Töôøng thuaät caùc sinh hoaït ngaøy cuoái cuøng

cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïi Chile

vaø ngaøy ñaàu tieân taïi Peruø

Töôøng thuaät caùc sinh hoaït ngaøy cuoái cuøng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïi Chile vaø ngaøy ñaàu tieân taïi Peruø.

Peru (Vat. 20-01-2018) - Saùng hoâm thöù saùu 19 thaùng gieâng naêm 2018, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ baét ñaàu caùc sinh hoaït vieáng thaêm taïi Peruø, ban saùng vôùi buoåi gaëp gôõ caùc daân toäc vuøng Amazzonia, vôùi daân chuùng vaø vieáng thaêm Hogar Principito, vaø ban chieàu vôùi cuoäc gaëp gôõ caùc giôùi chöùc laõnh ñaïo, xaõ hoäi daân söï vaø ngoaïi giao ñoaøn.

Nhöng sau ñaây xin kính môøi quyù vò cuøng chuùng toâi trôû laïi vôùi caùc sinh hoaït cuûa Ñöùc Thaùnh Cha chieàu thöù naêm 18 thaùng gieâng naêm 2018 cuõng laø ngaøy cuoái Ñöùc Thaùnh Cha vieáng thaêm Chile.

Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ tôùi thaêm Nhaø tónh taâm cuûa ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Loä Ñöùc

Sau khi daâng Thaùnh Leã kính Ñöùc Baø Cameâloâ, Boån Maïng nöôùc Chile, taïi Campus Lobito tænh Iquique, luùc 1 giôø röôõi tröa Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ tôùi thaêm Nhaø tónh taâm cuûa ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Loä Ñöùc, do caùc cha doøng Hieán Sinh troâng coi caùch ñoù 21 caây soá.

Nhaø tónh taâm naøy ñöôïc xaây gaàn hang ñaù Ñöùc Meï Loä Ñöùc trong khu phoá Cavancha. Ñeàn thaùnh toïa laïc gaàn moät tröôøng hoïc cho treû em ngheøo ñöôïc xaây vaøo caùc naêm ñaàu cuûa theá kyû XIX bôûi Ñöùc Cha Jose Maria Caro, Giaùm quaûn toâng toaø, sau naøy trôû thaønh Hoàng Y tieân khôûi cuûa Giaùo Hoäi Chile. Hang ñaù do baø Adela Cisternas cho xaây gioáng hang ñaù Ñöùc Meï Loä Ñöùc beân Phaùp, ñeå taï ôn Ñöùc Meï ñaõ laøm pheùp laï chöõa laønh beänh nan y cho choàng cuûa baø. Hang ñaù ñöôïc khaùnh thaønh ngaøy 27 thaùng 5 naêm 1923 tröôùc söï hieän dieän cuûa baø, Ñöùc Giaùm Muïc giaùm quaûn Jose Maria Caro, haøng giaùo só vaø ñoâng ñaûo tín höõu ñi röôùc kieäu tôùi ñaây, môû maøn cho caùc cuoäc haønh höông vaãn coøn tieáp tuïc cho tôùi ngaøy nay. Nhaø thôø beân treân hang ñaù ñaõ ñöôïc xaây naêm 1933 theo lôøi xin cuûa tín höõu ñeå traùnh noùng vaø gioù. Töø naêm 1949 ñeàn thaùnh Ñöùc Baø Loä Ñöùc ñöôïc giao cho caùc cha thöøa sai doøng Hieán Sinh Ñöùc Meï Voâ Nhieãm, vieát taét laø OMI, troâng coi. Doøng naøy ñaõ ñöôïc thaùnh Eugeøne de Mazenod thaønh laäp beân Phaùp naêm 1816 ñeå rao giaûng Tin Möøng cho daân ngheøo vuøng queâ, vaø coù Boån Maïng laø Ñöùc Meï Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi. Giaùm ñoác ñeàn thaùnh hieän nay laø cha Garcia Lussier.

Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñöôïc cha vaø hai linh muïc khaùc cuûa nhaø tónh taâm ñoùn chaøo vaø thaùp tuøng vieáng thaêm nhaø thôø. Coù ba em beù taëng hoa cho Ñöùc Thaùnh Cha. Hieän dieän trong nhaø thôø cuõng coù 10 beänh nhaân vaø hai thaân nhaân cuûa caùc naïn nhaân caùc cuoäc ñaøn aùp cuûa chính quyeàn hoài thaäp nieân 1970. Hoï ñaõ trao cho Ñöùc Thaùnh Cha moät böùc thö.

