Ñöùc Phanxicoâ tôùi Peru
trong nhieàu caêng thaúng chính trò cuûa nöôùc naøy
Ñöùc Phanxicoâ tôùi Peru trong nhieàu caêng thaúng chính trò cuûa nöôùc naøy.
Peru (VietCatholic News 19-01-2018) - Khi böôùc chaân xuoáng Lima, Peru, ngaøy 18 thaùng 1 naêm 2018, Ñöùc Phanxicoâ seõ gaëp moät Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khaù naùo nhieät môùi giaønh ñöôïc chieán thaéng ñoái vôùi yù thöùc heä phaùi tính, trong khi ñang phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng cuoäc phuïc kích môùi cuûa "chuû nghóa thöïc daân yù thöùc heä" nhö kieåu noùi Ñöùc Phanxicoâ thöôøng duøng ñeå moâ taû caùc möu toan cuûa ngoaïi quoác nhaèm phaù hoaïi caùc giaù trò Kitoâ Giaùo taïi caùc nöôùc ngheøo hôn.
Ñoàng thôøi, Giaùo Hoäi taïi Peru khaù maïnh, vaø phi chính trò, ñuû ñeå coù theå coå vuõ hoaø bình giöõa 1 toång thoáng ñang bò vaây khoán vaø moät quoác hoäi töøng muoán ñaøn haëc oâng hoài thaùng tröôùc.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ ôû Chile 3 ngaøy vaø döï tính daønh 3 ngaøy nöõa, 18 ñeán 21 thaùng 1 naêm 2018, ñeå ôû Peru tröôùc khi trôû laïi Roâma.
Hai saùng kieán cao caáp treân, khi coá gaéng tìm kieám hoøa giaûi vaø hoøa bình ñoàng thôøi maïnh meõ thaùch thöùc caùc saùng kieán choáng laïi gia ñình, ñaõ maïnh meõ leân khuoân cho Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ôû Peru trong 17 naêm qua, keå töø khi keát thuùc cuoäc chieán tranh taøn phaù voán laáy maát khoaûng 70,000 sinh maïng.
Giaùo hoäi coù söï laõnh ñaïo maïnh meõ cuûa Ñöùc Hoàng Y Juan Luis Cipriani, ngöôøi töøng laø Toång giaùm muïc cuûa Lima töø naêm 2001. Moät phaàn ba toång soá 32.4 trieäu daân Peru soáng ôû Thuû Ñoâ Lima. Hoäi ñoàng giaùm muïc goàm 50 thaønh vieân cuûa quoác gia Chaâu Myõ Latinh naøy cuõng cam keát saâu saéc vôùi caùc saéc daân baûn ñòa ôû vuøng cao nguyeân vaø röøng giaø cuûa ñaát nöôùc.
Laõnh ñaïo Coâng Giaùo
Khi chuû tòch ngaân haøng ñaàu tö Pedro Pablo Kuczynski, 79 tuoåi, ñaùnh baïi xít xao ngöôøi daân tuùy trung höõu Keiko Fujimori, 42 tuoåi, con gaùi cuûa cöïu Toång thoáng Alberto Fujimori, vôùi 50.1% phieáu baàu vaøo thaùng 6 naêm 2016, vieäc naøy ñaõ khieán Ñöùc Hoàng Y Cipriani ñöa hai ñoái thuû chính trò, caû hai ñeàu laø ngöôøi Coâng Giaùo, laïi vôùi nhau trong moät cuoäc gaëp gôõ laàn thöù nhaát 6 thaùng sau cuoäc baàu cöû.
Ñoù khoâng phaûi chæ laø moät haønh ñoäng lòch söï, maø coøn laø vaán ñeà oån ñònh chính trò. Trong khi Kuczynski cai trò ñaát nöôùc, thì Fujimori kieåm soaùt Quoác hoäi: Ñaûng cuûa baø, goïi laø Löïc Löôïng Nhaân Daân, giöõ 71 trong toång soá 130 gheá, trong khi Ñaûng Ngöôøi Peru Ñeå Thay Ñoåi cuûa Kuczynski hieän chæ coù 15 gheá.
