Hieän tình Coâng Giaùo Trung Hoa
Hieän tình Coâng Giaùo Trung Hoa.
Baéc Kinh (VietCatholic News 26 & 30-01-2018) - Tuaàn naøy coù hai nguoàn tin cho thaáy tình hình Coâng Giaùo Trung Hoa phöùc taïp hôn ngöôøi ta töôûng.
Thöïc vaäy, cô quan thoâng taán Taiwan News, ngaøy 25 thaùng 1 naêm 2018, ñaêng laïi tin töùc cho hay: Ñöùc Hoàng Y Höu Trí cuûa Hoàng Koâng , Joseph Zen (Giuse Traàn Nhaät Quaân), ñaõ thöïc hieän 'moät söù meänh bí maät' laø qua Roâma trình cho Ñöùc Phanxicoâ moät laù thö cuûa Coâng Giaùo Haàm Truù Trung Hoa.
Quaû theá, haõng thoâng taán CNA töôøng trình raèng ngaøy 23 thaùng 1 naêm 2018, taïi Toøa Thaùnh, vò Hoàng Y höu trí 86 tuoåi cuûa Hoàng Koâng ñaõ xuaát hieän taïi Quaûng Tröôøng Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ, xeáp haøng giöõa giaù laïnh cuøng vôùi nhöõng ngöôøi thænh caàu khaùc, tìm caùch tröïc tieáp trao moät laù thö vaøo tay Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
Theo töôøng trình, ngaøi ñeán ñeå trao moät laù thö cuûa Giaùo Hoäi "haàm truù" Trung Hoa ñeå Ñöùc Giaùo Hoaøng hieåu roõ hôn tình theá cuûa Giaùo Hoäi naøy.
Theo caùc phöông tieän truyeàn thoâng YÙ, Ñöùc Hoàng Y Zen cho bieát laù thö ñaõ ñöôïc trao thaønh coâng vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng höùa seõ ñoïc noù.
Bieán coá treân dieãn ra tieáp theo caùc cuoäc thöông thaûo cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vôùi caùc ñaïi dieän cuûa chính phuû Trung Hoa, vaø vieäc Toøa Thaùnh nhöôïng boä ñeå chính phuû Trung Hoa boå nhieäm caùc giaùm muïc.
Vieäc trình laù thö leân Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi treân khieán ngöôøi ta ñoà ñoaùn raèng Ñöùc Hoàng Y Zen vaø caùc ngöôøi Coâng Giaùo khaùc ôû Hoàng Koâng vaø Trung Hoa muoán baøy toû söï ñoái khaùng cuûa hoï ñoái vôùi caùc nhöôïng boä cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Ñöùc Hoàng Y Zen voán laø ngöôøi suoát ñôøi coå vuõ daân chuû vaø töï do toân giaùo. Vì theá, ngaøi thöôøng laø muïc tieâu pheâ phaùn vaø canh chöøng cuûa chính phuû Coäng Saûn Trung Hoa.
Thaùng 12 naêm 2017, haõng tin CNA töôøng trình raèng Ñöùc Hoàng Y Zen coâng khai minh xaùc quan ñieåm cuûa ngaøi veà cuoäc noùi chuyeän ñeå "thoáng nhaát caùc giaùo hoäi" ôû Trung Hoa, khi noùi ñeán coäng ñoàng Coâng Giaùo haàm truù, vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñöôïc Nhaø Nuôùc Trung Hoa nhìn nhaän.
Ngaøi than phieàn raèng ngaøi thaáy coù söï thay ñoåi laàm laãn trong chính saùch cuûa Toøa Thaùnh vaø quaû quyeát raèng ngaøi khoâng tin muïc tieâu cuûa Ñöùc Phanxicoâ laø theo ñuoåi moät "keá hoaïch xaáu xa" nhö theá.
Theo Ñöùc Hoàng Y Zen, "thoáng nhaát Giaùo Hoäi" ôû Trung Hoa seõ daãn ñeán vieäc baùch haïi coâng khai nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo ñích thöïc vaø laøm caâm hoïng Giaùo Hoäi haàm truù.
Trong khi ñoù, cuõng haõng thoâng taán CNA/EWTN News, ngaøy 23 thaùng 1 naêm 2018, cho hay hoaøn caûnh caùc giaùm muïc Trung Hoa raát phöùc taïp. Hoï tröng tröôøng hôïp moät vò giaùm muïc cao nieân voán trung thaønh vôùi Toøa Thaùnh nhöng ñaõ baùc boû thö cuûa Toøa naøy yeâu caàu ngaøi töø chöùc ñeå nhöôøng choã cho 1 giaùm muïc do Nhaø Nöôùc boå nhieäm.
