Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ traû lôøi cuoäc phoûng vaán
cuûa nhaø baùo laõo thaønh Eugenio Scalfari
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ traû lôøi cuoäc phoûng vaán cuûa nhaø baùo laõo thaønh Eugenio Scalfari.
Roma (Vat. 13-07-2017) - Thöù Baûy ngaøy muøng 8 thaùng 7 naêm 2017 nhaät baùo Coäng Hoaø La Republica ôû Italia ñaõ ñaêng baøi phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ daønh cho oâng Eugenio Scalfari, moät nhaø baùo laõo thaønh khoâng coù nieàm tin toân giaùo. Thöù naêm tröôùc ñoù (ngaøy muøng 6 thaùng 7 naêm 2017) chính Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñieän thoaïi cho oâng. OÂng Eugenio hôn Ñöùc Thaùnh Cha 13 tuoåi. Sau khi hoûi thaêm nhau veà tình hình söùc khoeû Ñöùc Thaùnh Cha khuyeân oâng neân uoáng nöôùc nhieàu vaø aên thöùc aên coù muoái. Hai ngöôøi heïn gaëp nhau luùc 4 giôø chieàu cuøng ngaøy taïi nhaø troï thaùnh nöõ Marta. Ñeà taøi chính cuûa buoåi noùi chuyeän xoay quanh Thieân Chuùa duy nhaát, laø Ñaáng Taïo Hoaù duy nhaát cuûa vuõ hoaøn. Ñoù cuõng laø luaän thuyeát neàn taûng cuûa trieàu ñaïi Ñöùc Phanxicoâ. Keát quaû laø tình huynh ñeä giöõa moïi toân giaùo vaø cuûa caùc Giaùo Hoäi Kitoâ, ñaëc bieät laø tình yeâu thöông ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, ngöôøi yeáu ñuoåi, bò loaïi tröø, ngöôøi beänh taät, hoaø bình vaø coâng lyù. Ñöùc Thaùnh Cha cho oâng bieát ngaøi raát lo aâu ñoái vôùi hoäi nghò thöôïng ñænh cuûa khoái G20.
Ngaøi noùi vôùi oâng:
"Toâi sôï raèng coù caùc lieân minh khaù nguy hieåm giöõa caùc cöôøng quoác coù moät quan nieäm leäch laïc veà theá giôùi: Myõ vaø Nga, Trung Quoác vaø Baéc Haøn, Putin vaø Assad trong chieán tranh Siria".
Hoûi: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha ñaâu laø nguy hieåm cuûa caùc lieân minh naøy?
Ñaùp: Nguy cô lieân quan tôùi vieäc di cö. Nhö oâng bieát ñoù, chuùng ta coù moät vaán ñeà chính, vaø raát tieác ngaøy caøng gia taêng trong theá giôùi hieän nay, ñoù laø vaán ñeà cuûa ngöôøi ngheøo, ngöôøi yeáu ñuoái, ngöôøi bò loaïi tröø, maø caùc ngöôøi di cö laø thaønh phaàn. Ñaøng khaùc, coù caùc quoác gia ña soá daân ngheøo khoâng ñeán töø caùc phong traøo di cö, maø bôûi caùc tai öông xaõ hoäi, coù nhöõng nöôùc khaùc coù ít ngöôøi ngheøo, nhöng hoï sôï söï xaâm laêng cuûa ngöôøi di cö. Ñoù laø lyù do taïi sao hoäi nghò thöôïng ñænh cuûa khoái G20 khieán toâi lo laéng: noù ñaùnh vaøo ngöôøi di cö cuûa caùc quoác gia phaân nöûa theá giôùi, vaø noù caøng ñaùnh maïnh vôùi thôøi gian qua ñi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Thaùnh Cha nghó raèng trong xaõ hoäi toaøn caàu nhö xaõ hoäi chuùng ta ñang soáng, söï di chuuyeån cuûa caùc daân toäc gia taêng, ngheøo hay khoâng ngheøo cuõng theá, coù phaûi vaäy khoâng?