Sau khi duøng böõa tröa vôùi ñoaøn tuyø tuøng taïi nhaø tónh taâm cuûa caùc cha doøng Hieán Sinh luùc 4 giôø keùm 15 phuùt chieàu Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñi xe ra phi tröôøng Iquique caùch ñoù 42 caây soá, töø bieät Chile ñeå ñaùp maùy bay sang Peruø. Tröôùc khi leân xe Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ chuïp hình löu nieäm vôùi moät nhoùm chuûng sinh, caùc nöõ tu thöøa sai Salesien vaø vaøi nhaân vieân Uyû ban toå chöùc ñòa phöông vaø chaøo töø giaõ moïi ngöôøi.

Taïi phi tröôøng Diego Aracena Iquique Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñuôïc baø toång thoáng Michelle Bachelet tieáp ñoùn trong phoøng khaùch ít phuùt tröôùc khi baét ñaàu leã nghi tieãn bieät vôùi quoác thieàu Vaticaêng vaø Chile, duyeät qua haøng chaøo danh döï, vaø chaøo töø bieät giöõa hai phaùi ñoaøn. Ñöùc Thaùnh Cha laø ngöôøi cuoái cuøng leân maùy bay vôùi chieác caëp ñen cuûa ngaøi trong tay.

Ñöùc Thaùnh Cha vieáng thaêm Peru

Maùy bay chôû Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ caát caùnh luùc sau 5 giôø chieàu giôø Chile vaø ñaõ ñeán saân bay quoác teá thuû ñoâ Lima cuûa Peruø sau 2 giôø 10 phuùt bay, vöôït chaëng ñöôøng daøi 1,200 caây soá.

Peruø laø moät nöôùc coäng hoaø daân chuû, baéc giaùp giôùi vôùi Ecuador vaø Colombia, ñoâng giaùp giôùi vôùi Brasil, ñoâng nam giaùp giôùi vôùi Bolivia, nam giaùp giôùi vôùi Chile vaø phiaù taây vôùi Thaùi Bình Döông. Teân goïi Peruø baét nguoàn töø "Viru" laø teân cuûa moät con soâng ñòa phöông chaûy gaàn vònh San Miguel cuûa Panama hoài tieàn baùn theá kyû XVI. Peruø roäng hôn 1 trieäu 265 ngaøn caây soá vuoâng, coù hôn 33 trieäu daân, 45% laø thoå daân Amerindi, 37% lai gioáng, 15% da traéng, 2% da ñen lai gioáng vaø ngöôøi Zambos, vaø 1% goác AÙ chaâu. Ngoân ngöõ chính cuûa ngöôøi daân Peruø laø tieáng Taây Ban Nha. Ngoaøi ra coøn coù hai thöù tieáng khaùc laø Quechua vaø Aymara vaø nhieàu thoå ngöõ khaùc.

Treân bình dieän toân giaùo 81.3% theo Coâng giaùo, 12.5% theo Tin laønh, 3.3% theo caùc toân giaùo khaùc vaø 2.9% khoâng theo toân giaùo naøo. Giaùo Hoäi coâng giaùo Peruø hieän coù 58 Giaùm Muïc, 3,361 linh muïc, 55 Phoù teá, 587 tieåu chuûng sinh, 1,539 ñaïi chuûng sinh, 422 tu huynh, 5,568 nöõ tu, 179 thaønh vieân tu hoäi ñôøi, 11,120 thöøa sai giaùo daân vaø 51,367 giaùo lyù vieân. Tính trung bình moãi linh muïc phaûi troâng coi hôn 8,300 giaùo daân. Giaùo Hoäi ñieàu khieån 995 tröôøng tieåu hoïc vôùi hôn 248,000 hoïc sinh, 524 tröôøng trung hoïc vôùi hôn 196,000 hoïc sinh, 90 tröôøng cao hoïc vaø ñaïi hoïc vôùi gaàn 59,000 sinh vieân. Ngoaøi ra Giaùo Hoäi cuõng ñieàu haønh 38 nhaø thöông, 323 traïm y teá, 4 trung taâm phong cuøi, 90 nhaø döôõng laõo, 244 traïi moà coâi, 145 vaên phoøng coá vaán gia ñình, 36 trung taâm giaùo duïc caûi huaán vaø 581 cô sôû baùc aùi xaõ hoäi.

Töø ngaøy 28 thaùng 6 naêm 2016 toång thoáng coäng hoaø daân chuû Peruø laø oâng Pedro Pablo Kuczynski. Caùc sinh hoaït kinh teá chính cuûa Peruø laø noâng nghieäp vaø ñaùnh caù, khai thaùc caùc quaëng moû vaø kyõ ngheä deät vaûi.

