Dieãn Vaên Ñaàu Naêm 2018
cuûa Ñöùc Phanxicoâ vôùi Ngoaïi Giao Ñoaøn
Dieãn Vaên Ñaàu Naêm 2018 cuûa Ñöùc Phanxicoâ vôùi Ngoaïi Giao Ñoaøn.
Roma (VietCatholic News 09-01-2018) - Theo truyeàn thoáng trao ñoåi lôøi chöùc möøng ñaàu naêm vôùi caùc nhaø ngoaïi giao beân caïnh Toøa Thaùnh, saùng muøng 8 thaùng 1 naêm 2018, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ gaëp gôõ toaøn theå ngoaïi giao ñoaøn vaø nhaân dòp naøy, ngaøi ñaõ ñoïc moät baøi dieãn vaên soaïn saün maø ñieåm nhaán maïnh laø: "vieäc baûo veä quyeàn soáng vaø söï toaøn veïn theå lyù cuõng coù nghóa laø baûo veä quyeàn coù söùc khoûe cho caùc caù nhaân vaø gia ñình hoï".
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi dieãn vaên cuûa ngaøi, döïa theo Baûn Tieáng Anh cuûa Toøa Thaùnh:
Thöa quùy ñaïi söù, quùy baø vaø quùy oâng,
Cuoäc gaëp gôõ cuûa chuùng ta hoâm nay laø moät truyeàn thoáng chaøo möøng cho pheùp toâi, trong nieàm vui keùo daøi cuûa muøa Giaùng Sinh, ñöôïc ngoû cuøng quùy vò caùc lôøi chuùc toát ñeïp nhaát cuûa baûn thaân toâi nhaân dòp Naêm Môùi vöøa baét ñaàu vaø ñeå baøy toû söï gaàn guõi vaø thaân aùi cuûa toâi ñoái vôùi nhaân daân ñöôïc quùy vò ñaïi dieän. Toâi xin caùm ôn Vò Nieân Tröôûng Ngoaïi Giao Ñoaøn, Ngaøi Armindo Fernandes do Espírito Santo Vieira, Ñaïi Söù Angola, vì nhöõng lôøi chuùc möøng ñaùng kính nhaân danh toaøn theå Ngoaïi Giao Ñoaøn beân caïnh Toøa Thaùnh. Toâi xin ngoû lôøi chaøo möøng ñaëc bieät tôùi caùc vò Ñaïi Söù khoâng thöôøng truù, maø con soá ñaõ gia taêng tieáp theo vieäc thieát laäp lieân heä ngoaïi giao vaøo thaùng 5 naêm ngoaùi vôùi Coäng Hoøa Lieân Bang Mieán Ñieän. Toâi cuõng chaøo möøng con soá ngaøy moät gia taêng caùc vò Ñaïi Söù thöôøng truù ôû Roâma, maø hieän nay bao goàm Ñaïi Söù Coäng Hoøa Nam Phi. Moät caùch ñaëc bieät toâi muoán ñöôïc töôûng nieäm coá Ñaïi Söù Colombia, Guillermo Leoùn Escobar-Herraùn, ngöôøi vöøa qua ñôøi ít ngaøy tröôùc Leã Giaùng Sinh. Toâi xin caùm ôn toaøn theå quùy vò veà vieäc tieáp tuïc coù nhöõng tieáp xuùc höõu ích vôùi Phuû Quoác Vuï Khanh vaø caùc Boä Sôû khaùc cuûa Giaùo Trieàu Roâma; ñieàu naøy chöùng toû söï löu yù cuûa coäng ñoàng quoác teá ñoái vôùi söù vuï cuûa Toøa Thaùnh vaø coâng vieäc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi xöù sôû lieân heä cuûa quùy vò. Ñoù cuõng laø boái caûnh cho caùc hoaït ñoäng keát öôùc cuûa Toøa Thaùnh, caùc hoaït ñoäng, vaøo naêm ngoaùi, bao goàm vieäc, hoài thaùng Hai, kyù keát Thoaû Öôùc Khung vôùi Coäng Hoøa Congo, vaø hoài thaùng Taùm, kyù keát Thoaû Öôùc giöõa Phuû Quoác Vuï Khanh vaø Chính Phuû Lieân Bang Nga cho pheùp caùc ngöôøi coù hoä chieáu ngoaïi giao ñöôïc du haønh khoâng caàn thò thöïc.
Trong caùc lieân heä cuûa mình vôùi caùc nhaø caàm quyeàn daân söï, Toøa Thaùnh chæ tìm caùch coå vuõ phuùc lôïi tinh thaàn vaø vaät chaát cuûa con ngöôøi nhaân baûn vaø theo ñuoåi ích chung. Caùc Chuyeán Toâng Du maø toâi ñaõ thöïc hieän trong naêm qua taïi Ai Caäp, Boà Ñaøo Nha, Colombia, Mieán Ñieän vaø Bangladesh laø ñeå noùi leân quan taâm naøy. Toâi tôùi Boà Ñaøo Nha nhö moät ngöôøi haønh höông nhaân dòp kyû nieäm moät traêm naêm caùc laàn Ñöùc Meï hieän ra ôû Fatima, ñeå cöû haønh vieäc phong hieån thaùnh cho caùc treû muïc ñoàng Jacinta vaø Francisco Marto. ÔÛ ñaáy, toâi ñaõ muïc kích ñöùc tin phaán khôûi vaø vui töôi maø Trinh Nöõ Maria ñaõ laøm phaùt sinh nôi nhieàu ngöôøi haønh höông tuï taäp nhau nhaân dòp naøy. ÔÛ Ai Caäp, Mieán Ñieän vaø Bangladesh cuõng theá, toâi ñaõ ñöôïc gaëp caùc coäng ñoàng Kitoâ höõu ñòa phöông, nhöõng coäng ñoàng, duø ít, nhöng ñöôïc ñaùnh giaù cao nhôø caùc ñoùng goùp cuûa hoï vaøo söï phaùt trieån vaø söï soáng chung huynh ñeä taïi caùc nöôùc naøy. Leõ dó nhieân, toâi cuõng ñaõ coù nhöõng cuoäc gaëp gôõ vôùi caùc vò ñaïi dieän caùc toân giaùo khaùc, nhö moät daáu chæ cho thaáy caùc khaùc bieät cuûa chuùng ta khoâng phaûi laø moät trôû ngaïi cho caùc cuoäc ñoái thoaïi, maø ñuùng hôn laø nguoàn ñaày sinh löïc khuyeán khích chuùng ta trong yù muoán chung hieåu bieát söï thaät vaø thöïc haønh coâng lyù. Cuoái cuøng, ôû Colombia, toâi muoán chuùc phuùc cho caùc coá gaéng vaø loøng can ñaûm cuûa daân toäc quùy yeâu aáy, noåi baät veà yù nguyeän soáng ñoäng ñöôïc höôûng hoøa bình sau hôn moät nöûa theá kyû tranh chaáp noäi boä.
