Ngaøy quoác teá choáng naïn baïo haønh phuï nöõ
Ngaøy quoác teá choáng naïn baïo haønh phuï nöõ.
Roma (Vat. 5-12-2017) - Hoâm 25 thaùng 11 naêm 2017 laø Ngaøy quoác teá choáng naïn baïo haønh phuï nöõ. Ngaøy naøy ñaõ ñöôïc choïn ñeå loâi keùo söï chuù yù cuûa toaøn theá giôùi tôùi teä naïn baïo haønh nöõ giôùi ñang xaûy ra taïi khaép nôi. Noù ñaõ ñöôïc choïn vì laø ngaøy kyû nieäm vuï aùm saùt taøn baïo xaûy ra hoài naêm 1960 taïi Coäng hoaø Dominicana döôùi thôøi cai trò ñoäc taøi cuûa töôùng Rafael Leonidas Trujillo.
Hoài ñoù ba chò em nhaø Mirabal laø Patria Mercedes, Maria Argentina Minerva vaø Antonia Maria Teresa vì cuøng Belgica Adele, laø em gaùi thöù tö, choáng laïi chính saùch cai trò ñoäc taøi cuûa chính quyeàn quaân phieät. Hoï gia nhaäp "Phong traøo 14 thaùng 6" choáng chính quyeàn ñoäc taøi vaø laáy teân hieäu laø Mariposas caùc "con böôùm". Gia ñình Mirabal ñaõ maát moïi söï. Gia taøi cuûa hoï bi quoác höõu hoaù roài bò töôùng Trujillo truaát höõu. Ngaøy 25 thaùng 11 naêm 1960 khi ba chò em ñi thaêm choàng hoï bò tuø taïi Puerto Plata. Xe cuûa hoï bò maät vuï chính quyeàn chaën laïi. Hoï bò baét buoäc xuoáng xe, bò ñem vaøo ñoàn ñieàn troàng mía vaø bò ñaùnh cheát baèng gaäy. Sau ñoù xaùc hoï ñöôïc ñem trôû laïi xe roài bò ñaày xuoáng vöïc saâu, laøm nhö theå hoï laø naïn nhaân cuûa moät tai naïn löu thoâng.
Keå töø ngaøy ñoù ñeán nay tình traïng soáng cuûa nhieàu phuï nöõ treân theá giôùi ñaõ khoâng thay ñoåi bao nhieâu, traùi laïi ñaõ toài teä theâm trong nhieàu nöôùc, keå caû caùc nöôùc taây aâu vaên minh taân tieán.
Ngaøy quoác teá choáng naïn baïo haønh phuï nöõ ñaõ ñöôïc Lieân Hieäp Quoác thaønh laäp ngaøy 17 thaùng 12 naêm 1999, vaø choïn ngaøy ba chò em nhaø Mirabal cheát 25 thaùng 11 ñeå cöû haønh taïi khaép nôi treân theá giôùi. Trong nhieàu thaønh phoá aâu chaâu phuï nöõ ñaõ tham gia caùc cuoäc bieåu tình phaûn ñoái caùc baïo haønh vaø caùc baát coâng maø nöõ giôùi ñaõ phaûi gaùnh chòu vaø laø naïn nhaân, trong ñoù coù naïn baïo haønh tình duïc. Nguoàn goác cuûa naïn baïo haønh phuï nöõ laø söï baát bình ñaúng trong töông quan giöõa nam giôùi vaø nöõ giôùi. Tuyeân ngoân cuûa Lieân Hieäp Quoác ñeà caäp tôùi naïn baïo haønh nöõ giôùi nhö laø "moät trong caùc guoàng maùy xaõ hoäi ñònh ñoaït, qua ñoù nöõ giôùi bò boù buoäc soáng trong moät vò theá tuyø thuoäc nam giôùi."
