Nhìn laïi naêm 2017 cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Nhìn laïi naêm 2017 cuûa Ñöùc Phanxicoâ.
Roma (VietCatholic News 31-12-2017) - Nhaân dòp naêm 2017 saép söûa qua ñi, nhieàu nhaø baùo chuyeân theo doõi caùc hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Phanxicoâ coù thoùi quen nhìn laïi caùc hoaït ñoäng cuûa ngaøi trong naêm 2017. Ineùs San Martin cuûa taïp chí Crux coù tôùi 3 baøi xoay quanh ba chuû ñeà lôùn sau ñaây lieân quan tôùi Ñöùc Phanxicoâ trong naêm 2017: Ñi daây trong caùc chuyeán toâng du, caûi toå Giaùo Hoäi caû ôû Roâma laãn ôû ngoaøi Roâma vaø theo ñuoåi hoøa bình theá giôùi.
Caùc chuyeán toâng du
Baøi ñaàu tieân baø vieát veà caùc chuyeán toâng du cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Noùi chung, naêm 2017, ngaøi caét bôùt con soá caùc chuyeán toâng du, coù theå vì vieäc chuaån bò cho chuùng khoâng deã daøng. Naêm 2016, ngaøi thöïc hieän 6 chuyeán ñi: Cuba vaø Meã Taây Cô, Hy Laïp, Armenia, Ba Lan, Georgia vaø Azerbaijan vaø Thuïy Ñieån. Naêm 2017, ngaøi chæ rôøi Roâma 4 laàn ñeå ñi Ai Caäp, Boà Ñaøo Nha, Colombia, vaø Myanmar vaø Bangladesh.
Trong 4 tröôøng hôïp treân, heát 3 laàn Ñöùc Phanxicoâ phaûi ñaén ño lôøi noùi vaø vieäc laøm moät caùch raát caån thaän, vì bieát raèng noùi nhieàu quaù, hay ít quaù, coù theå khôi baïo ñoäng choáng laïi caùc Kitoâ höõu ôû caùc nöôùc ña soá theo Hoài Giaùo, nhö Ai Caäp chaúng haïn; coù theå ñaùnh ñoå moät hoøa öôùc yeáu ôùt nhaèm keát thuùc moät cuoäc noäi chieán keùo daøi caû maáy thaäp nieân nay, nhö ôû Colombia; hoaëc gaây nguy haïi cho thieåu soá Hoài Giaùo voán ñang bò baùch haïi, nhö ôû Mieán Ñieän.
Ai Caäp
Cuoäc toâng du Ai Caäp dieãn ra vaøo cuoái tuaàn sau cuøng cuûa Thaùng Tö, vaø ñöôïc coâng boá laàn ñaàu vaøo Thaùng Ba. Giöõa khoaûng thôøi gian aáy, khi Ñöùc Phanxicoâ ñang cöû haønh Leã Laù ôû Quaûng Tröôøng Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ, thì caùc teân khuûng boá ñaõ laïi moät laàn nöõa phuû boùng toái leân Tuaàn Thaùnh, laàn naøy baèng vuï noå bom taïi 2 Nhaø Thôø Kitoâ Giaùo Coptic taïi Ai Caäp khieán 45 ngöôøi thieät maïng vaø hôn 1 traêm ngöôøi bò thöông.
Duø Ñöùc Phanxicoâ chæ ôû Ai Caäp hôn 24 tieáng ñoàng hoà moät chuùt, cuoäc toâng du tôùi quoác gia Hoài Giaùo haøng thöù saùu cuûa theá giôùi, vaø haøng thöù nhaát taïi Trung Ñoâng, laø moät cuoäc chôi xuùc xaéc, vaø ôû thôøi ñieåm aáy ñöôïc moâ taû laø moät trong caùc cuoäc toâng duy nhieàu ruûi ro hôn caû trong trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi.
Theá nhöng, Ñöùc Phanxicoâ roõ raøng ñaõ ra khoûi noù moät caùch ngaång cao ñaàu. Vaøo ngaøy ñaàu tieân, ngaøi ñaõ ñoïc moät baøi dieãn vaên theo khuoân khoå baøi dieãn vaên thôøi danh cuûa Ñöùc Beâneâñictoâ XVI taïi Regensburg, keâu goïi caùc nhaø laõnh ñaïo toân giaùo, maø, trong boái caûnh Ai Caäp, roõ raøng aùm chæ caùc nhaø laõnh ñaïo Hoài Giaùo, tröôùc nhaát vaø treân heát, baùc boû baïo löïc nhaân danh Thieân Chuùa.
Ngaøi noùi: "moät laàn nöõa, chuùng ta haõy maïnh meõ vaø roõ raøng noùi leân chöõ 'khoâng' ñoái vôùi moïi hình thöùc baïo löïc, traû thuø vaø thuø haän nhaân danh toân giaùo hay nhaân danh Thieân Chuùa. Cuøng nhau, chuùng ta haõy khaúng ñònh söï baát khaû töông hôïp giöõa baïo löïc vaø ñöùc tin, giöõa nieàm tin vaø thuø haän".
Taïi moät quoác gia Trung Ñoâng coù soá daân Kitoâ Giaùo ñoâng nhaát, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ cuõng ñaõ ñöa ra lôøi khích leä ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu bò baùch haïi cuûa Ai Caäp; hoï chieám töø 10 tôùi 20 phaàn traêm daân soá quoác gia.
Fatima
Chuyeán toâng du Fatima, Boà Ñaøo Nha, chuyeán ñi duy nhaát, maø ñeán cuoái naêm 2016, ñaõ coù ngaøy giôø nhaát ñònh, laø moät cuoäc nhaøn du so vôùi chuyeán ñi Ai Caäp. Dieãn ra chæ sau chuyeán ñi sau 2 tuaàn, töùc caùc ngaøy 12 vaø 13 thaùng Naêm naêm 2017, Ñöùc Phanxicoâ traùnh moïi yeáu toá chính trò baèng caùch ñi thaúng tôùi Fatima, ñeå toân kính Ñöùc Nöõ Trinh Maria.