Thaùng 10 naêm 2016, trong 1 böõa aên saùng ñeå caàu nguyeän haøng naêm, "PPK", nhö vò Toång thoáng ñöôïc goïi taét, ñaõ daâng chính oâng, gia ñình oâng vaø Coäng Hoøa Peru cho Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu vaø Traùi Tim Voâ Nhieãm Ñöùc Meï Maria. Khoâng coù toång thoáng naøo ñaõ töøng tham döï bieán coá naøy, moät bieán coá daønh cho chuû ñeà thöông xoùt, tieáp theo tuyeân boá naêm thaùnh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
Theá nhöng, caêng thaúng giöõa hai chính trò gia haøng ñaàu naøy vaãn taùc ñoäng maïnh meõ trong phaàn lôùn naêm 2017.
Vuï aân xaù nhaân Leã Giaùng sinh
Baát ngôø, vaøo ñeâm Giaùng sinh, Toång Thoáng Kuczynski ñaõ aân xaù Alberto Fujimori, 79 tuoåi, bò keát aùn naêm 2009 ñeán 25 naêm tuø giam veà toäi gieát ngöôøi vaø baét coùc do caùc löïc löôïng an ninh döôùi söï giaùm saùt cuûa oâng thöïc hieän.
Luùc coøn caàm quyeàn, töø naêm 1990 ñeán naêm 2000, Fujimori ñöôïc nhieàu ngöôøi nhôù ñeán vì ñaõ ñaùnh baïi phong traøo du kích theo chuû nghóa Mao, töùc Con Ñöôøng Röïc Saùng, nhöng caùc chieán thuaät phi phaùp roõ raøng laø moät phaàn cuûa chieán löôïc.
Moâ taû haønh vi cuûa mình nhö moät haønh ñoäng nhaân ñaïo vì beänh taät cuûa Fujimori, quyeát ñònh cuûa PPK ñaõ gaây ra nhieàu cuoäc phaûn ñoái vaø phaûn öùng tieâu cöïc chính phaùt xuaát töø caùc nhaø quan saùt phöông Taây.
Caùc chuyeân gia cuûa Lieân Hieäp Quoác leân aùn vuï aân xaù naøy; tôø The Economist (Nhaø kinh teá hoïc) moâ taû noù laø "gaây raéc roái."
Haàu heát caùc nhaø phaân tích chính trò cho raèng toång thoáng ñaõ taëng moùn quaø Indulto de Navidad (AÂn Xaù nhaân leã Giaùng sinh) cho gia ñình Fujimori ñeå ñoåi laáy söï uûng hoä chuû yeáu cuûa Kenji Fujimori trong vieäc ngaên chaën vieäc gaàn ñaøn haëc PPK vaøo tuaàn tröôùc ñoù.
Kenji laø con trai cuûa toång thoáng ñöôïc aân xaù, moät thaønh vieân cuûa Quoác hoäi trong ñaûng chính trò cuûa em gaùi mình. OÂng ñaõ laõnh ñaïo khoái 10 ngöôøi khoâng boû phieáu ñaøn haëc, veà toäi tham nhuõng, moät vieäc maø Keiko Fujimori uûng hoä.
Tuy nhieân, ngöôøi Coâng Giaùo ôû Peru ñaõ ñoïc tình huoáng naøy caùch khaùc: Ñöùc Hoàng Y Cipriani ôû Roâma ñaàu thaùng 12 ñeå ñaët keá hoaïch cho chuyeán ñi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha; Toång Thoáng Kuczynski ôû Vatican thaùng Chín.
Moät nguoàn tin ôû Roâma noùi Ñöùc Hoàng Y ñaõ coù söï hoã trôï cuûa Vatican trong vieäc khuyeán khích söï hoøa giaûi chính trò, voán laø chuû ñeà chuû ñaïo cuûa Ñöùc Phanxicoâ, ôû moät ñaát nöôùc ñang giaûi quyeát moät quaù khöù baïo löïc. Theo quan ñieåm naøy, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khuyeán khích vieäc laáy moät haønh ñoäng thöông xoùt laøm haäu caûnh cho chuyeán thaêm vieáng ñöôïc nhieàu ngöôøi mong ñôïi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha.