Theo thoáng keâ do Lieân Hieäp Quoác phoå bieán hieän nay treân theá giôùi coù tôùi 35% phuï nöõ laø naïn nhaân cuûa baïo haønh theå lyù, hay tình duïc bôûi chính choàng mình hay moät ngöôøi nam khaùc. Thoáng keâ cuõng cho bieát hai phaàn ba caùc naïn nhaân bò saùt haïi trong gia ñình laø phuï nöõ. Treân theá giôùi hieän nay chæ coù 119 nöôùc laø ñaõ pheâ chuaån caùc luaät leä choáng naïn baïo haønh phuï nöõ trong gia ñình, vaø 125 nöôùc ñaõ pheâ chuaån caùc luaät leä lieân quan tôùi baïo haønh tình duïc nöõ giôùi. Nghieân cöùu cuûa Lieân Hieäp Quoác cuõng cho bieát tình traïng kyø thò nöõ giôùi vaãn tieáp tuïc trong laõnh vöïc coâng aên vieäc laøm. Soá phuï nöõ thaát nghieäp luoân luoân cao hôn soá nam giôùi thaát nghieäp. Vaø ñoàng löông cuûa caùc phuï nöõ chæ ñöôïc töø 70 tôùi 90% so vôùi löông cuûa nam giôùi.
Rieâng taïi Italia trong naêm 2015 ñaõ coù 6.8 trieäu phuï nöõ bò baïo haønh theå lyù hay tình duïc, vaø 31.5% caùc naïn nhaân laø phuï nöõ töø 16 tôùi 70 tuoåi, töùc haàu nhö cöù 3 phuï nöõ thì coù moät ngöôøi bò baïo haønh. Trong naêm naêm qua caùc vuï baïo haønh theå lyù vaø tình duïc nöõ giôùi coù hôi giaûm, nhöng con soá con caùi phaûi chöùng kieán caûnh baïo haønh meï chuùng laïi gia taêng.
Baûn töôøng trình thöù tö cuûa toå chöùc Eures lieân quan tôùi vieäc saùt haïi nöõ giôùi cho bieát trong 10 thaùng ñaàu naêm 2017 ñaõ coù 116 phuï nöõ bò gieát taïi Italia. Naêm 2016 soá phuï nöõ bò saùt haïi laø 150 ngöôøi vaø naêm 2015 laø 142 ngöôøi. Toång thoáng Italia Sergio Matarella noùi: "Baïo haønh choáng phuï nöõ laø ñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Noù laø moät veát thöông giöõa loøng xaõ hoäi. Loaïi tröø noù laø moät muïc tieáu maø moãi quoác gia vaên minh phaûi quyeát taâm theo ñuoåi. Baïo löïc, laïm duïng, bò söû duïng nhö duïng cuï aùp ñaët, ñaøn aùp laø moät göông maët cuûa moät quan ñieåm nguyeân thuyû cuûa caùc töông quan giöõa con ngöôøi tröôùc heát caàn phaûi ñöôïc coäng ñoaøn phaûn khaùng. Veát thöông cuûa baïo löïc choáng laïi phuï nöõ vaãn chöa laønh".