Hieän nay, caùc cuoäc thöông thaûo giöõa Toøa Thaùnh vôùi chính phuû Trung Hoa coù theå daãn tôùi vieäc Toøa Thaùnh nhìn nhaän 7 giaùm muïc do Nhaø Nöôùc boå nhieäm; buø laïi, chính phuû Trung Hoa seõ nhìn nhaän 20 vò giaùm muïc do Toøa Thaùnh boå nhieäm, coäng vôùi 40 vò giaùm muïc haàm truù khaùc ñaõ ñöôïc chính phuû nhìn nhaän roài.
Chæ coù ñieàu nhieàu giaùm muïc, linh muïc vaø caû caùc giaùo daân haàm truù vaãn coøn tieáp tuïc bò baùch haïi vaø xaùch nhieãu.
Trôû laïi vôùi tröôøng hôïp vò giaùm muïc haàm truù baát tuaân leänh Toøa Thaùnh yeâu caàu ngaøi töø chöùc ñeå nhöôøng choã cho vò giaùm muïc "quoác doanh". Asia News cho hay vieäc ñoù môùi xaåy ra hoài thaùng 12 naêm 2017, luùc Toøa Thaùnh yeâu caàu Ñöùc Cha Peter Zhuang Jianjian, 88 tuoåi, cuûa Shantou ôû mieàn nam tænh Quaûng Ñoâng töø chöùc ñeå nhöôøng choã cho Ñöùc Cha Huang Bingzhang. Vò sau voán laø 1 giaùm muïc ñöôïc nhaø nöôùc boå nhieäm, laø daân bieåu Quoác Hoäi vaø dó nhieân laø thaønh vieân cuûa hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc. Nhöng Ñöùc Cha Zhuang ñaõ töø khöôùc tröôùc maët caû ñaïi dieän Nhaø Nöôùc laãn ñaïi dieän Toøa Thaùnh vaø baèng loøng "vaùc thaùnh giaù baát tuaân".
Treân thöïc teá caû caùc giaùm muïc cuûa Hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc cuõng muoán trung thaønh vôùi Toøa Thaùnh vaø ñoâi khi hoï haønh ñoäng ngöôïc vôùi yù muoán cuûa Hoäi. Ñoù laø tröôøng hôïp Ñöùc Cha Taddeus Ma Daqin, ngöôøi ñöôïc caû Toøa Thaùnh laãn Nhaø Nöôùc Trung Hoa ñoàng yù boå nhieäm. Ngaøy ñöôïc taán phong, ngaøi tuyeân boá rôøi khoûi Hoäi Yeâu Nöôùc! Sau naøy nghe ñaâu ngaøi thay ñoåi laäp tröôøng, nhöng vaãn bò coâ laäp.
Trong khi aáy, döôùi quyeàn cai trò cuûa Taäp Caån Bình, vôùi chuû tröông "Trung Hoa hoùa" moïi toân giaùo, nöôùc naøy ñang ñoøi caùc toân giaùo phaûi hoaït ñoäng ñoäc laäp theo nghóa taùch rôøi khoûi cô cheá trung öông nhö Roâma cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo.
Moät tröôøng hôïp nöõa nhaèm "thoáng nhaát" Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Trung Hoa ñang dieãn ra taïi giaùo phaän Mindong ôû mieàn ñoâng tænh Phuùc Kieán cuûa Trung Hoa. Vò baûn quyeàn cuûa noù, Ñöùc Cha Joseph Guo Xijin, hieän laø 1 giaùm muïc haàm truù bò giam giöõ 1 thaùng tröôùc Tuaàn Thaùnh naêm 2017.
Döïa vaøo nguoàn tin ñòa phöông, Asia News cho bieát phaùi ñoaøn Toøa Thaùnh ñaõ yeâu caàu vò giaùm muïc naøy tình nguyeän nhaän laøm giaùm muïc phoù cho Ñöùc Cha Vincent Zhan Silu, 1 trong 7 giaùm muïc cuûa Nhaø Nöôùc. Ñoù cuõng laø yeâu caàu cuûa nhaø caàm quyeàn Trung Hoa ñöa ra vôùi Ñöùc Cha luùc ngaøi bò giam giöõ.