Nhaø thöông thuyeát
Hai möôi moát naêm tröôùc ñaây, khoaûng 15 ngöôøi khuûng boá theo chuû nghóa Maùcxít coù vuõ trang ñaõ ñoät nhaäp vaøo nhaø cuûa ñaïi söù Nhaät ôû Lima trong moät böõa tieäc möøng ngaøy sinh nhaät cuûa hoaøng ñeá. Phe noåi loaïn ñaõ baét giöõ haøng traêm yeáu nhaân laøm con tin, bao goàm caùc nhaø ngoaïi giao, vieân chöùc chính phuû, doanh nhaân vaø meï cuøng em gaùi cuûa Fujimori.
Theá laø baét ñaàu cuoäc khuûng hoaûng con tin keùo daøi trong boán thaùng. Moät trong nhöõng ngöôøi trung gian chính laø Giaùm Muïc Juan Luis Cipriani, luùc ñoù laø muïc töû cuûa Ayacucho, moät tænh mieàn Nam bò aûnh höôûng naëng neà cuûa chieán tranh du kích.
Maëc duø Ñöùc Cha Cipriani noùi raèng ngaøi chæ chaêm soùc muïc vuï vaø daâng Thaùnh Leã beân trong truù sôû do quaân phieán loaïn kieåm soaùt, nhöng, theo tôø New York Times, quaû ngaøi ñaõ ñoùng "moät vai troø quan troïng" trong vieäc "giaûi phoùng con tin"; tôø baùo naøy moâ taû ngaøi nhö "baïn thaân cuûa OÂng Fujimori. "
Cha Raymond Finch, beà treân caû cuûa caùc cha vaø anh em Maryknoll, ñaõ phuïc vuï 23 naêm taïi Peru nhö laø moät nhaø truyeàn giaùo cho ngöôøi daân baûn ñòa ôû phía nam cao nguyeân Andes trong cuoäc xung ñoät noäi boä ñaày baïo löïc naøy.
Ngaøi xaùc ñònh vôùi tôø National Catholic Register raèng "ÔÛ Peru, Giaùo hoäi luoân ñöôïc nhìn nhö moät trong nhöõng ñònh cheá ñaùng caäy nhôø vaø ñaùng tin nhaát trong vieäc coå vuõ hoaø bình."
Cha Finch noùi quoác gia naøy ñaõ tham döï quaù trình hoøa giaûi daân toäc trong 10 naêm qua, moät quaù trình caàn ñöôïc tieáp tuïc: "Khoaûng 70,000 ngöôøi ñaõ bò gieát, haàu heát laø nhöõng ngöôøi baøng quan thöôøng daân voâ toäi."
Vì theá caùc noã löïc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñeå coå vuõ hoøa giaûi giöõa caùc phe phaùi chính trò ñaùnh ñaám nhau laø moät phieân baûn cuûa moät noã löïc lôùn hôn nhaèm coå vuõ hoaø bình ôû moät quoác gia bò tan naùt.
YÙ thöùc heä phaùi tính
Maëc duø Toång thoáng Kuczynski thöôøng ñöôïc goïi laø ngöôøi thöïc duïng, oâng ñaõ chaáp nhaän nghò trình cuûa phe taû thieåu soá trong 18 thaùng ñaàu nhieäm kyø - moät trong nhöõng nguoàn gaây caêng thaúng giöõa chính phuû oâng vaø Löïc Löôïng Nhaân Daân.
Trong soá nhöõng saùng kieán khoâng ñöôïc hoan ngheânh laø vieäc chính phuû ñôn phöông aùp duïng moät hoïc trình môùi cho caùc tröôøng tieåu hoïc toaøn quoác, ñeå theå hieän "yù thöùc heä phaùi tính", töùc yù nieäm cho raèng phaùi tính laø moät söï löïa choïn caù nhaân taùch rôøi khoûi sinh hoïc. Hoïc trình naøy cuõng buoäc phaûi daïy veà quyeàn tình duïc vaø sinh saûn, phaù thai, ñoàng tính luyeán aùi vaø chuyeån giôùi.
Ngöôøi Coâng Giaùo khaép Peru ñaõ phaûn öùng nhanh choùng vaø döõ doäi. Caùc cuoäc dieãn haønh ôû 26 thaønh phoá thu huùt khoaûng 1,5 trieäu ngöôøi - vaø söï chuù yù cuûa hoaøn caàu.
