Tröôùc ngaøy Ñöùc Phanxicoâ tôùi Colombia
Tröôùc ngaøy Ñöùc Phanxicoâ tôùi Colombia.
Colombia (VietCatholic News 05-09-2017) - Ngaøy 6 thaùng 9 naêm 2017, Ñöùc Phanxicoâ seõ laø vò giaùo hoaøng thöù ba, sau Ñöùc Phaoloâ VI vaø Gioan Phaoloâ II, leân ñöôøng thaêm vieáng Colombia, moät nöôùc khoâng xa laï gì ñoái vôùi ngaøi, vì theo phaùt ngoân vieân Greg Burke, ngaøi tôùi ñaây 2 laàn luùc coøn laø 1 giaùm muïc, vaø tröôùc ñoù 2 laàn khi coøn laø 1 linh muïc.
Tuy nhieân, ñoái vôùi phaàn ñoâng ngöôøi Coâng Giaùo Vieât Nam, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Colombia laø moät thöïc theå xa laï. Tröôùc ngaøy ngaøi tôùi nöôùc naøy khoaûng moät tuaàn leã, giaùo phaän Raleigh ôû tieåu bang North Carolina cuûa Hoa Kyø ñöôïc haân haïnh coù vò giaùm muïc môùi ñoù laø Ñöùc Cha Luis Zarama, goác Colombia.
Moät ñaát nöôùc suøng ñaïo nhöng chia reõ
Trong moät cuoäc phoûng vaán cuûa tôø Crux ngaøy 28 thaùng Taùm naêm 2017, Ñöùc Taân Giaùm Muïc Luis Zarama cho bieát moät vaøi chi tieát veà Giaùo Hoäi Colombia. Ngaøi noùi: "Moät trong caùc khaùc bieät lôùn laø: ôû Colombia, baïn coù raát nhieàu loøng suøng kính vaø röôùc kieäu. Baïn bieåu loä ñöùc tin baèng nhieàu caùch... Trong Tuaàn Thaùnh, chaúng haïn, baïn coù theå caûm thaáy vaø ngöûi thaáy moïi söï... ÔÛ Hoa Kyø, Giaùo Hoäi ñöôïc toå chöùc nhieàu hôn vaø côûi môû hôn ñoái vôùi giaùo daân ñeå hoï trôû thaønh moät phaàn cuûa giaùo xöù. ÔÛ Colombia, caùc linh muïc vaø nöõ tu laø nhöõng ngöôøi ñieàu haønh giaùo xöù. Baïn chæ caàn tham döï Thaùnh Leã, chæ coù theá thoâi.
Moät khaùc bieät lôùn nöõa laø Giaùo Hoäi taïi Hoa Kyø khaù ña daïng. Coøn ôû Colombia, baïn chæ coù theå coù ngöôøi Colombia maø thoâi, ôû ñaây baïn coù ngöôøi töø nhieàu nöôùc khaùc nhau taïo thaønh ñôøi soáng giaùo xöù".
Veà tình hình xöù sôû Colombia, Ñöùc Cha Zarama cho hay cuoäc thaêm vieáng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ xaåy ra vaøo moät thôøi ñieåm teá nhò cuûa quoác gia. "Xöù sôû hoaøn toaøn bò chia reõ. Coù nhöõng ngöôøi ñoàng yù vôùi dieãn trình hoøa bình, vaø coù nhöõng ngöôøi hoaøn toaøn choáng laïi noù".
Neân bieát thaùng Taùm naêm 2016, nöôùc naøy kyù moät hieäp öôùc hoøa bình vôùi nhoùm phaûn loaïn lôùn nhaát goïi laø Löïc Löôïng Vuõ Trang Caùch Maïng Colombia (FARC) vôùi hy voïng keát thuùc 50 naêm noäi chieán töøng saùt haïi hôn 220,000 ngöôøi vaø khieán 8 trieäu cö daân phaûi taûn cö. Nhöng hieäp öôùc naøy ñaõ khoâng ñöôïc caùc coâng daân Colombia pheâ chuaån hoài thaùng Möôøi cuøng naêm.