Theo giaùo luaät, caùc phoù giaùm muïc ñöông nhieân coù quyeàn keá nhieäm vò giaùm muïc cuûa giaùo phaän. Ñieàu naøy coù nghóa: roài ra, Ñöùc Cha Zhan cuõng seõ laõnh ñaïo giaùo phaän thoâi.
Ñöùc Cha Zhan khoâng xaùc nhaän ñieàu treân vôùi Asia News, cuõng khoâng thoaû luaän chi tieát vieäc naøy chæ noùi caùc cuoäc thöông thaûo giöõa Toøa Thaùnh vaø Chính Phuû vaãn coøn ñang tieáp dieãn.
Ngoaøi ra, khoâng ai khoâng nhôù hai vò cöïu toång giaùm muïc Hoàng Koâng coù hai quan ñieåm khaùc nhau, neáu khoâng muoán traùi ngöôïc nhau, veà caùc cuoäc thöông thaûo giöõa Toøa Thaùnh vaø Nhaø Nöôùc Coäng Saûn Trung Hoa.
Thaùng 2 naêm 2017, trong 1 baøi baùo ñaêng treân tôø Sunday Examiner ôû Hoàng Koâng, Ñöùc Hoàng Y John Tong Hon, ngöôøi keá nhieäm Ñöùc Hoàng Y Zen, noùi raèng caùc giaùm muïc "quoác doanh" saün saøng bieåu loä söï tuaân phuïc Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ngaøi leân tieáng baøy toû söï laïc quan cuûa ngaøi, cho raèng Hoäi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc coù theå bieán ñoåi thaønh moät cô cheá coù tính thieän nguyeän nhieàu hôn.
Trong khi ñoù, thaùng 5 naêm 2017, Ñöùc Hoàng Y Zen, vò tieàn nhieäm cuûa vò treân, toû yù hoaøi nghi phöông thöùc ngoaïi giao hieän nay cuûa Toøa Thaùnh ñoái vôùi Trung Hoa. Theo ngaøi, caùc coá vaán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng "ñang ñua ra nhöõng lôøi coá vaán teä haïi'. Ngaøi nghi ngôø thieän chí cuûa Chính Phuû Trung Hoa.
"Hoï vaãn coøn kieåm soaùt Giaùo Hoäi vaø hoï coøn muoán kieåm soaùt nhieàu hôn nöõa".
Theo kyù giaû Charles Collins cuûa taïp chí Crux, sau khi gaëp vaø trình 1 böùc thö cuûa Giaùo Hoäi haàm truù Trung Hoa cho Ñöùc Phanxicoâ, Ñöùc Hoàng Y Joseph Zen, cöïu toång giaùm muïc Hoàng Koâng, ngaøy 29 thaùng 1 naêm 2018, ñaõ vieát 1 laù thöù ñaêng treân Facebook, cho raèng vieäc Toøa Thaùnh yeâu caàu hai vò giaùm muïc haàm truù Trung Hoa töø chöùc ñeå nhöôøng choã cho hai giaùm muïc ñöôïc Nhaø Nöôùc coâng nhaän "laø ban phuùc laønh cho giaùo hoäi ly khai vöøa ñöôïc taêng cöôøng".
Theo AsiaNews, thö maø moät trong 2 giaùm muïc treân nhaän ñöôïc cuûa Toøa Thaùnh chæ laø ñeå xin yù kieán cuûa vò naøy maø thoâi, khoâng haún laø thö xin ngaøi nhöôøng choã.
Tuy nhieân, Ñöùc Hoàng Y Zen vieát raèng "nhieàu dò baûn veà söï kieän vaø giaûi thích ñang taïo ra mô hoà laãn loän cho nhieàu ngöôøi. Nhieàu ngöôøi, khi bieát môùi ñaây toâi coù ñi Roâma, yeâu caàu toâi soi saùng theâm."