Lima thuû ñoâ Peruø coù hôn 9 trieäu 886 ngaøn daân cö, naèm treân bôø Thaùi Bình Döông, treân ñoä cao 124 meùt, giöõa caùc thung luõng cuûa caùc con soâng Chilloùn, Rimac, Surco vaø Lurio. Tuy coù sa maïc keá beân nhöng khí haäu deã chòu vì aåm vaø coù söông muø. Thaønh phoá do oâng Francisco Pizarro thaønh laäp ngaøy 18 thaùng gieâng naêm 1535 vôùi teân goïi laø "Thaønh phoá cuûa caùc vua" trong moät vuøng noâng nghieäp maø caùc thoå daân goïi laø Limaq. Nhôø coù haûi caûng Callao caùch ñoù khoâng xa thaønh phoá phaùt trieån vaø nhanh choùng trôû thaønh trung taâm thöông maïi quan troïng. Döôùi thôøi ñoâ hoä cuûa Taây Ban Nha noù laø thuû ñoâ cuûa phoù vöông quoác Peruø, vaø laø thaønh phoá lôùn vaø quan troïng nhaát toaøn mieàn nam chaâu Myõ. Khi Peruø ñöôïc ñoäc laäp, Lima trôû thaønh thuû ñoâ coäng hoaø Peruø. Khi ñöôøng xe löûa ñöôïc xaây caát vaøo giöõa theá kyû XIX thaønh phoá phaùt trieån maïnh, vaø hieän coù 43 quaän. Nhöng trong lòch söû cuûa noù Lima ñaõ bò caùc traän ñoäng ñaát laøm hö haïi nhieàu. Ngaøy nay Lima laø trung taâm chính trò, vaên hoaù, taøi chaùnh vaø thöông maïi. Taïi quaûng tröôøng chính cuûa thuû ñoâ coù töôïng kyû nieäm oâng Francisco Pizarro. Chung quanh quaûng tröôøng coù caùc dinh thöï vôùi loái kieán truùc coå xöa noåi tieáng nhö Dinh chính quyeàn, dinh Arzobispal vaø nhaø thôø chính toaø. Chính giöõa quaûng tröôøng coù phoâng ten nöôùc baèng ñoàng ñöôïc trang hoaøng vôùi nhieàu caây vaø caùc luoáng hoa. Toaøn vuøng naøy daønh cho ngöôøi ñi boä. Trong caùc thôøi gian gaàn ñaây quaûng tröôøng cuõng ñöôïc duøng cho caùc cuoäc ñaáu boø, hoïp chôï hay toå chöùc caùc leã hoäi khaùc nhau. Naêm 1988 trung taâm thuû ñoâ Lima ñöôïc Lieân Hieäp Quoác ñöa vaøo danh saùch gia taøi vaên hoaù cuûa nhaân loaïi.

Toång giaùo phaän Lima ñöôïc thaønh laäp naøy 12 thaùng 2 naêm 1546, coù gaàn 2 trieäu 900 ngaøn daân ña soá theo coâng giaùo. Giaùo phaän coù 121 giaùo xöù, 22 nhaø thôø, 206 linh muïc, 3 phoù teá vónh vieãn, 65 ñaïi chuûng sinh, 424 nöõ tu, 761 thaønh vieân caùc doøng nam, 1,223 thaønh vieân caùc doøng nöõ. Giaùo hoäi ñieàu khieån 186 cô sôû giaùo duïc vaø 188 trung taâm baùc aùi xaõ hoäi. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Lima laø Ñöùc Hoàng Y Juan Luis Cipriani Thorne, 75 tuoåi.

Sau khi maùy bay döøng, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nicola Girasole, Söù Thaàn Toaø Thaùnh vaø vò chöôûng nghi leã ñaõ leân maùy bay chaøo Ñöùc Thaùnh Cha.

Toång thoáng Pedro Pablo Kuczynski vaø phu nhaân ñaõ ñoùn Ñöùc Thaùnh Cha taïi chaân thang maùy bay. Hai treû em maëc saéc phuïc truyeàn thoáng ñaõ daâng hoa cho Ñöùc Thaùnh Cha. Cuøng chaøo ñoùn Ñöùc Thaùnh Cha coù Ñöùc Hoàng Y Toång Giaùm Muïc Lima, Ñöùc Giaùm Muïc Callao, Ñöùc Giaùm Muïc chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Peruø, caùc giôùi chöùc chính trò daân söï, vaøi Giaùm Muïc vaø moät nhoùm giaùo daân vaø daøn nhaïc "Hoaø taáu cho Peruø". Ñaïi baùc ñaõ baén 21 phaùt chaøo vò quoác khaùch. Ñöùc Thaùnh Cha vaø toång thoáng ñaõ duyeät qua haøng chaøo danh döï. Tieáp ñeán ban nhaïc ñaõ cöû haønh quoác thieàu Vaticaêng vaø quoác thieàu Peruø, roài tôùi phaàn giôùi thieäu phaùi ñoaøn hai beân. Toång thoáng vaø phu nhaân ñaõ thaùp tuøng Ñöùc Thaùnh Cha tôùi xe, trong khi caùc nhoùm daân ca vuõ cöû haønh caùc baøi ca vaø vuõ ñieäu truyeàn thoáng.

Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñi xe veà Toaø Söù Thaàn Toaø Thaùnh caùch ñoù 13 caây soá ñeå duøng böõa toái vaø nghæ ñeâm. Doïc ñöôøng ñaõ coù raát ñoâng tín höõu chaøo möøng Ñöùc Thaùnh Cha.

Thöù saùu ngaøy 19 thaùng 1 naêm 2018 Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ baét ñaàu chöông trình vieáng thaêm vôùi thaùnh leã rieâng cöû haønh luùc 7 giôø saùng trong nhaø nguyeän Toaø Söù Thaàn. Sau ñoù ngaøi ñi ra phi tröôøng "Nhoùm 8 Lima" ñaùp maùy bay ñi Puerto Maldonado caùch ñoù 850 caây soá. Ñöùc Thaùnh Cha vaø ñoaøn tuyø tuøng ñaõ duøng ñieåm taâm treân maùy bay.

Sau 1 giôø 45 phuùt bay Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ tôùi phi tröôøng Jose Aldamiz cuûa thaønh phoá Puerto Maldonado. Tieáp ñoùn Ñöùc Thaùnh Cha taïi phi tröôøng coù Ñöùc Cha David Martinez de Aguirre Guinea, doøng Ña Minh, Giaùm quaûn toâng toaø Puerto Maldonado, thoáng ñoác vaø thò tröôûng thaønh phoá vaøi traêm tín höõu vaø moät ca ñoaøn 150 thieáu nhi.

Puerto Maldonado laø moät thaønh phoá nhoû coù gaàn 75,000 daân cö thuoäc vuøng Tambopata, vaø toïa laïc ôû ñieàm giao thoa giöõa hai con soâng Madre de Dios vaø Tambopata. Thaønh phoá naøy tieâu bieåu cho söï khaùc bieät sinh thaùi, vaø laø ñieåm khôûi haønh toát cho vieäc khaùm phaù vaø vieáng thaêm caùc taøi nguyeân thieân nhieân phong phuù khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc cuûa vuøng Amazzonia. Ngöôøi thaùm hieåm ñaàu tieân ñi tìm vaøng vaø khaùm phaù ra caùc vuøng ñaát naøy hoài naêm 1567 laø oâng Juan Alvarez Maldonado. Sau khi ñaõ maát hôn 200 ngöôøi cuûa ñoaøn thaùm hieåm vì beänh taät vaø caùc cuoäc taán coâng cuûa caùc thoå daân oâng ñaõ phaûi rôøi boû vuøng naøy. Phaûi ñôïi cho tôùi giöõa theá kyû XIX môùi coù moät ngöôøi Taây Ban Nha thöù hai tôùi thaùm hieåm vuøng naøy vaø veõ baûn ñoà ñaàu tieân: ñoù laø ñaïi taù Faustino Maldonado. Vôùi vieäc phaùt trieån cao su naêm 1902, vaø vieäc xaây moät con ñöôøng noái lieàn Thaùi Bình Döông vôùi nguoàn soâng Tambopata thaønh phoá phaùt trieån nhanh choùng, cuõng nhôø caùc sinh hoaït khai thaùc quaëng moû vaø phaù röøng laáy goã, vaãn tieáp tuïc cho tôùi nay, nhöng chính quyeàn cuõng ñöa ra caùc bieän phaùp nhaèm haïn cheá caùc hoaït ñoäng naøy ñeå baûo veä moâi sinh. Ngaøy nay nghaønh du lòch vaø sinh hoaït troàng vaø saûn xuaát haït deû trôû thaønh hai nguoàn lôïi kinh teá quan troïng cuûa daân chuùng toaøn vuøng. Khí haäu nhieät ñôùi aåm vaø möa nhieàu vôùi nhieät ñoä trung bình raát deã chòu laø 20 ñoä C trong muøa khoâ töø thaùng 5 tôùi thaùng 10, nhöng trong muøa laïnh coù theå xuoáng tôùi 9 ñoä C vaø voït leân 36-39 ñoä trong muøa möa giöõa caùc thaùng 12 vaø thaùng 4.

Toaø Giaùm Quaûn Puerto Maldonado ñöôïc thaønh laäp ngaøy muøng 10 thaùng 3 naêm 1949 roäng 150,000 caây soá vuoâng, coù hôn 334 ngaøn daân cö, ña soá theo coâng giaùo. Giaùo ñoaøn ñòa phöông coù 21 giaùo xöù, 4 nhaø thôø, 40 linh muïc trieàu, 3 ñaïi chuûng sinh, 18 nöõ tu, 21 tu huynh vaø 33 thaønh vieân caùc doøng nöõ. Giaùo hoäi ñieàu khieån 65 cô sôû giaùo duïc vaø 11 trung taâm baùc aùi xaõ hoäi.

