Giaùo Hoäi Sierra Leone
tröôùc cuoäc toång tuyeån cöû vaø tình hình ñaát nöôùc
Giaùo Hoäi Sierra Leone tröôùc cuoäc toång tuyeån cöû vaø tình hình ñaát nöôùc.
Sierra Leone (Vat. 15-07-2017) - Trong caùc ngaøy vöøa qua Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Sierra Leone ñaõ coâng boá thö muïc töû keâu goïi moïi coâng daân tôùi tuoåi ñaàu phieáu tích cöïc tham gia cuoäc toång tuyeån cöû seõ ñöôïc toå chöùc vaøo ngaøy muøng 7 thaùng 3 naêm 2018. Caùc Giaùm Muïc vieát trong thoâng caùo: "Chuùng toâi xin taát caû moïi ngöôøi daân Sierra Leone, ñaëc bieät nhöõng ngöôøi tôùi tuoåi ñi baàu, maïnh meõ khöôùc töø moïi haønh ñoäng baïo löïc, caùc khieâu khích voâ ích, caùc hình thöùc gian laän laøm sai laïc keát quaû cuoäc ñaàu phieáu, coù theå daãn tôùi tình traïng baát oån vaø hoãn loaïn. Chuùng toâi khích leä caùc ñaûng phaùi chính trò vaø nhöõng ngöôøi uûng hoä hoï chaáp nhaän caùc keát quaû baàu cöû, neáu chuùng ñöôïc caùc giôùi chöùc chuyeân moân coi laø töï do vaø hôïp phaùp.
Trong thö muïc töû töïa ñeà "Böôùc tôùi caùc cuoäc baàu cöû hoaø bình vaø ñaùng tin caäy", caùc Giaùm Muïc Sierra Leone môøi goïi caùc ñaûng phaùi chính trò vaø caùc öùng cöû vieân toång thoáng toân troïng tieán trình baàu cöû, duy trì hoaø bình vaø coi nhau nhö laø nhöõng ngöôøi tranh ñua chöù khoâng phaûi laø keû thuø." Caùc Giaùm Muïc cuõng xin caùc linh muïc, tu só vaø giaùo daân thaêng tieán moät tinh thaàn hieäp nhaát, hoaø giaûi, khoan nhöôïng vaø hoaø bình trong caùc baøi giaûng, baøi dieãn thuyeát vaø caùc daán thaân muïc vuï.
Caùc vò cuõng baày toû loøng bieát ôn chaân thaønh ñoái vôùi toång thoáng Ernest Bai Koroma, vì ñaõ loan baùo tröôùc ngaøy baàu cöû, vaø nhö theá loaïi boû moïi sôï haõi caùc cuoäc baàu cöû bò chaäm treã hay rôøi laïi. Theo caùc vò, söï kieän naøy laø moät yeåm trôï quan troïng cho vieäc thaêng tieán hoaø bình, oån ñònh vaø ñaåy maïnh neàn daân chuû non yeáu cuûa ñaát nöôùc. Caùch rieâng caùc Giaùm Muïc thöøa nhaän caùc noã löïc to lôùn vaø caùc hy sinh maø nhaân daân Sierra Leone ñaõ laøm trong nöôùc cuõng nhö ngoaøi nöôùc nhaèm baûo ñaûm söï tieán boä cho quoác gia ñaõ phaûi ñau khoå quaù laâu, caùch rieâng do beänh dòch Ebola khieán cho haøng ngaøn ngöôøi phaûi thieät maïng.
Caùc Giaùm Muïc vieát tieáp trong thö muïc töû: "Khi Chuùa Kitoâ höôùng daãn chuùng ta vôùi aùnh saùng cuûa Ngaøi, vaø khi Ngaøi trôû thaønh söùc maïnh thuùc ñaåy caùc haønh ñoäng cuûa chuùng ta, khi ñoù chuùng ta seõ coù theå xaây döïng caùc gia ñình, caùc coäng ñoaøn, vaø moät ñaát nöôùc toát ñeïp hôn. Hai thaûm caûnh chieán tranh vaø beänh dòch Ebola ñaõ ñöa ngöôøi daân Sierra Leone tôùi choã hieäp nhaát vôùi nhau vaø tranh ñaáu cho moät muïc ñích chung. Caùc khaùc bieät chuûng toäc, vaên hoaù vaø toân giaùo ñaõ ñöôïc gaït sang moät beân ñeå coù ñöôïc moät thieän ích lôùn hôn. Caùc thaùi ñoä ñaùng khen maø chuùng ta ñaõ bieåu loä moät caùch roõ raøng trong nhöõng luùc khoù khaên cuûa lòch söû, phaûi ñöôïc cho thaáy trôû laïi trong khi chuùng ta tieán böôùc tôùi caùc cuoäc baàu cöû quoác gia vaøo naêm 2018, laø caùc cuoäc ñaàu phieáu seõ ñònh ñoaït giai ñoaïn tôùi cuûa lòch söû ñaát nöôùc chuùng ta."
