Söï quan taâm cuûa Toaø Thaùnh
ñoái vôùi Ñoâng AÂu vaø Ñoâng Phöông
Söï quan taâm cuûa Toaø Thaùnh ñoái vôùi Ñoâng AÂu vaø Ñoâng Phöông.
Roma (Vat. 1-08-2017) - Noäi dung baøi phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Pietrro Parolin, Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh, veà söï quan taâm cuûa Toaø Thaùnh ñoái vôùi Ñoâng AÂu vaø Ñoâng Phöông.
Sau hai chuyeán vieáng thaêm Bielorussia naêm 2015 vaø Ucraina naêm 2016, vaøo cuoái thaùng 8 naêm 2017, Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin, Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh seõ vieáng thaêm Nga. Qua caùc chuyeán vieáng thaêm naøy Toaø Thaùnh khaúng ñònh söï chuù yù cuûa mình ñoái vôùi Ñoâng AÂu vaø caùc theá quaân bình môùi naûy sinh sau khi ñeá quoác Lieân Xoâ suïp ñoå vaø ñaëc bieät laø nöôùc Nga. Ñoù laø ñieàu chuùng ta ñaõ nhaän ra trong caùc söù ñieäp maø Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ göûi cho toång thoáng Nga Vladimir Putin trong nhieàu dòp khaùc nhau, vaø treân moät bình dieän khaùc khoâng keùm aûnh höôûng, laø bình dieän ñoái thoaïi ñaïi keát keå töø cuoäc gaëp gôõ giöõa Giaùm Muïc Roma vôùi Ñöùc Thöôïng Phuï Maùtscôva Kirill I taïi thuû ñoâ La Habana cuûa Cuba hoài naêm 2016.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò baøi phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh ñaõ daønh cho nhaät baùo "Maët trôøi 24 giôø" veà vaán ñeà naøy.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Hoàng Y ñöôïc thaùp vaøo loä trình naøy nhö theá naøo?
Ñaùp: Söï chuù yù cuûa Toaø Thaùnh ñoái vôùi Ñoâng AÂu khoâng phaûi môùi coù ngaøy nay, nhöng ñaõ coù töø laâu ñôøi roài vaø ñaõ khoâng thuyeân giaûm, keå caû trong nhöõng naêm ñen toái nhaát. Toaø Thaùnh ñaõ luoân luoân coi laø quan troïng caùc töông quan vôùi Ñoâng AÂu vaø vôùi nöôùc Nga trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa lòch söû. Coù hai bieán coá yù nghóa thaät ñaùng nhôù nhöng ít ngöôøi bieát tôùi. Trong chuyeán vieáng thaêm Roma hoài naêm 1845 Nga hoaøng Nicola I ñaõ hoäi kieán vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Gregorio XVI hai laàn.
Hai naêm sau Nga hoaøng ñaõ kyù moät thoûa hieäp vôùi Ñöùc Pio XI. Caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông ñaõ saùt caùnh vôùi caùc daân toäc cuûa mình caû trong nhöõng luùc theâ thaûm nhaát cuûa caùc cuoäc baùch haïi. Khoâng phaûi chæ coù söï kieän noù gaàn bieân giôùi AÂu chaâu khieán cho Ñoâng Phöông quan troïng, maø caû ñòa vò lòch söû cuûa noù trong boái caûnh cuûa neàn vaên minh , cuûa neàn vaên hoaù vaø nieàm tin kitoâ cuûa noù nöõa. Coù ngöôøi nhaän xeùt raúng khi thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II töôûng töôïng moät AÂu chaâu traûi daøi töø Ñaïi Taây Döông tôùi vuøng Ural, ngaøi ñaõ khoâng nghó tôùi moät "chuû tröông baønh tröôùng taây aâu, nhöng nghó tôùi moät söï gaàn guõi hieäp nhaát hôn cuûa toaøn ñaïi luïc.