Theá nhöng baát keå saéc thaùi thieâng lieâng cuûa chuyeán ñi, yeáu toá chính trò vaãn khoâng theå traùnh ñöôïc.
Caùc laàn Ñöùc Meï Maân Coâi hieän ra beân ngoaøi laøng vôùi 3 treû chaên chieân thaát hoïc vaøo naêm 1917 maõi maõi vaãn laø nhöõng laàn hieän ra tuy ñöôïc nhieàu ngöôøi yeâu meán nhaát nhöng cuõng gaây tranh luaän nhieàu hôn caû trong caùc laàn Ñöùc Meï hieän ra vaø ñöôïc Giaùo Hoäi coâng nhaän. Trong 6 laàn hieän ra, Ñöùc Meï ñaõ trao cho caùc em 3 "bí maät" hay söù ñieäp lieân quan tôùi Hoûa Nguïc, hai cuoäc theá chieán, vaø möu toan aùm saùt Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II naêm 1981, moät cuoäc möu saùt dieãn ra ñuùng vaøo ngaøy leã Ñöùc Meï Fatima.
Chöa bao giôø phaûi ñaén ño lôøi noùi khi thaùch thöùc ñoaøn chieân cuûa mình, trong baøi giaûng leã phong thaùnh cho hai treû thò kieán Phanxicoâ vaø Giaxinta, Ñöùc Phanxicoâ caûnh caùo haøng traêm ngaøn tín höõu tuï taäp taïi quaûng tröôøng Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ raèng "Ñöùc Meï tieân baùo vaø caûnh caùo chuùng ta raèng loái soáng khoâng coù Thieân Chuùa vaø quaû thöïc xuùc phaïm tôùi Thieân Chuùa nôi caùc taïo vaät cuûa Ngöôøi# Moät ñôøi soáng nhö theá, thöôøng ñöôïc ñeà xuaát vaø aùp ñaët, coù nguy cô daãn ñeán hoûa nguïc".
Colombia
Chuyeán toâng du cuûa Ñöùc Phanxicoâ tôùi Colombia laø moät chuyeán toâng du ñöôïc ngaøi noùi ñeán gaàn nhö töø khi khôûi ñaàu trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi. Duy trì lôøi höùa töøng ñöôïc laëp ñi laëp laïi moät soá laàn khi hoaø öôùc giöõa chính phuû cuûa OÂng Juan Manuel Santos vaø phe khaùng chieán lôùn nhaát coù teân laø FARC môùi ñöôïc kyù vaø chöa raùo möïc, chính Ñöùc Phanxicoâ xaùc nhaän noù seõ dieãn ra.
Gaàn ñeán ngaøy ngaøi leân ñöôøng, moät soá nhaø bình luaän sôï raèng chuyeán ñi Colombia trong caùc ngaøy 6 ñeán 11 thaùng Chín naêm 2017 cuûa Ñöùc Phanxicoâ seõ chæ laø vieäc uûng hoä chính phuû Colombia vaø hoøa öôùc ñaày tranh caõi cuûa hoï vôùi phe noåi loaïn Maùcxít, ñeå laïi phía sau nhieàu chia reõ saâu xa hôn, thay vì hoøa giaûi.
Tuy nhieân, cuoái cuøng, neáu chuyeán toâng du coù möøng chieán thaéng cuûa ai thì ai ñoù khoâng phaûi laø OÂng Santos, duø oâng raát coù lôïi, maø laø chính nhaân daân Colombia.
Ñöùc Phanxicoâ thaêm 4 thaønh phoá trong 5 ngaøy, taïi ñaáy, haøng trieäu ngöôøi moät luùc ñaõ tôùi tham döï caùc Thaùnh Leã ngaøi cöû haønh taïi Bogotaù, Villavicencio vaø Medellín, chöa keå nöûa trieäu ngöôøi taïi Cartagena, ñaïi dieän gaàn nhö moät nöûa daân thaønh phoá.
Ngaøi khuyeân giôùi treû trôû thaønh caùc thaày coâ cuûa söï tha thöù. Ngaøi nhaéc caùc naïn nhaân vaø nhöõng keû phaïm baïo löïc nhôù raèng "haän thuø daãn ñeán haän thuø, cheát choùc daãn ñeán cheát choùc". Ngaøi keâu goïi vieäc toân troïng söï soáng ôû moïi giai ñoaïn cuûa noù, ngaøi leân aùn vieäc treû em bò cöôùp maát tuoåi thô, coi ñaây laø ñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc, ngaøi keát aùn chuû nghóa töï toân nam tính (machismo), vaø nhaéc ngöôøi Coâng Giaùo Colombia, chieám tôùi 70 phaàn traêm daân soá, nhôù raèng Chuùa Gieâsu khoâng phaûi chæ ñoøi hoûi ngöôøi ta tuaân haønh luaät leä, traùi laïi, Ngöôøi gaàn nhö teâ lieät tröôùc caùc loái giaûi thích luaät leä khe khaét.
Nhöng treân heát, ñieàu maø cuoäc toâng du 5 ngaøy ñeå laïi laø baèng chöùng rôø moù ñöôïc raèng baát chaáp söï chia reõ chính trò do hoøa öôùc taïo ra, Colombia vaãn laø moät quoác gia coù khaû naêng taïo hoøa bình.
Bogotaù, moät thaønh phoá trung bình moãi ngaøy coù 3.4 vuï cheùm gieát ñaày baïo löïc, ñaõ khoâng coù vuï cheùm gieát naøo trong 48 tieáng ñoàng hoà ñaàu tieân cuûa chuyeán toâng du, vaø cuõng moät hieän töôïng naøy ñaõ dieãn ra taïi caùc thaønh phoá khaùc ñöôïc ngaøi vieáng thaêm. Truyeàn thoâng ñòa phöông moâ taû ñieàu naøy nhö 1 pheùp laï.
