûng 4 trieäu vaøo naêm 1949 ñaõ taêng leân tôùi hôn 70 trieäu hieän nay trong ñoù, coù khoaûng 20,000 tín höõu Chính Thoáng vaø 12 trieäu tín höõu Coâng Giaùo.
Taäp, leõ dó nhieân, muoán phuïc hoài aûnh höôûng cuûa tö töôûng Khoång Töû nhö laø thaønh phaàn cuûa chöông trình quoác gia nhaèm khaéc saâu caùc giaù trò truyeàn thoáng, nhöng hôn 3 thaäp nieân sau khi chính phuû Trung Hoa chaám döùt cuoäc Caùch Maïng Vaên Hoùa, moät thöù baøi tröø toân giaùo, ñieàu khoâng theå laøm ñöôïc laø vaën ngöôïc kim ñoàng hoà. Theá ñöùng cuûa Giaùo Hoäi trôû neân maïnh meõ hôn tröôùc nhieàu vì 3 lyù do sau ñaây. Thöù nhaát, vieäc phaùt trieån khoâng lay chuyeån ñöôïc cuûa Kitoâ Giaùo ñaõ ñaët leân Baéc Kinh nhieàu aùp löïc khieán hoï phaûi tìm ñöôøng thoûa hieäp, vaø haøng thaäp nieân aâm thaàm coá gaéng ñaõ ñaët Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaøo theá thöông löôïng ñeå ñöôïc nhìn nhaän. Thöù hai, Hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc do Nhaø Nöôùc kieåm soaùt ñaõ uûng hoä Ñöùc Phanxicoâ vaø ñaõ baét ñaàu vaän ñoäng ñeå coù 1 thoûa thuaän. Vaø cuoái cuøng, Vatican vaãn coøn lieân heä ngoaïi giao vôùi Ñaøi Loan, khieán Baéc Kinh böïc mình, nhöng ñaây laø laù baøi maïnh ñeå thöông löôïng.
Caùc muïc töû giaû vaø caùc giaùm muïc baát hôïp phaùp
Giöõa naêm 1966 vaø 1976, caùc nhaø caàm quyeàn Trung Hoa ngaên caám toân giaùo, khieán moïi vieäc thôø phöôïng trôû thaønh "haàm truù". Theá nhöng Kitoâ Giaùo vaãn soáng coøn vaø töø ñoù phaùt trieån nhanh choùng. Naêm 1979, nhieàu nhaø thôø vaø ñeàn thôø ñöôïc môû cöûa laïi, vaø trong ít naêm sau ñoù, caùc muïc sö vaø linh muïc ñöôïc trôû veà töø traïi lao ñoäng hoaëc giam taïi nhaø ñeå laõnh ñaïo caùc coäng ñoàng tín höõu trôû laïi. Vôùi vieäc nhaán maïnh môùi meû tôùi phaùt trieån kinh teá vaø hieän ñaïi hoùa, chính phuû Trung Hoa nhaát quyeát cho raèng kieåm soaùt toân giaùo höõu hieäu hôn laø ñaøn aùp noù.
Hieán phaùp Trung Hoa naêm 1982 baûo veä "sinh hoaït toân giaùo bình thöôøng" mieãn laø ngöôøi thôø phöôïng phuø hôïp vôùi moät trong 5 toå chöùc ñöôïc nhaø nöôùc thöøa nhaän thuoäc Phaät Giaùo, Coâng Giaùo, Hoài Giaùo, Kitoâ Giaùo Theä Phaûn, vaø Laõo Giaùo môùi ñöôïc thieát laäp trong thaäp nieân 1950. Caùc nhaø thôø vaø ñeàn thôø thuoäc laõnh vöïc chính thöùc phaûi ñaêng kyù vaø chòu söï kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc; nhieàu coäng ñoàng tín höõu quyeát ñònh chaáp nhaän nguy hieåm, thaäm chí tuø toäi, ñeå duy trì söï ñoäc laäp cuûa mình.
