Giôùi thieäu Giaùo Hoäi
vaø ñaát nöôùc Bangladesh
Giôùi thieäu Giaùo Hoäi vaø ñaát nöôùc Bangladesh.
Bangladesh (Vat. 22-11-2017) - Trong hai ngaøy muøng 1 vaø muøng 2 thaùng 12 naêm 2017, sau khi coâng du Myanmar Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ seõ vieáng thaêm Bangladesh. Nhaân dip naøy chuùng toâi xin giôùi thieäu cuøng quyù vò vaøi neùt veà Giaùo Hoäi vaø ñaát nöôùc Bangladesh.
Coäng hoaø nhaân daân Bangladesh roäng 147,570 caây soá vuoâng, coù hôn 170 trieäu daân, giaùp giôùi vôùi Myanmar vaø quay ra vònh Bengala. Trong tieáng Bengale Bangladesh coù nghóa laø Queâ höông cuûa Bengala. Ranh giôùi hieän nay cuûa Bangladesh baét nguoàn töø vieäc phaân chia naêm 1947 khi vuøng naøy trôû thaønh phaàn phía ñoâng cuûa nöuôùc Pakistan môùi thaønh laäp, bò chia caùch vôùi phaàn coøn laïi bôûi 1,600 caây soá ngang qua AÁn Ñoä. Caùc kyø thò ngoân ngöõ, chính trò vaø kinh teá khieán cho Bangladesh luoân ôû trong tình traïng daân chuùng giao ñoäng choáng laïi Taây Pakistan daãn ñöa tôùi chieán tranh giaønh ñoäc laäp naêm 1971 vaø vieäc thaønh laäp nöôùc Bangladesh. Tuy nhieân, quoác gia môùi naøy ñaõ phaûi gaùnh chòu caùc thieân tai vaø haïn haùn maát muøa ñoùi keùm vaø caûnh ngheøo tuùng trieàn mieân, cuõng nhö caùc giao ñoäng chính trò vaø caùc cuoäc ñaûo chaùnh cuûa quaân ñoäi. Vieäc taùi laäp neàn daân chuû naêm 1991 ñaõ laø keát quaû cuûa moät söï oån ñònh töông ñoái vaø tieán boä kinh teá.
Bangladesh laø moät trong caùc quoác gia coù maät ñoä daân soá ñoâng nhaát theá giôùi vaø coù cuõng laø nöôùc coù nhieàu ngöôøi ngheøo nhaát. Treân bình dieän ñòa lyù Bangladesh naèm trong vuøng ñoàng baèng löu vöïc soâng Gange vaø soâng Brahmaputra, nhöng haèng naêm cuõng laø naïn nhaân cuûa luït loäi vaø baõo taùp. Laø thaønh vieân cuûa toå chöùc Khoái Thònh Vöôïng Chung töø naêm 2005 Bangladesh ñaõ ñaït ñöôïc caùc tieán trieån ñaùng keå treân bình dieän phaùt trieån nhaân baûn, xoùa boû naïn muø chöõ, thaêng tieán giaùo duïc vaø giaûm naïn gia taêng daân soá.
Caùc daáu tích cuûa caùc neàn vaên minh coå xöa cho bieát lòch söû vuøng Bengala ñaõ coù töø 4,000 naêm tröôùc, khi vuøng naøy do caùc daân toäc Dravidic, Tibeto-birmane vaø Austro-asiatico sinh soáng. Goác gaùc teân goïi Bangla hay Bengala coù leõ phaùt xuaát töø chöõ "Bang" laø boä laïc noùi tieáng Dravidic ñeán ñònh cö trong vuøng naøy vaøo naêm 1000 tröôùc coâng nguyeân.