Ñöùc Cha Zarama nhaän ñònh: "moät soá ngöôøi, töùc nhöõng ngöôøi ñoàng yù, hy voïng Ñöùc Giaùo Hoaøng tôùi ñeå giuùp hoï, coøn phía beân kia thì nghó raèng Toång Thoáng vaø nhieàu ngöôøi khaùc lôïi duïng Ñöùc Giaùo Hoaøng. Thaùch ñoá cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng seõ laø ñöa ra moät thoâng ñieäp coù khaû naêng vöôn tôùi caû hai phía cuûa daân chuùng, vaø taïo ñöôïc söï khaùc bieät. Ñaây laø cuoäc toâng du muïc vuï, nhöng vieäc coù theå vöôn tay ra vôùi moïi ngöôøi chaéc chaén seõ laø moät thaùch ñoá lôùn".
Tuy nhieân, Ñöùc Cha Zarama tin töôûng chuyeán toâng du cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng seõ coù moät aûnh höôûng laâu daøi treân queâ höông cuûa Ñöùc Cha, y nhö ngaøi ñaõ gaây aûnh höôûng khaép theá giôùi. Ngaøi noùi: "Thuoäc toân giaùo naøo hay quoác gia naøo laø ñieàu khoâng quan troïng, ngöôøi ta vaãn kính troïng vò giaùo hoaøng hieän nay nhö moät nhaø laõnh ñaïo vaø ñaây laø ñieàu toát ta caàn caûm nhaän. Ta neân töï haøo laø ngöôøi Coâng Giaùo vaø coù vò giaùo hoaøng nhö hieän nay: coù khaû naêng vöôn tôùi ngöôøi ta, vaø lôøi leõ cuûa ngaøi nghe raát roõ raøng vaø ñôn giaûn. Ñoù laø ñieàu thaät toát ñeïp".
Chuû ñeà hoaø giaûi
Bieán coá lôùn trong chuyeán toâng du Colombia seõ dieãn ra ngaøy 8 thaùng 9 naêm 2017 khi ngaøi tôùi Villavicencio ñeå chuû toïa buoåi caàu nguyeän hoøa giaûi quoác gia vaø sau ñoù laø leã phong chaân phuùc cho Ñöùc Cha Jesus Emilio Jaramillo Monsalve, bò Quaân Ñoäi Giaûi Phoùng Quoác Gia saùt haïi vaø Cha Pedro Maria Ramirez Ramos, caû hai vò ñeàu ñöôïc nhìn nhaän laø töû ñaïo, cheát vì loøng thuø haän ñöùc tin.
Theo phaùt ngoân Greg Burke, ôû Colombia, Ñöùc Phanxicoâ seõ noùi veà hoøa bình, duø ôû bình dieän muïc vuï. Thöïc vaäy, khaåu hieäu cuûa chuyeán vieáng thaêm noùi chung laø "Ta haõy thöïc hieän böôùc ñaàu tieân" ñeå xaây döïng hoøa bình, coå vuõ söï soáng; chuû ñeà taïi Villavicencio seõ laø "Hoøa Giaûi Vôùi Thieân Chuùa, vôùi Ngöôøi Colombia vaø vôùi Thieân Nhieân"... Moãi laàn cöû haønh Thaùnh Leã moät chuû ñeà ñöôïc xöôùng leân cuõng nhö moãi ñeâm taïi Toøa Khaâm Söù, khi ngaøi ban Pheùp Laønh cuoái ngaøy.