Moät thaønh quaû töùc khaéc khaùc cuûa chuyeán ñi laø laõnh tuï noåi tieáng cuûa phe phaûn loaïn, Rodrigo Londo#o, tö leänh FARC vaø tröôùc ñaây thöôøng ñöôïc bieát döôùi bieät danh "Timochenko", ñaõ göûi moät laù thö cho Ñöùc Phanxicoâ luùc ngaøi coøn ôû Colombia: "Caùc thoâng ñieäp ñöôïc laëp ñi laëp laïi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà loøng thöông xoùt haûi haø cuûa Thieân Chuùa ñaõ thuùc ñaåy con khaån khoaûn xin Ñöùc Thaùnh Cha tha thöù cho baát cöù doøng nöôùc maét hay ñau khoå naøo chuùng con ñaõ gaây ra cho nhaân daân Colombia".
Mieán Ñieän vaø Bangladesh
Khi caùc vò giaùo hoaøng toâng du, caùc ngaøi thöôøng muoán ñöa ra caùc thoâng ñieäp veà coâng lyù, nhaân phaåm vaø hoøa bình, trong khi cuõng cuûng coá caùc moái lieân heä vôùi caùc chính phuû chuû nhaø. Trong ñöôøng höôùng naøy, chuyeán ñi ngoaïi quoác cuoái cuøng cuûa Ñöùc Phanxicoâ trong naêm 2017 laø moät baõi mìn hôn laø moät daây leo lô löûng.
Quyeát ñònh ñi Mieán Ñieän vaø Bangaldesh laø moät quyeát ñònh vaøo phuùt choùt, do söï kieän chuyeán ñi nguyeân thuûy tôùi AÁn Ñoä vaø Bangladesh ñaõ khoâng thöïc hieän ñöôïc. Theo chính lôøi Ñöùc Phanxicoâ, chuyeän "giaáy tôø" raát maát thì giôø. Töø chuyeán ñi trôû veà, ngaøi noùi vôùi caùc nhaø baùo raèng ngaøi hy voïng chuyeán thaêm AÁn Ñoä seõ xaåy ra trong moät töông lai gaàn.
Phaàn lôùn vieäc töôøng trình veà chuyeán ñi töø ngaøy 27 thaùng 11 tôùi ngaøy 2 thaùng 12 naêm 2017 ruùt goïn vaøo vaán ñeà lieäu ngaøi coù söû duïng hay khoâng danh xöng Rohingya khi nhaéc ñeán nhoùm thieåu soá Hoài Giaùo hieän ñang chaïy troán Mieán Ñieän qua Bangladesh. Khoaûng 650,000 ngöôøi cuûa nhoùm naøy ñaõ phaûi boû troán keå töø cuoái thaùng 8, vaø Lieân Hieäp Quoác voán toá caùo chính phuû Mieán Ñieän toäi thanh tröøng saéc toäc.
Tröôùc ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng voán ñaõ ñöôïc caùc vò giaùm muïc ñòa phöông khuyeán caùo khoâng neân söû duïng danh xöng aáy, vì caùc ngaøi sôï raèng haäu quaû seõ laø caùc cuoäc bieåu tình baïo ñoäng treân ñöôøng phoá. Mieán Ñieän voán khoâng thöøa nhaän ngöôøi Rohingya laø coâng daân, baát keå söï kieän hoï töøng soáng ôû ñaây nhieàu theá heä.
Ñöùc Phanxicoâ traùnh duøng danh xöng aáy tôùi ngaøy 1 thaùng 12 naêm 2017, khi ngaøi gaëp 16 ngöôøi tò naïn Rohingya ôû Bengladesh, nhaân moät cuoäc gaëp gôõ lieân toân. Sau khi ñích thaân thaêm hoûi öøng ngöôøi, ngaøi ñaõ öùng khaåu noùi moät soá nhaän ñònh trong ñoù, coù lôøi xin loãi vì söï "döûng döng" cuûa theá giôùi tröôùc noãi ñau thöông cuûa hoï.
Ngoaøi nhöõng lôøi keâu goïi tröïc tieáp vaø giaùn tieáp cho nhöõng ngöôøi naøy vaø nhieàu nhoùm thieåu soá khaùc bò caùch haïi ôû Mieán Ñieän trong ñoù, coù caùc Kitoâ höõu, chieám khoaûng 6 phaàn traêm toång daân soá, Ñöùc Phanxicoâ cuõng ñöa ra moät chieán löôïc lieân toân ñaët caên baûn treân vieäc choáng laïi baïo löïc toân giaùo.
Trong danh saùch caùc chuyeán ñi khoâng ñöôïc thöïc hieän, Nam Sudan vaø Congo ñöùng ñaàu soå. Baát keå yù ñònh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, caùc khuûng hoaûng ñang dieãn ra taïi caùc nöôùc naøy khieán cho chuyeán ñi khoâng taøi naøo dieãn ra ñöôïc. Tuy nhieân, ngaøi coù höôùng daãn moät buoåi caàu nguyeän ôû Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Thaùnh Pheâroâ cho hoøa bình taïi hai quoác gia ñang taû tôi vì tranh chaáp naøy.
Vieäc caûi toå Giaùo Hoäi
Ngay töø ñaàu, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ ñöôïc meänh danh laø vò giaùo hoaøng caûi toå, vaø cuõng ngay töø ñaàu, ngöôøi ta khoâng roõ cuoäc caûi toå cuûa ngaøi coù nghóa gì. Phaûi chaêng ñaây laø cuoäc phuïc hoài sinh löïc cho hình aûnh coâng coäng veà Giaùo Hoäi vöøa thoaùt ra khoûi baàu khí cuûa cuoäc khuûng hoaûng vaøo hoài thaùng 3 naêm 2013, thay ñoåi xu höôùng chính trò vaø thaàn hoïc cuûa Giaùo Hoäi theo ñöôøng höôùng maø moät soá nhaø phaân tích goïi laø cuoäc "hoài taâm muïc vuï" hay laø vieäc laøm saïch nhaø ngay taïi chính Vatican?