Sau khi ngöôøi indo ariani ñeán Bangladesh vöông quoác Gangaridai ñöôïc thaønh hình vaøo theá kyû thöù VII tröôùc coâng nguyeân. Tieáp ñeán noù bò saùt nhaäp vaøo vöông quoác Magadha, roài vaøo ñeá quoác Maurya, vaø töø theá kyû thöù III tôùi thöù VI sau coâng nguyeân trôû thaønh phaàn cuûa ñeá quoác Gupta. Sau khi ñeá quoác Gupta suïp ñoå, oâng Shashanka thaønh laäp vöông quoác môùi vaø ñöôïc coi laø cha ñeû cuûa neàn ñoäc laäp Bangladesh. Sau moät thôøi gian voâ chính phuû trieàu ñaïi Pala cai trò vuøng naøy trong 4 theá kyû lieân tieáp. Sau ñoù laø trieàu ñaïi AÁn Sena. Vaøo theá kyû XII Hoài giaùo ñöôïc du nhaäp vaøo Bangladesh vaø lan traøn trong toaøn vuøng. Töôùng Thoå Nhó Kyø laø Bakhtiar Khiji chieán thaéng Lakshman Sen cuûa trieàu ñaïi Sena vaø chieám cöù phaàn lôùn Bangladesh. Vuøng naøy bò caùc Sultan Hoài vaø caùc quan phong kieán cai trò trong 100 naêm. Vaøo theá kyû XVI ñeá quoác Moghul thoáng trò Bengala vaø Dakhca trôû thaønh trung taâm thöông maïi quan troïng cuûa ñeá quoác.
Caùc thöông gia aâu chaâu ñaët chaân leân Bangladesh vaøo cuoái theá kyû XV vaø gia taêng thanh theá, khi Coâng ty Anh ñoâng AÁn Ñoä kieåm soaùt Bengala sau traän chieán naêm 1757. Cuoäc noåi loaïn ñaãm maùu naêm 1857 khieán cho quyeàn bính ñöôïc giao cho phoù vöông ngöôøi Anh. Döôùi thôøi thuoäc ñòa cuûa Anh quoác ñaõ xaûy ra nhieàu thieân tai haïn haùn maát muøa, bao goàm caû naïn haïn haùn naêm 1943 khieán cho hôn 3 trieäu ngöôøi phaûi ñoùi khaùt.
Giöõa caùc naêm 1905-1911 noã löïc taùch rôøi Bengala thaønh 2 vuøng bò thaát baïi. Khi AÁn Ñoä bò chia caét naêm 1947 vuøng Bengala bò chia ñoâi bôûi moät ranh giôùi toân giaùo vôùi phía taây coù daân theo AÁn giaùo naèm döôùi quyeàn cai trò cuûa AÁn Ñoä, vaø phiaù ñoâng coù daân theo Hoài giaùo bò saùt nhaäp vaøo Pakistan nhö laø moät tænh vaø ñöôïc goïi laø Ñoâng Bengala. Vieäc taùch rôøi naøy ñaõ laøm naûy sinh ra caùc cuoäc xuaát haønh ñoâng ñaûo vaø quan troïng nhaát trong lòch söû. Haøng trieäu ngöôøi theo AÁn giaùo rôøi boû vuøng Ñoâng Pakistan, trong khi haøng trieäu ngöôøi theo Hoài giaùo laïi tìm veà sinh soáng taïi ñaây. Cuoäc di cö vó ñaïi naøy ñaõ laø lyù do cuûa cuoäc khuûng hoaûng nhaø ôû vaø löông thöïc keùo daøi 30 naêm trôøi. Caùc chính quyeàn sau ñoù ñaõ coá gaéng giaûi quyeát vaán ñeà, nhöng ñaõ khoâng bao giôø thaønh coâng, vaø trong vaøi tröôøng hôïp noù ñaõ laøm naûy sinh ra caùc phong traøo chính trò, xaõ hoäi kinh teá vaø chuûng toäc.