Theo Phaùt Ngoân Vieân Greg Burke, vì nhaán maïnh tôùi bình dieän muïc vuï, neân seõ khoâng coù cuoäc gaëp gôõ vôùi caùc giaùm muïc Colombia, vôùi Löïc Löôïng Vuõ Trang Caùch Maïng Colombia, vôùi Quaân Ñoäi Giaûi Phoùng Quoác Gia (ELN) hay caùc nhoùm ñoái laäp khaùc. Ñieàu naøy traùi vôùi mong chôø cuûa giôùi baùo chí. Hoï vaãn nhìn chuyeán vieáng thaêm naøy qua vieãn töôïng chính trò khi nhaân daân nöôùc naøy ñang coá gaéng daán thaân ñaåy maïnh dieãn trình hoøa bình.
Theo nöõ kyù giaû San Martin, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Joseù Octavio Ruiz Arenas, Toång Thö Kyù cuûa Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng Coå Vuõ Taân Phuùc AÂm Hoùa vaø hieän laø vieân chöùc cao caáp nhaát ngöôøi Colombia taïi Toøa Thaùnh, cho hay: caàn phaûi phaân bieät giöõa öôùc voïng chung veà hoøa bình vaø vieäc kyù keát hieäp öôùc.
Ngaøi noùi: "ñieàu thöù hai coù tính chính trò, nhöng baát haïnh thay, khi cuoäc tröng caàu ñöôïc trieäu taäp, daân ñaõ boû phieáu khoâng".
Hieäp öôùc giöõa chính phuû cuûa toång thoáng Juan Manuel Santos vaø Löïc Löôïng Vuõ Trang Caùch Maïng Colombia, toå chöùc gaàn ñaây ñaõ giaûi giôùi hoaøn toaøn, vaãn tieáp tuïc gaây chia reõ naëng neà giöõa chính ngöôøi Colombia.
Khi baûn hieäp öôùc tu chính ñöôïc chaáp nhaän sau ñoù 2 thaùng, thì cöû tri laïi khoâng ñöôïc tham khaûo. Thaùch ñoá chuû yeáu cuûa Ñöùc Phanxicoâ seõ laø thaùch ñoá maø chính phuû Colombia hieän ñang ñaáu tranh: caân baèng caùc lôøi keâu goïi coâng lyù cho caùc naïn nhaân vôùi caùc lôøi keâu goïi nhaân haäu ñoái vôùi caùc keû gaây toäi aùc.
Theo Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ruiz Arenas, toång thoáng Santos "ñaõ phaûn boäi" nhaân daân khi kyù hieäp öôùc treân theo loái cuûa oâng ta. "Toâi tin Ñöùc Giaùo Hoaøng seõ cöïc kyø höõu ích khi laøm saùng toû raèng hoøa bình laø moät hoàng phuùc lôùn lao, vaø chuùng ta ñöøng queân# tieáp tuïc tìm kieám, tröôùc nhaát, moät neàn hoøa bình laâu daøi".
Theo Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ruiz Arenas, hieäp öôùc treân seõ khoâng daãn ñeán hoøa bình neáu caùc vaán ñeà naèm beân döôùi töøng daãn ñeán baïo löïc khoâng ñöôïc giaûi quyeát: baát coâng, phaân phoái cuûa caûi khoâng ñeàu, thoái naùt vaø buoân baùn ma tuùy. Khoâng giaûi quyeát caùc vaán ñeà naøy, baïo löïc vaãn seõ tieáp dieãn khoâng phaûi do Löïc Löôïng Vuõ Trang Caùch Maïng Colombia maø do caùc nhoùm khaùc caûm thaáy mình laø naïn nhaân cuûa nhaø nöôùc.
Thöïc vaäy, theo Ñöùc OÂng Hector Fabio Henao, chuû tòch Caritas Colombia, nhieàu nhoùm voõ trang môùi ñang xuaát hieän sau hieäp öôùc hoøa bình vôùi Löïc Löôïng Vuõ Trang Caùch Maïng Colombia vaø caùc nhoùm naøy ñang coá gaéng kieåm soaùt caùc laõnh thoå tröôùc ñaây naèm trong tay du kích quaân. Hoï ñang laø moái ñe doïa lôùn cho caû Giaùo Hoäi laãn xaõ hoäi.