Töø phi tröôøng Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñi xe veà trung taâm theå thao Coliseo Meï Thieân Chuùa caùch ñoù hôn 4 caây soá ñeå gaëp gôõ caùc daân toäc vuøng Amazzonia. Trung taâm theå thao naøy ba taàng coù 5,000 choã ñaõ ñuôïc xaây naêm 2010 vaø khaùnh thaønh naêm 2013. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñi moät voøng ñeå chaøo 4,000 tín höõu thuoäc nhieàu boä toäc thoå daân quy tuï veà ñaây.

Chöông trình gaëp gôõ môû ñaàu vôùi vuõ ñieäu chaøo ñoùn cuûa caùc tröôûng laõo Arambut. Tieáp ñeán laø lôøi chaøo möøng cuûa Ñöùc Cha David Martinez de Aguirre Guinea, giaùm quaûn Puerto Maldonado, roài chöùng töø cuûa moät caëp vôï choàng ñaïi dieän caùc daân toäc vuøng Amazzonia. Sau ñoù laø leã nghi trao baûn dòch Thoâng ñieäp Laudato si trong caùc ngoân ngöõ ñòa phöông, trong khi ca ñoaøn trình taáu moät baøi ca Machirenga.

Ngoû lôøi vôùi moïi ngöôøi Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ maïnh meõ toá caùo caùc ñöôøng loái phaùt trieån khai thaùc chæ nhaém caùc lôïi nhuaän gaây thieät haïi cho caùc thoå daân vaø neàn vaên hoaù cuûa hoï. Ngaøi ñeà cao caùc giaù trò vaên hoaù phong phuù vaø tinh thaàn cao quyù cuûa caùc thoå daân vaø khích leä hoï coäng taùc vôùi Giaùo Hoäi trôï giuùp caùc giaùm muïc vaø caùc thöøa sai nam nöõ trong vieäc ñoái thoaïi vôùi taát caû moïi ngöôøi, vaø nhaøo naén moät Giaùo Hoäi vôùi göông maët Amazzonia, moät Giaùo Hoäi vôùi göông maët thoå daân, duy trì caên tính vaø beânh vöïc caùc quyeàn lôïi cuûa thoå daân.

Ñöùc Thaùnh Cha caùm ôn caùc lôøi chaøo möøng cuûa Ñöùc Cha David Martinez de Aguirre Guinea, vaø chöùng töø cuûa oâng Hector, hai baø Yescica vaø Maria Luzmila. Qua hoï ngaøi caùm ôn vaø chaøo thaêm taát caû moïi ngöôøi daân toaøn vuøng Amazzonia. Hoï ñeán töø nhieàu daân toäc cuûa vuøng naøy: Harakhut, Esse-ejas, Matsiguenkas, Yines, Shipibos, Ashaninkas, Yaneshas, Kahintes, Nahuas, Yaminahuas, Juni Kuin, Madija, Manchineris, Kukamas, Kandozi, Quichuas, Huitotos, Shawis, Achuar, Boras, Awajun, Wampis. Cuõng coù caùc daân toäc ñeán töø vuøng nuùi Andine sinh soáng vaø trôû thaønh daân Amazzoni. ÑTC noùi Söï hieän dieän cuûa anh chò em giuùp toâi troâng thaáy gaàn, nôi göông maët cuûa anh chò em, phaûn aùnh cuûa vuøng ñaát naøy. Moät göông maët ña dieän, moät khaùc bieät voâ taän, vaø moät söï phong phuù sinh thaùi, vaên hoaù vaø tinh thaàn. Nhöõng ngöôøi khoâng ôû trong vuøng naøy caàn tôùi söï khoân ngoan, caùc hieåu bieát cuûa anh chò em coù theå vaøo soáng taïi ñaây maø khoâng taøn phaù kho taøng cuûa vuøng naøy. Toâi nghe vang leân caùc lôøi Thieân Chuùa noùi vôùi soâng Moâsheâ: "Haõy côûi deùp ra, vì ñaát treân ñoù ngöôi ñang ñöùng laø thaùnh ñòa" (Xh 3,5)

Xin anh chò em cho pheùp toâi laäp laïi moät laàn nöõa "Laïy Chuùa, chuùc tuïng Chuùa vì coâng trình kyø ñieäu cuûa caùc daân toäc Amazzoni vaø toaøn sinh thaùi khaùc bieät maø caùc vuøng ñaát naøy chöùa ñöïng!.

Baøi ca chuùc tuïng naøy bò beû gaãy, khi chuùng ta laéng nghe vaø troâng thaáy caùc veát thöông saâu ñaäm maø vuøng Amazzonia vaø caùc daân toäc cuûa noù ñang mang trong mình. Toâi ñaõ muoán ñeán ñeå vieáng thaêm vaø laéng nghe anh chò em, ñeå ôû trong con tim cuûa Giaùo Hoäi, hieäp nhaát vôùi caùc thaùch ñoá cuûa anh chò em, vaø taùi khaúng ñònh vieäc löïa choïn xaùc tín beânh vöïc söï soáng, baûo veä ñaát ñai vaø caùc neàn vaên hoaù.