Thaønh thöû nhaân dòp naøy ngaøi cho bieát moät soá söï kieän: hoài thaùng 10 naêm 2017, ngaøi coù yeâu caàu Ñöùc Toång Giaùm Muïc Savio Hon Tai Fai, cöïu toång thö kyù Boä Truyeàn Giaûng Tin Möøng cho Caùc Daân Toäc vaø hieän laø Ñaïi Söù cuûa Toøa Thaùnh ôû Hy Laïp noùi chuyeän vôùi Ñöùc Phanxicoâ veà lôøi yeâu caàu nhöôøng choã. Luùc ñoù, Ñöùc Phanxicoâ raát "ngaïc nhieân vaø höùa seõ xem xeùt vaán ñeà". Nhöng roài hoài thaùng 12 naêm 2017, lôøi yeâu caàu nhöôøng choã laïi ñöôïc laëp laïi, neân Ñöùc Hoàng Y Zen roát ñoãi baøng hoaøng. Chính vì theá ngaøy 12 thaùng 1 naêm 2018, ngaøi ñích thaân ñi gaëp Ñöùc Phanxicoâ. Trong cuoäc gaëp gôõ naøy, Ñöùc Phanxicoâ cho Ñöùc Hoàng Y Zen hay: ngaøi ñaõ noùi vôùi caùc giôùi chöùc Toøa Thaùnh "ñöøng taïo ra 1 vuï Mindszenty nöõa."
Mindszenty chính laø Ñöùc Hoàng Y Joùzsef Mindszenty cuûa Hung Gia Lôïi, bò coäng saûn giam giöõ töø naêm 1949 tôùi naêm 1956. Luùc xaåy ra cuoäc caùch maïng Hung nhaèm laät ñoå cheá ñoä Coäng Saûn, ngaøi vaøo tî naïn taïi toøa Ñaïi Söù Myõ. Naêm 1971, ngaøi ñöôïc rôøi xöù sôû vaø qua ñôøi taïi Vienna 4 naêm sau ñoù.
Theo Ñöùc Hoàng Y Zen, vaán ñeà khoâng phaûi laø vieäc töø chöùc cuûa caùc giaùm muïc haàm truù, maø laø lôøi yeâu caàu nhöôøng choã cho caùc giaùm muïc do nhaø nöôùc boå nhieäm. Ngaøi chæ ra raèng "nhieàu vò giaùm muïc haàm truù giaø nua ñaõ khaån khoaûn xin cho ñöôïc moät vò keá vò, nhöng khoâng heà ñöôïc Toøa Thaùnh traû lôøi. Moät soá vò khaùc, duø vò keá vò ñaõ ñöôïc neâu danh, thaäm chí coøn coù caû saéc chæ vôùi chöõ kyù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha nöõa, nhöng ñöôïc chæ thò ñöøng tieán haønh vieäc taán phong vì sôï laøm phaät loøng chính phuû."
Nhö ñaõ bieát, Hieäp Hoäi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc ñöôïc chính phuû Coäng Saûn laäp naêm 1957 ñeå giaùm saùt caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñoäc laäp khoûi Vatican. Moät Giaùo Hoäi haàm truù trung thaønh vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng hieän höõu song song vôùi Hieäp Hoäi naøy.
Naêm 2007, trong moät laù thö lòch söû göûi ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI cho hay vieäc hoaø giaûi troïn veïn giöõa hai cô cheá treân laø ñieàu khoâng theå moät sôùm moät chieàu maø coù ñöôïc, nhöng "ñeå Giaùo Hoäi phaûi sinh hoaït haàm truù laø moät tình theá khoâng bình thöôøng". Ngaøi quaû quyeát: chæ coù moät Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Hoa maø thoâi vaø khuyeán khích söï hôïp nhaát trong vieäc tuyeân xöng ñöùc tin, baèng caùch daønh cho Hieäp Hoäi moät tính hôïp leä naøo ñoù vaø cho pheùp ngöôøi Coâng Giaùo tham gia Giaùo Hoäi chính thöùc (ñöôïc nhaø nöôùc coâng nhaän).
Ñaõ coù luùc, hai beân ñoàng yù vôùi nhau veà vieäc cöû nhieäm caùc giaùm muïc caù theå. Tuy nhieân, Chuû Tòch hieän thôøi laø Taäp Caån Bình ñang chuû tröông moät söï kieåm soaùt chaët cheõ hôn ñoái vôùi caùc toân giaùo, qua chính saùch "Trung Hoa hoùa" hoï. Caùc qui ñònh môùi nhaèm thi haønh chính saùch naøy coù hieäu löïc vaøo thaùng Hai naøy.