Sau cuøng caùc Giaùm Muïc keâu goïi toaøn daân hieäp nhaát daán thaân xaây döïng quoác gia vaø khaúng ñònh: "Nhö laø Giaùo Hoäi chuùng toâi khoâng cho pheùp mình xa rôøi vieäc tham gia chính trò. Nhöng vieäc vaøo cuoäc cuûa chuùng toâi khoâng theå laø vieäc theo hay yeåm trôï moät ñaûng phaùi chính trò naøo. Chuùng toâi khoâng theå tranh ñaáu cho moät ñaûng phaùi chính trò naøo. Nhieäm vuï cuûa chuùng toâi cao quyù hôn: ñoù laø beânh vöïc quoác gia vaø nhaân daân khoûi caùc leøo laùi chính trò, vaø giaùo duïc caùc coâng daân boû phieáu vôùi söï khoân ngoan vaø tinh thaàn traùch nhieäm."
Sierra Leone roäng 71,740 caây soá vuoâng, coù khoaûng 8 trieäu daân, goàm nhieàu chuûng toäc khaùc nhau, ña soá thuoäc goác Sudan. Treân bình dieän toân giaùo coù 60% theo Hoài giaùo, 30% theo Kitoâ giaùo vaø 10% theo ñaïo thôø vaät linh. Ngöôøi daân Serra Leone noùi caùc thöù tieáng Anh, Creol, Temneù vaø Mende, cuõng nhö Krio laø ngoân ngöõ hoãn hôïp goàm tieáng Anh vaø tieáng Creol.
Sierra Leone ñaõ bò moät oâng vua ñòa phöông baùn cho Anh quoác naêm 1788 vaø trôû thaønh thuoäc ñòa cuûa Anh. Muïc ñích laø ñeå noù trôû thaønh nôi truù aån cuûa caùc ngöôøi Phi chaâu khoâng coù queâ höông vaø cuûa caùc noâ leä ñöôïc traû töï do. Sierra Leone ñöôïc chia thaønh hai vuøng, moãi vuøng do moät uûy vieân aâu chaâu cai trò giaûi quyeát caùc vaán ñeà quan troïng. Caùc vaán ñeà ít quan troïng ñöôïc giao cho caùc thuû laõnh ñòa phöông.
Naêm 1898 xaûy ra cuoäc noåi loaïn cuûa ngöôøi daân baûn xöù choáng laïi ngöôøi Anh vaø caùc ngöôøi phi chaâu ñaõ bò aâu chaâu hoaù. Naêm 1904 quaàn ñaûo Los ñöôïc nhöôïng cho ngöôøi Phaùp. Naêm 1926 vieäc phaùt trieån vaø thaùm hieåm ñöa tôùi khaùm phaù vaøi quaëng moû nhö platino, ematite vaø vaøng. Vuøng cao nguyeân giaàu nhaát vì coù nhieàu quaëng moû, nhaát laø moû kim cöông.
Sau khi ñeä nhò theá chieán keát thuùc Anh quoác baét ñaàu moät ñöôøng loái chính trò chuaån bò cho vieäc töï trò cuaû caùc vuøng thuoäc ñòa theo caùc chaëng khaùc nhau: naêm 1946, 1951 vaø 1956, vôùi muïc ñích duy trì caùc vuøng naøy trong Khoái thònh vöôïng chung. Naêm 1958 Sierra Leone ñöôïc cai quaûn bôûi moät Hoäi ñoàng haønh phaùp goàm toaøn ngöôøi Phi chaâu.
