Baøi phaùt bieåu cuûa
Ñöùc Hoàng Y Leonardo Sandri
veà quyeàn töï do toân giaùo
Baøi phaùt bieåu cuûa Ñöùc Hoàng Y Leonardo Sandri veà quyeàn töï do toân giaùo.
Roma (Vat. 15-02-2018) - Chieàu ngaøy 30 thaùng gieâng naêm 2018 cuoäc hoäi thaûo veà ñeà taøi "Töï do toân giaùo" ñaõ ñöôïc toaø ñaïi söù Anh quoác caïnh Toaø Thaùnh toå chöùc taïi Ñaïi hoïc giaùo hoaøng Gregoriano ôû Roma nhaân chuyeán vieáng thaêm cuûa oâng Ahmad Wimbledon, Boä tröôûng ngoaïi vuï Anh vaø cuûa khoái Thònh Vöôïng Chung ñaëc traùch choáng khuûng boá vaø khuynh höôùng baïo löïc quaù khích. Tham döï buoåi dieãn thuyeát ñaõ coù Ñöùc Toång Giaùm Muïc Artur Roche, Thö kyù Boä Phuïng töï vaø kyû luaät bí tích, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Silvano Tomasi, vaøi thaønh vieân ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toaø Thaùnh, vaøi nhaân vieân thuoäc caùc cô quan trung öông cuûa Toaø Thaùnh, caùc giaùo sö vaø sinh vieän ñaïi hoïc Gregoriana.
Ñöùc Hoàng Y Leonardo Sandri, Toång tröôûng Boä caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, ñaõ thuyeát trình môû ñaàu cuoäc hoäi thaûo. Sau ñaây laø noäi dung baøi noùi chuyeän naøy cuûa Ñöùc Hoàng Y.
Sau khi chaøo moïi ngöôøi hieän dieän Ñöùc Hoàng Y cho bieát nhöõng gôïi yù ngaøi noùi leân ôû ñaây phaùt xuaát töø kinh nghieäm rieâng cuûa ngaøi, cuõng nhö töø caùc khaúng ñònh cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo lieân quan tôùi vaán ñeà töï do toân giaùo, ñaëc bieät laø kinh nghieäm Ñöùc Hoàng Y ñaõ coù trong nhöõng naêm laø Toång tröôûng Boä caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, cuõng nhö taïi Trung Ñoâng vaø AÁn Ñoä. Caùc Kitoâ höõu nhöõng vuøng naøy ñöôïc môøi goïi soáng moãi ngaøy trong caùc boái caûnh, trong ñoù moät ñaøng laø söï chung soáng vaø coäng taùc giöõa nhöõng ngöôøi vaø nhöõng gia ñình khaùc toân giaùo, nhöng ñoâi khi cuõng phaûi gaùnh chòu caùc khoå ñau lôùn lao khi vaøi quyeàn neàn taûng cuûa baûn vò con ngöoøi - ñaëc bieät laø quyeàn töï do toân giaùo - bò vi phaïm hay ít nhaát ñaõ khoâng ñöôïc baûo ñaûm ñaày ñuû. Chính Ñöùc Hoàng Y ñaõ soáng kinh nghieäm ñöôïc ñoùn tieáp noàng haäu trong caùc nôi thôø töï khoâng kitoâ, chaúng haïn nhö trong ñeàn thôø hoài giaùo taïi Kirkuk beân Iraq, hay trong ñeàn thôø Astana beân Kazakstan, cuõng nhö taïi nhieàu ñeàn thôø hoài giaùo khaùc khi thaùp tuøng caùc Giaùo Hoaøng trong caùc chuyeán coâng du, thí duï nhö taïi Thoå Nhó Kyø vaø beân Siria. Tuy nhieân, Ñöùc Hoàng Y cho bieát ngaøi cuõng ñaõ tieáp nhaän caùc aâu lo ñoái vôùi vaøi kinh nghieäm khoå ñau vaø caùc veát thöông lieân quan tôùi töï do toân giaùo. Chính vì theá Ñöùc Hoàng Y caùm ôn taát caû nhöõng ai treân bình dieän quoác gia vaø quoác teá goùp phaàn baûo veä quyeàn töï do toân giaùo.
