Ñöùc Phaoloâ VI vaø daán thaân cuûa Toaø Thaùnh
trong vieäc baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi
Ñöùc Phaoloâ VI vaø daán thaân cuûa Toaø Thaùnh trong vieäc baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi.
Roma (Vat. 24-08-2017) - Chieàu ngaøy 28 thaùng 7 naêm 2017 Ñöùc OÂng Paolo Rudelli, quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toaø Thaùnh caïnh Hoäi Ñoàng AÂu chaâu Strasbourg, ñaõ thuyeát trình veà ñeà taøi "Vieäc thaêng tieán caùc quyeàn con ngöôøi trong hoaït doäng quoác teá cuûa Toaø Thaùnh", trong khuoân khoå caùc buoåi dieãn thuyeát taïi Rovereto, tænh Trento, baéc Italia. Buoåi dieãn thuyeát do Hieäp hoäi "Campana dei Caduti Maria dolens "Chuoâng töû só Ñöùc Maria khoå ñau", toå chöùc. Ñaây laø hieäp hoäi coå voõ giaùo duïc caùc theá heä treû yeâu chuoäng hoaø bình vaø toân troïng nhaân quyeàn qua caùc hoaït ñoäng vaên hoaù vaø ngoaïi giao.
Trong phaàn ñaàu baøi tham luaän Ñöùc OÂng ñaõ duyeät qua caùc giaùo huaán cuûa caùc Giaùo Hoaøng Pio VI, Gregorio XVI, Pio IX, Leo XIII, Bieån Ñöùc XV, Pio XII, Gioan XXIII, vaø cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II. Töø choã deø daët Toaø Thaùnh ñi ñeán choã coâng khai beânh vöïc caùc quyeàn con ngöôøi.
Trong phaàn hai Ñöùc OÂng Rudelli nhaéc laïi moät soá giaùo huaán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI. Ñöùc Phaoloâ VI seõ tieáp nhaän gia taøi caùc tröïc giaùc cuûa caùc vò tieàn nhieäm lieân quan tôùi caùc quyeàn con ngöôøi vaø caùc tröïc giaùc chöùa ñöïng trong caùc vaên kieän cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II vaø laáy laïi chuùng moät caùch coù heä thoáng trong caùc giaùo huaán cuûa ngaøi, nhaát laø baèng caùch thaêng tieán chuùng laàn ñaàu tieân nhö lyù do gôïi höùng cho hoaït ñoäng cuûa Toaø Thaùnh treân bình dieän quoác teá. Bieán coá Ñöùc Phaoloâ VI laø vò Giaùo Hoaøng ñaàu tieân ñoïc dieãn vaên taïi Lieân Hieäp Quoác ngaøy muøng 4 thaùng 10 naêm 1965 ghi daáu moät böôùc tieán quan troïng khaùc. Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ ñònh nghóa Lieân Hieäp Quoác nhö "con ñöôøng baét buoäc cuûa neàn vaên minh taân tieán vaø cuûa neàn hoaø bình theá giôùi". Tuy nhieân, dieãn vaên ñeà caäp tôùi töông quan giöõa caùc daân toäc vaø neàn hoaø bình maø Lieân Hieäp Quoác phaûi thaêng tieán, vaø ñeà taøi caùc quyeàn con ngöôøi chæ ñöôïc neâu baät nhö duïng cuï giuùp thaêng tieán söï coäng taùc giöõa caùc daân toäc. Daàu sao ñi nöõa chuyeán vieáng thaêm Lieân Hieäp Quoác cuûa Ñöùc Phaoloâ VI seõ cuûng coá töông quan giöõa Toaø Thaùnh vaø Lieân Hieäp Quoác. Noù seõ ñöôïc dieãn taû ra trong vieäc cuûng coá söù meänh ngoaïi giao cuûa Toaø Thaùnh taïi New York, trong caùc tieáp xuùc thöôøng xuyeân giöõa caùc vò Toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng, cuõng nhö trong caùc söù ñieäp do Ñöùc Giaùo Hoaøng göûi trong caùc dòp quan troïng. Trong soá caùc dòp ñoù coù vieäc kyû nieäm 20 naêm Baûn tuyeân ngoân nhaân quyeàn, qua ñoù Ñöùc Phaoloâ VI minh nhieân taàm quan troïng cuûa Baûn tuyeân ngoân naêm 1948, vaø noùi chung vieäc toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi ñoái vôùi vieäc xaây döïng hoaø bình. Trong boái caûnh naøy Toaø Thaùnh cuõng chaáp nhaän Hieäp ñònh quoác teá veà vieäc loaïi tröø moïi hình thöùc kyø thò chuûng toäc.