Hoûi: Sau caùc naêm khoù khaên tieáp noái söï suïp ñoå cuûa Lieân Xoâ, ngaøy nay chuùng ta ñang chöùng kieán vieäc Matscôva trôû laïi chính tröôøng quoác teá. Ñaây laø moät vieäc trôû laïi hieáu chieán. Chæ caàn nghó tôùi Ucraina vaø Siria thì ñuû bieát. Ñöùc Hoàng Y nghó theá naøo?
Ñaùp: Ñöông nhieân laø ñaõ coù moät giai ñoaïn khoâng chaéc chaén lieân quan tôùi laäp tröôøng cuûa nöôùc Nga ñoái vôùi nhieàu vaán ñeà khaùc nhau, nhöng toâi khoâng nghó raèng coù theå noùi laø quoác gia naøy caû trong nhöõng luùc khoù khaên nhaát, ñaõ ra khoûi saân khaáu quoác teá. Ngaøy nay ngöôøi ta thöôøng nhaán maïnh treân caùc khaùc bieät giöõa caùc nöôùc taây aâu vaø Nga, laøm nhö theå chuùng laø hai theá giôùi khaùc bieät, moãi beân vôùi caùc giaù trò rieâng, lôïi loäc, söï kieâu haõnh quoác gia hay lieân quoác gia cuûa mình, vaø caû ñeán moät quan nieäm veà quyeàn quoác teá choáng laïi caùc nöôùc khaùc nöõa. Trong moät boái caûnh nhö theá thaùch ñoá laø vieäc goùp phaàn hieåu bieát nhau hôn giöõa caùc nöôùc coù nguy cô trình dieän mình nhö hai cöïc ñoái khaùng nhau.
Coá gaéng tìm hieåu nhau khoâng coù nghóa laø beân naøy nhöôïng boä laäp tröôøng cuûa beân kia, nhöng coù nghóa laø moät cuoäc ñoái thoaïi kieân nhaãn, xaây döïng vaø toân troïng. Cuoäc ñoái thoaïi naøy caøng quan troïng hôn lieân quan tôùi nguoàn goác cuûa caùc cuoäc xung ñoät thöôøng xuyeân xaûy ra vaø lieân quan tôùi caùc vaán ñeà coù nguy cô gaây ra vieäc gia taêng caêng thaúng. Trong nghóa ñoù vaán ñeà hoaø bình vaø tìm kieám giaûi phaùp cho caùc cuoäc khuûng hoaûng khaùc nhau ñang xaûy ra phaûi ñöôïc ñaët leân treân baát cöù lôïi loäc quoác gia hay thieân vò naøo. ÔÛ ñaây khoâng theå coù caùc keû thaéng ngöôøi thua. Nhaân nhöôïng treân caùc lôïi loäc rieâng reõ laø moät trong caùc ñaëc tính trong thôøi trôû laïi cuûa caùc khuynh höôùng quoác gia naøy khieán cho ngöôøi ta khoâng nhìn thaáy khaû theå cuûa moät tai öông coù theå xaûy ra. Toâi xaùc tín raèng nhaán maïnh treân ñieåm naøy thuoäc söù meänh cuûa Toaø Thaùnh.