Coù leõ chöa bao giôø caùc daân toäc vuøng Amazzonia bò ñe doïa nhö hieän nay trong chính vuøng ñaát soáng cuûa mình. Amazzonia laø vuøng ñaát bò tranh luaän treân nhieàu phía: moät ñaøng laø taân chuû tröông khai thaùc vaø aùp löïc maïnh cuûa caùc lôïi nhuaän kinh teá lôùn höôùng daãn caùc tham lam cuûa chuùng ñoái vôùi daàu hoaû, hôi ñoát, vaøng, caùc troàng tiaû chuyeân nhaát cuûa kyõ ngheä noâng nghieäp; ñaøng khaùc laø söï ñe doïa choáng laïi ñaát ñai cuûa anh chò em, cuõng ñeán töø vaøi ñöôøng loái chính trò thaêng tieán "vieäc duy trì" thieân nhieân, maø khoâng chuù yù tôùi con ngöôøi, vaø cuï theå laø khoâng chuù yù tôùi caùc anh chò em Amazzoni soáng trong ñoù. Chuùng ta bieát laø coù nhöõng luùc nhaân danh vieäc duy trì röøng giaø ngöôøi ta chieám höõu caùc vuøng ruøng ñaát roäng vaø thöông löôïng chuùng baèng caùch taïo ra caùc tình traïng aùp löïc ñoái vôùi caùc daân toäc soáng trong ñoù nhöng laïi khoâng theå höôûng ñaát ñai vaø caùc taøi nguyeân cuûa noù. Vaán ñeà naøy boùp ngheït caùc daân toäc cuûa anh chò em, vì taïo ra caùc cuoäc di cö cuûa caùc theá heä môùi tröôùc vieäc thieáu caùc cô may taïi ñòa phöông. Chuùng ta phaûi beû gaãy moâ thöùc lòch söû naøy coi vuøng Amazzonia nhö laø moät quaùn baùn thöïc phaåm voâ taän cuûa caùc quoác gia, maø khoâng chuù yù tôùi caùc ngöôøi daân cuûa noù.

Caàn phaûi coá gaéng taïo ra caùc khoâng gian cho caùc cô caáu bieát toân troïng, bieát thöøa nhaän vaø ñoái thoaïi vôùi caùc daân toäc baûn ñòa, baèng caùch tieáp nhaän vaø cöùu vaõn neàn vaên hoaù, tieáng noùi, caùc truyeàn thoáng, caùc quyeàn lôïi vaø giaù trò tinh thaàn cuûa hoï. Moät cuoäc ñoái thoaïi lieân vaên hoaù, trong ñoù anh chò em laø caùc taùc nhaân chính ñoái thoaïi, nhaát laø trong luùc coù caùc döï aùn lôùn lieân quan tôùi caùc khoâng gian soáng. Vieäc thöøa nhaän vaø ñoái thoaïi seõ laø con ñöôøng toát nhaát ñeå bieán ñoåi caùc töông quan cuõ ñaõ bò ghi daáu bôûi söï loaïi tröø vaø kyø thò.

Ñaøng khaùc cuõng phaûi thöøa nhaän caùc saùng kieán hy voïng naûy sinh töø caùc thöïc taïi ñòa phöông vaø caùc toå chöùc cuûa anh chò em tìm caùch khieán cho caùc daân toäc baûn ñòa vaø caùc coäng ñoaøn trôû thaønh nhöõng ngöôøi giöõ gìn röøng giaø vaø caùc taøi nguyeân phaùt xuaát töø ñoù sinh lôïi cho gia ñình cuûa anh chò em, caûi thieän caùc ñieàu kieän soáng, söùc khoeû vaø neàn giaùo duïc trong caùc coäng ñoaøn cuûa anh chò em. Haønh ñoäng toát naøy phuø hôïp vôùi caùc thöïc haønh soáng toát trong söï khoân ngoan cuûa caùc daân toäc anh chò em. Vaø neáu coù ai coi anh chò em nhö laø moät chöôùng ngaïi hay moät caûn trôû, thì vôùi cuoäc soáng cuûa mình anh chò em laø moät tieáng keâu höôùng tôùi löông taâm cuûa moät kieåu soáng khoâng coù khaû naêng ño löôøng caùc giaù maéc moû cuûa noù. Anh chò em laø kyù öùc soáng ñoäng nhaéc nhôù söù meänh maø Thieân Chuùa daõ tín thaùc cho taát caû chuùng ta: ñoù laø saên soùc caên nhaø chung.