Bôûi theá, Ñöùc Hoàng Y Zen vieát raèng "toâi nhaän toâi laø ngöôøi bi quan tröôùc hieän tình cuûa Giaùo Hoäi ôû Trung Hoa, nhöng söï bi quan cuûa toâi coù neàn taûng qua kinh nghieäm laâu daøi cuûa toâi vôùi Giaùo Hoäi naøy. Töø naêm 1989 tôùi naêm 1996, toâi thöôøng daønh 6 thaùng moãi naêm daïy hoïc taïi moät soá chuûng vieän cuûa coäng ñoàng Coâng Giaùo chính thöùc. Toâi coù kinh nghieäm tröïc tieáp ñoái vôùi caûnh noâ dòch vaø nhuïc nhaõ maø caùc hieàn huynh giaùm muïc cuûa toâi kia thöôøng phaûi chòu."
Ñöùc Hoàng Y Zen laøm Toång Giaùm Muïc Hoàng Koâng töø 2002 tôùi 2009. Cöïu thuoäc ñòa cuûa Anh naøy ñöôïc höôûng töï do toân giaùo nhö laø moät phaàn trong thoûa hieäp vôùi Anh daãn tôùi vieäc traû laõnh thoå naøy laïi cho Trung Hoa.
Ñöùc Hoàng Y voán ñöôïc coi laø moät trong nhöõng ngöôøi daãn ñaàu trong chuû tröông cöùng raén vôùi chính phuû Coäng Saûn Trung Hoa, choáng laïi vieäc tìm thoûa hieäp vôùi cheá ñoä.
Nhöõng ngöôøi tìm caùch thoûa hieäp xem ra ñang coù theá thöôïng phong ôû Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh, laø cô quan hieän ñang coá gaéng giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà vôùi Trung Hoa, trong ñoù, coù vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc, töï do thôø phöôïng, bình thöôøng hoùa Giaùo Hoäi do nhaø nöôùc baûo trôï, vaø thieát laäp lieân heä ngoaïi giao.
Noùi vôùi taäp san Crux hoài thaùng 10 naêm 2017, Ñöùc Hoàng Y Zen cho raèng Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh, Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin coù "moät taâm trí bò chuoác ñoäc" veà Trung Hoa vaø chæ löu yù tôùi ngoaïi giao hôn laø ñöùc tin Coâng Giaùo.
Trong thö ñaêng treân Facebook, ngaøi nhaéc laïi chuû tröông cuûa ngaøi, cho raèng Vatican "ñang baùn ñöùng" Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ôû Trung Hoa.
Ñöùc Hoàng Y vieát raèng: "Moät soá ngöôøi baûo raèng moïi coá gaéng ñeå ñaït moät söï nhaát trí laø traùnh moät cuoäc ly giaùo. Quaû laø nöïc cöôøi! Ly giaùo ñang coù ñoù, trong caùi Giaùo Hoäi Ñoäc Laäp!"
Ngaøi vieát tieáp: "Caùc vò giaùo hoaøng traùnh duøng chöõ 'ly giaùo' vì caùc ngaøi bieát raèng nhieàu ngöôøi trong coäng ñoàng Giaùo Hoäi chính thöùc coù maët ôû ñoù khoâng do yù chí töï do cuûa hoï, maø döôùi aùp löïc naëng neà. Vieäc 'hôïp nhaát ñöôïc ñeà nghò' seõ buoäc moïi ngöôøi gia nhaäp coäng ñoàng aáy. Vatican seõ ban pheùp laønh co Giaùo Hoäi ly giaùo vöøa ñöôïc taêng cöôøng, xoùa löông taâm xaáu khoûi taát caû nhöõng ai voán ñaõ saün loøng boû ñaïo vaø nhöõng ngöôøi ñang saün saøng tham gia vôùi nhöõng ngöôøi naøy."
Ñöùc Hoàng Y Zen cuõng nhaän raèng vieäc ngaøi coâng khai pheâ phaùn Ñaûng Coäng Saûn vaø caùc coá gaéng ngoaïi giao cuûa Vatican gaây vaán ñeà cho vieäc haøn gaén söï chia reõ giöõa hai beân.
Ngaøi vieát: "Coù phaûi toâi laø trôû ngaïi chính ñoái vôùi dieãn trình ñaït thoaû öôùc giöõa Vatican vaø Trung Hoa khoâng? Neáu ñoù laø thoûa öôùc xaáu, thì toâi raát sung söôùng laøm trôû ngaïi".