Hoûi: Lieân quan tôùi caùc xung ñoät ñang xaûy ra Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ maïnh meõ nhaéc tôùi vieäc söû duïng ñoài baïi toân giaùo, khi Ngaøi phaùt bieåu tröôùc Quoác Hoäi Hoa Kyø, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi raèng theá giôùi chuùng ta luoân ngaøy caøng laø moät nôi cuûa caùc xung khaéc baïo löïc, thuø haän vaø baïo löïc taøn aùc, bò vi phaïm nhaân danh caû Thieân Chuùa vaø toân giaùo nöõa vaø ngaøi noùi tieáp: Chuùng ta bieát raèng khoâng coù toân giaùo naøo ñöôïc mieãn khoûi caùc hình thöùc löøa doái caù nhaân hay quaù khích yù thöùc heä. Ñieàu naøy coù nghóa laø chuùng ta phaûi ñaëc bieät chuù yù tôùi moïi hình thöùc cuoàng tín toân giaùo cuõng nhö moïi thöù khaùc. Caàn coù moät theá quaân bình teá nhò ñeå choáng laïi baïo löïc nhaân danh moät toân giaùo, moät yù thöùc heä, hay moät heä thoáng kinh teá, trong khi ñoàng thôøi phaûi cöùu vaõn töï do toân giaùo, töï do trí thöùc vaø caùc quyeàn töï do caù nhaân. Noù laø moät söï quaân bình khoù khaên trong ñoù cuõng coù vieäc baûo veä caùc coäng ñoaøn kitoâ vaø moïi coäng ñoaøn coù nguy cô bò thuø haän ñaûo loän.
Hoûi: Chuyeán vieáng thaêm Hoa Kyø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaø caùc lôøi ngaøi phaùt bieåu tröôùc Quoác Hoäi giôø ñaây ñöôïc ñoïc laïi, vôùi chính quyeàn môùi, Ñöùc Hoàng Y coù thaáy raèng xem ra chuùng xa vôøi khoâng?
Ñaùp: Caàn coù thôøi gian ñeå phaùn ñoaùn. Khoâng theå voäi vaõ ñöôïc. Moät chính quyeàn môùi, khaùc vaø ñaëc bieät nhö vaäy, vaø khoâng phaûi chæ vì caùc lyù do chính trò, caùc bieán coá xaûy ra laàn ñaàu tieân, seõ caàn thôøi gian ñeå tìm ra theá quaân bình cuûa noù. Moïi phaùn ñoaùn voäi vaõ, caû khi coù theå gaây kinh ngaïc vieäc phôi baày cuûa söï khoâng chaéc chaén. Chuùng toâi caàu mong Hoa Kyø vaø caùc taùc nhaân khaùc cuûa saân khaáu quoác teá khoâng xa rôøi traùch nhieäm quoác teá cuûa hoï lieân quan tôùi caùc ñeà taøi khaùc nhau maø hoï ñaõ thöïc thi cho tôùi nay trong lòch söû. Chuùng toâi ñaëc bieät nghó tôùi caùc thaùch ñoá môùi cuûa khí haäu: giaûm vieäc haâm noùng traùi ñaát coù nghóa laø cöùu vaõn caên nhaø chung trong ñoù chuùng ta soáng, vaø giaûm thieåu ngay laäp töùc caùc baát bình ñaúng vaø caûnh ngheøo tuùng maø vieäc haâm noùng traùi ñaát tieáp tuïc gaây ra. Chuùng toâi cuõng nghó tôùi caùc cuoäc xung ñoät ñang xaûy ra nöõa.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y khoâng sôï raèng söï lo laéng cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi neàn hoaø bình duôùi con maét vaø trong loã tai cuûa nhieàu ngöôøi trôû thaønh giaûm thieåu hay caû huøng bieän tröôùc vaán ñeà söï höõu hieäu cuûa noù hay sao?
Ñaùp: Ngoaïi giao cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo laø moät ngoaïi giao cuûa hoaø bình. Noù khoâng coù caùc lôïi loäc quyeàn bính: chính trò, kinh teá hay yù thöùc heä. Chính vì vaäy neân noù coù theå trình baày vôùi söï töï do lôùn hôn cho caùc ngöôøi naøy bieát caùc lyù do cuûa caùc ngöôøi khaùc, vaø toá caùo cho töøng beân bieát caùc nguy hieåm maø moät quan nieäm töï quy chieáu coù theå coù ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi.