Vieäc thôø phöôïng cuûa Kitoâ Giaùo buøng phaùt ôû luïc ñòa, khieán con soá khoaûng 4 trieäu tín höõu naêm 1949 leân ñeán con soá hôn 70 trieäu hieän nay.
Trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, caùc lieân heä giöõa caùc giaùo hoäi chính thöùc vaø caùc giaùo hoäi haàm truù ñaëc bieät coù tính kình choáng nhau trong caùc thaäp nieân ñaàu cuûa cheá ñoä Coäng Saûn. Hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc Trung Hoa ñöôïc thaønh laäp naêm 1957 nhö moät giaùo hoäi bò nhaø nöôùc kieåm soaùt, khoâng coù söï chaáp thuaän cuûa Vatican. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII moâ taû caùc giaùm muïc do Hoäi Yeâu Nöôùc taán phong laø "caùc muïc töû giaû" töï ñoäng bò tuyeät thoâng. Caùc giaùm muïc vaø linh muïc loaïi naøy laø nhaân vieân nhaø nöôùc, thöôøng bò tín höõu khinh bæ. Vieäc Baéc Kinh naèng naëc ñoøi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo phaûi chòu ñòa phöông kieåm soaùt vaø ñoäc laäp khoûi aûnh höôûng beân ngoaøi tröïc tieáp maâu thuaãn vôùi caùc chuû tröông chính vaø vieäc cai trò Giaùo Hoäi: trong chuoãi lieân tuïc coù töø thôøi Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñöùc Giaùo Hoaøng coù thaåm quyeàn boå nhieäm caùc giaùm muïc, nhöõng vò laõnh ñaïo giaùo hoäi taïi caùc ñòa phöông khaép theá giôùi nhöng phuùc trình cho Toøa Thaùnh.
Vôùi thôøi gian, söï chia reõ saéc neùt giöõa ngöôøi Coâng Giaùo yeâu nöôùc vaø haàm truù môø nhaït daàn, nhaát laø töø ngaøy Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñíctoâ XVI vieát laù thö muïc vuï naêm 2007 keâu goïi coù söï tha thöù giöõa caùc coäng ñoàng do nhaø nöôùc kieåm soaùt vaø caùc coäng ñoàng khoâng ñaêng kyù nhaèm "giuùp moïi ngöôøi Coâng Giaùo lôùn leân trong söï hôïp nhaát". Nôi maø vieäc thöøa nhaän Toøa Thaùnh vaãn tieáp tuïc ñöôïc baøn caõi laø caùc linh muïc vaø giaùm muïc. Hai naêm tröôùc ñaây, khi chuûng vieän chính thöùc ôû Baéc Kinh loan baùo leã maõn khoùa seõ do moät giaùm muïc baát hôïp phaùp cöû haønh, thì caû lôùp taåy chay leã maõn khoùa cuûa hoï. Cuõng taïi chuûng vieän naøy naêm 2000, khi Hoäi Yeâu Nöôùc taán phong 5 giaùm muïc maø khoâng coù söï ñoàng yù cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, caùc chuûng sinh cuõng ñaõ töø choái khoâng tham döï.