Phaûi chaêng laø caû ba coâng vieäc treân, hay laø moät vieäc khaùc, hay khoâng laø vieäc naøo caû? Thöïc vaäy, lieäu moät soá hình thöùc caûi toå vöøa keå coù ñaùng keå khoâng hay chuùng chæ laø nhöõng treäch höôùng nguy hieåm? Tuøy thuoäc caùch ngöôøi ta traû lôøi caùc caâu hoûi naøy, maø caùc phaùn ñoaùn veà vieäc caûi toå cuûa Ñöùc Phanxicoâ coù theå ñöôïc coi nhö moät thaønh coâng veû vang hay nhö moät thaát baïi aûm ñaïm.
Duø theá naøo, naêm 2017 cuõng laø moät naêm coù nhieàu bieán coá veà phöông dieän caûi toå, vaø sau ñaây laø moät soá bieán coá ñaùng löu yù.
Chính saùch nhaân vieân
Khi ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng naêm 2013, Ñöùc Hoàng Y Jorge Mario Bergoglio cuûa AÙ Caên Ñình bieát raèng moät trong caùc tieàn ñeà cho vieäc uûng hoä ngaøi chính laø vieäc ngaøi bieát ñaàu tay veà söï hoaït ñoäng baát thöôøng vaø heát söùc chaäm chaïp cuûa neàn haønh chaùnh Vatican, cuõng nhö taâm lyù hoïc heát söùc thieån caän vaø chaïy voøng quanh cuûa noù vì thieáu kinh nghieäm "daõ chieán".
Ngay sau khi ñöôïc baàu, ngaøi ñaõ laäp ra moät nhoùm 8 vò Hoàng Y coá vaán ñeå giuùp ngaøi caûi toå giaùo trieàu Roâma. Sau ñoù, ngaøi theâm cho nhoùm naøy vò Quoác Vuï Khanh, töùc Ñöùc Hoàng Y ngöôøi YÙ Pietro Parolin, thaønh nhoùm maø ngöôøi ta quen goïi laø "C9". Cho ñeán nay, nhoùm naøy ñaõ hoïp tôùi hôn 20 laàn.
Caùc vò giaùo phaåm treân xuaát thaân töø moïi luïc ñòa vaø goàm nhieàu boái caûnh nhaân caùch, chính trò vaø thaàn hoïc khaùc nhau. Caùc vò ñöôïc trao cho nhieäm vuï vieát laïi hieán phaùp cuûa Vatican, nhöng cho ñeán nay, chöa coù tin töùc gì cho thaáy khi naøo dieãn trình naøy hoaøn taát.
Naêm 2017 laø moät naêm ñöôïc thaáy moät vaøi tieán boä ít nhaát trong vieäc cung caáp nhaân vieân cho hai sieâu cô quan maø Ñöùc Phanxicoâ ñaõ thieát laäp vaøo naêm ngoaùi, döaï vaøo caùc khuyeán caùo cuûa C9. Moät daønh cho vieäc Phaùt Trieån Nhaân Baûn, do Ñöùc Hoàng Y Peter Turkson cuûa Ghana ñöùng ñaàu, coøn cô quan kia daønh cho moïi vieäc lieân quan tôùi gia ñình, giaùo daân vaø söï soáng, do Ñöùc Hoàng Y Kevin Farrell cuûa Hoa Kyø ñöùng ñaàu.
Moät ñoäng thaùi khaùc veà nhaân vieân töøng gaây chaán ñoäng laø vieäc Ñöùc Phanxicoâ khoâng taùi boå nhieäm Ñöùc Hoàng Y ngöôøi Ñöùc Gerhard Muller ñöùng ñaàu thaùnh boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, thay vaøo ñoù, ñaõ thaêng thöôûng ngöôøi ñöùng thöù hai cuûa thaùnh boä naøy, töùc Ñöùc Toång Giaùm Muïc doøng Teân ngöôøi Taây Ban Nha, Luis Ladaria Ferrer.
Xeùt vì Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ladaria voán ñöôïc coi nhö moät ngöôøi baûo thuû veà thaàn hoïc, gioáng Ñöùc Hoàng Y Muller, neân vieäc chuyeån quyeàn ñöôïc nhöõng ngöôøi hieåu chuyeän ôû Roâma coi khoâng haún nhö moät tuyeân boá yù thöùc heä cuûa Ñöùc Phanxicoâ, cho baèng nhö moät tuyeân boá veà loøng trung thaønh. Ñöùc Hoàng Y Muller phaàn naøo voán ñoàng hoùa ngaøi vôùi phong traøo choáng laïi vaên kieän gaây tranh caõi cuûa Ñöùc Phanxicoâ veà gia ñình, töùc toâng huaán Nieàm Vui Yeâu Thöông, vaø vieäc toâng huaán naøy môû cöûa ñeå caùc ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân ñöôïc röôùc leã, trong khi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ladaria ñöùng ngoaøi cuoäc.
Moät yeáu toá lay ñoäng Giaùo Trieàu Roâma nöõa vaø laø moät yeáu toá ñöôïc nhieàu ngöôøi uûng hoä laø caùc thay ñoåi lieân quan ñeán caùc cuoäc thaêm moà caùc Thaùnh Pheâroâ vaø Phaoloâ (ad-limina) cuûa caùc vò giaùm muïc theá giôùi, cöù naêm naêm moät laàn. Trong cuoäc gaëp gôõ vaøo cuoái chuyeán vieáng thaêm vôùi söï hieän dieän cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, neáu coù moät tranh luaän naøo ñoù xaåy ra, thì caên cöù vaøo loaït ñaàu thaêm vieáng vöøa qua, Ñöùc Giaùo Hoaøng seõ khoâng veà phe vôùi caùc "quan chöùc" ôû Roâma cuûa mình, nhöng veà phe vôùi caùc vò muïc töû cuûa caùc giaùo hoäi ñòa phöông.