Chuyeán vieáng thaêm Bielorussia ñaõ ñöôïc laøm vaøo thôøi caùc nöôùc taây aâu caám vaän, vaø chuyeán vieáng thaêm Ucraina ñaõ ñöôïc thöïc hieän khi ñang coù chieán tranh. Chuyeán vieáng thaêm naøy ñaõ laø dòp ñeå ñem tình lieân ñôùi cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñeán cho toaøn daân Ucraina bò loâi cuoán vaøo cuoäc xung ñoät. Vaø ñeå cho moïi ngöôøi ñeàu thaáy, chuùng toâi ñaõ tôùi gaàn vuøng Donbass, coù ñaày ngöôøi tî naïn, baèng caùch söû duïng tình lieân ñôùi vôùi caùc naïn nhaân cuûa baïo löïc maø khoâng hoûi caên tính ñòa lyù hay chính trò cuûa hoï.
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ môû ra con ñöôøng vôùi vieäc thaêng tieán moät cuoäc thu nhaän caùc trôï giuùp cuûa caùc Giaùo Hoäi AÂu chaâu vaø vôùi phaàn ñoùng goùp nhieàu cuûa rieâng ngaøi. Neáu ngöôøi ta beânh vöïc nhaân phaåm cuûa taát caû moïi ngöôøi, chöù khoâng phaûi choáng laïi ai ñoù, thì khi aáy moät con ñöôøng khaùc laø ñieàu coù theå.
Toaø Thaùnh khoâng tìm kieám gì cho chính mình caû. Toaø Thaùnh khoâng hieän dieän khi nôi naøy khi nôi khaùc ñeå khoâng maát ñi phaàn naøo heát. Coá gaéng cuûa Toaø Thaùnh laø moät coá gaéng khoù khaên noùi moät caùch nhaân loaïi, nhöng laïi khoâng theå khöôùc töø treân bình dieän tin möøng, ñeå cho caùc theá giôùi gaàn nhau trôû laïi, ñoái thoaïi vôùi nhau vaø ngöøng xaâu xeù nhau vì thuø haän tröôùc khi xaâu xeù nhau vì bom ñaïn.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y Quoác Vuï Khanh, trong ñieàu naøy Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ tieáp tuïc moät truyeàn thoáng ñaõ noåi leân trong theá kyû XX vaø ñöôïc cuûng coá töø thôøi Ñöùc Thaùnh Cha Gioan XXIII: söï ngoaïi giao cuûa caùc cöû chæ, caùc daáu hieäu gaàn guõi chuù yù tröôùc heát tôùi phaåm giaù cuûa ngöôøi ñoái thoaïi, coù phaûi vaäy khoâng?
Ñaùp: Chuùng toâi khoâng chæ laø caùc lôøi noùi, nhöng cuõng laø caùc cöû chæ nöõa. Caùc haønh ñoäng cuûa chuùng toâi cuï theå, nhaát laø khi caùc lôøi noùi xem ra khoâng coù hieäu quaû, bôûi vì chuùng ñaõ bò soi moøn hay khoâng theå nghe ñöôïc nöõa. Coù moät ngoân ngöõ ñaïi ñoàng bao goàm trong caùc cöû chæ: Giaùo Hoäi hoïc noù moãi ngaøy töø vieäc loan baùo Tin Möøng coù theå trôï giuùp ngöøng laïi, vaø thay ñoåi moät höôùng ñi sai laàm, trong nhöõng luùc khoù khaên. Vieãn töôïng cuûa chuùng toâi chæ coù theå laø vieãn töôïng ñaõ ñöôïc ngoân söù Isaia nhaéc tôùi vaø ñöôïc Phuùc AÂm laáy laïi: "Trong vieäc traû töï do cho ngöôøi bò aùp böùc", vaø "beû gaãy moïi goâng cuøm", "chia seû baùnh aên vôùi ngöôøi ñoùi, röôùc vaøo nhaø nhöõng ngöôøi baàn cuøng khoâng nhaø cöûa.. khoâng lô laø vôùi nhöõng ngöôøi cuøng nhaø" (Is 58,6-7). Ñieàu quan troïng laø vieäc chöõa laønh, giaûi thoaùt, luoân luoân taùi xaây döïng con ngöôøi töø caùc tình traïng cuï theå cuûa hoï. Vì theá chuùng ta phaûi coù caùc cöû chæ cuï theå, caùc daáu chæ raèng chuùng ôû ngoïn nguoàn cuûa khaû theå chung soáng cuøng nhau. Coù caùc cöû chæ vaø xin caùc cöû chæ.