Nhöng caùc ngöôøi chuû choát trong giaùo hoäi chính thöùc xem ra saün saøng thöøa nhaän thaåm quyeàn cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Joseph Ma Yinglin, giaùm muïc baát hôïp phaùp ñöùng ñaàu Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Coâng Giaùo Trung Hoa (khoâng ñöôïc Vatican nhìn nhaän) vaø hai vò phoù chuû tòch (1 baát hôïp phaùp, 1 ñöôïc caû Roâma laãn Baéc Kinh nhìn nhaän) ñaõ laøm "chuyeán haønh höông" 10 ngaøy qua Hoa Kyø vaøo thaùng Chín naêm 2015, do lôøi môøi cuûa Tröôøng Thaàn Hoïc thuoäc Ñaïi Hoïc Yale, vôùi muïc ñích khaùc nöõa laø thieát laäp caùc cuoäc tieáp vôùi Giaùo Hoäi Coâng Gioaù taïi Hoa Kyø. Beà ngoaøi vieäc naøy khaù kyø laï khoâng töông hôïp vôùi caùc giaùm muïc vaø vieân chöùc cao caáp Trung Hoa, nhöng chuyeán vieáng thaêm cuûa hoï truøng hôïp khít khao vôùi chuyeán toâng du cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Moät nguoàn tin cuûa Vatican cho taùc giaû baøi naøy hay: 3 vò naøy ñaõ vieát maáy doøng sau ñaây trong cuoán Thaùnh Kinh ñeà taëng Ñöùc Phanxicoâ: "Chuùng con yeâu meán ngaøi, chuùng con caàu nguyeän cho ngaøi, chuùng con chôø ñôïi ngaøi ôû Trung Hoa". Theo töôøng thuaät, moät vò Hoàng Y Hoa Kyø ñaõ ñích thaân trao cuoán Thaùnh Kinh cho Ñöùc Phanxicoâ.
Giaùo Hoäi vaø Nhaø Nöôùc
Phaàn lôùn, taïi Trung Hoa thôøi caûi toå, ñieàu xaåy ra coù theå goïi laø moät thöù thoûa hieäp giöõa chính phuû vaø Giaùo Hoäi. Neáu 1 linh muïc bieát mình ñöôïc xem xeùt ñeå ñöôïc chính phuû boå nhieäm, thì phaàn lôùn seõ tìm caùch vaän ñoäng ñeå ñöôïc Vatican nhìn nhaän, nhôø theá, coi nhö ñöôïc caû hai beân coâng nhaän theo loái töøng tröôøng hôïp moät (ad hoc).
Nhöng söï saép xeáp khoâng chính thöùc naøy ñaõ bò giaùn ñoaïn vaøo naêm 2010, khi chính phuû Trung Hoa thôøi Chuû Tòch Hoà Caåm Ñaøo taán phong 1 giaùm muïc khoâng coù söï goùp yù cuûa Vatican vaø ñaõ baét 8 vò giaùm muïc do Vatican boå nhieäm tham döï leã taán phong. Caùc caêng thaúng ñaõ laéng dòu trôû laïi vaøo naêm 2013 sau khi Ñöùc Phanxicoâ vaø Chuû Tòch Taäp nhaäm chöùc caùch nhau 1 ngaøy. Theo caùc phuùc trình, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ vieát thö chuùc möøng OÂng Taäp vaø OÂng naøy ñaõ traû lôøi, coi nhö cuoäc thoâng ñaït tröïc tieáp ñaàu tieân giöõa caùc nguyeân thuû cuûa hai quoác gia naøy töø naêm 1949. Moät naêm sau, khi tieát loä cuoäc trao ñoåi naøy vôùi tôø boaù YÙ Corriere della Sera, Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi raèng "chuùng ta gaàn guõi vôùi Trung Hoa... Caùc lieân heä coù ñoù. Hoï laø moät daân toäc vó ñaïi maø toâi yeâu thöông".
Chính phuû Trung Hoa quyeát ñònh: kieåm soaùt toân giaùo höõu hieäu hôn laø ñeø beïp noù
Keå töø khi hai ngöôøi leân caàm quyeàn, Baéc Kinh chöa töï yù taán phong moät giaùm muïc naøo. Thay vaøo ñoù, chính phuû ñeå 1 giaùm muïc do Vatican boå nhieäm nhaän laõnh traùch nhieäm sau khi giam ngaøi 10 naêm. Muøa heø vöøa qua, vò taân giaùm muïc ñaàu tieân trong 3 naêm ñaõ ñöôïc taán phong vôùi söï chaáp thuaän cuûa hai beân.
