Giaùo Hoäi Philippines vaø tình hình chieán söï
taïi Marawi treân ñaûo Mindanao
Giaùo Hoäi Philippines vaø tình hình chieán söï taïi Marawi treân ñaûo Mindanao.
Mindanao (Vat. 13-06-2017) - Ngaøy 23 thaùng 5 naêm 2017 hôn 500 phieán quaân hoài thuoäc nhoùm Maute ñaõ tieán chieám thaønh phoá Marawi treân ñaûo Mindanao, mieàn nam Philippines. Caùc phieán quaân ñaõ ñoät nhaäp nhaø thôø chính toaø baét coùc laøm con tin cha Teresito Suganob, thöôøng ñöôïc goïi laø cha Chito, cha chính giaùo quaän, vaø 15 tín höõu ñang caàu nguyeän, trong ñoù coù vaøi nöõ tu. Moïi ngöôøi ñang laøm tuaàn cöûu nhaät kính Ñöùc Meï phuø hoä caùc kitoâ höõu, boån maïng giaùo quaän. Caùc phieán quaân ñaõ noåi löûa ñoát nhaø thôø chính toaø vaø toaø Giaùm Muïc ra tro. Ñöùc Cha Edwin De la Pena, giaùm quaän Marawi ñaõ cho bieát nhö treân. Ñöùc Cha ñaõ thoaùt cheát vì hoâm tröôùc ñoù ñi thaêm muïc vuï moät giaùo xöù ngoaøi thaønh phoá Marawi. Ñöùc Cha cho bieát caùc phieán quaân ñaõ chieám thaønh phoá vaø daân chuùng sôï haõi ñoùng kín cöûa khoâng daùm ra ngoaøi. Caùc phieán quaân hoài cuõng ñoát hai tröôøng hoïc vaø nhaø tuø cuûa thaønh phoá, sau khi giaûi phoùng caùc tuø nhaân, roài hoï aån naáp trong caùc nhaø cuûa daân chuùng. Phieán quaân ñaõ keùo côø ñen cuûa Nhaø nöôùc Hoài treân caùc dinh thöï thaønh phoá.
Toång thoáng Duterte ñaõ ngöng chuyeán vieáng thaêm Mastcôva trôû veà Manila, tuyeân boá leânh giôùi nghieâm treân toaøn ñaûo Mindano, ra leänh cho quaân ñoäi bao vaây Marawi vaø taán coâng taùi chieám thaønh phoá. Caùc binh só, trong ñoù coù moät soá binh só Hoa Kyø ñöôïc tröïc thaêng yeåm trôï, ñaõ bao vaây thaønh phoá Marawi. Ñaõ coù caùc ñoaøn xe tôùi giuùp daân chuùng di taûn trong nhöõng vuøng coù theå tôùi ñöôïc. OÂng thò tröôûng thaønh phoá Marawi yeâu caàu khoâng quaân Philippines ñöøng boû bom thaønh phoá, vì coøn coù haøng ngaøn daân, ña soá theo Hoài giaùo, vaãn coøn ôû trong thaønh phoá. Ñöùc Cha Edwin De la Pena cho bieát ña soá daân chuùng ñaõ di taûn khoûi thaønh phoá, nhöng coù moät soá gia ñình coøn bò keït giöõa hai laèn ñaïn cuûa quaân chính quyeàn vaø caùc phieán quaân. Quaân chính phuû coá gaéng chieám laïi thaønh phoá vôùi soá thieät maïng ít chöøng naøo coù theå. Ñöùc Cha noùi: "Chuùng toâi caàu xin Ñöùc Meï cöùu caùc tín höõu, vì chæ coù Meï coù theå cöùu giuùp chuùng toâi trong luùc naøy. Ñöùc Cha cuõng xin Ñöùc Thaùnh Cha vaø kitoâ höõu toaøn theá giôùi giuùp lôøi caàu nguyeän cho caùc tín höõu, vaø yeâu caàu caùc phieán quaân traû töï do cho caùc con tin. Vì baïo löïc vaø thuø haän chæ ñem laïi taøn phaù vaø cheát choùc cho daân chuùng maø thoâi." Ñöùc Cha cho bieát ñaõ lieân laïc vôùi Giaùo Hoäi vaø caùc vò laõnh ñaïo Hoài giaùo, vaø hy voïng coù theå thöông thuyeát ñeå caùc con tin mau choùng ñöôïc traû töï do. Ñöùc Cha cuõng xaùc nhaän söï kieän 9 kitoâ höõu bò baét, bò troùi vaø bò gieát cheát taïi cöûa vaøo thaønh phoá. Ngaøi noùi: "Caùc phieán quaân raát thoâ baïo, vaø khoâng ai bieát hoï nghó gì trong ñaàu. Chuùng toâi ôû trong tay Chuùa." Giaùo Hoäi Philippines ñaõ phaùt ñoäng phong traøo caàu nguyeän ñeå cho caùc kitoâ bò baét ñöôïc traû töï do."