Hoûi: Neáu chuùng ta nhìn vaøo caùc bieåu töôïng, thì khi ñoù caû töø moät quan ñieåm chính trò, cuõng noåi leân vaøi bieåu töôïng coù yù nghóa tôùi ñoä roäng môû cho nieàm hy voïng, tôùi ñoä baét ñaàu töø caùc bieán coá buoàn thöông. Chaúng haïn Ñöùc Hoàng Y khoâng thaáy raèng ñaùm taùng cuûa oâng Kohl coù theå ñöôïc coi nhö caùc ñaùm taùng aâu chaâu ñaàu tieân cuûa moät vò laõnh ñaïo aâu chaâu hay sao?
Ñaùp: OÂng Kohl ñaõ coù coâng lòch söû tin vaøo lyù töôûng aâu chaâu nhö lyù töôûng chính trò cuï theå. Bieán coá böùc töôøng Berlini suïp ñoå vaø vieäc taùi hieäp nhaát nöôùc Ñöùc ñoái vôùi oâng ñaõ khoâng chæ laø moät vaán ñeà noäi boä cuûa nöôùc Ñöùc vaø lòch söû thaûm khoác cuûa noù, nhöng laø daáu chæ cuûa söï phaùt trieån cuûa AÂu chaâu trong ñoù moät nöôùc lôùn nhö nöôùc Ñöùc ñaõ coù theå hoaït ñoäng moät caùch hôïp phaùp vaø phong phuù. Khoâng phaûi laø moät AÂu chaâu bò ñöùc hoaù, nhöng laø moät nöôùc Ñöùc ñöôïc aâu chaâu hoaù. OÂng Kohl ñaõ hieåu raèng caû vieäc saùt nhaäp aâu chaâu trong moät möùc ñoä naøo ñoù cuõng ñaõ laø con ñeû cuûa neàn chính trò hai khoái Ñoâng Taây. Vaø khi hai khoái ñöôïc vöôït thaéng AÂu chaâu phaûi hieän höõu nhö laø chuû theå chính trò chöù khoâng phaûi chæ nhö chuû theå kinh teá maø thoâi. Ngaøy nay ngöôøi ta thöôøng coù caûm töôûng raèng yù töôûng AÂu chaâu xem ra trôû laïi sau moät thôøi gian daøi cuûa phaûn öùng choáng aâu chaâu trong dö luaän coâng coäng vaø chieán thaéng cuûa yù töôûng naøy cuûa caùc vò laõnh ñaïo trong caùc quoác gia khaùc nhau ñaõ ngöng khaù sôùm. Noù ñaõ coù moät söï haêng haùi ngaén, nhö duïng cuï hôn laø lyù töôûng.
Nguy cô ñoù laø ngöoøi ta döøng laïi nôi vieäc söû duïng AÂu chaâu trong chiaø khoaù quoác gia. Nhö theå laø nhieàu ngöôøi noùi raèng sau thí duï Anh quoác ra khoûi Lieân Hieäp AÂu Chaâu thì toát hôn laø neân ôû trong caên nhaø chung aâu chaâu, moãi ngöôøi tuyø theo yù cuûa mình. Khuynh höôùng duy quoác gia, keå caû vieäc trôû laïi nhö vieäc khôûi ñaàu coù caùc goác reã rieâng trong cuoäc khuûng hoaûng vaên hoaù vaø toân giaùo cuûa AÂu chaâu vaø roát cuoäc noù khieán cho AÂu chaâu troáng roãng caùc giaù trò vaø caùc lyù leõ cuûa mình. AÂu chaâu coù moät traùch nhieäm khoâng theå thay theá ñöôïc. Vaø khi noù toû ra thôø ô, nhö trong tröôøng hôïp ñoái vôùi hieän töôïng di cö, thì noù khöôùc töø thieän ích coù theå coù.