Trong ngaøn naêm môùi Ñöùc Hoàng Y ñaõ soáng kinh nghieäm laø Söù Thaàn Toaø Thaùnh taïi Meâhicoâ, tröôùc khi ñuôïc goïi veà Roma nhö laø Phuï taù quoác vuï khanh Toaø Thaùnh. Hôn moät naêm tröôùc ñoù chaân phöôùc Jose Sanchez del Rio, moät thieáu nieân töû ñaïo khi leân 15 tuoåi ñaõ ñuôïc toân phong hieån thaùnh. Thaùnh nhaân ñaõ cheát trong cuoäc baùch haïi taøn baïo nhaèm tieâu dieät quyeàn töï do toân giaùo, laø quyeàn caûn baûn cuûa con ngöôøi. Trong cuoäc baùch haïi ñoù taïi Meâhicoâ caùc linh muïc bò boù buoäc phaûi troán traùnh vaø soáng trong tình traïng haàm truù, baét ñaàu töø ngaøy 31 thaùng 7 naêm 1926, khi chöùc thöøa taùc linh muïc bò caám vaø vieäc thöïc haønh phung töï bò nhaø nöôùc kieåm soaùt nghieâm ngaët. Thieáu nieân Jose töï yù xin chòu töû ñaïo, khi caàu nguyeän beân caïnh moä cuûa traïng sö Anacleto Gonzalez Flores, bò gieát bôûi nhöõng nguôøi thuø gheùt ñöùc tin, hieän cuõng ñaõ ñöôïc phong chaân phöôùc.
Ai ñaõ xem cuoán phim töïa ñeà "Cristiada" ñaõ coù theå gaëp gôõ chöùng taù cuûa thieáu nieân toân suøng Chuùa Kitoâ Vua vaø Ñöùc Trinh Nöõ Guadalupe soáng taïi Michoacaùn. Ñoâi khi caùc chuyeän naøy ñaõ xaûy ra caùch ñaây gaàn moät theá kyû, ñoái vôùi chuùng ta xem ra laø caùc böùc tranh cuûa thôøi kyø ñoù, chaéc chaén laø ñaùng khaâm phuïc, nhöng khoâng lieân luïy gì tôùi chuùng ta. Toâi vaãn coøn nhôù aùnh maét cuûa moät thieáu nieân traïc tuoåi vôùi thaùnh Jose Sanchez del Rio taïi Baghdad hoài thaùng 5 naêm 2015. Khi ñoù toâi vöøa keát thuùc chuyeán vieáng thaêm vaø duøng böõa tröa vôùi moät nhoùm ngöôøi tî naïn gaàn nhaø thôø chính toaø Latinh cuûa thaønh phoá. Thieáu nieân Joussef keùo toâi rieâng ra vaø keå cho toâi nghe cuoäc ñôøi cuûa anh: cha anh boû rôi meï anh vaø baø bò boù buoäc phaûi laáy moät ngöôøi ñaøn oâng hoài. Youssef chaøo ñôøi, ñöôïc röûa toäi vaø lôùn leân nhö kitoâ höõu, vì chöa tôùi 18 tuoåi, nhöng keát quaû laø trong danh saùch khai sinh laïi bò coi nhö laø ngöôøi hoài giaùo. Bình thöôøng thì moïi sai laàm danh saùch ñeàu coù theå söûa ñoåi, nhöng ñaây laïi khoâng phaûi laø tröôøng hôïp cuûa Youssef, bôûi vì taïi nöôùc Iraq taân tieán sau hai traän chieán cuûa vuøng Vònh, ñoái vôùi moät ngöôøi treû hay ngöôøi lôùn ñaõ khoâng coù khaû theå thay ñoåi toân giaùo: caùc cuoäc thaûo luaän ñaõ ñöôïc tieán haønh töø hai naêm nay nhöng raát tieác chuùng cho thaáy moät khung caûnh ñaùng quan ngaïi.
Trong moâi tröôøng taây phöông cuûa chuùng ta thì chaéc chaén seõ coù nhieàu ngöôøi ñeà nghò vôùi Youssef raèng ñieàu quan troïng laø soáng ñöùc tin kitoâ cuûa mình moät caùch caù nhaân, coøn chuyeän trong soå saùch ghi ñaïo gì khoâng phaûi laø ñieàu quan troïng. Hôn nöõa coøn coù ngöôøi cho raèng söï kieän ghi ñanh khoâng phaûi laø kitoâ höõu ít gaây trôû ngaïi cho coâng aên vieäc laøm, caû ñoái vôùi caùc vaên phoøng xaõ hoäi nöõa. Nhöng ñoái vôùi Youssef ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà nhaõn hieäu hay moät teân goïi, maø lieân quan tôùi yù nghóa cuûa moät söï tuyø thuoäc: toâi laø kitoâ höõu, vaø toâi tranh ñaáu ñeå caên tính naøy cuûa toâi ñöôïc thöøa nhaän, vaø toâi xin ñöôïc trôï giuùp ñeå coù theå laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Cuoäc chieán ñaáu giuùp khaúng ñònh quyeàn töï do toân giaùo chöa chieán thaéng.