Thöa quùy ñaïi söù,
Naêm nay ñaùnh daáu moät traêm naêm ngaøy keát thuùc Theá Chieán Thöù Nhaát, moät cuoäc tranh chaáp ñaõ thay ñoåi boä maët AÂu Chaâu vaø toaøn theá giôùi vôùi vieäc xuaát hieän nhieàu nhaø nöôùc môùi thay theá cho caùc ñeá quoác xöa. Töø caùc ñoáng tro taøn cuûa cuoäc Ñaïi Chieán, chuùng ta coù theå hoïc ñöôïc hai baøi hoïc, nhöõng baøi hoïc, maø buoàn thay, nhaân loaïi ñaõ khoâng naém ñöôïc ngay luùc ñoù, ñeán noãi, chæ trong 20 naêm, ñaõ daãn ñeán moät cuoäc tranh chaáp môùi vaø taøn haïi hôn nhieàu. Baøi hoïc thöù nhaát laø chieán thaéng khoâng bao giôø coù nghóa laøm nhuïc keû thuø baïi traän. Hoøa bình khoâng ñöôïc xaây döïng treân söï khoe khoang quyeàn löïc keû chieán thaéng treân keû chieán baïi. Caùc haønh vi gaây haán töông lai khoâng theå bò trì hoaõn bôûi ñònh luaät sôï seät, maø ñuùng hôn bôûi söùc maïnh cuûa lyù trí bình thaûn, moät lyù trí khuyeán khích ñoái thoaïi vaø hieåu bieát laãn nhau nhö phöông theá giaûi quyeát caùc dò bieät (1). Ñieàu naøy daãn tôùi baøi hoïc thöù hai: hoøa bình ñöôïc cuûng coá khi caùc quoác gia coù theå thaûo luaän caùc vaán ñeà trong caùc ñieàu kieän bình ñaúng. Ñieàu naøy, caùch nay ñuùng moät traêm naêm, ñaõ ñöôïc naém vöõng bôûi nguyeân Toång Thoáng Hieäp Chuùng Quoác, Woodrow Wilson, ngöôøi ñaõ ñeà xuaát vieäc thieát laäp ra Hoäi Quoác Lieân nhaèm muïc ñích coå vuõ vieäc hoã töông baûo ñaûm quyeàn ñoäc laäp vaø toaøn veïn laõnh thoå cho moïi quoác gia, lôùn nhoû nhö nhau. Vieäc naøy ñaët ñeå caên baûn lyù thuyeát cho moät neàn ngoaïi giao ña phöông, moät neàn ngoaïi giao, daàn daàn, vôùi thôøi gian, taïo ñöôïc moät vai troø vaø moät aûnh höôûng gia taêng trong coäng ñoàng quoác teá nhö moät toaøn theå.
Gioáng moïi moái lieân heä nhaân baûn, moái lieân heä giöõa caùc quoác gia "cuõng phaûi ñöôïc hoaø hôïp theo caùc meänh leänh cuûa chaân lyù, coâng lyù, saün saøng hôïp taùc, vaø töï do" (2). Ñieàu naøy haøm nghóa "nguyeân taéc: moïi quoác gia ñeàu do baûn chaát ñöôïc bình ñaúng veà phaåm giaù" (3), cuõng nhö vieäc thöøa nhaän caùc quyeàn lôïi cuûa nhau vaø vieäc chu toaøn caùc nghóa vuï lieân heä (4). Tieàn ñeà caên baûn cuûa phöông thöùc naøy laø vieäc thöøa nhaän phaåm giaù cuûa con ngöôøi nhaân baûn, vì vieäc coi thöôøng vaø khinh mieät phaåm giaù naøy seõ saûn sinh ra nhieàu haønh vi man rôï töøng laøm phaãn noä löông taâm nhaân loaïi (5). Thöïc vaäy, nhö Baûn Hieán Chöông Quoác Teá Nhaân Quyeàn töøng quaû quyeát, "vieäc thöøa nhaän phaåm giaù coá höõu vaø caùc quyeàn bình ñaúng vaø baát khaû chuyeån nhöôïng cuûa moïi thaønh vieân trong gia ñình nhaân loaïi chính laø neàn taûng cuûa töï do, coâng lyù vaø hoøa bình treân theá giôùi" (6).
Toâi muoán daønh cuoäc gaëp gôõ hoâm nay cuûa chuùng ta cho vaên kieän quan troïng treân, 70 naêm sau khi noù ñöôïc söï chaáp thuaän vaøo ngaøy 10 thaùng 12 naêm 1948 cuûa Ñaïi Hoäi Ñoàng Lieân HIeäp Quoác. Ñoái vôùi Toøa Thaùnh, noùi ñeán caùc nhaân quyeàn, tröôùc heát, laø taùi khaúng ñònh tính trung taâm cuûa con ngöôøi nhaân baûn, voán ñöôïc Thieân Chuùa öôùc muoán vaø taïo döïng theo hình aûnh vaø hoïa aûnh cuûa Ngöôøi. Chính Chuùa Gieâsu, khi chöõa ngöôøi phong cuøi, phuïc hoài thò löïc cho ngöôøi muø, noùi chuyeän vôùi vieân chuû quaùn, cöùu soáng ngöôøi ñaøn baø bò baét quaû tang ngoaïi tình vaø yeâu caàu ñeå ngöôøi du khaùch bò thöông ñöôïc saên soùc, ñaõ khieán chuùng ta hieåu roõ raèng moïi höõu theå nhaân baûn, baát keå ñieàu kieän theå lyù, taâm linh hay xaõ hoäi cuûa hoï, ñeàu ñaùng ñöôïc toân troïng vaø aân caàn. Theo vieãn töôïng Kitoâ Giaùo, coù moät töông quan ñaày yù nghóa giöõa söù ñieäp Tin Möøng vaø vieäc thöøa nhaän caùc nhaân quyeàn trong tinh thaàn cuûa nhöõng vò soaïn thaûo Baûn Hieán Chöông Quoác Teá Nhaân Quyeàn.
Caùc nhaân quyeàn aáy ñöôïc ñaët tieàn ñeà treân baûn chaát maø nhaân loaïi coù chung vôùi nhau moät caùch khaùch quan. Chuùng ñaõ ñöôïc coâng boá nhaèm loaïi boû moïi raøo caûn voán chia reõ gia ñình nhaân loaïi vaø coå vuõ ñieàu ñöôïc hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi goïi laø Phaùt Trieån Con Ngöôøi Toaøn Dieän, vì noù bao haøm söï coå vuõ "vieäc phaùt trieån moãi con ngöôøi vaø toaøn boä con ngöôøi# vaø caû nhaân loaïi nhö moät toaøn theå" (7). Maët khaùc, moät caùi nhìn thu heïp veà con ngöôøi nhaân baûn môû ñöôøng cho vieäc phaùt trieån baát coâng, baát bình ñaúng vaø tha hoùa xaõ hoäi.
Tuy nhieân ta caàn ghi nhaän raèng trong caùc naêm qua, nhaát laø sau caùc roái loaïn xaõ hoäi cuûa thaäp nieân 1960, vieäc giaûi thích moät soá quyeàn ñaõ töø töø thay ñoåi, vôùi vieäc bao goàm moät soá "quyeàn môùi" thöôøng choáng ñoái laãn nhau. Vieäc naøy khoâng luoân giuùp vieäc coå vuõ caùc moái lieân heä thaân höõu giöõa caùc quoác gia (8), vì ngöôøi ta ñaõ thuùc ñaåy caùc yù nieäm nhaân quyeàn gaây tranh caõi raát xa laï ñoái vôùi neàn vaên hoùa cuûa nhieàu quoác gia; caùc quoác gia naøy caûm thaáy hoï khoâng ñöôïc toân troïng trong caùc truyeàn thoáng xaõ hoäi vaø vaên hoùa cuûa hoï, traùi laïi bò laøm ngô tröôùc caùc nhu caàu thöïc söï maø hoï ñang phaûi ñöông ñaàu. Nghòch lyù phaàn naøo laø vieäc coù nguy cô naøy: nhaân danh chính caùc nhaân quyeàn, ta seõ thaáy xuaát hieän caùc hình thöùc thöïc daân yù thöùc heä thôøi hieän ñaïi cuûa nhöõng nöôùc maïnh vaø giaàu coù hôn, gaây thieät haïi cho nhöõng nöôùc ngheøo hôn vaø deã bò thöông toån nhaát. Cuøng moät luùc, ta neân nhôù raèng truyeàn thoáng cuûa caùc daân toäc caù theå khoâng theå ñöôïc neâu ra laøm côù cho söï coi thöôøng vieäc toân troïng thích ñaùng caùc quyeàn lôïi caên baûn ñöôïc Hieán Chöông Quoác Teá Nhaân Quyeàn coâng boá.