Tuyeân Boá cuûa Giaùm Ñoác Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh
Coù leõ vì chuû tröông maïnh meõ vaø döùt khoaùt treân cuûa Ñöùc Hoàng Y Zen sau khi gaëp Ñöùc Phanxicoâ taïi Vatican, vaø sôï chuû tröông aáy coù theå gaây hoang mang, baát lôïi cho caùc coá gaéng hoøa giaûi cuûa mình, neân Giaùm Ñoác Phoøng Baùo Chí cuûa Toøa Thaùnh, Greg Burke, ngaøy 30 thaùng 1 naêm 2018, ñaõ ra tuyeân boá sau ñaây:
Tham chieáu caùc tin töùc ñöôïc phoå bieán roäng raõi veà söï cho laø khaùc nhau veà suy nghó vaø haønh ñoäng giöõa Ñöùc Thaùnh Cha vaø caùc coäng söï vieân cuûa ngaøi trong Giaùo Trieàu Roâma veà caùc vaán ñeà lieân quan tôùi Trung Hoa, toâi coù theå tuyeân boá nhö sau:
"Ñöùc Giaùo Hoaøng lieân tuïc tieáp xuùc vôùi caùc coäng söï vieân cuûa ngaøi, ñaëc bieät laø Phuû Quoác Vuï Khanh, veà caùc vaán ñeà Trung Hoa, vaø ñöôïc caùc ngaøi thoâng tri moät caùch trung thaønh vaø chi tieát veà tình hình cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Hoa vaø veà caùc böôùc trong cuoäc ñoái thoaïi ñang dieãn tieán giöõa Toøa Thaùnh vaø Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa, moät cuoäc ñoái thoaïi ñöôïc ngaøi theo doõi heát söùc chaêm chuù. Bôûi theá, thaät gaây ngaïc nhieân vaø ñaùng tieác laø ñieàu ngöôïc laïi ñang ñöôïc ngöôøi trong Giaùo Hoäi khaúng ñònh, do ñoù, khuyeán khích söï mô hoà laãn loän vaø tranh caõi."
Tuy nhieân, ngöôøi ta hoaøi nghi moät tuyeân boá nhö treân coù theå ñaùnh tan caùc "öu tö" raát naëng kyù cuûa Ñöùc Hoàng Y Zen. Tröôùc nhaát, tuyeân boá naøy chæ laø cuøa Giaùm Ñoác Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh. Thöù hai, tuyeân boá naøy khoâng ñuïng gì tôùi caùc öu tö naøy. Chuùng vaãn coøn ñoù.
Thöïc ra, nhö nhaän ñònh cuûa Victor Gaetan vieát treân tôø Foreign Affairs hoài thaùng Ba naêm 2017, moät taïp chí ñöôïc Ñaïi Hoïc Georgetown baûo trôï, "töø ngaøy leân ngoâi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Baéc Kinh vaø Roâma ñaõ cuøng ñöa ra moät dieãn trình ñaëc nhieäm (ad hoc, ñeå boå nhieäm giaùm muïc). Nhöng vì noù khoâng chính thöùc, neân mô hoà laãn loän vaãn coøn ñoù, söï khoâng hôïp nhaát vaãn day döùt, caùc vieäc troáng toøa gia taêng, vaø, trong lyù thuyeát, caû hai beân ñeàu coù theå phaù vôõ theá quaân bình moûng manh. Ñoù chính laø caùc cuoäc thöông thaûo nöûa bí maät trong ba naêm qua".
Coøn nhôù thaùng 2 naêm 2017, Ñöùc Hoàng Y John Tong Hon, luùc ñoù laø Toång Giaùm Muïc Hoàng Koâng, laïc quan thoâng baùo: Baéc Kinh vaø Roâma ñaõ "ñaït ñöôïc söï ñoàng thuaän" veà vieäc boå nhieäm giaùm muïc. Hoùa ra, cuõng chæ laø thöù dieãn trình "ñaëc nhieäm" nhö vöøa noùi, raát deã bò phaù vôõ.
Tuy theá, khoâng ai baùc boû vieäc Ñöùc Hoàng Y Zen coù quan ñieåm cöùng raén ñoái vôùi Baéc Kinh, voán laø moät cheá ñoä toäi aùc döôùi con maét cuûa ngaøi.
Ngaøi coi caùc coá gaéng hoøa giaûi cuûa Ñöùc Phanxicoâ laø "nöïc cöôøi" vaø baát cöù thoûa hieäp naøo vôùi Trung Hoa ñeàu "khoâng theå chaáp nhaän" ñöôïc.