Veà phöông dieän hoaøn caàu, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ tieáp tuïc thuùc ñaåy ñeå coù moät Giaùo Hoäi chuù troïng tôùi muïc vuï nhieàu hôn, hieån nhieân nhaát qua caùc laàn ñeà cöû caùc taân giaùm muïc cho hai thaønh phoá Mexico vaø Paris. Ñöùc Hoàng Aguiar Retes vaø Ñöùc Cha Michel Aupetit thay theá Ñöùc Hoàng Y Norberto Rivera Carrera vaø Ñöùc Hoàng Y Andreù Vingt-Trois, ñeàu laø caùc vò voán laõnh ñaïo caùc giaùo phaän cuûa caùc ngaøi laâu naêm.
Vieäc laïm duïng tình duïc treû em
Noùi tôùi cuoäc ñaáu tranh baøi tröø naïn giaùo só laïm duïng tình duïc treû em, UÛy Ban Baûo Veä Vò Thaønh Nieân cuûa Ñöùc Phanxicoâ hieän ñang beá taéc, chôø ñeå Ñöùc Phanxicoâ coâng boá danh saùch thaønh vieân môùi. Danh saùch hieän nay coù nhieäm kyø 3 naêm, chaám döùt vaøo ngaøy 17 thaùng 12 naêm 2017.
Vì cuoäc khuûng hoaûng giaùo só laïm duïng tình duïc treû em voán ñöôïc coi nhö cuoäc khuûng hoaûng toài teä nhaát trong Giaùo Hoäi keå töø cuoäc Caûi Caùch Theä Phaûn, neân nhieàu nhaø quan saùt cho raèng vieäc Vatican trì treä trong vieäc cung caáp cho uûy ban caùc taøi nguyeân vaø söï trôï giuùp caàn thieát laø ñieàu gaây lo ngaïi.
Theâm vaøo ñoù, coøn coù vuï ngöôøi AÙi Nhó Lan soáng soùt cuoäc laïm duïng, Marie Collins, töø chöùc khoûi UÛy Ban hoài thaùng Ba, vì quaù thaát voïng vôùi Giaùo Trieàu Roâma. Moät ngöôøi soáng soùt khaùc, töùc Peter Saunders, ngöôøi Anh, töøng xin nghæ khieám dieän naêm 2016 vaø ít ngaøy tröôùc khi heát nhieäm kyø ñaõ tuyeân boá töø nhieäm chính thöùc.
Cuõng gaây tranh caõi naêm 2017 laø vuï cuûa Ñöùc Hoàng Y George Pell, ngöôøi UÙc; hoài thaùng Saùu naêm 2017, ngaøi bò caùc coâng toá vieân taïi queâ höông qui cho toäi "vi phaïm tính duïc ñaõ laâu naêm". Ñöùc Hoàng Y Pell cöïc löïc baùc boû caùc toá caùo naøy vaø hieän ñang coù maët taïi queâ höông ñeå baøo chöõa cho mình, sau khi ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ cho pheùp nghæ khieám dieän khoûi chöùc vuï ñöùng ñaàu Vaên Phoøng Kinh Teá cuûa Toøa Thaùnh.
Moät khoaûnh khaéc chuû yeáu khaùc cuûa Ñöùc Phanxicoâ trong maët traän choáng laïm duïng tính duïc seõ dieãn ra vaøo giöõa thaùng Gieâng tôùi, khi ngaøi tôùi Chile tröôùc khi qua Peru. Vieäc ngaøi, naêm 2015, boå nhieäm Ñöùc Cha Juan Barros ñöùng ñaàu giaùo phaän Osorno, baát chaáp vieäc vò naøy beânh vöïc moät linh muïc aáu daâm tai tieáng nhaát cuûa Chile, ñaõ phaùt khôûi moät cuoäc tranh caõi saâu roäng vaø cuoäc tranh caõi naøy ñaõ taêng cöôøng ñoä vì moät cuoán video ghi ñöôïc ôû Quaûng Tröôøng Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ trong ñoù, Ñöùc Phanxicoâ ñích danh goïi nhöõng ngöôøi bieåu tình choáng Ñöùc Cha Barros laø "ñaàn" vaø cho raèng nhöõng ngöôøi naøy "bò naém muõi bôûi nhöõng ngöôøi caùnh taû ñaõ daøn döïng taát caû nhöõng ñieàu naøy".
Luùc ôû Chile, coù phaàn chaéc Ñöùc Phanxicoâ seõ bò aùp löïc phaûi giaûi thích vieäc ngaøi xöû lyù vuï Ñöùc Cha Barros.
Vaán ñeà taøi chaùnh cuûa Vatican
Khi Ñöùc Phanxicoâ ñöôïc baàu hoài thaùng Ba naêm 2013, moät soá vò Hoàng Y khi rôøi Nhaø Nguyeän Sistine coù noùi raèng "Seõ khoâng coøn nhöõng teân Calvis nöõa!", moât caâu noùi toång hôïp taát caû nhöõng gì caùc ngaøi mong moûi nôi vò taân giaùo hoaøng. Caâu noùi naøy aùm chæ nhaø taøi chaùnh ngöôøi YÙ Roberto Calvi, ngöôøi tröôùc ñoù voán coù lieân heä saâu saéc vôùi Ngaân Haøng Vatican vaø ñaõ cheát trong nhöõng hoaøn caûnh bí maät vaøo naêm 1982, thaønh thöû khi nhaéc ñeán teân oâng ta laø moät caùch noùi taét thôøi tai tieáng taøi chaùnh cuûa Vatican ñaõ qua roài.
Ngay töø ñaàu, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ laäp ra 3 cô quan môùi ñeå laõnh ñaïo cuoäc caûi toå toaøn boä vieäc quaûn lyù tieàn baïc cuûa Vatican theo ñöôøng höôùng trong saùng vaø coù tinh thaàn traùch nhieäm nhieàu hôn: moät Hoäi Ñoàng Kinh Teá ñeå ñöa ra chính saùch; moät Vaên Phoøng Kinh Teá, ñeå thi haønh chính saùch vöøa noùi; vaø moät Toång Thanh Lyù ñoäc laäp, ñeå buoäc moïi ngöôøi phaûi trung thöïc.