Naêm 1950 ñaõ coù cuoäc caûi caùch huyû boû cheá ñoä phong kieán Zamidari. Maëc duø söùc naëng kinh teá vaø daân soá ôû phiaù Ñoâng nhöng quyeàn bính chính trò vaø quaân söï laïi naèm trong tay caùc taàng lôùp soáng ôû phiaù Taây. Naêm 1952 phong traøo tieáng noùi Bengale ghi daáu moät khuùc quanh môùi, vaø khai sinh ra Lieân minh nhaân daân Bengale. Trong thaäp nieân 1960 phong traøo nay ñoøi ñoäc laäp vaø naêm 1966 toång thoáng Sheik Mujibur Rahman bò caàm tuø vaø rôøi boû quyeàn bính sau vuï noåi loaïn cuûa daân chuùng naêm 1969. Naêm 1970 moät traän baõo lôùn taøn phaù vuøng duyeân haûi Ñoâng Pakistan, nhöng chính quyeàn trung öông phaûn öùng raát keùm khieán cho daân chuùng giaän döõ, vaø Sheikh Mujibur Rahman tuy ñaõ thaéng cöû naêm 1970 nhöng khoâng theå leân naém quyeàn. Thaùng 3 naêm 1971 toång thoáng Yahya Khan baét giöõ oâng Mujibur vaø phaùt ñoäng cuoäc haønh quaân Tìm aùnh saùng xua quaân ñaùnh vuøng Ñoâng Pakistan. Chieán tranh baïo löïc ñaõ khieán cho raát nhieàu thöôøng daân bò thieät maïng vaø laøm cho 10 trieäu ngöôøi phaûi ñi laùnh naïn beân AÁn Ñoä. Ñaõ khoâng coù thoáng keâ chính xaùc nhöng ngöôøi ta öôùc tính coù töø 300,000 tôùi 3 trieäu ngöôøi cheát. Ña soá haøng laõnh ñaïo ñaûng Lieân minh nhaân daân Bengale hay Awami troán sang AÁn ñoä, vaø thaønh laäp chính phuû löu vong taïi Calcutta. Chieán tranh giaûi phoùng Bangladesh keùo daøi 9 thaùng, vaø cuoái cuøng nhaän ñöôïc söï trôï giuùp cuûa quaân ñoäi AÁn. Quaân AÁn chieán thaéng quaân Pakistan vaøo thaùng 12 naêm 1971 vaø baét giöõ 90,000 tuø binh chieán tranh. Sau khi ñöôïc ñoäc laäp Bangladesh trôû thaønh moät nöôùc daân chuû vaø ñaûng Lieân minh Awami chieám ña soá tuyeät ñoái trong Quoác Hoäi vôùi oâng Mujib laøm thuû töôùng.
Trong caùc naêm 1973-1974 vaø ñaàu naêm 1975 Bangladesh bò haïn haùn maát muøa traàm troïng. Ngaøy 15 thaùng 8 naêm 1975 thuû töôùng Mujib vaø gia ñình bò caùc töôùng laõnh aùm saùt. Sau nhieàu cuoäc ñaûo chaùnh töôùng Ziaur Rahman, ngöôøi thaønh laäp ñaûng Quoác gia Bangladesh, leân naém quyeàn vaø cai trò cho tôùi khi oâng bò aùm saùt naêm 1981. Sau moät cuoäc ñaûo chaùnh ñaãm maùu töôùng Hossein Mohammad Ershad leân naém quyeàn töø naêm 1982 tôùi 1990, vaø bò boù buoäc töø chöùc sau khi cheá ñoä coäng saûn suïp ñoå. Keå töø ñoù Bangladesh laïi coù chính quyeàn daân chuû. Baø Khaleda Zia, vôï cuûa töôùng Ziaur, ñöa ñaûng cuûa choàng tôùi chieán thaéng trong cuoäc baàu cöû naêm 1991, vaø trôû thaønh nöõ thuû töôùng ñaàu tieân trong lòch söû Bangladesh. Nhöng ñaûng Quoác gia Bangladesh do Sheikh Hasina, moät trong nhöõng con gaùi coøn soáng soùt cuûa töôùng Mujib, laõnh ñaïo thaéng cöû naêm 1996 nhöng maát quyeàn naêm 2001.
Naêm 2007 tieáp theo naïn baïo löïc laøn traøn moät chính quyeàn môùi ñöôïc thaønh laäp vôùi muïc ñích nhoå taän goác reã naïn gian tham hoái loä vaø caùc hoãn loaïn chính trò.
Ña soá daân Bangladesh noùi tieáng Bengale laø moät ngoân ngöõ Indoeuropeo thuoäc gia ñình Indoiraniano cuûa nhoùm Indoario nam AÙ chaâu, vaø ñaõ tieán trieån nhö laø doøng doõi tieáng Phaïn Sanscrito, tieáng Pali vaø caùc thöù tieáng Pracrite. Ngoaøi ra ngöôøi daân coøn noùi nhieàu thöù tieáng khaùc nhö: Chakma, Assamese, Tippera, Hajong, Atong, Rakhine, Mizo vaø Marma.
Treân bình dieän toân giaùo 90.4% toång soá daân theo Hoài giaùo, 8.2% theo AÁn giaùo, 0.7% theo Phaät giaùo ña soá laø Tieåu Thöøa, 0.6% theo Kitoâ giaùo ña soá theo coâng giaùo, vaø 0.1% theo caùc toân giaùo khaùc, trong ñoù coù ñaïo thôø vaät linh.