Ñaùp: Chuùng ta ñöøng aûo töôûng: caùc daân toäc bò thu huùt bôûi caùc ñaïi luïc vaø caùc quoác gia giaàu coå xöa. Nhaát laø AÂu chaâu. Cheá ñoä thöïc daân phaùt xuaát töø chaâu AÂu. Coù caùc khía caïnh tích cöïc trong cheá ñoä thöïc daân, nhöng cuõng coù caùc khía canh tieâu cöïc. Daàu sao ñi nöõa AÂu chaâu ñaõ trôû thaønh giaàu coù hôn, giaàu nhaát treân toaøn theá giôùi. Vì theá noù seõ laø muïc tieâu cuûa caùc daân toäc di cö.
Hoûi: Caû con nöõa cuõng ñaõ suy tö nhieàu laàn veà vaán ñeà naøy, vaø con ñi tôùi keát luaän raèng khoâng phaûi chæ vì theá, maø cuõng vì theá AÂu chaâu phaûi mau choùng chöøng naøo coù theå coù moät cô caáu lieân bang. Caùc luaät leä vaø caùc thaùi ñoä chính trò phaùt xuaát töø ñoù ñöôïc quyeát ñònh bôûi chính quyeàn lieân bang vaø Quoác hoäi lieân bang, chöù khoâng phaûi bôûi caùc nöôùc thaønh vieân rieâng reõ. Ñöùc Thaùnh Cha cuõng ñaõ nhieàu laàn neâu leân vaán ñeà naøy, caû khi phaùt bieåu tröôùc Quoác hoäi aâu chaâu nöõa, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Thaùnh Cha?
Ñaùp: Ñuùng theá. Toâi ñaõ nhieàu laàn neâu leân vaán ñeà naøy.
Hoûi: Vaø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñöôïc voã tay taùn ñoàng nhieàu laàn keå caû tung hoâ nöõa coù ñuùng vaäy khoâng?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng vaäy. Nhöng raát tieác noù coù ít yù nghóa. Caùc quoác gia chuyeån ñoäng vaø yù thöùc ñöôïc moät söï thöïc: hoaëc laø AÂu chaâu trôû thaønh moät coäng ñoàng lieân bang hoaëc laø noù seõ khoâng coøn laø gì nöõa treân theá giôùi. Nhöng baây giôø toâi muoán hoûi oâng moät caâu: ñaâu laø caùc thaønh kieán vaø caùc khuyeát ñieåm cuûa caùc nhaø baùo?
Ñöùc Thaùnh Cha trôû thaønh ngöôøi phoûng vaán. OÂng Eugenio ñaùp: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Thaùnh Cha phaûi bieát raønh hôn con chöù, bôûi vì ngaøi laø moät ngöôøi kieân trì ñoïc caùc baøi hoï vieát maø!
ÑTC: Nhöng maø toâi muoán bieát töø oâng cô!
OÂng Eugenio ñaùp: Vaâng, chuùng ta haõy ñeå qua moät beân caùc thaønh kieán, nhöng cuõng coù caùc thaønh kieán vaø ñoâi khi chuùng cuõng raát laø ñaùng chuù yù. Caùc khuyeát ñieåm cuûa caùc nhaø baùo: ñoù laø keå laïi moät söï kieän maø khoâng bieát noù thaät hay khoâng thaät tôùi möùc naøo; vu khoáng, giaûi thích söï thaät baèng caùch khieán cho caùc tö töôûng cuûa mình thaéng theá. Vaø caû vieäc laáy caùc tö töôûng cuûa moät ngöôøi khoân ngoan hôn, chuyeân moân hôn laøm cuûa mình, baèng caùch gaùn noù cho chính mình.
ÑTC noùi: Ñieàu cuoái cuøng naøy toâi ñaõ khoâng bao giôø ñeå yù. Chuyeän caùc nhaø baùo coù caùc tö töôûng rieâng vaø aùp duïng chuùng cho thöïc taïi khoâng phaûi laø moät khuyeát ñieåm, nhöng töï gaùn cho mình caùc tö töôûng cuûa ngöôøi khaùc ñeå coù ñöôïc uy tín hôn, ñieàu naøy chaéc chaén laø moät khuyeát ñieåm traàm troïng.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, neáu Ñöùc Thaùnh Cha cho pheùp baây giôø con xin hoûi hai ñieàu. Con ñaõ trình baày vaøi laàn trong caùc baøi vieát cuûa con, nhöng con khoâng bieát Ñöùc Thaùnh Cha nghó gì?
Ñaùp: AØ, toâi hieåu roài. OÂng muoán noùi veà Spinoza vaø Pascal chöù gì. OÂng muoán ñeà nghò trôû laïi hai ñeà taøi naøy phaûi khoâng?