Tuy nhieân, ñeán cuoái naêm 2017, hai trong soá ba cô quan môùi naøy döôøng nhö ñaõ cheát yeåu, trong khi quyeàn haønh taøi chaùnh töø töø ñaõ trôû veà vôùi Phuû Quoác Vuï Khanh, moät cô quan, oaùi oaêm thay, voán laø thaønh trì maø caùc cuoäc caûi toå thoaït ñaàu coù yù ñònh nhaèm tôùi.
Ñöùc Hoàng Y Pell hieän ñang ôû UÙc vaø vieäc ngaøi trôû laïi nhieäm sôû moãi ngaøy moãi thaáy xa vôøi theâm, khieán cho Vaên Phoøng Kinh Teá khoâng coù vò Hoàng Y ñöùng ñaàu. Trong khi aáy, Toång Thanh Lyù, ngöôøi giaùo daân YÙ teân Libero Milone, thì hoài thaùng Saùu, ñaõ chaám döùt chöùc vuï cuûa mình ôû Vatican maø khoâng coù lôøi giaûi thích roõ raøng lyù do taïi sao.
Thaùng Möôøi Moät naêm 2017, Milone ñaõ ñöôïc noái chaân bôûi phoù giaùm ñoác Ngaân Haøng Vatican, cuõng laø 1 giaùo daân YÙ teân Giulio Mattietti, ngöôøi ñaõ bò hoä toáng ra khoûi laõnh thoå thò quoác Vatican moät caùch khoâng keøn khoâng troáng, vaø moät laàn nöõa, cuõng khoâng coù lôøi giaûi thích lyù do.
Moät phieân xöû cao caáp ôû Vatican vì caùc toäi phaïm taøi chaùnh naêm2017 cuõng khieán nhieàu ngöôøi khoâng haøi loøng, vì noù keát thuùc vôùi vieäc qui toäi moät giaùo daân YÙ ñaõ chuyeån moät ngaân khoaûn nöûa trieäu dollars voán daønh cho moät beänh vieän ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng baûo trôï ñeå söûa moät caên hoä cho moät vò Hoàng Y cuûa Vatican, nhöng khoâng coù moät aùn leänh naøo ñöôïc ban haønh, thaäm chí ñeán caû moät cuoäc ñieàu tra cuõng khoâng noát ñoái vôùi vò Hoàng Y ñöôïc höôûng lôïi ích cuûa chuyeån khoaûn naøy.
Taát caû caùc ñieàu treân khieán moät soá quan saùt vieân khoâng do döï cho raèng cuoäc caûi toå taøi chaùnh ñaõ cheát yeåu, vaø neáu Ñöùc Phanxicoâ muoán hoài sinh noù, haún ngaøi phaûi khôûi söï laïi töø ñaàu trong naêm 2018.
Taûn quyeàn vaø phuïng vuï
Ñöùc Phanxicoâ cuõng ñaõ thuùc ñaåy vieäc taûn quyeàn. Veà phöông dieän naøy, ñieàu ñaùng chuù yù laø caùc tu chính hoài thaùng Chín cuûa ngaøi nhaèm thay ñoåi luaät leä cuûa Giaùo Hoäi lieân quan tôùi vieäc phieân dòch caùc baûn vaên phuïng vuï, qua ñoù, caùc hoäi ñoàng giaùm muïc ñòa phöông ñöôïc daønh cho nhieàu thaåm quyeàn hôn.
Quyeát ñònh treân ñaët Ñöùc Phanxicoâ vaøo theá ñoái nghòch ít nhieàu coâng khai vôùi vò ñöùng ñaàu thaùnh boä phuïng vuï laø Ñöùc Hoàng Y Robert Sarah cuûa Ghana vôùi vieäc ngaøi söûa sai Ñöùc Hoàng Y sau khi vò naøy cho raèng Roâma vaãn tieáp tuïc coù tieáng noùi sau cuøng.
Duø moät soá coi ñoäng thaùi treân nhö moät chieán thaéng cho phe caáp tieán Coâng Giaùo, ñaëc bieät neáu ngöôøi ta nghó ñeán caùc baûn dòch ñang thöïc hieän cuûa Ñöùc vaø cuûa YÙ, nhöng chaúng bao laâu sau ñoù, Ñöùc Phanxicoâ laïi quay qua höôùng ñoái nghòch khi veà phe vôùi vò tieàn nhieäm laø Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI ñeå nhaán maïnh raèng trong Thaùnh Leã, luùc truyeàn pheùp, chính xaùc hôn phaûi noùi laø "vì nhieàu ngöôøi" chöù khoâng phaûi "vì moïi ngöôøi".
Theo ñuoåi hoøa bình theá giôùi
Veà phöông dieän coâng luaän, ngöôøi ta neân queân nhöõng gì Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoâi Coâng Giaùo hay Giaùo Luaät noùi veà Ñöùc Giaùo Hoaøng. Vì ñoái vôùi coâng luaän, ngoâi vò giaùo hoaøng laø moät vieäc laøm gaàn nhö khoâng theå coù, bôûi ngöôøi ta mong caùc vò giaùo hoaøng cuøng moät luùc phaûi laø caùc sieâu sao truyeàn thoâng, caùc vò giaûng thuyeát löøng danh theá giôùi vaø laø caùc quaûn trò vieân thuoäc haøng 500 cuûa taïp chí Fortune, aáy laø chöa keå phaûi laø nhöõng vò thaùnh soáng.
Ngöôøi ta cuõng mong caùc vò giaùo hoaøng laø nhöõng tay chôi chính trò taøi tình, coù khaû naêng muùa gaäy ma thuaät khieán cho moïi nan ñeà cuûa theá giôùi töï döng bieán maát. Dó nhieân, ñaây laø moät caùi nhìn hoaøn toaøn khoâng thöïc tieãn chuùt naøo, nhöng noù vaãn laøm caùc vò giaùo hoaøng raùng söùc, vaø Ñöùc Phanxicoâ coù leõ laø vò coá gaéng nhieàu hôn caû.