Tieáp tuïc baøi noùi chuyeän Ñöùc Thaùnh Cha khaúng ñònh: vieäc baûo veä traùi ñaát khoâng coù muïc ñích naøo khaùc hôn laø baûo veä söï soáng. Chuùng ta bieát coù ngöôøi trong anh chò em ñaõ ñau khoå vì daàu hoaû chaûy ra ngoaøi, ñe doïa nghieâm troïng cuoäc soáng gia ñình anh chò em vaø gaây oâ nhieãm moâi sinh.

Song song cuõng coù moät söï taøn phaù söï soáng khaùc nöõa gaây oâ nhieãm moâi sinh ñoù laø vieäc khai thaùc baát hôïp phaùp: toâi muoán noùi tôùi vieäc buoân ngöôøi: coâng nhaân laøm vieäc nhö noâ leä vaø vieäc laïm duïng tính duïc. Baïo löïc choáng laïi caùc ngöôøi treû vaø phuï nöõ laø moät tieáng keâu thaáu tôùi trôøi. Tình traïng cuûa nhöõng ngöôøi trôû thaønh ñoái töôïng cuûa caùc hình thöùc buoân ngöôøi ñaõ luoân luoân khieán toâi ñau ñôùn. Toâi muoán ngöôøi ta laéng nghe tieáng keâu cuûa Thieân Chuùa hoûi taát caû chuùng ta: "Em con ñaâu?" (St 4,9) Ngöôøi anh em noâ leä cuaû con ñaâu... Chuùng ta ñöøng giaû boä nhö khoâng coù gì. Coù raát nhieàu ñoàng loõa. Caâu hoûi naøy laø cho taát caû moïi ngöôøi.

Laøm sao khoâng nhôù tôùi thaùnh Toribio, khi ngaøi ñau ñôùn nhaän ra trong coâng ñoàng Lima thöù ba raèng "khoâng phaûi chæ trong caùc thôøi ñaïi quaù khöù ngöôøi ta ñaõ gaây ra bieát bao xuùc phaïm vaø baïo löïc quaù ñaùng cho caùc anh chò em ngheøo naøy, maø ngay caû ngaøy nay nöõa nhieàu ngöôøi vaãn tieáp tuïc laøm cuøng caùc ñieàu aáy". Raát tieác sau 5 theá kyû caùc lôøi naøy vaãn coøn thôøi söï. Anh Hector vaø chò Yesica cuõng nhaéc cho chuùng ta bieát ñoù laø tieáng keâu cuûa daân chuùng bò baét buoäc phaûi im laëng khoâng ñöôïc noùi. Lôøi tieân tri noùi treân cuûa nhöõng ngöôøi coù ñöùc tin phaûi tieáp tuïc hieän dieän trong Giaùo Hoäi ñeå beânh vöïc caùc ngöôøi ñau khoå.

Töø söï lo laéng naøy phaùt xuaát ra vieäc löïa choïn beânh vöïc söï soáng cuûa nhöõng ngöôøi khoâng ñuôïc beânh vöïc. Toâi ñang nghó tôùi caùc daân toäc goïi laø "caùc daân toäc thoå daân töï coâ laäp". Chuùng ta bieát hoï laø nhöõng ngöôøi deã bò toån thöông nhaát trong nhöõng ngöôøi bò toån thöông. Nhöõng gì xaûy ra trong quaù khöù ñaõ baét buoäc hoï bò coâ laäp bôûi chính caùc chuûng toäc cuûa hoï vaø bò gaït boû trong nhöõng nôi xa xaêm nhaát cuûa röøng giaø ñeå coù theå soáng töï do. Anh chò em haõy tieáp tuïc beânh vöïc caùc anh chò em bò toån thöông naøy. Söï hieän dieän cuûa hoï nhaéc cho chuùng ta bieát chuùng ta khoâng theå tuyø tieän söû duïng cuûa chung theo nhip ñoä tham lam cuûa tieâu thuï. Caàn coù caùc haïn cheá giuùp chuùng ta baûo veä mình khoûi vieäc taøn phaù moâi sinh haøng loaït.

Chuùng ta khoâng phaûi laø chuû nhaân cuûa taïo vaät. Caàn caáp baùch tieáp nhaän phaàn ñoùng goùp noøng coát cuûa caùc daân toäc naøy cho toaøn xaõ hoäi... Quan nieäm cuûa hoï veà vuõ truï, söï khoân ngoan cuûa hoï coù theå daäy chuùng ta nhieàu ñieàu.