Sau 70 naêm, thaät ñau loøng nhìn thaáy khoâng bieát bao nhieâu quyeàn caên baûn tieáp tuïc bò vi phaïm hieän nay. Quyeàn ñaàu tieân trong soá caùc quyeàn naøy laø quyeàn cuûa moïi con ngöôøi ñöôïc soáng, ñöôïc töï do vaø ñöôïc an toaøn baûn thaân (9). Khoâng phaûi chæ coù chieán tranh hay baïo löïc laø vi phaïm caùc quyeàn naøy. Trong thôøi ñaïi ta, coù nhöõng phöông tieän tinh teá hôn theá: tröôùc heát, toâi nghó ñeán caùc treû em voâ toäi bò vöùt boû ngay töø luùc chöa ñöôïc sinh ra, khoâng ñöôïc ai muoán ñoâi khi chæ vì bò beänh hay dò hình, hay do keát quaû cuûa loøng vò kyû ngöôøi lôùn. Toâi nghó ñeán caùc vò cao nieân, nhöõng ngöôøi bò ñaåy qua moät beân, ñaëc bieät khi oám ñau vaø bò coi nhö gaùnh naëng. Toâi nghó ñeán caùc phuï nöõ lieân tieáp chòu baïo löïc vaø aùp cheá, ngay trong gia ñình hoï. Toâi cuõng nghó ñeán caùc naïn nhaân cuûa naïn buoân ngöôøi, moät teä naïn vi phaïm vieäc ngaên caám moïi hình thöùc noâ leä. Bieát bao nhieâu ngöôøi, nhaát laø nhöõng ai troán chaïy ngheøo ñoùi vaø chieán tranh, ñang trôû thaønh moài cho thöù thöông maõi do caùc caù nhaân voâ löông taâm thöïc haønh?
Baûo veä quyeàn soáng vaø söï toaøn veïn theå lyù cuõng coù nghóa baûo ñaûm quyeàn coù söùc khoûe cuûa caùc caù nhaân vaø gia ñình cuûa hoï. Ngaøy nay, quyeàn naøy ñaõ maëc laáy nhieàu heä luaän vöôït quaù caùc yù ñònh nguyeân thuûy cuûa Baûn Hieán Chöông Qoác Teá Nhaân Quyeàn, laø baûn hieán chöông tìm caùch khaúng ñònh quyeàn cuûa moïi caù nhaân ñöôïc laõnh nhaän vieäc chaêm soùc y teá vaø caùc dòch vuï xaõ hoäi caàn thieát (10). Veà phöông dieän naøy, toâi hy voïng caùc coá gaéng seõ ñöôïc ñöa ra taïi caùc dieãn ñaøn quoác teá thích ñaùng ñeå laøm deã, tröôùc heát, vieäc moïi ngöôøi ñöôïc höôûng söï chaêm soùc vaø ñieàu trò y khoa. Ñieàu quan troïng laø keát hôïp caùc löïc löôïng nhaèm thöïc thi caùc chính saùch ñeå baûo ñaûm vôùi phí toån phaûi chaêng vieäc cung caáp caùc thuoác men chuû yeáu ñoái vôùi vieäc soáng coøn cuûa nhöõng ngöôøi caàn ñeán, maø khoâng queân caùc laõnh vöïc tìm toøi vaø phaùt trieån caùc caùch ñieàu trò, duø khoâng sinh lôøi veà taøi chaùnh, nhöng coát yeáu cho vieäc cöùu caùc sinh maïng con ngöôøi.
Baûo veä quyeàn soáng cuõng bao haøm vieäc tích cöïc möu caàu hoøa bình, ñöôïc phoå quaùt thöøa nhaän nhö laø moät trong caùc giaù trò toái cao caàn ñöôïc tìm kieám vaø baûo veä. Theá nhöng, caùc tranh chaáp nghieâm troïng taïi ñòa phöông ñang tieáp tuïc dieãn ra taïi nhieàu nôi treân theá giôùi. Caùc coá gaéng taäp theå cuûa coäng ñoàng quoác teá, caùc hoaït ñoäng nhaân ñaïo cuûa caùc toå chöùc quoác teá vaø nhöõng lôøi keâu goïi lieân læ cho hoaø bình phaùt xuaát töø caùc laõnh thoå ñang bò taøn phaù bôûi baïo löïc hình nhö caøng ngaøy caøng keùm höõu hieäu hôn tröôùc caùi luaän lyù hoïc xaáu xa cuûa chieán tranh. Ta khoâng theå ñeå cho hoaït caûnh naøy laøm giaûm yù nguyeän cuûa chuùng ta vaø caùc coá gaéng cuûa chuùng ta cho hoøa bình. Vì khoâng coù hoøa bình, ta khoâng theå ñaït ñöôïc vieäc phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän.
Giaûi giôùi toøan dieän vaø phaùt trieån toaøn dieän ñan keát qua laïi vôùi nhau. Thöïc theá, möu caàu hoøa bình nhö moät ñieàu kieän tieân quyeát ñeå phaùt trieån ñoøi phaûi ñaáu tranh choáng caùc baát coâng vaø taän dieät, moät caùch baát baïo ñoäng, caùc nguyeân nhaân gaây baát hoøa voán daãn tôùi chieán tranh. Vieäc lan traøn vuõ khí roõ raøng ñang laøm gia troïng caùc tình theá tranh chaáp vaø ñem laïi nhieàu thieät haïi nhaân maïng vaø vaät chaát khoång loà seõ phaù hoaïi vieäc phaùt trieån vaø vieäc möu caàu hoøa bình laâu daøi. Thaønh quaû lòch söû ñaït ñöôïc vaøo naêm ngoaùi vôùi vieäc chaáp thuaän Hieäp Öôùc Ngaên Caám Caùc Vuõ Khí Haïch Nhaân khi keát thuùc Hoäi Nghò Lieân Hieäp Quoác veà vieäc thöông thaûo moät phöông theá ñeå ngaên caám vuõ khí haïch nhaân, cho thaáy yù nguyeän hoøa bình quaû tieáp tuïc soáng ñoäng bieát chöøng naøo. Vieäc coå vuõ neàn vaên hoùa hoøa bình ñeå phaùt trieån toaøn dieän keâu goïi ta phaûi khoâng ngöøng coá gaéng ñeå giaûi giôùi vaø giaûm thieåu vieäc phaûi söû duïng löïc löôïng vuõ trang ñeå giaûi quyeát caùc vuï vieäc quoác teá. Do ñoù, toâi muoán khuyeán khích moät cuoäc tranh luaän thanh thaûn vaø saâu roäng veà chuû ñeà naøy, moät cuoäc tranh luaän seõ traùnh ñöôïc vieäc phaân cöïc coäng ñoàng quoác teá veà vaán ñeà nhaäy caûm naøy. Moïi coá gaéng trong höôùng ñi naøy, duø nhoû beù ra sao, vaãn ñaïi dieän cho moät böôùc tieán quan troïng ñoái vôùi nhaân loaïi.