Chính caùc vò töû ñaïo cuûa quyeàn töï do toân giaùo, hoâm qua vaø hoâm nay, môøi goïi chuùng ta soáng caùc thaùch ñoá naøy, khoâng phaûi vôùi moät tinh thaàn ñoøi boài thöôøng hay haàu nhö chuùng ta laø phaàn cuûa moät toå chöùc truyeân truyeàn chính trò, nhöng vôùi thaùi ñoä cuûa caùc tín höõu. Ai ñaõ thaáy vaø troâng thaáy ñaët vaán ñeà veà quyeàn caên baûn naøy cuûa con ngöôøi, laøm chöùng cho chuùng ta veà vieäc gaén boù vôùi Chuùa moät caùch saâu xa vaø nhaäp theå, giaûi thoaùt töø traùi tim cuûa mình moät khaû naêng noùi chuyeän thaân tình vôùi Thieân Chuùa. Khaû naêng gaén boù thaân tình naøy vôùi Chuùa trôï giuùp ñöùc tin beân Taây Phöông cuûa chuùng ta, moät ñöùc tin nhieàu khi ñaõ quaù nguû thieáp ñi.
Thaät toát cho taát caû chuùng ta, khi nhôù raèng ñoái vôùi Giaùo Hoäi coâng giaùo vieäc khaúng ñònh quyeàn töï do toân giaùo ñaõ ñoøi hoûi moät loä trình yù thöùc töø töø, traûi qua caùc bieán coá ñoåi thay. Chuùng ta haõy nghó tôùi caùc lôøi maø Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ noùi trong Ngaøy tha thöù cuûa Naêm Thaùnh 2000, 12 thaùng 3: "Laäy Chuùa, laø Thieân Chuùa cuûa taát caû moïi ngöôøi, trong vaøi thôøi ñaïi cuûa lòch söû caùc kitoâ höõu ñaõ nhöôïng boä caùc phöông theá baát khoan nhöôïng vaø ñaõ khoâng theo giôùi raên lôùn lao cuûa tình yeâu, baèng caùch laøm vaån ñuïc göông maët cuûa Giaùo Hoäi, Hieàn Theâ cuûa Chuùa. Xin thöông xoùt caùc con caùi toäi loãi cuûa Chuùa vaø ñoùn nhaän cöông quyeát cuûa chuùng con tìm kieám vaø thaêng tieán chaân lyù trong söï dòu hieàn cuûa loøng baùc aùi, vì bieát raèng chaân lyù chæ chieán thaéng nhôø söï thaät". Phaàn cuoái cuøng cuûa lôøi nguyeän naøy baét nguoàn töø ñoaïn ñaàu tieân cuûa Tuyeân ngoân coâng ñoàng veà "Phaåm giaù con ngöôøi" lieân quan tôùi töï do toân giaùo. Tröïc giaùc naøy thaät toát cho chuùng ta: nhôù tôùi Söï Thaät Tin Möøng cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, nhöng nhôù raèng Söùc maïnh cuûa cuûa noù khoâng do chuùng ta trao ban, nhöng do Ngaøi laø Chuùa cuûa lòch söû, vaø chuùng ta caøng ñeå cho con tim vaø haønh ñoäng cuûa mình phuø hôïp vôùi Ngaøi, thì chuùng ta laïi caøng veùn môû cho thaáy mình laø muoái ñaát vaø aùnh saùng theá gian. Neáu trong quaù khöù - theo taâm thöùc phoå bieán thôøi ñoù - caû chuùng ta nöõa cuõng ñaõ nghó raèng Tin Möøng ñöôïc cöùu vaõn, bôûi vì heä thoáng xaõ hoäi aùp ñaët noù nhö laø coù giaù trò nhaát, vaø ñeå beânh vöïc heä thoáng hôn laø beânh vöïc Tin Möøng maø vaøi ngöôøi ñaõ rôi vaøo caùc thaùi ñoä ít mang tinh thaàn Tin Möøng, thì laäp tröôøng