Chính vì theá, caû giaùo hoäi ñòa phöông laãn Toøa Thaùnh nhaán maïnh ñaây laø chuyeán vieáng thaêm muïc vuï, khoâng nhaèm uûng hoä hieäp öôùc hoaø bình. Ñöùc Thaùnh Cha ñeán ñeå cuûng coá ñöùc tin vaøo Chuùa Kitoâ, Hoaøng Töû Hoøa Bình. Vieäc naøy daãn ñeán hoøa giaûi vaø hoøa giaûi daãn tôùi hoøa bình.
Theo lôøi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Rodrigo Urbina cuûa Villavicencio, thì "Ñöùc Giaùo Hoaøng naâng ñôõ hoøa bình, nhöng hoøa bình khoâng phaûi chæ laø moät dieãn trình, vaø hoøa giaûi thì saâu saéc hôn. Dieãn trình hoøa bình laø moät chieán löôïc, nhöng ta phaûi ñaët moät linh hoàn vaøo ñaáy. Ñoái vôùi ngöôøi Kitoâ höõu chuùng ta, linh hoàn naøy coù teân laø hoøa giaûi".
Naêm möôi hai naêm noäi chieán ñaõ gaây töû vong raát lôùn vaø taïo neân khoái ngöôøi taûn cö ngay trong nöôùc lôùn thöù nhì treân theá giôùi. Con soá naøy nhö treân ñaõ noùi leân tôùi 8 trieäu ngöôøi. Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khoâng ñöôïc mieãn nhieãm caûnh baïo löïc naøy: hôn 85 linh muïc ñaõ bò gieát töø naêm 1984, trong ñoù coù Ñöùc Cha Jesuùs Emilio Jaramillo Monsalve vaø Cha Pedro María Ramírez Ramos, caùc vò seõ ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ phong chaân phuùc töû ñaïo nhö ñaõ noùi ôû treân.
Tröôùc khi Ñöùc Phanxicoâ tôùi Colombia, moät trong caùc laõnh tuï cuûa nhoùm du kích phaûn loaïn quan troïng thöù hai laø Quaân Ñoäi Giaûi Phoùng Quoác Gia ñaõ nhìn nhaän vieäc gieát Ñöùc Cha Monsalve laø moät "laàm loãi" vaø hoï ñaõ töï pheâ vaø toû ra hoái haän veà vieäc naøy, hoï saün saøng xin loãi, thaäm chí ñaõ vaän ñoäng ñeå ñöôïc yeát kieán Ñöùc Phanxicoâ. Coù töôøng trình laø hoï seõ göûi moät thoâng ñieäp ñeå ñoïc trong buoåi caàu nguyeän hoøa giaûi do Ñöùc Giaùo Hoaøng chuû toïa taïi Villavicencio.
Giaùo hoäi laø naïn nhaân cuûa baïo löïc, nhöng cuõng khoâng hoaøn toaøn voâ toäi vì nhö chính Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ruiz Arenas thöøa nhaän, moät trong caùc nhaø saùng laäp ra Quaân Ñoäi Giaûi Phoùng Quoác Gia laø moät linh muïc ngöôøi Taây Ban Nha.
Caùc coá gaéng baéc caàu hoøa bình cuûa caùc vò giaùo hoaøng cho Colombia
Vò giaùo hoaøng ñaàu tieân tôùi thaêm Colombia laø Ñöùc Phaoloâ VI. Ngaøi tôùi ñoù naêm 1968 ñeå tham döï Ñaïi Hoäi Thaùnh Theå laàn thöù 39. Ñoù laø chuyeán ñi Chaâu Myõ Latinh duy nhaát cuûa ngaøi.
Theo Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ruiz Arenas, neáu nhaân daân Colombia bieát laéng nghe söù ñieäp cuûa ngaøi luùc aáy, thì lòch söû ñaõ ra khaùc roài. Ñöùc Hoàng Y Rubeùn Salazar Goùmez cuûa Botota ñoàng yù nhö theá. Ngaøi noùi vôùi nhaät baùo El Tiempo raèng caùc söù ñieäp cuûa caùc chuyeán thaêm cuûa caùc vò giaùo hoaøng tröôùc ñaây ñaõ "rôi vaøo nhöõng loã tai ñieác".