Ñöùc Phanxicoâ vaãn ñang tieáp tuïc thuùc ñaåy caùc moái lieân heä tieán leân. Ngaøi choïn Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin laøm quoác vuï khanh. Vò naøy voán laø nhaø thöông thuyeát cuûa Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI veà Trung Hoa trong caùc naêm 2005 vaø 2009, 1 thôøi kyø töông ñoái eâm dòu. Vaø thaùng Taùm naêm 2014, chính phuû Trung Hoa cho pheùp Ñöùc Phanxicoâ söû duïng khoâng phaän Trung Hoa trong chuyeán toâng du Nam Haøn. Ngaøi laø vò giaùo hoaøng ñaàu tieân ñöôïc ñaëc quyeàn naøy. Töø Hoa Kyø trôû veà Roâma hoài thaùng 9 naêm 2015, ngaøi nhaéc ñeán tieán boä vôùi Trung Hoa: "Chuùng toâi ñang tieáp xuùc, ñang noùi chuyeän, chuùng toâi ñang tieán veà phía tröôùc".
Thöïc theá, caùc giôùi chöùc Vatican vaø Trung Hoa ñaõ toå chöùc 3 voøng noùi chuyeän bí maät: thaùng Saùu naêm 2014, thaùng Möôøi naêm 2015, vaø thaùng 1 naêm 2016. Caùc ñaïi dieän cuûa chníh phuû Trung Hoa coù maët taïi Roâma thaùng 1 naêm 2016 ñeå tieáp tuïc cuoäc ñoái thoaïi, vaø 1 phaùi ñoaøn Vatican ñaõ vieáng Baéc Kinh.
Nhöng baát chaáp caùc daáu hieäu tích cöïc treân, nhieàu Kitoâ höõu Trung Hoa lo raèng yù ñònh thöïc söï cuûa OÂng Taäp vaãn laø coå vuõ vieäc Trung Hoa hoùa. Trong baøi dieãn vaên hoài thaùng Naêm naêm 2015, OÂng voán nhaéc laïi raèng Trung Hoa phaûi duy trì moät "maët traän thoáng nhaát" baèng caùch choáng laïi aûnh höôûng ngoaïi quoác, nhaát laø trong toân giaùo.
Döïa vaøo caùc döõ kieän do China Aid löu giöõ, vieäc thuùc ñaåy chính saùch Trung Hoa hoùa truøng hôïp vôùi vieäc baùch haïi caùc Kitoâ höõu nhieàu hôn. Cô quan naøy goïi naêm 2014 laø naêm ñaøn aùp nhaát ñoái vôùi Kitoâ höõu keå töø Caùch Maïng Vaên Hoùa, vôùi hôn 100 nhaø thôø bò phaù huûy, phaàn lôùn laø caùc nhaø thôø taïi gia cuûa Theä Phaûn, nhöng caøng ngaøy caøng coù caùc nhaø thôø lieân heä tôùi giaùo hoäi theä phaûn do nhaø nöôùc kieåm soaùt töùc Phong Traøo Tam Töï (three-self) Yeâu Nöôùc. Caùc ngöôøi bò keát aùn vi phaïm toân quyeàn vaø nhaân quyeàn taêng töø 12 vuï naêm 2013 leân 1,274 vuï naêm 2014.
Kitoâ Giaùo vôùi caùc ñaëc tính Trung Hoa
OÂng Taäp raát coù theå sôï raèng ñeå Kitoâ Giaùo ñöôïc nôû roä vaø ñeå maát quyeàn kieåm soaùt vieäc löïa choïn giaùm muïc seõ thay ñoåi caû baûn chaát xaõ hoäi Trung Hoa. Theá nhöng, lòch söû Kitoâ Giaùo ôû Trung Hoa haún ñaõ chöùng toû raèng vieäc thôø phöôïng cuûa Kitoâ Giaùo raát töông hôïp vôùi neàn vaên hoùa Trung Hoa.Vieäc toàn taïi cuûa ñöùc tin qua haøng traêm naêm khoâng coù linh muïc, muïc sö, hay nhaø truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi naøo laø baèng chöùng cho thaáy noù ñaõ hoaøn toaøn hoäi nhaäp vaên hoùa. Toång thoáng ñaàu tieân cuûa Coäng Hoøa Trung Hoa naêm 1912, Toân Daät Tieân, voán laø 1 Kitoâ höõu, cuõng nhö raát nhieàu thaønh phaàn öu tuù thôøi aáy.