cuûa chuùng ta ngaøy nay ñoái vôùi caùc anh chò em khaùc trong gia ñình nhaân loaïi khoâng phaûi laø leân aùn, nhöng laø tröôøng kyø môøi goïi taùi leân ñöôøng moãi ngaøy. Chæ coù ngöôøi löõ haønh höôùng tôùi Söï Tuyeät Ñoái cuûa Thieân Chuùa trong lòch söû môùi coù theå tieán tôùi choã khaúng ñònh, nhö truyeân ngoân veà Töï do toân giaùo ñaõ laøm, khi tuyeân boá raèng: "Con ngöôøi coù quyeàn töï do toân giaùo. Noäi dung cuûa quyeàn töï do naøy laø con ngöôøi khoâng bò chi phoái bôûi söï cöôõng baùch töø phiaù caùc caù nhaân, ñoaøn theå xaõ hoäi, hay baát cöù quyeàn bính traàn gian naøo khaùc. Nhö theá, trong laõnh vöïc toân giaùo khoâng ai bò eùp buoäc haønh ñoäng traùi vôùi löông taâm mình, cuõng khoâng bò ngaên caám haønh ñoäng naøo theo löông taâm, cho duø ñoù laø haønh ñoäng rieâng tö hay coâng khai, moät mình hay cuøng vôùi ngöôøi khaùc, trong nhöõng giôùi haïn chính ñaùng. Ngoaøi ra, taøi lieäu coøn tuyeân boá raèng töï do toân giaùo thöïc söï ñöôïc xaây döïng treân chính phaåm giaù con ngöôøi, nhö ñöôïc lôøi Thieân Chuùa maïc khaûi vaø chính lyù trí cho bieát. Quyeàn töï do toân giaùo naøy cuûa con ngöôøi phaûi ñöôïc thöøa nhaän vaø coi nhö quyeàn daân söï trong traät töï phaùp lyù cuûa xaõ hoäi" (s. 2)
Con ñöôøng yù thöùc ñaõ ñöa Giaùo Hoäi tôùi khaúng ñònh naøy trong Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II, vaø ñaõ ñöôïc tieáp tuïc trong caùc thaäp nieân sau ñoù cho tôùi ngaøy nay, ñeán ñoä ñaõ coù nhieàu can thieâp lieân quan tôùi ñeà taøi töï do toân giaùo töø phiaù Phuû Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh, cuõng nhö töø caùc vò ñaïi dieän cuûa caùc Giaùo Hoaøng laø caùc Quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toaø Thaùnh caïnh caùc toå chöùc quoác teá, ñaëc bieät laø Lieân Hieäp Quoác taïi New York vaø taïi Geneøve, cuõng nhö caïnh Lieân Hieäp AÂu chaâu vaø Quoác Hoäi AÂu chaâu ôû Strasbourg vaø Bruxelles. Trong soá caùc vò ñoù toâi xin trích daãn baøi tham luaän maø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Paul Gallagher, Ngoaïi tröôûng Toaø Thaùnh, ñaõ ñoïc taïi Milano ngaøy 30 thaùng 3 naêm 2017.
Caùc dieãn vaên naøy khoâng chæ nhaém beânh vöïc quyeàn töï do toân giaùo cuûa bieát bao kitoâ höõu bò baùch haïi hay saùch nhieãu, nhöng coøn tìm thaêng tieán vieäc khaúng ñònh quyeàn töï do naøy cho taát caû moïi ngöôøi. Ñoù laø moät ñieåm gia taêng phaåm chaát moät cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân loaïi vaø cho nhaân loaïi, ñaâm reã saâu trong Tin Möøng cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ.