Hoäi Ñoàng Giaùm muïc Peru, vôùi 50 thaønh vieân, ñaõ ñaùp öùng moät caùch thaät nhanh, nhaán maïnh raèng taøi lieäu naøy ñaõ maâu thuaãn vôùi hieán phaùp Peru, voán ñònh nghóa hoân nhaân laø "söï keát hôïp giöõa moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi ñaøn baø."
Moät nhoùm giaùo daân, töùc nhoùm Cha Meï Haønh Ñoäng, ñaõ ñeä ñôn kieän Boä Giaùo Duïc vì cho thi haønh taøi lieäu höôùng daãn naøy maø khoâng tham khaûo yù kieán caùc beân lieân heä chuû choát, laø cha meï, vaø ñaõ möu toan nhoài soï treû em.
Toái Cao Phaùp Vieän ñaõ phaùn quyeát uûng hoä caùc cha meï vaøo thaùng 8 naêm 2018.
Hai thaùng tröôùc ñoù, chính phuû ñôn phöông ruùt laïi hoïc trình gaây tranh caõi treân, khoâi phuïc aán baûn naêm 2009 cuûa caùc taøi lieäu höôùng daãn giaùo duïc voán khoâng coù caùc giaû thieát xuùc phaïm.
Juan Carlos Puertas Figallo, moät luaät sö Coâng Giaùo vaø laø ngöôøi saùng laäp ra Hieäp Hoäi Scalia, moät hieäp hoäi ñaõ tham gia baèng moät baûn baøo chöõa toùm taét coù tính thieän nguyeän (amicus brief) nhaèm hoã trôï nhoùm Caùc Cha Meï Haønh Ñoäng, ñaõ ñieän thoaïi cho tôø Register hay: vuï kieän choáng Boä Giaùo duïc vaãn ñang chôø giaûi quyeát: thaéng toøa thöù nhaát, vaãn seõ ñöôïc xöû ôû moät toøa aùn cao hôn trong naêm nay.
Luaät sö treân nhaän ñònh "ngöôøi Coâng Giaùo laø ngöôøi bieát suy nghó veà nhöõng nguy hieåm cuûa yù thöùc heä phaùi tính. Ñeå chieán thaéng, moïi ngöôøi Coâng Giaùo phaûi cuøng nhau ñaùnh traän ñaùnh naøy."
Côn aùc moäng taùi xuaát
Chæ moät thaùng sau khi kyû nieäm vieäc chính phuû ruùt laïi moät dò baûn cuûa yù thöùc heä phaùi tính, moät yù thöùc heä khaùc ñaõ xuaát hieän: Giöõa Leã Giaùng Sinh vaø Ngaøy Ñaàu Naêm, thöôøng laø thôøi kyø nghæ ngôi cuûa baát kyø boä maùy haønh chaùnh naøo, Vaên Phoøng Toång Thö Kyù cuûa Hoäi ñoàng Boä tröôûng trieäu taäp moät cuoäc hoïp ngaøy 28 thaùng 12 naêm 2018 ñeå pheâ chuaån "Keá Hoaïch Nhaân Quyeàn Quoác Gia: 2017-2021," ñoù laø tin cuûa haõng tin Coâng Giaùo ACI Prensa.
Keá hoaïch treân xaùc ñònh caùc thaønh vieân cuûa coäng ñoàng "ñoàng tính, löôõng tính, ñoåi tính" (taét laø LGBTI) laø nhöõng ngöôøi "deã bò toån thöông," do ñoù ñoøi ñöôïc baûo veä - treân thöïc teá, laø moät ñaëc quyeàn. Hai giai caáp deã bò toån thöông môùi ñaõ ñöôïc keá hoaïch taïo ra: coâng nhaân laøm vieäc nhaø vaø nhöõng ngöôøi baûo veä nhaân quyeàn.
Nhö Steven Mosher, Chuû Tòch Vieän Nghieân Cöùu Daân Soá, ñaõ noùi vôùi tôø Register, "Ñieàu naøy laøm suy yeáu khaùi nieäm bình ñaúng theo luaät!"
OÂng noùi: "Ñieàu chuùng ta coù ôû ñaây laø moät noã löïc nöõa nhaèm taïo ra moät giai caáp ñöôïc baûo veä vaø aùp ñaët hình phaït leân nhöõng ngöôøi bò buoäc toäi kyø thò nhöõng ngöôøi naøy." Ñoù laø "moät giai caáp töôûng töôïng veà phöông dieän luaän lyù coù xu höôùng thu nhoû hoaëc môû roäng tuøy thuoäc sôû thích caù nhaân, khoâng nhö moät boä laïc vôùi caùc thaønh vieân roõ raøng."