Ngaøy 16 thaùng 3 naêm 1961 Anh quoác thu nhaän Sierra Leone laøm thaønh vieân cuûa Khoái Thònh Vöôïng Chung. Vaøo thaùng 10 cuøng naêm 1961 Sierra Leone cuõng ñöôïc Lieân Hieäp Quoác chaáp nhaän. Sau khi ñöôïc ñoäc laäp Sierra Leone ñöôïc cai trò bôûi moät chính quyeàn lieân minh Maët traän thoáng nhaát do oâng Milton Margai thuoäc ñaûng Nhaân daân Sierra Leone laøm toång thoáng ñoác ñaïi dieän Anh quoác, vaø oâng Henrry Josiah Lightfoot Boston laøm quoác tröôûng, trong khi oâng Siaka Stevens laõnh tuï ñaûng Hoäi nghò toaøn daân laõnh ñaïo phe ñoái laäp. Naêm 1964 khi oâng Margai qua ñôøi ngöôøi em laø Albert leân thay theá, nhöng vì aùp duïng chính saùch ñoäc taøi neân thaát baïi trong caùc cuoäc baàu cöû naêm 1967. Trong khi oâng Stevens chuaån bò leân naém quyeàn thì xaåy ra vuï quaân ñoäi ñaûo chaùnh do oâng Lansana caàm ñaàu. Caùc ñaûng phaùi chính trò bò giaûi taùn, Hieán phaùp bò ngöng laïi. Hoäi ñoàng caûi caùch chaøo ñôøi do ñaïi taù Juxson Smith laõnh ñaïo. OÂng höùa seõ mau choùng taùi laäp chính quyeàn daân söï, nhöng laïi bò ñaûo chaùnh.
Caùc xung ñoät, hoãn loaïn vaø choáng ñoái boä toäc khieán cho Sierra Leone phaûi rôi vaøo tình traïng khaån caáp trong nhieàu thaùng. Sau vaøi cuoäc ñaûo chaùnh khaùc ngaøy 19 thaùng 4 naêm 1971 Serra Leone ñöôïc tuyeân boá laø Coäng hoaø coù oâng Stevens laøm toång thoáng vaø oâng Koroma laøm thuû töôùng. Trong caùc cuoäc baàu cöû naêm 1977 ñaûng Hoäi nghò toaøn daân thaéng cöû, vaø naêm 1978 ñöôïc tuyeân boá laø ñaûng phaùi chính trò duy nhaát, vôùi moät chính quyeàn hieäp nhaát quoác gia coù söï tham gia cuûa caùc laõnh vöïc khaùc. Treân bình dieän ñoái ngoaïi ngay töø cuoái thaäp nieân 1970 Sierra Leone ñaõ boû yù thöùc heä phoø taây phöông ñeå keát thaân vôùi caùc nöôùc coäng saûn, tröôùc heát laø Trung Quoác. Trung Quoác daán thaân xaây döïng caùc cô caáu coâng coäng vaø trôï giuùp kinh teá roäng raõi cho Sierra Leone. Tieáp ñeán laø Lybia cung caáp daàu hoûa. Tuy nhieân caùc naêm baát oån vaø hoãn loaïn laïi ñaåy ñöa Sierra Leone vaøo tình traïng khaån caáp keùo daøi cho tôùi naêm 1985. Naêm 1987 laïi xaûy ra ñaûo chaùnh. Naêm 1991 cheá ñoä ña ñaûng ñöôïc ñeà ra, nhöng ngaøy 30 thaùng 4 naêm 1992 laïi xaûy ra moät cuoäc ñaûo chaùnh khaùc cuûa caùc só quan do ñaïi taù Strasser caàm ñaàu. Vaø oâng naøy leân laøm quoác tröôûng khi môùi 25 tuoåi. Chính quyeàn ñöôïc ñieàu haønh bôûi moät Hoäi ñoàng Toái Cao vaø do moät Hoäi ñoàng caùc thuû töôùng vöøa daân söï vöøa quaân söï. Naêm 1993 oâng Strasser thaønh laäp taân chính quyeàn vaø höùa trôû laïi chính quyeàn daân söï. Nhöng ñieàu naøy ñaõ khoâng xaûy ra vaø ñaát nöôùc laïi tieáp tuïc bò xaâu xeù vì baïo löïc ñuû loaïi. OÂng Strasser phaûi chieán ñaáu vôùi caùc löïc löôïng cuûa Maët traän caùch maïng thoáng nhaát. Caùc nhoùm naøy sau khi yeåm trôï cuoäc noäi chieán beân caïnh caùc chieán binh Liberia, giôø ñaây quay ra ñaùnh phaù cuoäc soáng chính trò baèng caùc haønh ñoäng toäi phaïm vaø cöôùp boùc caùc moû kim cöông laø nguoàn lôïi duy nhaát cuûa Sierra Leone vaø tieán gaàn veà thuû ñoâ Freetown, khieán cho nhieàu ngöôøi daân phaûi boû nhaø cöûa troán chaïy.