Trong khi ñoù, yù nieäm cho raèng caùc giaù trò truyeàn thoáng cuûa Trung Hoa hoaøn toaøn nhaát quaùn vôùi neàn thaàn hoïc Kitoâ Giaùo ñaõ coù töø thôøi Matteo Ricci, moät linh muïc Doøng Teân ngöôøi YÙ ñaõ ñeán Macao naêm 1582, hoïc tieáng Trung Hoa coå ñieån löu loaùt, vaø naêm 1601 trôû thaønh ngöôøi Taây phöông ñaàu tieân ñöôïc môøi vaøo Töû Caám Thaønh ñeå tö vaán cho Trieàu Ñình Hoaøng Ñeá. Ricci, ngöôøi maëc boä y phuïc truyeàn thoáng Trung Hoa vaø ñeå boä raâu daøi, ñaõ khuyeán khích vieäc giaûi thích Kinh thaùnh döôùi laêng kính Ñoâng Phöông roõ reät, ñaõ loàng vaøo phuïng vuï Coâng Giaùo moät thuaät ngöõ khoâng bình thöôøng ñeå chæ Thieân Chuùa, laø Chuùa Trôøi, döïa caû vaøo tö töôûng Khoång Giaùo laãn tö töôûng Kitoâ Giaùo. Khi ngaøi qua ñôøi naêm 1610, Hoaøng Ñeá ñaõ chaáp thuaän ñeå ngaøi ñöôïc an taùng ôû Baéc Kinh. Moä ngaøi ñöôïc duy trì raát toát phía sau moät tröôøng cao ñaúng haønh chính cuûa coäng saûn.
Trong moät cuoäc phoûng vaán vôùi Asia News hoài thaùng tröôùc, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ thaûo luaän veà Ricci. Ngaøi noùi: "Ñoái vôùi toâi, luùc coøn laø moät caäu beù, baát cöù khi naøo ñoïc ñöôïc ñieàu gì veà Trung Hoa, noù ñeàu coù khaû naêng khieán toâi ngöôõng moä. Sau naøy, nhìn vaøo cuoäc ñôøi cuûa Matteo Ricci, toâi thaáy ngöôøi naøy cuõng caûm thaáy cuøng moät ñieàu y heät nhö toâi ñaõ caûm thaáy, töùc loøng ngöôõng moä vaø caùch ngaøi coù theå ñoái thoaïi ra sao vôùi neàn vaên hoaù vó ñaïi naøy, vôùi tuùi khoân laâu ñôøi naøy. Ngaøi ñaõ coù khaû naêng 'gaëp gôõ' noù." Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng döôøng nhö ñöôïc saép xeáp ñeå truyeàn ñaït loøng quùy troïng cuûa ngaøi ñoái vôùi ñaát nöôùc, lòch söû vaø ban laõnh ñaïo cuûa noù.
Theo La Stampa, cuoäc phoûng vaán cuûa Asia News ñaõ ñöôïc löu haønh roäng raõi ôû Trung Hoa, bôûi caùc cô quan chính thöùc vaø khoâng chính thöùc, vaø ñöôïc ghi nhaän moät caùch thuaän lôïi trong töôøng thuaät cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng. Noù khoâng noùi ñeán caùc khía caïnh gaây tranh caõi trong lieân heä ngoaïi giao giöõa Vatican vaø Trung Hoa, maëc duø Ñöùc Giaùo Hoaøng coù aùm chæ ñeán vieäc gaàn ñaây ñaõ coù söï nôùi loûng caùc giôùi haïn cuûa chính saùch moät con, coi noù nhö moät thay ñoåi tích cöïc. Moät phaùt ngoân vieân cuûa Boä Ngoaïi giao Trung Hoa ñaõ ñaùp lôøi: "Trung Hoa luoân chaân thaønh trong vieäc caûi thieän caùc moái lieân heä Trung Hoa - Vatican."