Veà phaàn mình, Toøa Thaùnh ñaõ kyù keát vaø pheâ chuaån, nhaân danh cho caû Thò Quoác Vatican, Hieäp Öôùc Ngaên Caám Caùc Vuõ Khí Haïch Nhaân. Toøa Thaùnh laøm theá vì tin, nhö lôøi Thaùnh Gioan XXIII ñaõ noùi trong Pacem in Terris, raèng "coâng lyù, leõ phaûi, vaø vieäc thöøa nhaän nhaân phaåm khoâng ngöøng keâu gaøo vieäc chaám döùt cuoäc chaïy ñua vuõ khí. Vieäc tích luõy vuõ khí töøng ñöôïc thöïc hieän taïi nhieàu quoác gia phaûi ñöôïc giaûm thieåu cuøng khaép vaø cuøng moät luùc bôûi caùc beân lieân heä. Caùc vuõ khí haïch nhaân phaïi bò ngaên caám" (11). Thöïc theá, cho duø "khoù coù theå tin raèng ai ñoù laïi daùm nhaän traùch nhieäm khôûi dieãn vieäc taøn saùt vaø huûy dieät kinh hoaøng maø chieán tranh coù theå mang theo vôùi noù, khoâng ai choái caõi ñöôïc raèng tai hoïa lôùn lao naøy coù theå bò khôûi dieãn moät caùch tình côø vaø trong moät hoaøn caûnh khoâng ai ñoaùn tröôùc ñöôïc" (12).
Do ñoù, Toøa Thaùnh nhaéc laïi xaùc tín cuûa mình raèng "baát cöù cuoäc tranh luaän naøo coù theå dieãn ra giöõa caùc quoác gia phaûi ñöôïc giaûi quyeát bôûi thöông thaûo vaø hieäp öôùc, chöù khoâng bôûi vieäc söû duïng vuõ khí" (13). Vieäc khoâng ngöøng saûn xuaát caùc loaïi vuõ khí ngaøy moät tieán boä hôn vaø "tinh teá" hôn, vaø vieäc keùo daøi nhieàu cuoäc tranh chaáp, ñieàu maø toâi voán goïi laø "theá chieán thöù ba ñöôïc ñaùnh töøng maûng", daãn chuùng ta tôùi vieäc taùi khaúng ñònh caâu tuyeân boá cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan raèng "thôøi nay, thôøi hueânh hoang coù nguyeân töû löïc, ñieàu khoâng hôïp lyù chuùt naøo laø chuû tröông cho raèng chieán tranh laø phöông theá thích ñaùng ñeå söûa sai vieäc vi phaïm coâng lyù# Tuy nhieân, chuùng ta hy voïng raèng nhôø thieát laäp ñöôïc vieäc tieáp xuùc vôùi nhau vaø nhôø moät chính saùch thöông thaûo, caùc quoác gia seõ tieán tôùi choã thöøa nhaän nhieàu hôn caùc sôïi daây töï nhieân noái keát hoï vôùi nhau nhö nhöõng con ngöôøi. Chuùng ta cuõng hy voïng raèng hoï seõ tieán tôùi choã hieåu moät caùch hôïp tình hôïp lyù hôn moät trong caùc nghóa vuï chính phaùt sinh töø baûn chaát chung: laø tình yeâu, chöù khoâng phaûi haän thuø, phaûi thoáng trò caùc moái lieân heä giöõa caùc caù nhaân vaø giöõa caùc quoác gia. Ñaëc ñieåm chính cuûa tình yeâu laø noù loâi keùo ngöôøi ta laïi vôùi nhau baèng ñuû moïi caùch, thaønh thöïc hôïp nhaát vôùi nhau baèng caùc moái daây taâm trí vaø theå chaát; vaø ñaây chính laø söï hôïp nhaát töø ñoù phaùt sinh ra man vaøn ôn phuùc" (14).
Veà phöông dieän naøy, ñieàu cöïc kyø quan troïng laø hoã trôï moïi coá gaéng ñoái thoaïi ôû baùn ñaûo Trieàu Tieân, nhaèm tìm ra nhöõng phöông caùch môùi meû ñeå vöôït qua caùc tranh luaän hieän thôøi, gia taêng söï tín caäy laãn nhau vaø baûo ñaûm moät töông lai hoøa bình cho nhaân daân Trieàu Tieân vaø toaøn theá giôùi.
Ñieàu cuõng quan troïng ñoái vôùi caùc saùng kieán hoøa bình khaùc nhau nhaèm giuùp Syria tieáp tuïc, trong moät baàu khí xaây döïng tin töôûng nhieàu hôn giöõa caùc beân, ñeå cuoäc tranh chaáp laâu daøi töøng gaây neân nhöõng ñau khoå voâ chöøng cuoái cuøng coù theå tieán tôùi choã keát thuùc. Chuùng ta cuøng hy voïng raèng sau raát nhieàu huyû dieät nhö theá, nay ñaõ ñeán thôøi ñeå taùi thieát. Theá nhöng, hôn caû vieäc taùi thieát caùc cô caáu vaät chaát, ñieàu caàn laø taùi thieát caùc taâm hoàn, taùi laäp caùi khung tin töôûng laãn nhau, voán laø ñieàu kieän tieân quyeát coù tính chuû yeáu ñoái vôùi söï höng thònh cuûa baát cöù xaõ hoäi naøo. Do ñoù, ñieàu caàn laø coå vuõ caùc ñieàu kieän luaät phaùp, chính trò vaø an ninh giuùp taùi laäp ñôøi soáng xaõ hoäi ñeå moïi coâng daân, baát keå thoáng thuoäc naøo veà saéc toäc vaø toân giaùo, coù theå tham gia vieäc phaùt trieån ñaát nöôùc. Veà phöông dieän naøy, ñieàu sinh töû laø caùc nhoùm thieåu soá toân giaùo phaûi ñöôïc che chôû, keå caû caùc Kitoâ höõu, nhöõng ngöôøi trong nhieàu theá kyû voán tích cöïc goùp phaàn vaøo lòch söû Syria.
Ñieàu cuõng quan troïng laø nhieàu ngöôøi tò naïn voán ñaõ ñöôïc taïm truù vaø an truù taïi caùc nöôùc laùng gieàng, nhaát laø taïi Gioùcñaêng, Li Baêng vaø Thoå Nhó Kyø, neân ñöôïc pheùp hoài höông. Cam keát vaø coá gaéng cuûa caùc nöôùc naøy trong tình theá khoù khaên hieän nay ñaùng ñöôïc söï ñaùnh giaù cao vaø hoã trôï cuûa toaøn theå coäng ñoàng quoác teá; coäng ñoàng naøy cuõng ñöôïc keâu goïi taïo neân caùc ñieàu kieän ñeå hoài höông ngöôøi tò naïn Syria. Coá gaéng naøy phaûi cuï theå khôûi ñaàu vôùi Li Baêng, ñeå xöù sôû thaân yeâu naøy coù theå tieáp tuïc laø moät "söù ñieäp" toân troïng vaø soáng chung, vaø laø moät maãu göông ñeå baét chöôùc, cho toaøn vuøng vaø toaøn theá giôùi.
YÙ nguyeän ñoái thoaïi cuõng caàn thieát taïi Iraq thaân yeâu, ñeå giuùp caùc nhoùm saéc toäc vaø toân giaùo khaùc nhau cuûa hoï taùi khaùm phaù con ñöôøng hoøa giaûi vaø chung soáng cuøng hôïp taùc hoøa bình. Ñoù cuõng laø tröôøng hôïp ôû Yemen vaø nhieàu nôi khaùc trong vuøng, vaø ôû Afghanistan.