Thaùng 6 naêm 1995 quaân ñoäi Sierra Leone cuøng vôùi lính ñaùnh thueâ Nam Phi vaø caùc löïc löôïng quaân söï Nigeria vaø Guinea toång taán coâng vaø ñaåy lui caùc phieán quaân veà caùc vuøng bieân giôùi vôùi Liberia. Theo thoáng keâ naêm 2010 cuûa Lieân Hieäp Quoác, Sierra Leone hieän laø moät trong caùc nöôùc ngheøo nhaát theá giôùi, ñöùng haøng thöù 180 treân 187.
Chính caûnh ngheøo ñoùi vaø chaäm tieán naøy ñaõ gaây ra caùc haäu quaû raát tieâu cöïc cho cuoäc soáng cuûa daân chuùng. Sierra Leone laø moät trong caùc nöôùc coù soá töû cuûa caùc baø meï sinh con cao nhaát theá giôùi. Cöù 100 thì coù moät baø meï khoâng soáng soùt khi sinh con. Dòch Ebola cuõng ñaõ khieán cho hôn 14,200 ngöôøi laây beänh vaø gaàn 4,000 ngöôøi cheát. Sau 1 naêm 5 thaùng ngaøy muøng 7 thaùng 11 naêm 2015 Sierra Leone ñöôïc tuyeân boá laø heát dòch Ebola. Beänh dòch ñaõ ñeå laïi caùc aûnh höôûng tieâu cöïc treân tình hình y teá taïi ñaây.
Daân ngheøo laïi tieáp tuïc laø naïn nhaân vì nhieàu nhaø thöông vaø traïm xaù ñaõ bò ñoùng cöûa khoâng hoaït ñoäng nöõa do thieáu nhaân vieân y teá vaø duïng cuï thuoác men. Caùc baùc só vaø toå chöùc CUAMM saên soùc söùc khoeû cho caùc daân toäc Phi chaâu cho bieát nhaø thöông saên soùc caùc baø meï vaø treû em trong thuû ñoâ Freetown vaãn ñöôïc trôï giuùp. Nhaø thöông coù 150 giöôøng vaø trong naêm 2014 ñaõ saên soùc cho 9,000 beänh nhaân vaø trôï giuùp 5,000 baø meï sinh con. Ñaây laø nhaø thöông hoä sinh nhi ñoàng duy nhaát coù theå coáng hieán caùc saên soùc chuyeân moân vaø khaån caáp cho caùc saûn phuï vaø treû sô sinh. Thaùch ñoá lôùn nhaát maø toå chöùc CUAMM phaûi ñöông ñaàu laø caûi tieán caùc saên soùc baèng caùch göûi nhaân vieân chuyeân moân, caùc baùc só saûn khoa, ñaøo taïo nhaân löïc ñòa phöông, caùc sinh vieân y khoa, toå chöùc caùc khoaù boài döôõng, cung caáp caùc duïng cuï y khoa, thuoác men vaø trang bò caùc xe cöùu thöông ñeå traûi roäng caùc hoaït ñoäng khaùm beänh phaùt thuoác cho daân chuùng, gia taêng vieäc cung caáp ñieän nöôùc, caùc dòch vuï veä sinh vaø thu doïn raùc.
Hoài thaùng 2 naêm 2017 toå chöùc AEXCID coäng taùc phaùt trieån quoác teá ñaõ göûi moät xe bus y teá löu ñoäng töø thaønh phoá Badajos vuøng Estremadura beân Taây Ban Nha sang Freetown ñeå saên soùc söùc khoûe cho caùc treû em buïi ñôøi do caùc tu só Don Bosco ñieàu haønh. Caùc thöøa sai Salesien ñaõ hieän dieän taïi Sierra Leone töø hôn 30 naêm qua, vaø ñaõ coù 18 naêm kinh nghieäm hoaït ñoäng cho treû em buïi ñôøi. Xe ñi tôùi caùc khu phoá ngheøo nhaát thuû ñoâ vôùi caùc nhaân vieân y teá xaõ hoäi ñeå trôï giuùp caùc em, khaùm beänh, phaân phaùt thöïc phaåm, quaàn aùo. Caùc em cuõng coù theå taém röûa vaø neáu caàn seõ ñöôïc ñem tôùi nhaø thöông ñeå chöõa trò. Caùc em cuõng seõ ñöôïc trôï giuùp veà taâm lyù xaõ hoäi. Hieän nay Giaùo Hoäi Sierra Leone vaãn ñi tieân phong trong caùc hoaït ñoäng giaùo duïc y teá vaø lo laéng an sinh cho daân.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)