Ña soá tín höõu hoài theo heä phaùi Sunnít, nhöng cuõng coù moät nhoùm theo heä phaùi Sciít vaø moät nhoùm theo heä phaùi Ahmadiyya. Ña soá tín höõu Sciít soáng trong caùc thaønh phoá. Caû khi chính quyeàn Bangladesh choïn yù thöùc heä quoác gia ñôøi, Hieán phaùp vaãn coi Hoài giaùo laø quoác giaùo. Tuy Hieán phaùp khaúng ñònh quyeàn töï do toân giaùo, moãi coâng daân ñöôïc töï do löïa choïn vaø thöïc haønh nieàm tin cuûa mình, nhöng treân thöïc teá caùc coäng ñoaøn toân giaùo thieåu soá khaùc nhö kitoâ, phaät giaùo vaø hoài giaùo ahmadiyya vaãn bò ít nhieàu kyø thò. Giöõa caùc naêm 2001-2006 chính quyeàn lieân hieäp bao goàm 4 ñaûng phaùi chính trò: ñaûng quoác gia Bangladesh, ñaûng Jamat-e-Islami Bangladesh, ñaûng Islami Oilya Jote vaø ñaûng Jatiyo Bangladesh, ñaõ ra leänh caám phoå bieán caùc taùc phaåm vaên chöông Ahmadi. Caùc quyeàn gia ñình lieân quan tôùi ly dò, nhaän con nuoâi vv. thay ñoåi tuyø theo toân giaùo. Nhöng khoâng coù luaät cuôõng baùch hoân nhaân giöõa caùc thaønh phaàn thuoäc caùc toân giaùo khaùc nhau.
Kitoâ giaùo ñaõ ñeán Bangladesh giöõa cuoái theá kyû XVI ñaàu theá kyû XVII qua caùc thöông gia Boà Ñaøo Nha vaø caùc thöøa sai. Caùc linh muïc thöøa sai thuoäc Hoäi Truyeàn Giaùo nöôùc ngoaøi Milano ñaõ ñeán rao giaûng Tin Möøng taïi Bangladesh naêm 1855. Giaùo Hoäi coâng giaùo Bangladesh goàm hai coäng ñoaøn chính: moät coäng ñoaøn goàm con chaùu caùc kitoâ höõu ñaàu tieân, hoa traùi coâng vieäc truyeàn giaùo cuûa caùc thöøa sai Boà Ñaøo Nha trong hai theá kyû XVI-XVII; moät coäng ñoaøn khaùc chieám ña soá goàm caùc thoå daân töø ñaïo thôø vaät linh theo Kitoâ giaùo, bao goàm caùc chuûng toäc Oraon, Garo vaø Santhal.
Hieän nay soá tín höõu kitoâ chieám 0.6% toång soá daân, ña soá theo coâng giaùo vaø coù moät soá nhoû theo tin laønh. Giaùo Hoäi coâng giaùo coù khoaûng 300,000 giaùo daân soáng trong 2 toång giaùo phaän vaø 6 giaùo phaän. Giaùo tænh Dacca bao goàm toång giaùo phaän Dacca vaø 4 giaùo phaän Dinajpur, Mymensingh, Rajshahi vaø Sylhet, trong khi giaùo tænh Chittagong bao goàm toång giaùo phaän Chittagong vaø 2 giaùo phaän Barisal vaø Khulna. Ngoaøi caùc Giaùm Muïc cuûa 8 giaùo phaän nhaân löïc cuûa Giaùo Hoäi goàm khoaûng 250 linh muïc, hôn 1,000 nöõ tu, hôn 400 chuûng sinh vaø 1,500 giaùo lyù vieân. Coâng taùc rao truyeàn Tin Möøng ñöôïc deã daøng hôn sau khi Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cho in baûn dòch Thaùnh Kinh naêm 1999 baèng tieáng Bengali laø ngoân ngöõ cuûa 98% daân chuùng. Naêm 2000 caùc Giaùm Muïc cuõng cho in saùch Giaùo lyù Giaùo Hoäi coâng giaùo baèng tieáng Bengali.