Hoûi: Vaâng, con caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha. Chuùng ta haõy baét ñaàu vôùi Luaân lyù ñaïo ñöùc cuûa Spinoza. Ñöùc Thaùnh Cha bieát oâng ta sinh ra laø ngöôøi Do thaùi, nhöng khoâng soáng ñaïo Do thaùi. OÂng ñaõ töø hoäi ñöôøng do thaùi Lisboa sang Hoaø Lan. Nhöng trong ít thaùng sau khi oâng cho ñaêng vaøi baøi khaûo luaän, hoäi ñöôøng Do thaùi taïi Amsterdam ñaõ cho ñaêng taûi moät baøi vieát raát gay gaét choáng laïi oâng. Trong vaøi thaùng Giaùo Hoäi coâng giaùo ñaõ tìm caùch loâi keùo oâng vaøo nieàm tin cuûa mình. Spinoza ñaõ khoâng traû lôøi, vaø ñaõ saép xeáp ñeå caùc buùt tích cuûa oâng chæ ñöôïc coâng boá sau khi oâng qua ñôøi. Nhöng trong khi chôø ñôïi thì vaøi ngöôøi baïn cuûa oâng ñaõ nhaän ñöôïc caùc baûn thaûo cuûa caùc cuoán saùch oâng ñang vieát.
Ñaëc bieät laø cuoán Luaân lyù ñaïo ñöùc ñöôïc Giaùo Hoäi bieát tôùi, vaø laäp töùc ra vaï tuyeät thoâng cho oâng, Lyù do laø vì Spinoza cho raèng Thieân Chuùa hieän dieän trong moïi taïo vaät soáng ñoäng: thaûo moäc, thuù vaät, con ngöôøi. Moät tia löûa thieân linh ôû khaép moïi nôi. Nhö vaäy Thieân Chuùa noäi taïi trong theá gian, chöù khoâng sieâu vieät. Chính vì vaäy maø oâng ñaõ bò vaï tuyeät thoâng.
Ñaùp: Vaäy chöù oâng khoâng thaáy theá laø ñuùng hay sao? Thieân Chuùa duy nhaát cuûa chuùng toâi sieâu vieät. Chuùng toâi cuõng noùi raèng coù moät tia thieân linh ôû khaép moïi nôi, nhöng söï sieâu vieät laø mieãn nhieãm. Ñoù laø lyù do tai sao oâng ta bò vaï tuyeät thoâng.
Hoûi: Ñoái vôùi con, neáu con nhôù ñuùng, xem ra ñoù ñaõ do doøng Teân yeâu caàu. Vaøo thôøi chuùng ta ñang ñeà caäp tôùi, caùc tu só doøng Teân ñaõ bò truïc xuaát khoûi Giaùo Hoäi, roài laïi ñöôïc thu nhaän. Daàu sao ñi nöõa Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ khoâng noùi cho con bieát taïi sao phaûi thu hoài vaï tuyeât thoâng ñoù.
Lyù do laø theá naøy. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi vôùi con trong moät laàn noùi chuyeän tröôùc raèng vaøi ngaøn naêm nöõa loaøi ngöôøi chuùng ta seõ tuyeät chuûng. Trong tröôøng hôïp ñoù caùc linh hoàn giôø ñaây ñöôïc höôûng haïnh phuùc chieâm ngöôõng Thieân Chuùa nhöng khaùc vôùi Chuùa seõ hoaø tan vôùi Ngaøi. ÔÛ thôøi ñieåm aáy seõ khoâng coøn coù söï caùch bieät giöõa sieâu vieät vaø noäi taïi nöõa. Vaø vì vaäy, khi döï kieán tröôùc bieán coá ñoù, vieäc ra vaï tuyeät thoâng ngay töø baây giôø coù theå ñöôïc tuyeân boá laø ñaõ heát roài. Ñöùc Thaùnh Cha khoâng nghó nhö theá sao?