Cuõng theá, caùc kitoâ höõu Trung Ñoâng öôùc muoán ôû laïi ñoù nhö caùc coâng daân coù töôùc hieäu traøn ñaày, ñeå coù theå goùp phaàn rieâng vaøo vieäc xaây döïng thieän ích chung cuûa xaõ hoäi, trong ñoù hoï ñaõ hieän dieän haèng bao theá kyû, vaø nhö theá hoï yeâu caàu theá giôùi thöøa nhaän quyeàn töï do toân giaùo vaø baûo veä phaåm giaù con ngöôøi cuûa hoï. Beân Taây Phöông chuùng ta nghó veà ñieàu naøy, neáu ñöôïc aùp duïng cho vieäc toân troïng quyeàn phaûn ñoái cuûa löông taâm tröôùc vaøi thöïc thi sinh hoïc y khoa ñi ngöôïc laïi caùc xaùc tín saâu thaúm nhaát. Caùc lôøi Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ noùi trong chuyeán coâng du Hoa Kyø vaø vieáng thaêm Philadelphia aùm chæ söï ña phöông cuûa caùc boái caûnh aùp duïng nguyeân taéc naøy: "Trong moät theá giôùi trong ñoù coù nhieàu hình thöùc chuyeân cheá taân tieán khaùc nhau tìm huyû boû töï do toân giaùo, hay tìm giaûn löôïc noù vaøo moät thöù haï vaên hoaù khoâng coù quyeàn dieãn taû trong laõnh vöïc coâng coäng, hay coøn tìm söû duïng toân giaùo nhö laø côù cho thuø haän vaø taøn baïo, caùc tín höõu cuûa caùc toân giaùo khaùc nhau coù boån phaän hieäp nhaát tieáng noùi cuûa hoï ñeå keâu goïi hoaø bình, khoan nhöôïng vaø toân troïng phaåm giaù vaø caùc quyeàn cuûa ngöôøi khaùc".
Chính vì taát caû nhöõng ñieàu ñoù, Ñoâng Phöông cuõng nhö Taây Phöông chuùng ta vaãn coøn vaø luoân ngaøy caøng caàn coù caùc chöùng nhaân ñaùng tin caäy cuûa loä trình naøy. Ñeå keát thuùc suy tö naøy toâi thích nhaéc laïi göông maët cuûa linh muïc Andrea Santoro, thuoäc giaùo phaän Roma bò saùt haïi beân Thoå Nhó Kyø caùch ñaây 12 naêm. Cha laø ngöôøi ñaâm reã saâu nôi Chuùa Kitoâ, ñeán ñoä ñoå maùu mình ra vôùi Teân Chuùa treân ñoâi moâi, ñoàng thôøi laø ngöôøi thaêng tieán söï gaëp gôõ, ñoái thoaïi vaø toân troïng, trong moät boái caûnh cuûa töï do toân giaùo, trong ñoù cha ñaõ coù khaû naêng yeâu thöông daân nöôùc Thoå Nhó Kyø cho tôùi taän cuøng. Hoài naêm 2002 cha ñaõ vieát nhö sau: "Caàn coù ngöôøi tin moät caùch saâu xa vaøo ñoái thoaïi, hieäp nhaát vaø hieäp thoâng, vaø chaáp nhaän söùc naëng vaø söï meät nhoïc vôùi thaân xaùc vaø linh hoàn. Caàn tìm ra caùc con ñöôøng ñeå noùi chuyeän vôùi nhau, vaø hieåu bieát nhau. Caùm doã cuûa meät moûi, töï coâ laäp vaø kheùp kín trong chính mình raát laø maïnh meõ. Beân AÂu chaâu caàn coù ngöôøi saün saøng hieåu theá giôùi naøy khaùc bieät vôùi theá giôùi cuûa chuùng ta, caùc daân toäc roäng lôùn vaø khaùc nhau naøy laøm thaønh vuøng Trung Ñoâng, thöïc taïi hoài giaùo, do thaùi vaø kitoâ naøy soáng caän keà nhau vaø ngaøy caøng ôû beân caïnh caùc quoác gia aâu chaâu khaùc. Caàn saün saøng yeâu thöông, caàu nguyeän vaø böôùc vaøo trong con tim khoå ñau cuûa Thieân Chuùa, laø Ñaáng ñang reân sieát cho caùc con caùi chia reõ cuûa Ngaøi. Sau cuøng ñoái vôùi caùc kitoâ höõu chuùng ta caàn nhìn leân Chuùa Kitoâ vaø böôùc theo Ngaøi. Chuùa Gieâsu ñaõ noùi vôùi chuùng ta: "Ai khoâng ôû trong Ta, thì bò neùm ra ngoaøi nhö caønh nho vaø khoâ heùo". Moïi söï ñeàu qua ñi: chæ coù söï thaùnh thieän qua caùc theá kyû soi saùng theá giôùi. Chæ coù tình yeâu toàn taïi. Noùi cho cuøng moät caùch ñôn sô ñaây laø vieäc baét ñaàu trôû thaønh kitoâ höõu".
Linh Tieán Khaûi
(Vatican News)