Baø Margaret Chan, toång giaùm ñoác toå chöùc söùc khoûe cuûa Lieân Hieäp Quoác, ñaõ ñònh nghóa naïn baïo haønh phuï nöõ laø "moät vaán ñeà y teá coù caùc chieàu kích beänh dòch". Baûn töôøng trình ñaõ laø nghieân cöùu roäng lôùn nhaát chöa töøng coù lieân quan tôùi naïn baïo haønh vaø laïm duïng theå lyù vaø tính duïc phuï nöõ treân theá giôùi. Theo ñoù coù tôùi 35% phuï nöõ toaøn theá giôùi laø naïn nhaân cuûa caùc vuï baïo haønh, keå caû caùc vuï hoân nhaân quaù sôùm khi hoï coøn laø caùc beù gaùi. Theo baûn töôøng trình naêm 2015 cuûa toå chöùc UNICEF cuûa Lieân Hieäp Quoác treân theá giôùi coù 200 trieäu phuï nöõ vaø beù gaùi bò caét chaët boä phaän sinh duïc. Theo vaên phoøng baûo veä quyeàn lôïi nöõ giôùi cuûa Lieân Hieâp Quoác ngay taïi caùc quoác gia aâu chaâu cuõng coù 62 trieäu phuï nöõ bò ñoái xöû taøn teä bôûi choàng mình. Coøn taïi Myõ chaâu thì cöù 15 giaây coù moät phuï nöõ bò taán coâng, thöôøng laø bôûi chính choàng hoï. Naïn baïo haønh xaûy ra taïi nhöõng nôi khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc, vaø khoâng chæ gaây thöông tích cho caùc beù gaùi, hay caùc phuï nöõ yeáu ñuoái gioøn moûng, maø caû caùc phuï nöõ coù hoïc vaø quyeàn theá nöõa. Theo keát quaû moät cuoäc ñieàu tra taïi Washington naêm 2016 hôn moät phaàn tö phuï nöõ bò saùch nhieãu tình duïc treân caùc phöông tieän di chuyeån coâng coäng. Moät cuoäc ñieàu tra khaùc taïi 23 tieåu bang Hoa Kyø cho bieát coù tôùi 23% caùc nöõ sinh vieân bò taán coâng tình duïc trong naêm ñaàu tieân theo hoïc ñaïi hoïc; vaø 82% caùc nöõ daân bieåu tham döï moät cuoäc nghieân cöùu cuûa Lieân hieäp daân bieåu taïi 39 quoác gia treân theá giôùi ñaõ thöøa nhaän laø naïn nhaân cuûa baïo haønh taâm lyù trong nhieäm kyø cuûa mình.
OÂng Pietro Grasso, chuû tòch Thöôïng Vieän Italia, ñaõ khaúng ñònh raèng: "Taát caû nhöõng gì haïn cheá moät phuï nöõ trong caên tính vaø söï töï do cuûa hoï ñeàu laø moät baïo haønh loaïi naøy. Vaø oâng ñaõ trích laïi lôøi cuûa coâ Noemi Durini naïn nhaân vieát treân trang Facebook maáy ngaøy tröôùc khi coâ bò ngöôøi baïn trai ñính hoân gieát cheát: "Khoâng phaûi laø tình yeâu, neáu hoï laøm baïn ñau ñôùn. Khoâng phaûi laø tình yeâu, neáu hoï kieåm soaùt baïn. Khoâng phaûi laø tình yeâu neáu, hoï laøm cho baïn sôï haõi ñieàu baïn laø" .
Ñeå cöû haønh Ngaøy quoác teá choáng naïn baïo haønh phuï nöõ 25 thaùng 11 naêm 2017 baø Laura Boldrini, chuû tòch Haï Vieän Italia, ñaõ môøi 1,300 phuï nöõ, naïn nhaân cuûa baïo haønh, tham döï moät cuoäc hoïp taïi truï sôû Haï Vieän Montecitorio ôû Roma, ñeå chuù yù laéng nghe hoï noùi vaø keå laïi kinh nghieäm ñôùn ñau cuûa hoï, ñoàng thôøi cuõng laø ñeå huy ñoäng dö luaän coâng coäng toaøn nöôùc veà teä naïn baïo haønh nöõ giôùi, laø teä naïn khoâng chæ lieân quan tôùi nöõ giôùi, maø lieân quan tôùi taát caû moïi thaønh phaàn xaõ hoäi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò baøi phoûng vaán baø Nives Favero, taùc giaû cuoán saùch môùi xuaát baûn töïa ñeà "Yeâu thöông khoâng laøm nhau ñau". Cuoán saùch phaân tích moät xaõ hoäi, trong ñoù nam giôùi thöôøng coù caùc caâu traû lôøi taøn phaù vaø khoâng tieán boä.
Hoûi: Thöa baø Favero, trong moät xaõ hoäi töôûng laø yù thöùc vaø tröôûng thaønh hôn, maø taïi sao laïi xaûy ra caùc tröôøng hôïp baïo haønh nöõ giôùi. Taïi sao vaäy?