Ñaùp: Chuùng ta haõy noùi raèng coù moät luaän lyù trong ñieàu oâng ñeà nghò, nhöng lyù do döïa treân moät giaû thuyeát cuûa toâi, noù khoâng coù söï chaéc chaén naøo, vaø neàn thaàn hoïc cuûa chuùng ta khoâng thaáy tröôùc ñieàu ñoù. Vieäc gioáng ngöôøi cuûa chuùng ta bieán maát laø moät giaû thuyeát tinh tuyeàn, vaø vì vaäy noù khoâng theå lyù giaûi moät vaï tuyeät thoâng ñaõ ñöôïc ñöa ra ñeå kieåm duyeät söï noäi taïi vaø khaúng ñònh söï sieâu vieät.
Hoûi: Neáu Ñöùc Thaùnh Cha maø laøm ñieàu ñoù thì seõ bò ña soá Giaùo Hoäi choáng ñoái, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Toâi tin laø vaäy, nhöng neáu chæ laø chuyeän ñoù vaø toâi chaéc chaén veà ñieàu toâi noùi veà ñeà taøi naøy, toâi seõ khoâng nghi ngôø, traùi laïi neáu toâi laïi khoâng chaéc chaén vaø vì vaäy toâi seõ khoâng ñöông ñaàu vôùi moät traän chieán coù theå nghi ngôø trong caùc lyù do vaø thaát baïi ngay töø luùc baét ñaàu. Baây giôø neâu muoán oâng haõy noùi veà vaán ñeà thöù hai muoán hoûi toâi.
Hoûi: Vaâng ñoù laø vaán ñeà veà oâng Pascal. Sau moät tuoåi treû aên chôi Pascal ñaõ nhö baát thình lình bò xaâm chieám bôûi nieàm tin toân giaùo. OÂng ta ñaõ raát thoâng thaùi, oâng ñaõ ñoïc Montaigne nhieàu laàn vaø caû Spinoza, Giansenio, caùc hoài kyù cuûa Ñöùc Hoàng Y Carlo Borromeo. Nghóa laø oâng ta coù moät neàn vaên hoùa ñôøi vaø caû toân giaùo nöõa. Tôùi moät luùc naøo ñoù nieàm tin toân giaùo ñaùnh truùng oâng hoaøn toaøn. OÂng gia nhaäp coäng ñoaøn Port Royal des Champs, nhöng roài laïi taùch rôøi ra. OÂng vieát vaøi taùc phaåm trong ñoù caùc "Tö töôûng", moät cuoán saùch theo con thaät tuyeät vôøi vaø cuõng raát hay treân bình dieän toân giaùo. Nhöng roài oâng qua ñôøi. OÂng haàu nhö haáp hoái vaø baø chò ñaõ mang oâng veà nhaø ñeå coù theå saên soùc cho oâng. Maëc daàu oâng muoán cheát trong nhaø thöông giöõa nhöõng ngöôøi ngheøo. Baùc só ñaõ töø choái khoâng cho pheùp vì oâng chæ coøn vaøi ngaøy soáng vaø vì vieäc ñem oâng ñi khoâng theå laøm ñöôïc. Khi ñoù oâng xin ñem moät ngöôøi ngheøo haáp hoái töø moät nhaø thöông daønh cho ngöôøi ngheøo veà nhaø oâng vôùi moät chieác giöôøng gioáng giöôøng cuûa oâng. Baø chò tìm caùch laøm vöøa loøng oâng, nhöng caùi cheát ñeán tröôùc. Rieâng caù nhaân con thì con nghó Pascal ñaùng ñöôïc phong chaân phöôùc laém.
Ñaùp: OÂng baïn thaân meán cuûa toâi, oâng hoaøn toaøn coù lyù trong tröôøng hôïp naøy. Toâi cuõng nghó laø Pascal ñaùng ñöôïc phong chaân phöôùc. Toâi seõ lo lieäu thuû tuïc caàn thieát vaø hoûi yù kieán cuûa caùc cô quan Vaticaêng ñaëc traùch caùc vaán ñeà naøy, cuøng vôùi xaùc tín caù nhaân vaø tích cöïc cuûa toâi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Thaùnh Cha coù bao giôø nghó tôùi vieäc vieát veà moät hình aûnh Giaùo Hoäi coâng nghò khoâng?
Ñaùp: Khoâng, taïi sao toâi laïi phaûi laøm ñieàu ñoù?
Hoûi: Bôûi vì noù seõ coù moät keát quaû khaù ñaûo loän. Ñöùc Thaùnh Cha coù muoán con giaûi thích khoâng?
Ñaùp: Chaéc chaén laø oâng laøm toâi haøi loøng roài. Coøn hôn theá nöõa xin oâng veõ noù ra cho toâi.