OÂng Mosher noùi: Hoaït ñoäng taïi Peru, Vieän Nghieân Cöùu Daân Soá ñaõ theo doõi caùch thöùc" caùc nhoùm ñöôïc beân ngoaøi taøi trôï haäu hónh ôû Canada, Hoa Kyø vaø Lieân Hieäp Chaâu AÂu ñi tôùi caùc nöôùc töông ñoái ngheøo nhö Peru, tuyeån duïng ngöôøi cho moät maët traän ñòa phöông vaø phaù hoaïi caùc neàn daân chuû ñòa phöông baèng caùch aùp ñaët caùc giaù trò ngoaïi lai."
OÂng noùi tieáp, "Sau chuû nghóa ñeá quoác ngöøa thai vaø chuû nghóa ñeá quoác phaù thai, baây giôø chuùng ta coù chuû nghóa ñeá quoác phaùi tính."
Juan Carlos Puertas Figallo ñoàng yù. OÂng noùi vôùi tôø Register: "Haàu heát vieäc taøi trôï, vaø suy nghó, nhaèm thuùc ñaåy caùc saùng kieán yù thöùc heä phaùi tính phaùt xuaát töø beân ngoaøi, töø Lieân Hieäp Quoác, töø [George] Soros, töø Planned Parenthood. Hoï göûi tieàn baïc cho caùc cô quan phi chính phuû ôû Peru."
Caùc löïc löôïng höõu hieäu
Phaûn öùng cöông quyeát cuûa Peru choáng laïi yù thöùc heä phaùi tính döôøng nhö phuï thuoäc vaøo ba nguoàn sau ñaây: huy ñoäng giaùo daân, hôïp taùc ñaïi keát vaø söï hoã trôï cuûa caùc giaùm muïc chuû choát. Beân caïnh vieäc vaän ñoäng quaàn chuùng Coâng Giaùo, phong traøo Kitoâ höõu Tin Laønh ñang lôùn maïnh cuûa Peru ñaõ ñaùp öùng nhanh choùng ñoái vôùi thaùch ñoá vaø hai nhoùm ñöùc tin ñaõ phoái hôïp moät caùch höõu hieäu.
Theo caùc döõ kieän naêm 2014 cuûa Trung Taâm Nghieân Cöùu Pew, 76% daân soá Peru laø Coâng Giaùo, 17% laø Tin Laønh, 4% khoâng coù toân giaùo, vaø 3% theo ñaïo "khaùc".
Trong khi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø caùc ñoàng minh cuûa giaùo hoäi naøy ñaõ ñaït ñöôïc chieán thaéng trong naêm 2017 choáng laïi yù thöùc heä phaùi tính, cuoäc chieán ñaáu choáng laïi caùc hình thöùc môùi cuûa chuû nghóa ñeá quoác naøy seõ tieáp tuïc trong töông lai ôû Peru vaø caùc nôi khaùc.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ chaéc chaén nhaän thöùc ñöôïc haäu caûnh naøy.
Ngaøy 5 thaùng 1 naêm 2018, trong baøi dieãn vaên vôùi caùc nhaø ngoaïi giao beân caïnh Toøa Thaùnh (moät baøi dieãn vaên quan troïng haøng naêm lieân quan ñeán caùc öu tieân quoác teá cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng), Ñöùc Thaùnh Cha chæ ra "nguy cô maø, nhaân danh chính caùc nhaân quyeàn, chuùng ta seõ thaáy: xuaát hieän caùc hình thöùc hieän ñaïi cuûa chuû nghóa thöïc daân yù thöùc heä cuûa ngöôøi maïnh hôn vaø giaøu coù hôn, gaây thieät haïi cho ngöôøi ngheøo hôn vaø deã bò toån thöông nhaát ", moät hieän töôïng maø ngöôøi Coâng Giaùo Peru bieát quaù roõ.
(Dòch baøi Peru's Perilous Politics: Papal Visit Comes Amid Tensions cuûa Victor Gaetan, ñaêng treân National Catholic Register, ngaøy 17 thaùng 1 naêm 2018.)
Vuõ Vaên An