Gaetan coi quan ñieåm cuûa Ñöùc Hoàng Y Zen laø quan ñieåm thieåu soá. Treân thöïc teá, coù nhieàu mô hoà hôn hieän ñang hieän dieän giöõa hai giaùo hoäi "quoác doanh" vaø "haàm truù" vaø vieäc phaân reõ naøy coù haïi cho söï toaøn veïn cuûa Ñaïo Coâng Giaùo döôùi maét nhieàu chuyeân gia veà Giaùo Hoäi, trong ñoù, coù Linh Muïc Lawrence Murphy, chuû tòch höu trí cuûa Ñaïi Hoïc Seton Hall, vaø nhaø baùo coù truï sôû ôû Baéc Kinh laø Francesco Sisci, cöïu tuøy vieân vaên hoùa cuûa toøa ñaïi söù YÙ ôû Trung Hoa. Thöïc vaäy, Giaùo Hoäi Roâma xaâm nhaäp Hieäp Hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc raát sôùm. Hoà sô taïi Vatican chöùa nhieàu laù thö cuûa caùc giaùm muïc Trung Hoa ñöôïc nhaø nöôùc choïn löïa xin hieäp thoâng cuøng Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø ña soá ñöôïc toaïi nguyeän. Trong soá khoaûng 110 giaùm muïc ôû Trung Hoa, khoaûng 70 vò ñöôïc caû Roâma laãn Baéc Kinh chaáp thuaän, 30 vò chæ ñöôïc Toøa Thaùnh chaáp thuaän vaø 7 vò do nhaø nöôùc boå nhieäm vaãn coøn ñôïi ñöôïc Toøa Thaùnh chuaån y. ÔÛ caáp ñòa phöông, caùc linh muïc cuûa hai coäng ñoàng caøng ngaøy caøng hôïp taùc vôùi nhau nhieàu hôn. Jeroom Heyndrickx, moät linh muïc truyeàn giaùo töøng laøm vieäc ôû Trung Hoa töø naêm 1980 vaø mang moät "phaùi ñoaøn hoãn hôïp" caùc linh muïc Trung Hoa qua haønh höông Roâma thaùng Tö naêm 2016, cho hay: "Moät soá phaùt xuaát töø giaùo hoäi haàm truù, phaàn lôùn phaùt xuaát töø giaùo hoäi chính thöùc, nhöng khoâng heà coù söï khaùc bieät nhoû nhoi naøo giöõa hai nhoùm veà loøng trung thaønh vôùi Roâma".
Moät ñieån hình khaùc: sau 20 naêm ngoài tuø vaø 10 naêm ñi caûi taïo vaø bò giam taïi nhaø ôû mieàn Baéc Trung Hoa vì toäi laø linh muïc ñöôïc giaùo duïc ôû Roâma vaø choáng laïi thaåm quyeàn cuûa Ñaûng, Linh Muïc Doøng Teân Aloysius Jin Luxian baèng loøng laõnh ñaïo chuûng vieän Thöôïng Haûi khi chính phuû cho pheùp môû laïi naêm 1982. Cha Jin cho raèng ñieàu quan troïng hôn laø duy trì Giaùo Hoäi vaø phuïc vuï giaùo daân hôn laø tieán haønh moät traän ñaùnh voâ voïng naèm haàm truù choáng laïi cheá ñoä. Ñöôïc yeâu caàu trôû thaønh Giaùm Muïc Phuï Taù cho nhaø nöôùc naêm 1985, vaø naêm 1988 trôû thaønh giaùm muïc cuûa Thöôïng Haûi, Ñöùc Cha Jin xin Vatican chaáp thuaän, nhöng khoâng thaønh coâng. Maõi naêm 2005, ngaøi ñöôïc Toøa Thaùnh nhìn nhaän laø giaùm quaûn toâng toaø cho Ñöùc Cha Joseph Fan Zhongliang.
Döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñöùc Cha Jin, giaùo phaän Thöôïng Haûi ñaõ phuïc hoài nhieàu nhaø thôø, huaán luyeän haøng traêm linh muïc, khôûi ñaàu moät coâng ty xuaát baûn Coâng Giaùo, thaønh laäp moät trung taâm tónh huaán, vaø loâi cuoán nhieàu tín höõu môùi. Ñöùc Cha Jin trôû neân noåi tieáng khaép nöôùc caû ôû hai cô quan ñöôïc nhaø nöôùc chaáp thuaän laø Hieäp Hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc vaø Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, vaø coøn vaän ñoäng ñöôïc vieäc caùc giaùo daân caàu nguyeän cho Ñöùc Giaùo Hoaøng trong caùc Thaùnh Leã. Ngaøi leân khuoân cho phuïng vuï baèng tieáng Trung Hoa nay trôû thaønh tieâu chuaån cho caû nöôùc. Khi qua ñôøi naêm 2013, ngaøi ñöôïc Giaùo Hoäi ca ngôïi nhö moät nhaø laõnh ñaïo Coâng Giaùo xuaát chuùng.