Töø naêm 2011 Ñöùc Hoàng Y Patrick D' Rozario laø chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Bangladesh. Töø naêm 1973 tôùi 1992 Bangladesh chæ coù Ñöùc Khaâm Söù. Nhöng sau ñoù chính quyeàn Bangladeh vaø Toaø Thaùnh ñaõ chính thöùc thieát laäp quan heä ngoaïi giao treân bình dieän toaø ñaïi söù vaø söù thaàn Toaø Thaùnh. Töø naêm 2013 Ñöùc Söù Thaàn Toaø Thaùnh laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc George Kochery.
Vì Bangladesh laø moät trong 49 nöôùc ngheøo nhaát theá giôùi theo danh aùch cuûa Lieân Hieäp Quoác, neân Giaùo Hoäi taäp trung moïi coâng taùc muïc vuï vaøo caùc laõnh vöïc thaêng tieán giaùo duïc, y teá vaø an sinh cho daân. Hieän nay Giaùo Hoäi ñieàu khieån hôn 550 tröôøng hoïc: töø maãu giaùo cho tôùi trung hoïc vaø ñaïi hoïc. Giaùo Hoäi cuõng ñieàu haønh 360 cô sôû y teá vaø baùc aùi xaõ hoäi, goàm caùc nhaø thöông, caùc beänh xaù, caùc traïm phaùt thuoác, caùc trung taâm moà coâi vaø nhaø cho ngöôøi taøn taät. Söï kieän 70% daân khoâng ñöôïc hoïc haønh vaø ña soá daân laø ngöôøi treû khieán cho Giaùo Hoäi taäp trung noã löïc vaøo coâng vieäc thaêng tieán giaùo duïc vaø cuûng coá muïc vuï cho giôùi treû vaø daán thaân rao truyeàn Tin Möøng. Caùc cô sôû giaùo duïc cuûa Giaùo Hoäi tieáp nhaän tôùi 80% hoïc sinh sinh vieân khoâng coâng giaùo. Qua ñoù ngöôøi treû hoài giaùo, phaät giaùo vaø aán giaùo cuõng hoïc bieát Chuùa Kitoâ.
Taïi Bangladesh caùc töông quan cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo vôùi Hoài giaùo raát toát. Cuoäc ñoái thoaïi lieân toân khoâng gaëp khoù khaên nhö taïi nhieàu quoác gia khaùc, vì caùc lieân laïc giöõa giôùi laõnh ñaïo caùc toân giaùo vaø caùc tín höõu vôùi nhau raát haøi hoaø vaø khoan nhöôïng. Moät ñaøng chính quyeàn Bangladesh laø chính quyeàn ñôøi, ñaøng khaùc Hoài giaùo Bangladesh hoaø hoaõn vaø coù tinh thaàn tu ñöùc cao. Thaùch ñoá chính cuûa Giaùo Hoäi laø vieäc hoäi nhaäp Tin Möøng vaøo neàn vaên hoaù. Vì cho tôùi nay Kitoâ giaùo vaãn bò coi laø toân giaùo ngoaïi lai. Coäng ñoaøn coâng giaùo treû tuoåi, vaø ñöùc tin vaø truyeàn thoáng kitoâ chöa ñöôïc ñaâm reã saâu trong cuoäc soáng tín höõu. Trong soá caùc khoù khaên Giaùo Hoäi vaãn coøn gaëp phaûi coù söï kieän caùc thöøa sai khoâng ñöôïc caáp giaáy pheùp vaøo Bangladesh deã daøng vì vaãn bò nghi ngôø. Beân caïnh ñoù laø söï lan traøn cuûa caùc giaùo phaùi giaû kitoâ, khieán cho chính quyeàn coù caùc thaùi ñoä thuø nghòch vôùi Kitoâ giaùo. Söï kieän haøng giaùo só tu só vaø giaùo daân phaûi daán thaân nhieàu trong caùc sinh hoaït thaêng tieán cuoäc soáng cho daân ngheøo cuõng ngaên caûn phaàn naøo vieäc loâi cuoán hoï vaøo caùc chöông trình ñaøo taïo thieâng lieâng.
Trong soá caùc noã löïc Giaùo Hoäi caàn thöïc hieän coù vieäc ñaøo taïo toân giaùo cho anh chò em giaùo daân vaø loâi cuoán hoï daán thaân trong caùc coâng taùc toâng ñoà, ñeå hoï noã löïc rao giaûng Tin Möøng, vaø coù theå ñaûm traùch nhieàu nhieäm vuï hôn trong moïi sinh hoaït cuûa Giaùo Hoäi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)