Ngoaïi giao teá nhò
Taát nhieân, coøn nhieàu vaán ñeà chia reõ Trung Hoa vaø Giaùo Hoäi: Vatican coâng nhaän Coäng hoøa Trung Hoa (Ñaøi Loan) nhö laø chính phuû cuûa Trung Hoa vaø xeáp Toång Thoáng Ñaøi Loan nhö laø ñaïi dieän cuûa Trung Hoa trong caùc buoåi leã ngoaïi giao. Nhöng hieän nay, theo nguoàn tin cuûa Vatican, caû hai beân seõ chæ taäp trung vaøo dieãn trình löïa choïn caùc giaùm muïc; vieäc naøy cho pheùp moãi beân ñònh roõ vai troø cuûa mình vaø coi noù coù tính quyeát ñònh. Caùc giaûi phaùp bao goàm vieäc cho pheùp Vatican ñöa cho Baéc Kinh 1 danh saùch caùc öùng vieân coù theå chaáp nhaän ñöôïc, sau ñoù Baéc Kinh seõ thöïc hieän vieäc choïn löïa cuoái cuøng (moâ hình hieän coù ôû Vieät Nam); ñeå Vatican choïn löïa vaø sau ñoù ñöôïc chính phuû Trung Hoa xaùc nhaän chính thöùc; hoaëc ñeå Trung Hoa daãn ñaàu, nhöng cho pheùp caùc öùng vieân ñuû thôøi giôø ñeå coá gaéng giaønh ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa Vatican, moät dieãn trình voán ñöôïc söû duïng cho nhieàu cuoäc taán phong trong möôøi naêm qua. Ba giaûi phaùp naøy ñaõ ñöôïc thaûo luaän taïi Ñaïi söù quaùn Hoa Kyø naêm 2007, theo moät böùc ñieän tín ñöôïc Wikileaks tieát loä.
Maëc duø moät soá ngöôøi chæ trích chính saùch goïi laø Ostpolitik cuûa Vatican nhö laø moät söï thoûa hieäp vôùi ma quyû, nhöng noù höõu hieäu.
Khi xem xeùt nhöõng giaûi phaùp nhö theá, Giaùo Hoäi nhaéc ngöôøi ta nhôù laïi nhöõng caùch mình ñaõ thöông löôïng vôùi caùc cheá ñoä thuø ñòch trong Chieán Tranh Laïnh ra sao. Moät ví duï ñaùng chuù yù laø moái lieân heä cuûa Vatican vôùi cheá ñoä coäng saûn ôû Hung Gia Lôïi, laø cheá ñoä ñaõ tra taán nhaø laõnh ñaïo toân giaùo ñaùng kính nhaát cuûa giaùo hoäi Hung, Hoaøng Töû Giaùo Chuû vaø laø Hoàng Y Jozsef Mindszenty. Moät nghò ñònh naêm 1957 ñaõ buoäc Ñöùc Giaùo Hoaøng phaûi "coù söï chaáp thuaän tröôùc" môùi ñöôïc boå nhieäm caùc giaùm muïc, moät nghò ñònh thö ñaõ ñöôïc chính thöùc hoùa vaøo thaäp nieân 1960. Caùc giaùm muïc phaûi theà trung thaønh vôùi chính quyeàn theá tuïc. Khoâng nhöõng Toøa Thaùnh tuaân thuû caùc bieän phaùp laøm giaûm tính ñoäc laäp vaø quyeàn löïc cuûa mình, maø coøn ñeå Ñaûng Coäng saûn ra leänh phaûi ñoái xöû ra sao vôùi vò ñaïi dieän anh huøng nhaát cuûa Hung Gia Lôïi, töùc Hoàng Y Mindszenty. Sau khi troán khoûi nhaø tuø trong cuoäc caùch maïng naêm 1956, vò giaùo chuû naøy ñaõ vaøo truù aån taïi Toøa Ñaïi Söù Hoa Kyø, nôi ngaøi soáng 15 naêm cho ñeán khi bò Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI trieäu ñeán Roâma, traùi vôùi yù muoán cuûa ngaøi, vaø cuoái cuøng bò töôùc heát caùc chöùc vuï trong Giaùo Hoäi.