Hoûi: Chuùng ta haõy höôùng sang Ñoâng Phöông: töø Vieät Nam cho tôùi Trung Quoác. Vieãn Ñoâng coù moät con ñöôøng ñoái thoaïi cuûa noù vôùi Giaùo Hoäi hay khoâng?
Ñaùp: Vieãn Ñoâng laø moät vuøng cuûa theá giôùi khaù roäng, phöùc taïp vaø khaùc nhau. Töø bao theá kyû qua phaàn ñaát roäng raõi ñoù cuûa nhaân loaïi ñaõ tieáp xuùc vôùi Kitoâ giaùo vaø haäu quaû vôùi Giaùo Hoäi coâng giaùo, nhôø caùc con ñöôøng vaø caùc hình thöùc rieâng bieät khaùc nhau töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc. Caùc tieáp xuùc vaên hoaù vaø toân giaùo coå xöa vôùi theá giôùi aù chaâu ngaøy nay cuõng coáng hieán nhieàu ñieåm quan troïng cho cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc neàn vaên hoaù. Chæ caàn nghó tôùi caùc tieáp xuùc ñaõ xaûy ra beân AÁn Ñoä nôi caùc kitoâ höõu ñaàu tieân, hay vôùi ñeá quoác trung gian qua con ñöôøng tô luïa hay caùc tieáp xuùc vôùi caùc khaùm phaù ñòa lyù cuûa caùc theá kyû XV vaø XVI cho tôùi caùc tieáp xuùc vôùi Nhaät Baûn vaø Philippines. Chaéc chaén so saùnh vôùi quaù khöù ngaøy nay coù caùc thaùch ñoá môùi ñang chôø caùc caâu traû lôøi chöa töøng coù vaø saùng taïo, nhöng noùi cho cuøng muïc ñích cuûa Giaùo Hoäi vaãn luoân luoân nhö theá vaø noù thuoäc baûn chaát muïc vuï: ñem Thieân Chuùa ñeán cho con ngöôøi vaø ñem con ngöôøi ñeán vôùi Thieân Chuùa. Trong cuï theå Giaùo Hoäi coâng giaùo xin ñöôïc baûo ñaûm quyeàn töï do tuyeân xöng ñöùc tin lôïi ích cho taát caû moïi ngöôøi vaø cho söï hoaø hôïp cuûa xaõ hoäi. Caùc tín höõu coâng giaùo öôùc mong soáng ñöùc tin trong thanh bình taïi caùc quoác gia cuûa hoï nhö laø caùc coâng daân toát, daán thaân cho vieäc phaùt trieån tích cöïc coäng ñoaøn quoác gia.
Trong khung caûnh ñoù toâi nghó caàn tieáp nhaän con ñöôøng ñoái thoaïi ñaõ baét ñaàu töø laâu vôùi caùc chính quyeàn cuûa caùc nöôùc trong vuøng, trong ñoù coù Coäng hoaø nhaân daân Trung Quoác. Cuoäc ñoái thoaïi töï noù ñaõ laø moät söï kieän tích cöïc roài, môû ra cho cuoäc gaëp gôõ vaø laøm cho söï tin töôûng lôùn leân. Chuùng toâi ñöông ñaàu vôùi noù vôùi tinh thaàn cuûa moät khuynh höôùng thöïc tieãn laønh maïnh, vì bieát raèng caùc soá phaän cuûa nhaân loaïi truôùc heát naèm trong tay Thieân Chuùa.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)