Tính löu ñoäng giöõa Ñaïo Coâng Giaùo chính thöùc vaø khoâng chính thöùc, moät phaàn, cuõng vì vaán ñeà di daân. Giaùo Hoäi haàm truù baét nguoàn töø noâng thoân, nôi caùc giaùo só Doøng Teân theá kyû 17 truyeàn baù ñöùc tin nhôø heä thoáng hoï haøng. Taïi Trung Hoa hieän thôøi, khi caùc tín höõu di chuyeån tôùi caùc khu ñoâ thò ñeå kieám vieäc laøm, hoï thöôøng phaûi boû caùc coäng ñoàng haàm truù ñeå gia nhaäp caùc giaùo hoäi coù ñaêng kyù, chæ vì tieän lôïi chöù khoâng haún theo "phe phaùi". Ngaøy nay, theo caùc linh muïc laøm vieäc ôû ñaáy, phaàn lôùn vieäc gia taêng cuûa Coâng Giaùo dieãn ra trong Giaùo Hoäi chính thöùc, chöù khoâng haún trong caùc gia ñình Coâng Giaùo haàm truù.
Moät ñieàu cuõng ñöôïc Gaetan löu yù laø: quan taâm haøng ñaàu cuûa Giaùo Hoäi ôû Trung Hoa laø toân giaùo chöù khoâng phaûi chính trò. Khoâng theå coù moät giaùo hoäi hoaøn vuõ hoaït ñoäng ñöôïc nôi ngöôøi Coâng Giaùo bò caét ñöùt khoûi Roâma vaø bò chia thaønh phe naøy phe noï. Thaønh thöû trong 35 naêm qua, vieãn kieán cuûa Vatican veà ñôøi soáng toân giaùo laø hoøa giaûi. Lyù thuyeát ñeå laøm vieäc cuûa Toøa Thaùnh laø: bao laâu Ñöùc Giaùo Hoaøng coøn coù quyeàn duy trì vieäc keá tuïc toâng ñoà (apostolic succession) qua vieäc boå nhieäm giaùm muïc, thì moïi vaán ñeà khaùc ñeàu coù theå giaûi quyeát. Hieäp Hoäi Coâng Giaùo Yeâu Nöôùc coù theå trôû thaønh phöông theá truyeàn thoâng vaø baùc aùi; hoäi ñoàng giaùm muïc seõ laø moät hoäi ñoàng giöõa nhieàu hoäi ñoàng treân theá giôùi.
Treân lyù thuyeát, Toøa Thaùnh coù theå chaáp nhaän moät thoûa hieäp ngaàm vôùi Baéc Kinh nhö theá. Böùc ñieän naêm 2006 do Wikileaks rì roû cho thaáy Ñöùc Cha Celli töøng ñeà nghò nhö theá vôùi Ñaïi Söù Hoa Kyø. Nhöng theo Gaetan, vì muïc tieâu ngaøy nay khoâng haún chia seû quyeàn löïc cho baèng bình thöôøng hoùa ñôøi soáng Giaùo Hoäi, söï trong saùng vaø vieäc coâng boá thoûa thuaän laø caùch duy nhaát ñeå xoùa tan söï chia reõ gaây ñau ñôùn vaø khoâng höõu hieäu. Thöïc vaäy, theo Cha John Worthley, moät giaùo sö Hoa Kyø veà haønh chaùnh coâng, ngöôøi töøng daïy ôû Trung Hoa töø ñaàu thaäp nieân 1980, thì vieäc laøm chính ôû ñaát lieàn Trung Hoa trong saùu thaùng ñaàu naêm 2017 laø hôïp nhaát hai coäng ñoàng chính thöùc vaø khoâng chính thöùc: "tình hình ñoái vôùi Giaùo Hoäi ôû Trung Hoa gioáng luùc Böùc Töôøng Baù Linh suïp ñoå. Ngöôøi ta ñaõ chuaån bò töø nhieàu naêm, neân khi dieãn ra, noù dieãn ra raát nhanh."
Vuõ Vaên An