Moät ñoùng goùp yù nghóa khaùc cho vieäc gaây yù thöùc ñoái vôùi vieäc baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi trong moâi tröôøng coâng giaùo seõ laø Thoâng ñieäp Tieán Boä cuûa caùc Daân Toäc Populorum progressio, maø chuùng ta ñaõ cöû haønh kyû nieäm 50 naêm trong caùc thaùng qua. Vôùi caùc ñeà taøi cuûa söï phaùt trieån Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ duøng laïi töø ngöõ cuûa Hieán cheá Vui Möøng vaø Hy Voïng vaø goïi laø "caùc quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi". Vieäc chuaån bò Thoâng ñieäp ñaõ ñi song song vôùi tieán trình thaønh laäp Uyû ban Coâng Lyù vaø Hoaø Bình, ñaõ chaøo ñôøi 2 thaùng tröôùc ñoù, töùc hoài thaùng gieâng naêm 1967. UÛy ban seõ coù moät vai troø quan troïng trong vieäc thaêng tieán caùc ñeà taøi xaõ hoäi gôïi höùng cho vieäc thaønh laäp caùc uyû ban töông töï trong caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, caùc giaùo phaän vaø caùc doøng tu. Daàn daàn vôùi thôøi gian coù moät kinh nghieäm ñaëc bieät thaønh hình: ñoù laø söï tham döï cuûa Toaø Thaùnh vaøo tieán trình cuûa Hoäi nghò an ninh vaø coäng taùc AÂu chaâu, moät saùng kieán naûy sinh töø moät lôøi keâu goïi do caùc nöôùc cuûa khoái Varsava ñöa ra hoài thaùng 3 naêm 1969 taïi Budapest. Lôøi môøi Toaø Thaùnh tham döï ñaõ ñöôïc ñaïi söù Hungaria caïnh Italia ñöa ra hoài thaùng 12 naêm ñoù.
Söï tham döï vaøo caùc coâng vieäc cuûa Hoäi nghò an ninh vaø coäng taùc AÂu chaâu naêm 1975 seõ ñöa tôùi vieäc kyù keát thoaû hieäp Helsinhki vaø ñaët ñeå ngoaïi giao Toaø Thaùnh vaøo trong moät tình hình chöa töøng coù: ñoù laø coù theå goùp phaàn tích cöïc nhö Quoác gia vaøo moät tieán trình chính trò, tuy coù taát caû caùc haïn heïp cuûa noù phaùt xuaát töø söï ñoái ñaàu giöõa hai khoái, noù ñaõ coù yù ñaët caùc neàn taûng cho moät neàn hoaø bình laâu beàn taïi AÂu chaâu. Chính trong naêng ñoäng naøy maø chín muøi töø phía Toaø Thaùnh tröïc giaùc ñaët vaán ñeà lieân quan tôùi töï do toân giaùo nhö vaán ñeà noøng coát cho vieäc xaây döïng an ninh taïi AÂu chaâu. Ñaây laø moät ñoùng goùp ñoäc ñaùo cho tieán trình cuûa Hoäi nghò ñaõ ñöôïc ñeà nghò trong nhieàu can thieäp cuûa caùc vò ñaïi dieän cuûa Toaø Thaùnh, vaø seõ ñöôïc tìm thaáy trong vaên baûn cuûa thoaû hieäp chung keát.
Töø quan ñieåm cuûa Toaø Thaùnh ngöôøi ta coá yù môû ra moät chuùt khoâng gian cuûa söï töï do toân giaùo ñoái vôùi caùc Giaùo Hoäi sau böùc maøn saét. Tuy nhieân, nguyeân taéc ñaõ coù moät giaù trò coù tính caùch toång quaùt vaø ghi daáu moät tieán trieån yù nghóa ñoái vôùi neàn ngoaïi giao cuûa Toaø Thaùnh: ñoù laø vieäc ñoøi buoäc toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi ñaõ trôû thaønh moät phaàn chính cuûa hoaït ñoäng cuûa Toaø Thaùnh trong boái caûnh cuûa coäng ñoàng quoác teá. Coøn hôn theá nöõa, khi haønh ñoäng cho töï do toân giaùo Toaø Thaùnh ñaõ khoâng chæ noùi nhaân danh caùc lôïi ích cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo.