Toâi ñaëc bieät nghó ñeán ngöôøi Do Thaùi vaø ngöôøi Palestine, sau caùc caêng thaúng cuûa maáy tuaàn leã vöøa qua. Trong khi noùi leân noãi ñau buoàn cuûa mình tröôùc söï töû vong trong caùc cuoäc chaïm traùn gaàn ñaây, Toøa Thaùnh laëp laïi lôøi keâu goïi khaån thieát cuûa mình raèng moïi saùng kieán caàn ñöôïc caån thaän caân nhaéc ñeå traùnh moïi thuø nghòch gia taêng, vaø caùc lôøi keâu goïi, phuø hôïp vôùi caùc Nghò Quyeát lieân heä cuûa Lieân Hieäp Quoác, cuøng nhau cam keát toân troïng hieän traïng cuûa Gieârusalem, moät thaønh phoá thaùnh thieâng ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu, ngöôøi Do Thaùi Giaùo vaø ngöôøi Hoài Giaùo. Baåy möôi naêm choáng ñoái nhau khieán cho giaûi phaùp chính trò khaån thieát hôn bao giôø heát nhaèm cho pheùp söï hieän dieän ôû trong vuøng cuûa hai quoác gia ñoäc laäp beân trong caùc bieân giôùi ñöôïc quoác teá thöøa nhaän. Baát keå caùc khoù khaên, yù muoán saün saøng daán thaân ñoái thoaïi vaø taùi tuïc caùc cuoäc thöông thaûo luoân laø caùch theá roõ raøng nhaát ñeå cuoái cuøng ñaït ñöôïc cuoäc chung soáng hoøa bình giöõa hai daân toäc.
Cuõng trong caùc boái caûnh quoác gia, vieäc côûi môû vaø saün saøng gaëp nhau laø ñieàu chuû yeáu. Toâi ñaëc bieät nghó ñeán Venezuela, nôi ñang kinh qua cuoäc khuûng hoaûng chính trò vaø nhaân ñaïo caøng ngaøy caøng bi ñaùt vaø voâ tieàn khoaùng haäu. Trong khi thuùc giuïc moät giaûi ñaùp töùc khaéc ñoái vôùi caùc nhu caàu haøng ñaàu cuûa nhaân daân, Toøa Thaùnh baøy toû nieàm hy voïng naøy laø caàn thieát laäp caùc ñieàu kieän ñeå caùc cuoäc baàu cöû döï tính cho naêm nay coù theå giaûi quyeát ñöôïc cuoäc khuûng hoaûng hieän höõu, vaø giuùp ngöôøi daân nhìn veà töông lai moät caùch thanh thaûn môùi meû.
Coäng ñoàng quoâc treá cuõng khoâng theå laøm ngô noãi ñau khoå taïi nhieàu nôi ôû luïc ñòa Phi Chaâu, nhaát laø taïi Nam Suñaêng, Coäng Hoøa Daân Chuû Congo, Somalia, Nigeria vaø Coäng Hoøa Trung Phi, nôi quyeàn soáng ñang bò ñe doïa bôûi vieäc khai thaùc böøa baõi caùc taøi nguyeân, chuû nghóa khuûng boá, vieäc lan traøn caùc nhoùm vuõ trang vaø caùc tranh chaáp keùo daøi. Ngôõ ngaøng tröôùc caûnh baïo löïc naøy laø ñieàu khoâng ñuû. Ñuùng hôn, moïi ngöôøi, trong hoaøn caûnh cuûa mình, neân tích cöïc laøm vieäc ñeå taän dieät caùc nguyeân nhaân gaây ra khoán cuøng vaø xaây caùc caây caàu huynh ñeä, voán laø tieàn ñeà neàn taûng cuûa vieäc phaùt trieån con ngöôøi chaân chính.
Moät cam keát chung ñeå taùi thieát caùc caây caàu cuõng laø ñieàu khaån thieát taïi Ukraine. Naêm vöøa keát thuùc ñaõ phaûi gaët laáy nhieàu naïn nhaân môùi trong cuoäc tranh chaáp voán ñang gaây saàu khoå cho xöù sôû, tieáp tuïc ñem laïi ñau thöông lôùn lao cho daân chuùng, nhaát laø caùc gia ñình soáng taïi caùc khu vöïc bò chieán tranh taøn phaù vaø maát maùt nhieàu ngöôøi thaân yeâu, thöôøng laø ngöôøi cao nieân vaø treû em.
Toâi muoán daønh yù nghó ñaëc bieät cho caùc gia ñình. Quyeàn ñöôïc thaønh laäp moät gia ñình, hieåu nhö moät "ñôn vò töï nhieân vaø neàn taûng cuûa xaõ hoäi# coù quyeàn ñöôïc höôûng söï che chôû cuûa xaõ hoäi vaø nhaø nöôùc" (15) vaø ñöôïc thöøa nhaän bôûi Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá Nhaân Quyeàn naêm 1948. Baát haïnh thay, söï thaät, ñaëc bieät taïi Taây Phöông, laø gia ñình bò coi nhö moät ñònh cheá loãi thôøi. Ngaøy nay, caùc moái lieân heä thoaùng qua ñöôïc öa thích hôn söï oån ñònh cuûa moät döï aùn soáng chung döùt khoaùt. Nhöng moät caên nhaø xaây treân ñoáng caùt goàm caùc lieân heä moûng manh vaø hay thay ñoåi thì khoâng theå ñöùng vöõng ñöôïc. Thay vaøo ñoù, ñieàu caàn laø moät taûng ñaù ñeå xaây neàn vöõng chaõi. Vaø taûng ñaù naøy chính laø söï hieäp thoâng tình yeâu trung thaønh vaø baát khaû tieâu voán noái keát ngöôøi ñaøn oâng vaø ngöôøi ñaøn baø, moät söï hieäp thoâng voán coù veû ñeïp chaân phöông vaø ñôn giaûn, moät ñaëc tính thaùnh thieâng vaø baát khaû xaâm phaïm vaø moät vai troø töï nhieân trong traät töï xaõ hoäi (16). Do ñoù, toâi coi laø khaån thieát vieäc caùc chính saùch chaân chính caàn ñöôïc chaáp thuaän ñeå hoã trôï caùc gia ñình, maø treân ñoù, töông lai vaø vieäc phaùt trieån cuûa quoác gia tuøy thuoäc vaøo. Khoâng coù ñieàu naøy, ta khoâng theå taïo laäp ñöôïc caùc xaõ hoäi coù khaû naêng giaûi quyeát caùc thaùch ñoá töông lai. Vieäc coi thöôøng caùc gia ñình coøn coù moät haäu quaû bi ñaùt khaùc, ñaëc bieät hieän dieän taïi moät soá nôi treân theá giôùi, ñoù laø vieäc giaûm sinh suaát. Chuùng ta quaû ñang kinh qua moät muøa ñoâng daân soá thöïc söï! Ñaây laø moät daáu chæ caùc xaõ hoäi ñang lao ñao vì vieäc ñöông ñaàu vôùi caùc thaùch ñoá cuûa hieän taïi vaø do ñoù trôû neân sôï seät hôn ñoái vôùi töông lai, keát quaû laø hoï töï ñoùng kín vaøo chính hoï.
Ñoàng thôøi, chuùng ta khoâng theå queân ñöôïc tình huoáng caùc gia ñình bò phaân caùch vì ngheøo ñoùi, chieán tranh vaø di daân. Chuùng ta raát thöôøng thaáy baèng chính maét mình thaûm kòch caùc treû em, khoâng ngöôøi ñi theo, phaûi vöôït bieân giôùi giöõa nam vaø baéc theá giôùi, vaø thöôøng trôû thaønh naïn nhaân cuûa naïn buoân ngöôøi.
Ngaøy nay, ngöôøi ta ñang noùi nhieàu tôùi ngöôøi di daân vaø vieäc di daân, ñoâi luùc chæ ñeå khuaáy leân nhöõng noãi sôï nguyeân sô. Ta khoâng neân queân raèng di daân luoân luoân dieãn ra. Trong truyeàn thoáng Do Thaùi Giaùo vaø Kitoâ Giaùo, lòch söû cöùu roãi, chuû yeáu, laø lòch söû di daân. Ta cuõng ñöøng queân töï do ñi laïi, chaúng haïn, khaû naêng rôøi boû xöù sôû mình vaø trôû veà ñoù, laø moät nhaân quyeàn caên baûn (17). Nhö theá, caàn phaûi boû kieåu noùi quen thuoäc vaø baét ñaàu vôùi vieäc xem xeùt chuû yeáu naøy laø chuùng ta ñang xöû lyù vôùi nhöõng con ngöôøi.