Ngay töø ñaàu, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ coù hoaøi voïng trôû thaønh vò "Giaùo Hoaøng Hoøa Bình", nhaèm xöû lyù ñieàu ngaøi goïi laø "Theá Chieán Ba" ñöôïc ñaùnh töøng maûng töø ñaàu theá kyû 21. Töø vieäc giuùp ngaên caûn söï can thieäp quaân söï cuûa Taây Phöông vaøo Syria naêm 2013 tôùi vai troø laøm nheï bôùt caêng thaúng giöõa Hoa Kyø vaø Cuba, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ böôùc chaân theo Thaùnh Gioan Phaoloâ II trong vieäc daán mình vaøo neàn ñòa chính trò cuûa thôøi mình.
Naêm 2017 ñem laïi moät naêm tích cöïc hoaït ñoäng nöõa cuûa Ñöùc Phanxicoâ trong vieäc theo ñuoåi neàn hoøa bình theá giôùi, cuøng vôùi caùc muïc tieâu coát loõi khaùc trong nghò trình xaõ hoäi cuûa ngaøi.
Naêm 2014, Ñöùc Phanxicoâ töøng toá caùo "toäi aùc choáng laïi nhaân loaïi" töùc naïn noâ leä thôøi hieän ñaïi. Naêm 2015, taäp chuù cuûa ngaøi chuyeån qua moâi tröôøng, vôùi thoâng ñieäp Laudato Sí veà chuû ñeà naøy. Naêm ngoaùi, ngaøi ñaëc bieät löu taâm tôùi cuoäc khuûng hoaûng di daân treân theá giôùi, nhaát laø cuoäc khuûng hoaûng ñang aûnh höôûng tôùi AÂu Chaâu.
Luoân laø vò giaùo hoaøng cuûa ngöôøi ngheøo, Ñöùc Phanxicoâ khai môû Ngaøy Theá Giôùi Ngöôøi Ngheøo laàn ñaàu tieân naêm 2017.
Theo ñuoåi hoøa bình
Tuy nhieân, khoâng ñieàu gì coù theå saùnh vôùi vieäc theo ñuoåi hoøa bình trong naêm 2017.
Thaùng 11, Toøa Thaùnh toå chöùc moät hoäi nghò lôùn ñeå thuùc ñaåy vieäc giaûi giôùi haïch nhaân. Taïi ñaây, Ñöùc Phanxicoâ noùi raèng lyù thuyeát giaùn chæ (deterrence) laø ñieàu khoâng ñöôïc pheùp veà luaân lyù vaø caùc vuõ khí gieát ngöôøi haøng loaït naøy "cho thaáy naõo traïng sôï haõi".
Ngaøy 2 thaùng 11, noùi taïi Nghóa Trang Myõ-Xilixi ôû Nettuno, YÙ, nôi gaàn 8,000 töû só Hoa Kyø ñaõ ñöôïc choân caát, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ caàu nguyeän cho moïi ngöôøi ñaõ qua ñôøi nhaân dòp Leã Caùc Linh Hoàn, nhöng ñaëc bieät cho nhöõng ngöôøi "ñang naèm taïi ñaây# vaøo luùc theá giôùi ñang coù chieán tranh moät laàn nöõa".
"Chuùng ta caàu nguyeän cho moïi ngöôøi ñaõ qua ñôøi, vaø ñaëc bieät caùc ngöôøi treû trong moät khoaûnh khaéc trong ñoù quaù nhieàu ngöôøi treû cheát haøng ngaøy taïi caùc maët traän vì cuoäc theá chieán 'töøng maûng' naøy", ngaøi noùi theá khi söû duïng loái noùi quen thuoäc cuûa ngaøi ñeå moâ taû moät theá giôùi trong ñoù khoâng phaûi chæ coù moät cuoäc tranh chaáp hoaøn caàu lôùn lao maø laø haøng chuïc cuoäc chieán tranh qui moâ nhoû hôn ñang dieãn ra taïi nhieàu nôi khaùc nhau treân theá giôùi.
Ngaøi noùi theâm "ngay caû caùc treû em cuõng ñang phaûi cheát. Cheát laø keát quaû cuûa chieán tranh, vaø xin Thieân Chuùa ban cho chuùng ta ôn bieát khoùc".
Caùc cuoäc toâng du ngoaïi quoác cuûa ngaøi cuõng laáy hoøa bình laøm coát loõi cho caùc thoâng ñieäp cuûa chuùng, ngaøi töøng caûnh caùo raèng cuoäc tranh chaáp Ñaïi Haøn ñang ñe doïa "phaàn toát" cuûa nhaân loaïi, vaø ñaàu naêm ngaøi phoái hôïp caû chuû ñeà hoøa bình vaø chuû ñeà moâi tröôøng khi noùi raèng theá giôùi ñang lao ñaàu vaøo cuoäc chieán tranh giaønh nöôùc uoáng.
Moät soá caâu chuyeän khaùc
Beân kia caùc chuû ñeà lôùn cuûa naêm 2017, laø moät soá caâu truyeän khaùc lieân quan tôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng nhöng cuõng giuùp ta xaùc ñònh ñöôïc naêm vöøa qua.
Vieäc choáng ñoái Ñöùc Phanxicoâ töø moät soá giôùi baûo thuû nhaát trong Giaùo Hoäi vaãn tieáp tuïc, trong ñoù, coù nhoùm thaàn hoïc gia baûo thuû hoài thaùng Chín toá caùo ngaøi gieo raéc laïc giaùo. Duø taïo ñöôïc khaù nhieàu oàn aøo luùc ñaàu, nhöng cuù giaùng naøy chaúng bao laâu sau trôû thaønh tieáng khoùc thuùt thít.