Ñaùp: Neáu toâi khôûi haønh töø neàn giaùo duïc taâm lyù cuûa toâi, toâi coù theå noùi raèng nhaân loaïi ñang ôû trong moät tình traïng voâ cuøng khoù khaên, bôûi vì xaõ hoäi, neàn kinh teá, kyõ thuaät vaø caùc töông quan giöõa phaùi tính trong hai theá kyû qua ñang thay ñoåi moät caùch choùng maët, nhöng taâm lyù chuùng ta laïi khoâng ñöôïc caáu truùc moät caùch hoaø hôïp ñöôïc moät caùch hoaøn toaøn vôùi caùc thay ñoåi trong moät thôøi gian quaù nhanh choùng nhö theá. Naõo boä cuûa chuùng ta ñöôïc caáu truùc thaønh nhieàu lôùp tieán trieån khaùc nhau, cuøng hieän höõu vôùi nhau khaû naêng hoïc bieát, oùc saùng taïo ngoaïi thöôøng cuõng nhö caùc cung caùch haønh xöû cöùng nhaéc theo baûn naêng, maø chuùng ta chia seû vôùi caùc loaøi boø saùt vaø caùc ñoäng vaät coù vuù. Laøm nhö theå chuùng ta phaûi laøm moät cuoäc du haønh lieân luïc ñòa, baèng caùch di chuyeån ñoàng thôøi baèng maùy bay, baèng taàu vaø baèng xe löûa, nhöng cuõng baèng chaân vaø bôi loäi nöõa. Chuùng ta ñang ñöông ñaàu vôùi moät vaán ñeà phöùc taïp khoång loà. Moät trong caùc ñieàu kieän meät nhoïc nhaát ñoái vôùi con ngöôøi laø quaûn lyù söï baát löïc cuûa chính mình. Nhöõng ngöôøi baïo löïc khoâng thaønh coâng trong vieäc coù moät caâu traû lôøi tieán trieån vaø xaây döïng cho söï baát löïc hoï caûm nhaän, khi hoï bò khöôùc töø moät caùch vónh vieãn bôûi ngöôøi baïn ñôøi cuûa mình, maø hoï tin töôûng vaø hoï ñöa ra caùc caâu traû lôøi theo baûn naêng cuõ kyõ nhaát ñeå thu hoài moät yù nghóa cuûa quyeàn bính treân thöïc taïi.
Hoûi: Taïi sao caùc coâng thöùc thuoäc loøng vaø caùc thaønh kieán ñaâm reã saâu ñaõ töøng luoân luoân laø phaàn cuûa kieåu giaùo duïc laïi troài leân trôû laïi trong cung caùch haønh xöû cuûa con ngöôøi thöa baø?
Ñaùp: Taát caû caùc kieåu caûm nhaän, suy nghó vaø haønh xöû cuûa chuùng ta ñaõ ñöôïc ghi nhôù nhö khaéc saâu trong oùc cuûa chuùng ta, vaø chuùng caøng cuõ bao nhieâu thì laïi caøng deã boäc loä baáy nhieâu. Ñöùng tröôùc caùc vaán ñeà cuûa cuoäc soáng, con ngöôøi ñaùp traû baèng hai kieåu neàn taûng: baèng caùch thay ñoåi chính mình vaø baèng caùch thay ñoåi thöïc taïi. Vì theá, neáu ñieàu môùi meû khieán cho chuùng ta laïc höôùng, vaø chuùng ta caûm thaáy mình gaëp khoù khaên trong vieäc thích öùng vôùi noù, thì raát coù theå laø chuùng ta tìm caùch laøm cho thöïc taïi luøi laïi ñaøng sau, luøi laïi vôùi caùc hình thöùc ñöôïc hieåu bieát hôn, ñeå coù khaû naêng quaûn lyù noù.
Hoûi: Thöa baø, coù thaät laø giaûi phaùp cho vaán ñeà naèm ôû söï "bình ñaúng" khoâng, vaø vì theá nhö ngöôøi ta ñaõ luoân luoân hieåu ñoù laø tieáp caän vaø ñoàng hoùa phuï nöõ vôùi moâ thöùc nam giôùi? Hay coù moät con ñöôøng ôû giöõa hôn, thích hôïp hôn baûo ñaûm phaåm giaù troïn veïn cho phuï nöõ nhö laø phuï nöõ, chöù khoâng phaûi laø moät "baûn sao" cuûa nam giôùi?