Ñoù laø ñieàu toâi tìm caùch laëp laïi trong thoâng ñieäp cuûa toâi nhaân Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi cöû haønh ngaøy moät thaùng moät vöøa roài maø chuû ñeà naêm nay laø "Ngöôøi Di Daân vaø Tò Naïn: Nhöõng Ngöôøi Nam Nöõ Tìm Kieám Hoøa Bình". Trong khi thöøa nhaän khoâng phaûi ai ai cuõng luoân ñöôïc höôùng daãn bôûi caùc yù ñònh toát nhaát, ta khoâng neân queân raèng ña soá ngöôøi di daân thích ôû laïi queâ höông cuûa hoï hôn. Thay vaøo ñoù, hoï thaáy mình "vì kyø thò, baùch haïi, ngheøo ñoùi vaø moâi tröôøng xuoáng doác, buoäc" phaûi rôøi boû noù ra ñi# "Chaøo ñoùn ngöôøi khaùc ñoøi phaûi daán thaân cuï theå, moät maïng löôùi trôï giuùp vaø thieän chí, löu taâm caån taéc vaø ñaày thieän caûm, quaûn lyù coù traùch nhieäm caùc tình theá môùi vaø phöùc taïp maø ñoâi khi laøm cho nhieàu vaán ñeà hieän coù trôû thaønh traàm troïng theâm, aáy laø chöa noùi tôùi caùc taøi nguyeân luoân luoân haïn höõu. Baèng caùch thöïc haønh khoân ngoan, caùc nhaø laõnh ñaïo chính phuû neân ñöa ra caùc bieän phaùp thöïc teá ñeå chaøo ñoùn, coå vuõ, che chôû, hoäi nhaäp vaø 'trong caùc giôùi haïn ñöôïc pheùp nhôø hieåu ñuùng ích chung, cho pheùp [hoï] trôû neân thaønh phaàn cuûa moâ xaõ hoäi môùi' (Pacem in Terris, 57). Caùc nhaø laõnh ñaïo coù moät traùch nhieäm roõ raøng ñoái vôùi caùc coäng ñoàng cuûa hoï, maø hoï phaûi baûo ñaûm caùc quyeàn lôïi hôïp phaùp vaø vieäc phaùt trieån hoaø hôïp, keûo hoï trôû thaønh nhö nhaø xaây döïng haáp taáp tính toaùn sai laàm vaø khoâng hoaøn taát ñöôïc toøa nhaø maø hoï ñaõ baét ñaàu xaây döïng" (xem Lc 14:28-30) (18).
Moät laàn nöõa, toâi muoán caùm ôn caùc nhaø caàm quyeàn caùc quoác gia khoâng chöøa moät coá gaéng naøo trong caùc naêm qua nhaèm trôï giuùp nhieàu di daân ñaët chaân leân bieân giôùi cuûa hoï. Tröôùc nhaát, toâi nghó ñeán caùc coá gaéng cuûa moät soá quoác gia ôû AÙ Chaâu, Phi chaâu vaø Myõ Chaâu töøng chaøo ñoùn vaø trôï giuùp nhieàu ngöôøi. Toâi traân troïng caùc kyû nieäm soáng ñoäng veà cuoäc gaëp gôõ taïi Dhaka vôùi moät soá thaønh vieân cuûa daân toäc Rohingya, vaø toâi xin laëp laïi caùc tình caûm bieát ôn cuûa toâi ñoái vôùi caùc nhaø caàm quyeàn Bangladesh vì söï trôï giuùp ñoái vôùi nhöõng ngöôøi naøy treân laõnh thoå rieâng cuûa hoï.
Toâi cuõng muoán baøy loøng bieát ôn ñaëc bieät cuûa toâi vôùi nöôùc YÙ, laø nöôùc, trong caùc naêm qua, ñaõ bieåu loä moät taám loøng côûi môû vaø roäng löôïng vaø ñöa ra nhieàu ñieån hình tích cöïc cuûa vieäc hoäi nhaäp. Toâi hy voïng raèng caùc khoù khaên maø nöôùc naøy ñang kinh qua trong caùc naêm gaàn ñaây vaø caùc haäu quaû cuûa chuùng vaãn coøn ñang thaám thía, seõ khoâng daãn tôùi caùc hình thöùc baùc boû vaø ngaên caûn, maø ñuùng hôn, daãn tôùi vieäc taùi khaùm phaù ra caùc goác gaùc vaø truyeàn thoáng voán nuoâi döôõng lòch söû phong phuù cuûa quoác gia vaø taïo neân kho taøng voâ giaù cung hieán cho toaøn theá giôùi. Toâi cuõng xin baøy toû vieäc toâi ñaùnh giaù cao caùc coá gaéng cuûa caùc quoác gia AÂu Chaâu khaùc, ñaëc bieät Hy Laïp vaø Ñöùc Quoác. Ta cuõng ñöøng queân nhieàu ngöôøi tò naïn vaø di daân tìm caùch ñaët chaân leân AÂu Chaâu vì hoï bieát raèng ôû ñaáy hoï seõ tìm ñöôïc hoøa bình vaø an ninh, nhöõng ñieàu voán laø hoa traùi cuûa moät dieãn trình laâu daøi phaùt sinh töø caùc lyù töôûng cuûa caùc Baäc Cha Giaø Saùng Laäp ra döï aùn AÂu Chaâu sau Theá Chieán Thöù Hai. AÂu Chaâu neân töï haøo veà di saûn naøy, ñaët cô sôû treân moät soá nguyeân taéc vaø vieãn kieán veà con ngöôøi baét nguoàn töø lòch söû haøng ngaøn naêm cuûa noù, ñöôïc gôïi höùng bôûi quan nieäm Kitoâ Giaùo veà con ngöôøi nhaân baûn. Vieäc caùc di daân ñaët chaân ñeán neân thuùc ñaåy AÂu Chaâu taùi khaùm phaù ra gia taøi vaên hoùa vaø toân giaùo cuûa mình, ñeå, vôùi moät yù thöùc ñoåi môùi veà caùc giaù trò, treân ñoù, luïc ñòa töøng ñöôïc xaây döïng, noù coù theå giöõ cho truyeàn thoáng cuûa noù ñöôïc soáng ñoäng trong khi vaãn tieáp tuïc laø nôi chaøo ñoùn, söù giaû cuûa hoøa bình vaø phaùt trieån.
Naêm ngoaùi, caùc chính phuû, caùc toå chöùc quoác teá vaø xaõ hoäi daân söï ñaõ daán thaân vaøo caùc cuoäc thaûo luaän veà caùc nguyeân taéc, caùc öu tieân neàn taûng vaø caùc phöông theá thích hôïp nhaát ñeå ñaùp öùng caùc phong traøo di daân, tình huoáng keùo daøi cuûa ngöôøi tò naïn. Sau Tuyeân Ngoân New York naêm 2016 veà Ngöôøi Tò Naïn vaø Di Daân, Lieân Hieäp Quoác ñaõ khôûi dieãn nhieàu cuoäc chuaån bò quan troïng ñeå chaáp thuaän hai Thoûa Thuaän Hoaøn Caàu veà ngöôøi tò naïn vaø vieäc di daân an toaøn, coù traät töï vaø thöôøng xuyeân.
Toøa Thaùnh tin töôûng raèng caùc coá gaéng treân, vôùi caùc cuoäc thöông thaûo baét ñaàu nay mai, seõ daãn tôùi caùc keát quaû xöùng ñaùng vôùi moät coäng ñoàng theá giôùi caøng ngaøy caøng trôû neân ñoäc laäp hôn vaø ñaët cô sôû treân caùc nguyeân taéc lieân ñôùi vaø trôï giuùp laãn nhau. Trong tình theá quoác teá hieän thôøi, caùc phöông caùch vaø phöông theá khoâng thieáu ñeå baûo ñaûm cho moïi ngöôøi nam nöõ treân traùi ñaát ñöôïc höôûng caùc ñieàu kieän soáng xöùng ñaùng vôùi con ngöôøi nhaân baûn.