Ñöùc Thaùnh Cha ñöa giaáy buùt cho toâi vaø toâi veõ. Toâi gaïch moät ñöôøng ngang vaø noùi raèng ñaây laø caùc Giaùm Muïc maø Ñöùc Thaùnh Cha quy tuï veà hoïp Coâng nghò. Taát caû caùc vò ñeàu coù moät töôùc hieäu nhö nhau vaø moät nhieäm vuï nhö nhau: ñoù laø saên soùc caùc linh hoàn ñöôïc giao phoù cho caùc vò trong giaùo phaän cuûa caùc vò. Toâi vaïch ñöôøng ngang naøy roài noùi: Nhöng maø Ñöùc Thaùnh Cha, thöa Ñöùc Thaùnh Cha, laø Giaùm Muïc Roma vaø nhö theá coù quyeàn toái thöôïng trong Coâng nghò, vì Ñöùc Thaùnh Cha coù nhieäm vuï ruùt tiaû ra caùc keát luaän vaø ñöa ra ñöôøng loái chung cuûa haøng Giaùm Muïc. Nhö theá Giaùm Muïc Roma ôû beân treân vaïch ngang naøy, coù moät vaïch doïc leân cho tôùi teân cuûa ÑTC vaø nhieäm vuï cuûa ngaøi. Ñaøng khaùc caùc Giaùm Muïc ôû treân haøng ngang cai quaûn, giaùo duïc, trôï giuùp tín höõu, vaø vì vaäy coù moät ñöôøng töø haøng ngang xuoáng cho tôùi ñieàu ñaïi dieän daân chuùng. ÑTC coù troâng thaáy hình veõ khoâng? Noù laø moät Thaäp Giaù ñoù.
Ñöùc Thaùnh Cha noùi: Tö töôûng naøy thaät raát laø hay ñeïp. Toâi ñaõ khoâng bao giô coù yù töôûng laøm moät hình veõ veà Giaùo Hoäi Coâng nghò. OÂng ñaõ laøm ñieàu ñoù, toâi raát thích noù.
Trôøi ñaõ muoän. Ñöùc Thaùnh Cha taëng toâi hai cuoán saùch keå laïi lòch söû cuûa ngaøi taïi Argentina cho tôùi Coâng nghò hoàng y baàu ngaøi laøm Giaùo Hoaøng. Moät cuoán daày haøng traêm trang. Chuùng toâi oâm hoân nhau. Vaø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ muoán mang hai cuoán saùch ra xe cho toâi. Chuùng toâi xuoáng thang maùy vaø ra cöûa nhaø troï thaùnh Marta. Chieác xe cuûa toâi ñaõ döøng tröôùc cöûa. OÂng taøi xeá xuoáng xe baét tay chaøo Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø tìm giuùp toâi vaøo trong xe. Ñöùc Thaùnh Cha môøi oâng taøi xeá ngoài vaøo tay laùi cho xe noå maùy vaø noùi "Ñeå toâi giuùp oâng aáy". Ngaøi ñôõ toâi vaø giuùp toâi vaøo trong xe vaø giöõ cöûa xe môû. Khi toâi ñaõ ngoài trong xe, ngaøi hoûi toâi coù thoaûi maùi khoâng. Toâi traû lôøi laø coù. Khi ñoù ngaøi môùi ñoùng cöûa xe, vaø lui ra sau moät böôùc chôø cho xe chuyeån baùnh, Ngaøi vaãy ta chaøo toâi cho tôùi phuùt choùt, trong khi toâi ñaày nöôùc maét vì caûm ñoäng. Toâi thöôøng vieát raèng Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ laø moät ngöôøi caùch maïng. Ngaøi nghó ñeán vieäc phong chaân phöôùc cho oâng Pascal, ngaøi nghó tôùi ngöôøi ngheøo, ngöôøi di cö. Ngaøi caàu mong moät AÂu chaâu lieân bang vaø cuoái cuøng vaø khoâng phaûi cuoái cuøng ngaøi giô tay giuùp toâi vaøo trong xe. Moät vò Giaùo Hoaøng nhö theá chuùng ta ñaõ khoâng bao giôø coù! Vaø nhöõng gì ngaøi ñaõ noùi vôùi toâi trong cuoäc phoûng vaán cöù vang leân trong ñaàu toâi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)