Ñaùp: Phaàn lôùn vieäc taäp taønh xaûy ra qua "caùc thöû thaùch vaø caùc sai laàm" trong moät tieán trình lieân tuïc cuûa caùc laàn thöû laïi, kieåm thöïc caùc keát quaû vaø söûa chöõa laïi vieäc nhaém baén. Phuï nöõ ñaõ ñau khoå, vaø ngaøy nay vaãn coøn ñau khoå bieát bao nhieâu vì söï haï nhuïc, bò coi nhö thua keùm vaø ñöông nhieân laø caùc böôùc ñaàu tieân cuûa phong traøo nöõ quyeàn ñaõ ñaåy theo höôùng chöùng minh cho thaáy hoï ngang baèng nam giôùi, vaø soáng theo caùc moâ thöùc cuûa nam giôùi. Toâi tin raèng chuùng ta phaûi voâ cuøng bieát ôn taát caû caùc chò em phuï nöõ ñaõ ñaáu tranh vaø taän hieán cuoäc ñôøi hoï ñeå beû gaãy caùi traät töï ngaøn ñôøi ñoù. Nhöng ngaøy nay, trong caùc thaäp nieân qua, kinh nghieäm ñaõ ñöôïc taát caû moïi phuï nöõ yù thöùc laøm cho chín muøi; sau thaûm kòch cuûa hai theá chieán, cuûa cheá ñoä Ñöùc quoác xaõ, caùi dai daúng cuûa naïn kyø thò chuûng toäc ñang laøm vang leân yù thöùc veà taát caû caùi baïo löïc theâ thaûm vaø aùp böùc keùo daøi giöõa caùc taàng lôùp xaõ hoäi, ñoái vôùi caùc treû em, ñoái vôùi thieân nhieân, vaø chuùng ta ñang hieåu raèng söï khöôùc töø coâng lyù, khöôùc töø khai thaùc boùc loät, khöôùc töø quyeàn bính baïo löïc cuûa con ngöôøi phaûi ñi tôùi caùc laäp tröôøng vöôït thaéng caùc tình traïng chuyeân bieät. Ngaøy nay chuùng ta coù theå khöôùc töø moïi cung caùch haønh xöû gaây thieät haïi cho cuoäc soáng chuùng ta vaø cho cuoäc soáng cuûa haønh tinh naøy, baát kyø noù ñeán töø ai.
Hoûi: Thöa baø Favero, nhö vaäy coù moät loái thoaùt trong tình yeâu thöông hay khoâng? Vaø neáu coù thì ñoù laø tình yeâu naøo?
Ñaùp: Loái thoaùt laø tình yeâu chín muøi, coù yù thöùc. Moät taâm tình saâu ñaäm phaùt xuaát töø xaùc tín raèng khoâng theå coù moät haïnh phuùc caù nhaân ñích thaät, neáu noù ñöôïc chieám höõu bôûi caùc khoå ñau cuûa ngöôøi khaùc. Lieân quan tôùi söï thuø nghòch giöõa nam nöõ, toâi tin raèng vieäc thay ñoåi loä trình vaø theo ñuoåi giaác mô moät lieân minh ñích thöïc, döïa treân söï hieåu bieát vaø traân quyù caùc ñaëc tính khaùc bieät maø chuùng ta mang theo trong ngöôøi, coù nghóa laø xaây döïng moät thöïc taïi töø giaù trò voâ giaù. Toâi khoâng tin raèng coù moät con ñöôøng naøo khaùc, neáu khoâng phaûi laø con ñöôøng tình yeâu thöông trao ban giaù trò cho cuoäc soáng vaø toâi tin raèng chuùng ta ñang ñi ñuùng höôùng, caû khi vôùi söï meät nhoïc voâ bieân.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)