Trong Thoâng Ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi naêm nay, toâi ñaõ ñeà nghò 4 "coät moác" haønh ñoäng sau ñaây: chaøo ñoùn, baûo veä, coå vuõ vaø hoäi nhaäp (19). Toâi muoán ñaëc bieät döøng laïi ôû coät moác cuoái cuøng, voán gaây ra nhieàu chuû tröông ñoái nghòch tuøy theo caùch löôïng giaù, kinh nghieäm, quan taâm vaø xaùc tín khaùc nhau. Hoäi nhaäp laø moät "dieãn trình hai chieàu", bao haøm caùc quyeàn lôïi vaø nghóa vuï hoã töông. Nhöõng ngöôøi chaøo ñoùn ñöôïc keâu goïi coå vuõ vieäc phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän, trong khi nhöõng ngöôøi ñöôïc chaøo ñoùn nhaát thieát phaûi soáng theo caùc qui ñònh cuûa nöôùc ñoùn tieáp mình, vôùi vieäc toân troïng baûn saéc vaø caùc giaù trò cuûa hoï. Caùc dieãn trình hoäi nhaäp phaûi luoân giöõ vieäc baûo veä vaø thaêng tieán con ngöôøi, nhaát laø nhöõng ngöôøi deã bò thöông toån, ôû taâm ñieåm caùc qui ñònh nhaèm ñieàu höôùng caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa ñôøi soáng chính trò vaø xaõ hoäi.
Toøa Thaùnh khoâng coù yù ñònh pha mình vaøo caùc quyeát ñònh thuoäc thaåm quyeàn caùc quoác gia, laø caùc ñònh cheá, döôùi söï soi saùng cuûa caùc hoaøn caûnh chính trò, xaõ hoäi vaø kinh teá lieân heä, vaø caùc khaû naêng laãn khaû theå tieáp nhaän vaø hoäi nhaäp cuûa hoï, coù traùch nhieäm haøng ñaàu trong vieäc chaáp nhaän caùc ngöôøi môùi ñeán. Tuy theá, Toøa Thaùnh coi mình coù vai troø phaûi keâu goïi caùc nguyeân taéc nhaân ñaïo vaø huynh ñeä voán naèm ôû neàn taûng moïi xaõ hoäi gaén boù vaø hoaø hôïp. Veà phöông dieän naøy, haønh ñoäng töông taùc cuûa Toøa Thaùnh vôùi caùc coäng ñoàng toân giaùo, treân bình dieän ñònh cheá vaø hieäp hoäi, khoâng neân bò queân laõng, vì caùc cô sôû naøy coù theå ñoùng moät vai troø hoã trôï coù giaù trò trong vieäc trôï giuùp vaø baûo veä, trong vieäc laøm moâi giôùi xaõ hoäi vaø vaên hoùa, vaø trong vieäc taïo yeân oån vaø hoäi nhaäp.
Trong soá caùc nhaân quyeàn maø toâi muoán nhaéc ñeán hoâm nay coù quyeàn töï do tö töôûng, töï do löông taâm vaø töï do toân giaùo, keå caû töï do thay ñoåi toân giaùo (20). Ñieàu ñaùng buoàn maø ai cuõng bieát laø quyeàn töï do toân giaùo thöôøng bò coi thöôøng, vaø toân giaùo raát hay trôû thaønh moät laø dòp ñeå ngöôøi ta bieän minh veà yù thöùc heä caùc hình thöùc cöïc ñoan môùi hai laø laøm côù cho vieäc ñaåy caùc tín höõu ra beân leà xaõ hoäi, neáu khoâng muoán noùi laø bò baùch haïi thaúng thöøng. Ñieàu kieän ñeå xaây döïng caùc xaõ hoäi coù tính bao goàm laø vieäc bao haøm toaøn dieän con ngöôøi nhaân baûn, ñeå hoï caûm thaáy mình ñöôïc thöïc söï chaáp nhaän khi ñöôïc thöøa nhaän vaø chaáp nhaän trong moïi chieàu kích voán taïo neân baûn saéc hoï, keå caû chieàu kích toân giaùo.
Cuoái cuøng, toâi muoán nhaéc ñeán söï quan troïng cuûa quyeàn coù vieäc laøm. Khoâng theå coù hoøa bình hay phaùt trieån neáu caùc caù nhaân khoâng ñöôïc daønh cho cô hoäi ñích thaân ñoùng goùp baèng chính söùc lao ñoäng cuûa mình vaøo vieäc phaùt trieån ích chung. Ñaùng tieác thay, taïi nhieàu nôi treân theá giôùi, nhaân duïng vaãn laø ñieàu hieám coù. Ñoâi khi, ít coù cô hoäi tìm ra vieäc laøm, nhaát laø ñoái vôùi giôùi treû. Ñoâi khi, vieäc laøm raát deã maát khoâng nhöõng do caùc chu kyø kinh teá thay ñoåi, maø coøn do söï gia taêng vieäc söû duïng caùc kyõ thuaät vaø duïng cuï moãi ngaøy moät hoaøn haûo vaø chính xaùc hôn nhaèm thay theá caùc con ngöôøi nhaân baûn. Moät maët, chuùng ta nhaän thaáy coù söï phaân phoái khoâng coâng baèng caùc cô hoäi nhaân duïng, trong khi maët khaùc, khuynh höôùng ñoøi hoûi caùc nhaân coâng phaûi laøm vieäc vôùi moät nhòp ñoä khaån caáp hôn. Caùc ñoøi hoûi cuûa lôïi nhuaän, do vieäc hoaøn caàu hoùa chæ thò, ñaõ daãn tôùi vieäc giaûm thieåu töø töø thôøi giôø vaø ngaøy nghæ, keát quaû moät chieàu kích neàn taûng cuûa ñôøi soáng ñaõ maát ñi, töùc chieàu kích nghæ ngôi, voán coù muïc ñích phuïc hoài con ngöôøi khoâng chæ veà phöông dieän theå lyù maø caû veà phöông dieän taâm linh nöõa. Chính Thieân Chuùa cuõng ñaõ nghæ ngôi vaøo ngaøy thöù Baåy; Ngöôøi chuùc phuùc vaø thaùnh hoùa ngaøy naøy "vì vaøo ngaøy ñoù, Ngöôøi nghæ moïi coâng vieäc Ngöôøi ñaõ thöïc hieän trong vieäc saùng theá" (St 2:3). Trong söï luaân phieân laøm vieäc vaø nghæ ngôi, con ngöôøi nhaân baûn tham döï vaøo vieäc "thaùnh hoùa thì giôø" do Thieân Chuùa ñaët ñeå vaø thaêng hoa vieäc laøm cuûa hoï, cöùu noù khoûi caûnh lieân tuïc bò laëp laïi vaø leà thoùi buoàn naûn haøng ngaøy.