Ñöùc Phaoloâ VI noùi raèng ngaøi muoán töø Bogota (thuû ñoâ Colombia) caàu nguyeän cho theá giôùi "ñaõ vaø ñang heát söùc caàn ñeán Hoøa bình", caûm taï Thieân Chuùa vì ñöùc tin Coâng Giaùo cuûa ñaát nöôùc naøy vaø khaån caàu ñeå "moät söï söû duïng hôïp lyù raát nhieàu söï phong phuù maø Chuùa ñaõ ñaët nôi ñaát ñai cuûa anh chò em coù theå tôùi tay moïi gia ñình vaø giai caáp moät caùch coâng bình, phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc coâng bình vaø baùc aùi Kitoâ Giaùo".
Theo Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ruiz Arenas, Ñöùc Phaoloâ VI khoâng theå tin ñöôïc raèng moät nöôùc Coâng Giaùo nhö Colombia laïi coù theå coù caùc dò bieät xaõ hoäi nhö noù ñaõ coù. "Chaéc haún ngaøi muoán noùi: 'ngöôøi ta töï goïi mình laø Coâng Giaùo, nhöng laïi queân khuaáy hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi'".
Trong chuyeán toâng du aáy, Ñöùc Phaoloâ VI cuõng chính thöùc thöøa nhaän Hoäi Nghò Caùc Giaùm Muïc Chaâu Myõ Latinh (CELAM). Ñöùc Phanxicoâ cuõng seõ coù dòp gaëp gôõ 60 vò ñaïi dieän cuûa cô cheá naøy luùc ôû Colombia.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II thaêm Colombia naêm 1986. Dòp naøy, ngaøi cuõng leân tieáng thuùc giuïc dieãn trình hoøa bình song song vôùi vieäc phaûi löu yù tôùi phuùc lôïi cuûa nhöõng ngöôøi voâ saûn vaø thaát nghieäp.
Trong baøi giaûng leã ôû Chiquinquira, moät coäng ñoàng caøy caáy ôû mieàn nuùi caùch Baéc Bogota 75 daëm, ngaøi noùi vôùi caùc noâng gia raèng hoï "xöùng ñaùng ñeå ngöôøi ta toân troïng caùc quyeàn hôïp phaùp cuûa hoï vaø baûo ñaûm quyeàn coù ñaát ñai cuûa hoï".
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ruiz Arenas cho raèng caû hai vò giaùo hoaøng treân ñaõ bò laøm ngô. Ta phaûi chôø xem lieäu coù "phuø pheùp" gì trong laàn vieáng thaêm laàn thöù ba cuûa moät vò giaùo hoaøng hay khoâng.
Caùc soá thoáng keâ veà Giaùo Hoäi Colombia
Ngaøy 30 thaùng 8 naêm 2017, Vaên Phoøng Baùo Chí cuûa Toøa Thaùnh ñaõ coâng boá caùc chi tieát thoáng keâ sau ñaây veà Giaùo Hoäi Colombia: daân soá caû nöôùc laø 48.2 trieäu ngöôøi, maø 93.9% laø ngöôøi Coâng Giaùo. Caû nöôùc coù 7,236 linh muïc trieàu vaø 2,324 linh muïc doøng phuïc vuï caùc tín höõu trong caùc giaùo xöù, vôùi 2,995 tieåu chuûng sinh vaø 3,416 ñaïi chuûng sinh ñang ñöôïc ñaøo taïo.
Theâm vaøo ñoù, Giaùo Hoäi Colombia coøn coù 593 phoù teá vónh vieãn, 1,058 nam tu só khoâng thuï phong, 13,874 nöõ tu vaø 4,167 tröôøng Coâng Giaùo.
Vuõ Vaên An