Neàn vaên hoaù cuûa caùc daân toäc chuùng ta laø moät daáu chæ cuûa söï soáng. Ngoaøi vieäc laø moät vuøng sinh thaùi, Amazzonia cuõng laø moät kho taøng vaên hoaù caàn döôïc duy trì tröôùc caùc chuû tröông thöïc daân môùi. Gia ñình laø vaø seõ luoân luoân laø cô caáu xaõ hoäi goùp phaàn nhieàu nhaát vaøo vieäc duy trì soáng ñoäng caùc neàn vaên hoaù cuûa chuùng ta. Trong caùc thôøi ñieåm khuûng hoaûng cuûa quaù khöù, ñöùng tröôùc caùc ñeá quoác môùi, gia ñình caùc daân toäc thoå daân ñaõ laø cô caáu toát nhaát baûo veä söï soáng. Chuùng ta ñöôïc môøi goïi ñaëc bieät saên soùc gia ñình ñöøng ñeå cho mình bò baét bôûi caùc chuû tröông thöïc daân yù thöùc heä, mang maët naï tieán boä töø töø phaù taùn caùc caên tính vaên hoaù vaø thieát laäp moät tö töôûng ñoàng nhaát, moät chieàu... yeáu keùm.

Ñöùc Thaùnh Cha cuõng khích leä moïi ngöôøi bieát laéng nghe caùc ngöôøi giaø, vì hoï coù söï khoân ngoan khieán cho hoï tieáp xuùc vôùi sieâu vieät vaø khaùm phaù ra noøng coát söï soáng. Chuùng ta ñöøng queân raèng moät neàn vaên hoaù bò maát ñi cuõng traàm troïng nhö vieäc bieán maát cuûa moät loaøi vaät hay moät loaøi thaûo moäc. Ñieàu chò Yesica vaø anh Hector ñaõ chia seû thaät quan troïng: "Chuùng con muoán con caùi cuûa chuùng con hoïc haønh, nhöng khoâng muoán raèng nhaø tröôøng xoaù boû caùc truyeàn thoáng, tieáng noùi cuûa chuùng con, chuùng con khoâng muoán queân ñi söï khoân ngoan cuûa toå tieân".

Ñöùc Thaùnh Cha ñaëc bieät xin moïi ngöôøi daønh öu tieân cho vieäc giaùo duïc, vì giaùo duïc giuùp chuùng ta baéc caùc nhòp caàu vaø laøm naûy sinh ra neàn vaên hoaù gaëp gôõ. Tröôøng hoïc vaø giaùo duïc caùc daân toäc baûn ñòa phaûi laø moät öu tieân vaø laø moät daán thaân cuûa chính quyeàn, daán thaân toaøn dieän vaø hoäi nhaäp vaên hoaù coù caùc toân troïng toaøn veïn nhö thieän ích cuûa toaøn quoác gia.

Ñöùc Thaùnh Cha xin caùc Giaùm Muïc Peruø tieáp tuïc thaêng tieán vieäc giaùo duïc lieân vaên hoaù vaø hai thöù tieáng trong caùc tröôøng hoïc vaø caùc cô caáu giaùo duïc sö phaïm vaø ñaïi hoïc. Ñöùc Thaùnh Cha chuùc möøng caùc saùng kieán cuûa Giaùo Hoäi Peruø ñoái vôùi vieäc thaêng tieán caùc daân toäc baûn ñòa: qua caùc tröôøng hoïc, nhaø noäi truù cho sinh vieân hoïc sinh, caùc trung taâm nghieân cöùu vaø thaêng tieán nhö Trung taâm vaên hoaù Jose Pio Aza, vaø nhieàu trung taâm khaùc. Ñöùc Thaùnh Cha cuõng chuùc möøng caùc baïn treû thoå daân coá gaéng soaïn thaûo moät neàn nhaân chuûng hoïc môùi vaø ñoïc laïi lòch söû caùc daân toäc cuûa hoï töø caùc quan ñieåm môùi. Ngaøi cuõng khích leä moïi sinh hoaït ngheä thuaät hoäi hoïa, vaên chöông, thuû coâng ngheä, aâm nhaïc dieãn taû sö phong phuù vaø veû ñeïp vaên hoaù cuûa hoï.

Sau cuøng Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc tôùi phaàn ñoùng goùp vaø caùc hy sinh cuûa bieát bao nhieâu caùc thöøa sai nam nöõ daán thaân beânh vöïc quyeàn lôïi cuûa caùc thoå daân vaø thaêng tieán cuoäc soáng cuûa hoï. Ngaøi nhaén nhuû moïi ngöôøi ñöøng ngaõ quî tröôùc caùc aâm möu nhoå maát goác reã ñöùc tin coâng giaùo cuûa hoï. Moïi neàn vaên hoaù ñeàu laøm giaàu cho Giaùo Hoäi. Vì theá Ñöùc Thaùnh Cha keâu goïi caùc thoå daân trôï giuùp caùc Giaùm Muïc vaø caùc thöøa sai trong vieäc nhaøo naén moät Giaùo Hoäi coù göông maët Amazzoni.

Linh Tieán Khaûi

(Radio Vatican)

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page