Thaät ra ñaây khoâng phaûi laø moät thöïc taïi hoaøn toaøn môùi meû: chaúng haïn chuùng toâi ñaõ nhaán maïnh söï chuù yù thöôøng haèng cuûa Toaø Thaùnh ñoái vôùi vieäc thaêng tieán hoaø bình qua caùc duïng cuï cuûa quyeàn lôïi quoác teá. Tuy nhieân, qua vieäc tham döï vaøo caùc coâng vieäc cuûa Hoäi nghò an ninh vaø coäng taùc AÂu chaâu, noù ñaõ trôû thaønh roõ raøng laø ñoái vôùi Toaø Thaùnh cuõng nhö trong boái caûnh ngaøy nay vieäc baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi laø phaàn tuyeät ñoái caàn chuù yù trong vieäc xaây döïng moät traät töï phaùp lyù quoác teá. Ñoàng thôøi qua vaán naïn do Toaø Thaùnh ñaët ra coäng ñoàng quoác teá ñaõ coù theå yù thöùc hôn veà taàm quan troïng cuûa vòeâc toân troïng quyeàn töï do toân giaùo ñoái vôùi vieäc xaây döïng söï oån ñònh vaø hoaø bình taïi AÂu chaâu.
Thaät khoâng phaûi laø chuyeän tình côø keå töø thaäp nieân 1970 trôû ñi ngoân ngöõ cuûa Ñöùc Phaoloâ VI lieân quan tôùi ñeà taøi caùc quyeàn con ngöôøi ñaõ trôû thaønh minh baïch hôn. Ñieån hình nhö trong dieãn vaên ñoïc trong buoåi tieáp kieán oâng Toång thö yù Lieân Hieäp Quoác hoài thaùng 2 naêm 1972, hay trong Toâng huaán Evangelii nuntiandi coâng boá naêm 1975, trong ñoù ngoaøi vieäc duøng töø ngöõ coå ñieån cuûa vieäc toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi nhö ñieàu kieän cho vieäc xaây döïng caùc cô caáu nhaân baûn coâng baèng hôn, Ñöùc Phaoloâ VI khaúng ñònh, vôùi moät ngoân ngöõ môùi meû hôn vaø maïnh baïo hôn, moái daây lieân keát chaët cheõ giöõa vieäc rao truyeàn Tin Möøng vaø thaêng tieán moïi quyeàn con ngöôøi.
Naêm 1976 trong Töï saéc xaùc ñònh caáu truùc vónh vieãn cuûa UÛy Ban Toaø Thaùnh Coâng Lyù vaø Hoaø Bình, ñeà taøi caùc quyeàn con ngöôøi - ñaõ khoâng xuaát hieän trong taøi lieäu thaønh laäp naêm 1967 - ñöôïc nhaéc ñeán trong caùc hoaït ñoäng chuyeân bieät cuûa UÛy Ban. Caû trong caùc dieãn vaên ñoïc tröôùc Ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toaø Thaùnh vaøo dòp ñaàu naêm môùi ñeà taøi caùc quyeàn con ngöôøi ñaõ luoân luoân ñöôïc nhaéc tôùi. Neáu trong caùc dieãn vaên cuûa naêm 1964 vaø 1972 noù ñaõ vaéng boùng, thì trong dieãn vaên naêm 1973 Ñöùc Phaoloâ VI khaúng ñònh raèng Tin Möøng ngaên caûn khoâng cho pheùp chuùng ta thôø ô khi ñoù laø haïnh phuùc cuûa con ngöôøi vaø vieäc toân troïng caùc quyeàn caên baûn cuûa noù. Trong dòp ñoù Ñöùc Phaoloâ VI cuõng ñaët ñònh ñeà cho vieäc nôùi roäng caùc chaân trôøi ngaønh ngoaïi giao toaø thaùnh trong theá giôùi ngaøy nay ñoái vôùi daán thaân thaêng tieán thieän ích cuûa nhaân loaïi. Trong dieãn vaên ñoïc tröôùc ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toaø Thaùnh naêm 1975 Ñöùc Phaoloâ VI seõ nhaéc ñeán moät caùch roõ raøng vieäc beânh vöïc caùc quyeàn con ngöôøi nhö moät daán thaân cuûa Toaø Thaùnh vaø cuûa coâng vieäc ngoaïi giao cuûa Toaø Thaùnh, trong khi dieãn vaên naêm 1976 seõ quy chieáu Thoaû hieäp Helsinki vaø nhaán maïnh töông quan giöõa vieäc toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi vaø vieäc xaây döïng hoaø bình.
Theá roài trong dieãn vaên naêm 1978, laø dieãn vaên cuoái cuøng ñoïc tröôùc ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toaø Thaùnh, Ñöùc Phaolo VI ñaõ ñeà caäp tôùi caùc quyeàn con ngöôøi vaø ñaëc bieät ñaøo saâu quyeàn töï do toân giaùo, quyeàn bình ñaúng chuûng toäc vaø quyeàn toaøn veïn taâm sinh vaät theå lyù.