Taïi Loã Ma Ni, vò toång giaùm muïc cuûa Bucharest luùc ñoù, Ioan Robu, 71 tuoåi, ñaõ cho ta moät ví duï khaùc veà caùch Vatican thöông löôïng vôùi caùc chính phuû coäng saûn. Nhieàu ngaøy tröôùc khi nhaø ñoäc taøi Nicolae Ceausescu coù cuoäc gaëp gôõ ñaõ ñònh vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ôû Roâma, ba chuûng sinh, trong ñoù coù Robu, ñaõ voäi vaøng ñöôïc caáp hoä chieáu vaø ñöôïc pheùp baét ñaàu hoïc ôû Roâma. Ngöôøi coäng saûn muoán chöùng minh raèng hoï ñang côûi môû vôùi Toøa thaùnh. Möôøi moät naêm sau ñoù, ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II choïn löïa vaø ñöôïc chính phuû Loã Ma Ni chaáp thuaän, Robu ñaõ tieáp nhaän ngai toøa töøng bò ñeå troáng trong 30 naêm. Khoâng nhöõng chính phuû Loã Ma Ni vaø Vatican cuøng chaáp thuaän vò giaùm muïc naøy, xem ra hoï coøn hôïp taùc trong vieäc ñaøo taïo vò naøy nöõa - moät ñoäng thaùi ñaõ trao quyeàn laõnh ñaïo cho moät coäng ñoaøn ñang chòu aùp löïc raát lôùn trong suoát thôøi kyø cai trò aùp böùc cuûa Ceausescu. Cuøng caùc chieán thuaät y nhö theá ñaõ ñöôïc söû duïng ôû Baûo Gia Lôïi, Tieäp Khaéc, Ba Lan, vaø Cuba cuûa Castro.
Maëc duø moät soá ngöôøi chæ trích chính saùch goïi laø Ostpolitik cuûa Vatican, coi noù nhö moät söï thoûa hieäp vôùi ma quyû nhöng noù höõu hieäu: caùc coäng ñoàng Coâng Giaùo ôû khaép Ñoâng AÂu ñaõ phaùt trieån. Theo Pew, ngöôøi Coâng Giaùo chieám 61% daân soá Hung Gia Lôïi, 75% ngöôøi Slovakia, 89% ngöôøi Croatia vaø 92% ngöôøi Ba Lan. Vaø chuû nghóa coäng saûn nay ñaõ khoâng coøn.
Cuøng vôùi vieäc Kitoâ giaùo tieáp tuïc phaùt trieån nhanh choùng ôû Trung Hoa, khoâng coù baèng chöùng naøo cho thaáy toân giaùo naøy seõ laø moät moái ñe doïa ñoái vôùi traät töï xaõ hoäi - tröø phi chính phuû coá gaéng kieåm soaùt noù moät caùch khoâng thöïc teá. Vaø khi Vatican ñaït ñöôïc thoaû thuaän vôùi Baéc Kinh, caùc coäng ñoàng Coâng Giaùo ñang bò chia reõ hieän nay ôû Trung Quoác seõ trôû neân hôïp nhaát nhieàu hôn - coù lôïi cho caû Vatican vaø nhaø nöôùc Trung Hoa. Ñaàu naêm nay, Ñöùc Phanxicoâ noùi raèng: "Toâi raát muoán ñeán Trung Hoa. Toâi yeâu ngöôøi daân Trung Hoa. Toâi yeâu hoï raát nhieàu". Gioáng nhö nhöõng baäc tieàn nhaân Doøng Teân cuûa ngaøi, döôøng nhö ngaøi muoán bieán öôùc mô naøy thaønh hieän thöïc.
Vuõ Vaên An