Cuõng choáng laïi Ñöùc Phanxicoâ coøn coù nhaø thaàn hoïc Hoa Kyø, Linh Muïc Thomas Weinandy, cöïu tröôûng chuyeân vieân tín lyù cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Hoa Kyø, ngöôøi ñaõ töø chöùc sau khi laù thö ngaøi göûi cho Ñöùc Phanxicoâ trôû thaønh coâng khai. Trong laù thö naøy, ngaøi noùi vôùi Ñöùc Phanxicoâ raèng trong vaên kieän Nieàm Vui Yeâu Thöông, "söï höôùng daãn cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñoâi khi coá yù mô hoà, do ñoù, ñaõ taïo ra caû loái giaûi thích coå truyeàn ñoái vôùi giaùo huaán Coâng Giaùo veà hoân nhaân vaø ly dò laãn loái giaûi thích haøm nguï moät söï thay ñoåi naøo ñoù ñoái vôùi giaùo huaán aáy".
Thaùng Möôøi naêm 2017, Ñöùc Phanxicoâ chæ trích 'khuynh höôùng öu sinh' (eugenic tendency) nhaèm taän dieät nhöõng ngöôøi khuyeát taät. Ngaøi thöøa nhaän raèng vì caùc thaát baïi cuûa mình, Giaùo Hoäi phaûi coå vuõ söï an toaøn cho treû em, vaø toá caùo raèng thu tích cuûa caûi trong khi treû em cheát laø "toäi thôø ngaãu thaàn gieát ngöôøi". Ngaøi cuõng trieäu taäp moät Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Toaøn Vuøng Amazon.
Naêm nay cuõng laø moät naêm ñaùng löu yù ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tin raèng Ñöùc Meï ñaõ hieän ra taïi thò traán nhoû Medjugorje cuûa Bosnia. Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ cöû moät vò giaùm muïc Ba Lan ñi khaûo saùt tình traïng muïc vuï taïi nôi naøy, nôi ñaõ trôû thaønh moät ñòa ñieåm haønh höông cho haøng trieäu ngöôøi ñeán ñoù haøng naêm ñeå caàu nguyeän. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Henryk Hoser ñaõ ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ boå nhieäm hoài thaùng Hai ñeå tìm hieåu vieäc chaêm soùc muïc vuï cho cö daân thò traán vaø ngöôøi haønh höông, vaø ngaøi toû ra tích cöïc moät caùch coâng khai ñoái vôùi caùc khaùm phaù cuûa mình.
Thaùng Möôøi Moät naêm 2016, trong moät cuoäc gaëp gôõ ñöôïc ñaêng taûi treân baùo chí, Ñöùc Phanxicoâ cheá dieãu hieän töôïng Medjugorje, nhöng khi traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa caùc phoùng vieân luùc töø Fatima trôû veà Roâma, gioïng ñieäu cuûa ngaøi hôi khaùc, ngaøi chaáp nhaän vieäc ñieàu tra theâm khaû tín tính cuûa thoâng ñieäp voán gaùn cho Ñöùc Meï Hoøa Bình, nhö ñaõ ñöôïc caùc thò nhaân moâ taû.
Thaùng Baåy naêm 2017, Ñöùc Phanxicoâ can döï vaøo caâu truyeän chung quanh beù Charlie Gard: ngaøi ñöùng veà phía cha meï em beù 10 thaùng bò beänh ñeán thôøi kyø cuoái cuøng, moät bieán coá ñöôïc caû Vöông Quoác Thoáng Nhaát löu yù. Baát keå moät soá beänh vieän saün saøng cung caáp vieäc ñieàu trò, trong ñoù, coù Beänh Vieän Bambino Gesu cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, em beù ñaõ qua ñôøi ngaøy 24 thaùng Baåy.
Thaùng Saùu naêm 2017, Ñöùc Phanxicoâ ñe doïa seõ ngöng chöùc caùc linh muïc cuûa moät giaùo phaän ôû Nigeria, trong moät caâu truyeän daøi ñeán nay vaãn chöa ñöôïc giaûi quyeát, vaø tröôùc ñoù moät thaùng, ngaøi töøng coá gaéng hoøa giaûi söï chia reõ taû höõu baèng caùch tuyeân boá raèng Giaùo Hoäi gioáng moät con soâng, vaø ñieàu quan troïng laø ôû trong con soâng naøy: "Neáu anh em ôû giöõa hay ôû beân phaûi hoaëc ôû beân traùi nhieàu hôn, nhöng vaãn ôû trong loøng con soâng, thì söï ña daïng naøy laø ñieàu hôïp phaùp... Raát nhieàu laàn, chuùng ta muoán con soâng chaåy veà phía chuùng ta vaø keát aùn ngöôøi khaùc... thì ñoù khoâng phaûi laø tình anh em. Moïi ngöôøi ñeàu ôû trong con soâng. Moïi ngöôøi. Ñoù laø ñieàu anh em hoïc ñöôïc trong chuûng vieän..."
Danh saùch caùc haønh ñoäng vaø lôøi noùi cuûa Ñöùc Phanxicoâ coù theå gaây soùng gioù trong naêm 2017 thì coøn daøi laém, vì ngaøi gaàn nhö noùi veà ñuû loaïi chuû ñeà trong Thaùnh Leã haøng ngaøy, trong caùc buoåi yeát kieán moãi thöù tö, trong caùc buoåi yeát kieán Chuùa Nhaät vaø raát nhieàu caùc buoåi gaëp gôõ haøng ngaøy.
Qua naêm 2018, ngöôøi ta chöa ñöôïc bieát nhieàu veà nhöõng gì xaåy ra cho lòch trình sinh hoaït cuûa Ñöùc Phanxicoâ, ngoaïi tröø chuyeán ñi Chile vaø Peru, vaø chuyeán ñi coù theå coù tôùi AÙi Nhó Lan ñeå tham döï Ngaøy Hoïp Maët Caùc Gia Ñình Theá Giôùi. Ñieàu roõ raøng veà ngöôøi vöøa qua tuoåi 81 laø: ñöøng troâng mong Côn Loác Chaâu Myõ La Tinh naøy haõm ñaø nay mai.
Vuõ Vaên An