Xaõ hoäi tuïc hoùa vaø caùc yù thöùc heä coù tö töôûng sai laïc ñoái vôùi toân giaùo laø chieàu kích tinh thaàn thieâng lieâng khoâng theå loaïi boû cuûa cuoäc soáng con ngöôøi. Quyeàn töï do toân giaùo vaø tö do löông taâm ñöôïc haàu heát caùc Hieán phaùp treân theá giôùi baûo ñaûm treân lyù thuyeát, nhöng treân thöïc teá noù bò haïn heïp, giôùi haïn vaø vi phaïm taïi nhieàu quoác gia: lieân quan tôùi vieäc tuyeân xöng nieàm tin caù nhaân vaø coäng ñoaøn, giaùo duïc giôùi treû, hoaït ñoäng muïc vuï cuûa caùc Giaùm Muïc vaø linh muïc, sö ñoäc laäp noäi taïi cuûa caùc coäng ñoaøn toân giaùo, vieäc rao truyeàn Tin Möøng, vieäc söû duïng caùc duïng cuï truyeàn thoâng, vieäc môû vaø xaây caát caùc nôi thôø töï, göûi linh muïc tôùi laøm vieäc, haïn cheá ôn goïi linh muïc tu só.
Tuy caùc kitoâ höõu thöôøng ñoùng goùp raát nhieàu cho vieäc xaây döïng quoác gia, cho coâng ích vaø vieäc caûi tieán xaõ hoäi, nhöng hoï vaãn bò kyø thò, kieåm soaùt vaø ñoái xöû nhö caùc coâng daân haïng hai, hay caùc thaønh phaàn nguy hieåm caàn kieåm soaùt chaët cheõ, hoaëc bò ñoái xöû taøn teä nhö toäi phaïm.
Tieáp ñeán Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ ñeà caäp tôùi quyeàn bình ñaúng trong xaõ hoäi. Ñoái vôùi kitoâ höõu moïi ngöôøi ñeàu laø anh chò em vôùi nhau, vì ñuôïc taïo döïng neân gioáng hình aûnh cuûa Thieân Chuùa vaø laø con caùi cuûa cuøng moät Thieân Chuùa laø Cha. Vì theá khoâng coù chuyeän phaân bieät nguoàn goác, maàu da, chuûng toäc, ngoân ngöõ vaø vaên hoaù. Moïi tranh ñua chuûng toäc, moïi xung khaéc boä laïc, baïo löïc, ñoå maùu, baùo thuø nhö xaûy ra ôû moät soá nôi beân Phi chaâu ñeàu laø caùc vi phaïm quyeàn con ngöôøi traùi nghòch vôùi nieàm tin vaø tình yeâu kitoâ.
Cuõng trong nhaõn quan kitoâ aáy moïi söï soáng ñeàu thaùnh thieâng vaø ñöôïc traân quyù baûo veä beânh vöïc töø khi thuï thai cho tôùi luùc cheát töï nhieân. Duø coù ra sao vaø ôû trong tình trang naøo ñi nöõa moãi ngöôøi vaãn luoân maõi laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa caàn ñöôïc baûo veä vaø yeâu thuông .
Giaùo Hoäi vaø caùc kitoâ höõu cuõng khoâng theå thinh laëng tröôùc caùc tra taán vaø cöïc hình ñoái vôùi caùc tuø nhaân coù toäi hay khoâng coù toäi. Caàn phaûi ñoái xöû vôùi hoï moät caùch nhaân ñaïo, caûi tieán caùc ñieàu kieän soáng cuûa hoï, vaø toân troïng söï toaøn veïn taâm sinh vaät theå lyù cuûa hoï, nhaát laø khi hoï laø caùc tuø nhaân chính trò vaø tuø nhaân löông taâm. Cuõng nhö Giaùo Hoäi ñaõ leân aùn thoùi tuïc thaùch ñaáu ñeå traû thuø, vieäc phaù thai, laø toäi gieát ngöôøi, Giaùo Hoäi cuõng choáng laïi teä naïn tra taán vaø moïi thöù baïo löïc choáng laïi caùc quyeàn con ngöôøi vaø phaåm giaù cuûa noù.
Nhö coù theå thaáy trong suoát trieàu ñaïi cuûa mình Ñöùc Phaoloâ VI ngaøy caøng nhaán maïnh ñeán caùc quyeàn con ngöôøi nhö ñaõ ñöôïc coâng boá trong caùc taøi lieäu quoác teá, nhö vieäc dieãn taû thích hôïp "caùc quyeàn töï nhieân" hay "caùc quyeàn cuûa baûn vò con ngöôøi" maø huaán quyeàn Hoäi Thaùnh ñaõ beânh vöïc töø laâu.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)