Moät nguyeân côù khieán ta quan ngaïi ñaëc bieät laø caùc döõ kieän coâng boá gaàn ñaây bôûi Cô Quan Lao Ñoäng Quoác Teá lieân quan tôùi vieäc gia taêng caùc lao coâng treû em vaø laø naïn nhaân cuûa caùc hình thöùc noâ leä môùi. Tai hoïa nhaân duïng thieáu nieân tieáp tuïc laøm toån thöông moät caùch traàm troïng söï phaùt trieån theå lyù vaø taâm lyù ngöôøi treû, cöôùp maát cuûa hoï nieàm vui treû thô vaø gaët laáy thaät nhieàu naïn nhaân voâ toäi. Chuùng ta khoâng theå nghó ñeán vieäc ñaët keá hoaïch cho moät töông lai toát ñeïp hôn hoaëc hy voïng xaây döïng ñöôïc caùc xaõ hoäi coù tính bao goàm nhieàu hôn, neáu ta cöù tieáp tuïc duy trì caùc moâ thöùc kinh teá chæ nhaèm lôïi nhuaän vaø khai thaùc nhöõng ngöôøi deã bò thöông toån hôn caû, nhö caùc treû em chaúng haïn. Dieät tröø caùc nguyeân nhaân cô caáu cuûa tai hoïa naøy neân laø öu tieân cuûa caùc chính phuû vaø caùc toå chöùc quoác teá, laø caùc ñònh cheá ñöôïc môøi goïi taêng cöôøng caùc coá gaéng chaáp thuaän caùc chieán löôïc toaøn boä vaø caùc chính saùch coù phoái hôïp nhaèm keát lieãu hình thöùc lao ñoäng treû em döôùi moïi hình thöùc cuûa noù.
Thöa Quùy Ñaïi Söù, Quùy Baø vaø Quùy OÂng,
Khi nhaéc laïi moät soá quyeàn trong Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá naêm 1948, toâi khoâng coù yù boû soùt moät trong caùc khía caïnh quan troïng cuûa noù, ñoù laø, vieäc thöøa nhaän raèng moïi caù nhaân cuõng coù caùc nghóa vuï ñoái vôùi coäng ñoàng, ñeå "thoûa maõn caùc ñoøi hoøi chính ñaùng cuûa luaân lyù, cuûa traät töï coâng coäng vaø cuûa phuùc lôïi chung trong moät xaõ hoäi daân chuû" (21). Vieäc chính ñaùng keâu goïi tôùi quyeàn lôïi cuûa moãi con ngöôøi nhaân baûn phaûi xem xeùt tôùi söï kieän naøy laø moïi caù nhaân ñeàu laø thaønh phaàn cuûa moät cô cheá lôùn hôn. Gioáng moïi cô theå con ngöôøi, caùc xaõ hoäi cuûa ta cuõng höôûng ñöôïc moät söùc khoûe toát neáu moãi chi theå ñeàu thöïc hieän phaàn ñoùng goùp cuûa mình vôùi yù thöùc ñeå phuïc vuï ích chung.
Trong caùc nghóa vuï ñaëc bieät caáp baùch ngaøy nay, coù nghóa vuï chaêm soùc traùi ñaát cuûa ta. Chuùng ta bieát raèng thieân nhieân coù theå hung döõ, thaäm chí vöôït khoûi traùch nhieäm con ngöôøi. Chuùng ta ñaõ thaáy ñieàu ñoù trong naêm qua vôùi nhöõng traän ñoäng ñaát laøm rung chuyeån nhieàu nôi treân traùi ñaát, nhaát laø nhöõng cuoäc ñoäng ñaát gaàn ñaây ôû Meã Taây Cô vaø ôû Iran, vôùi soá naïn nhaân khaù cao vaø vôùi caùc traän baõo kinh hoaøng taøn phaù nhieàu nöôùc vuøng Caribbean, ñuïng ñeán caû Hieäp Chuùng Quoác, vaø gaàn ñaây hôn, caû Phi Luaät Taân nöõa. Duø theá, ta vaãn khoâng neân haï thaáp söï quan troïng trong traùch nhieäm cuûa ta phaûi töông taùc vôùi thieân nhieân. Caùc thay ñoåi khí haäu, vôùi caùc vuï gia taêng nhieät ñoä hoaøn caàu vaø caùc haäu quaû taøn haïi cuûa chuùng, cuõng laø haäu quaû haønh ñoäng cuûa con ngöôøi. Do ñoù, ta caàn coá gaéng chung trong vieäc nhaän laáy traùch nhieäm ñeå laïi cho caùc theá heä ñang ñeán moät theá giôùi töôi ñeïp vaø ñaùng soáng hôn, vaø laøm vieäc, döôùi söï soi daãn cuûa caùc cam keát ñaõ ñöôïc thoûa thuaän taïi Paris naêm 2015, ñeå giaûm thieåu vieäc thaûi caùc chaát khí gaây haïi cho baàu khí quyeån vaø söùc khoûe cuûa con ngöôøi.
Tinh thaàn caàn ñeå höôùng daãn caùc caù nhaân vaø quoác gia trong coá gaéng treân coù theå so saùnh vôùi tinh thaàn cuûa nhöõng ngöôøi xaây döïng caùc nhaø thôø chính toøa thôøi Trung Coå voán ñieåm xuaát cho phong caûnh AÂu Chaâu. Nhöõng toøa nhaø ñoà soä naøy cho thaáy söï quan troïng cuûa moãi caù nhaân tham gia moät coâng trình vöôït moïi giôùi haïn cuûa thôøi gian. Caùc ngöôøi xaây döïng caùc nhaø thôø chính toøa bieát raèng hoï khoâng ñöôïc thaáy coâng trình cuûa hoï hoaøn thaønh. Theá nhöng hoï vaãn laøm vieäc chaêm chæ vì bieát raèng hoï laø thaønh phaàn cuûa moät döï aùn ñöôïc ñeå laïi cho con chaùu hoï vui höôûng. Nhöõng con chaùu naøy, ñeán löôït chuùng, seõ ñieåm toâ vaø môû roäng döï aùn naøy cho con chaùu cuûa chuùng. Moãi ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø treân theá giôùi naøy, nhaát laø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm trong chính phuû, ñeàu ñöôïc môøi goïi vun sôùi cuøng moät tinh thaàn phuïc vuï vaø lieân ñôùi lieân theá heä, vaø baèng caùch naøy, trôû thaønh daáu chæ hy voïng cho theá giôùi nhieãu nhöông cuûa chuùng ta.
Vôùi caùc yù nghó treân, toâi xin laëp laïi vôùi moãi quùy vò, vôùi gia ñình quùy vò vaø nhaân daân quùy vò caùc nguyeän chuùc toát ñeïp nhaát trong lôøi caàu nguyeän cuûa toâi ñöôïc höôûng moät naêm ñaày traøn nieàm vui, hy voïng vaø baèng an. Xin caùm ôn quùy vò.
- - - - - - - - - - -
[1] Xem Ñöùc Gioan XXIII, Thoâng Ñieäp Pacem in Terris, 11 thaùng Tö, 1963, 90.
[2] Ibid., 80.
[3] Ibid., 86.
[4] Ibid., 91.
[5] Xem Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá Nhaân Quyeàn , 10 thaùng Möôøi Hai, 1948.
[6] Ibid. Lôøi Noùi Ñaàu.
[7] Ñöùc Phaoloâ VI, Thoâng Ñieäp Populorum Progressio, 26 thaùng Ba, 1967, 14.
[8] Xem Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá Nhaân Quyeàn, Phaàn Noùi Ñaàu.
[9] Cf. ibid., Ñieàu 3.
[10] Cf. ibid., Ñieàu 25.
[11] Pacem in Terris, 112.
[12] Ibid., 111.
[13] Ibid., 126.
[14] Ibid., 127 vaø 129.
[15] Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá Nhaân Quyeàn, Ñieàu 16.
[16] Xem Ñöùc Phaoloâ VI, Dieãn Vaên ôû Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Truyeàn Tin, Nadareùt, 5 thaùng 1, 1964.
[17] Xem Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá Nhaân Quyeàn, ñieàu 13.
[18] Ñöùc Phanxicoâ, Thoâng Ñieäp Ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi 2018, 13 thaùng Möôøi Moät, 2017, 1.
[19] Ibid., 4.
[20] Xem Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá Nhaân Quyeàn, Ñieàu 18.
[21] Ibid., Ñieàu 29.
Vuõ Vaên An