Ñöùc Hoàng Y Orlando Quevedo, Toång Giaùm Muïc Cotabato treân ñaûo Mindanao, ñaõ tuyeân boá treân ñaøi phaùt thanh Chaân lyù AÙ chaâu nhö sau: "Chuùng ta caàu nguyeän cho caùc con tin ñöôïc töï do. Chuùng toâi keâu goïi löông taâm cuûa caùc ngöôøi baét coùc ñeå hoï ñöøng gieát nhöõng ngöôøi voâ toäi. Chuùng toâi cuõng keâu goïi söï trôï giuùp cuûa caùc vò laõnh ñaïo Hoài giaùo treân ñaûo Mindanao ñeå tìm ra giaûi phaùp hoaø bình cho cuoäc khuûng hoaûng naøy".
Ñöùc Hoàng Y Luis Antonio Tagle, Toång Giaùm Muïc Manila, cuõng baày toû tình lieân ñôùi vôùi daân chuùng taïi Marawi vaø noùi: "Khoâng coù lôøi naøo dieãn taû ñöôïc noãi ñôùn ñau vaø cay ñaéng maø chuùng toâi caûm thaáy. Taïi sao laïi gaây ñau khoå cho nhöõng ngöôøi voâ toäi nhö theá? Chuùng toâi raát lo aâu". Giaùo Hoäi toaøn nöôùc ñaõ phaùt ñoäng phong traøo "caàu nguyeän cho Marawi" qua caùc phöông tieän truyeàn thoâng. Trong khi ñoù leänh giôùi nghieâm tieáp tuïc coù hieäu löïc treân toaøn ñaûo Mindanao. Toång thoáng Duterte cho caùc löïc löôïng quaân ñoäi ñöôïc toaøn quyeàn haønh ñoäng trong vieäc duy trì traät töï chính trò xaõ hoäi taïi ñaây.
Ñöùc Cha Edwin De la Pena cuõng cho bieát theâm laø caùc phieán quaân ñaõ tìm caùch tieáp xuùc vôùi quaân ñoäi vaø caùc cô caáu, baèng caùch quay vaø phoå bieán moät video, trong ñoù cha Teresito Suganob ñöa ra lôøi keâu goïi toång thoáng Duterte chaám döùt caùc cuoäc doäi bom vaø taán coâng Marawi. Ñöùc Cha baày toû vui möøng vì thaáy cha coøn soáng, nhöng ngaøi lo sôï cho soá phaän cuûa 200 thöôøng daân bò söû duïng nhö thuaãn ñôõ ñaïn cho caùc phieán quaân.
Sau khi toång thoáng Duterte ban haønh leänh giôùi nghieâm treân toaøn ñaûo Mindanao, quaân löïc cuûa chính phuû ñaõ baét ñaàu bao vaây Marawi, vaø sau moät tuaàn giao tranh hoï ñaõ kieåm soaùt phaàn lôùn thaønh phoá naøy. Phieán quaân hoài coøn caàm cöï trong 9 treân 96 khu phoá. Hôn 100,000 daân ñaõ rôøi boû thaønh phoá nhöng vaãn coøn coù haøng ngaøn ngöôøi chöa kòp di taûn vaø bò keït giöõa hai laèn ñaïn. Theo con soá chính thöùc ñaõ coù 174 naïn nhaân bò cheát, bao goàm caùc thöôøng daân, 13 binh só, 4 caûnh saùt vaø 89 phieán quaân Maute. Trong soá caùc phieán quaân coù caùc ngöôøi goác Indonesia, Malaysia, Cecinia vaø Yemen. Ñöùc Cha Edwin De la Pena coøn cho bieát caùc con tin ñöôïc ñöa tôùi moät dinh thöï ñeå laøm thuaãn ñôõ ñaïn cho phieán quaân. Ñöùc Cha raát ñau buoàn, nhöng khoâng bieát phaûi laøm gì. Ngaøi cuõng khoâng bieát quaân ñoäi chính phuû seõ coù caùc ñoäng thaùi naøo vaø phieán quaân seõ phaûn öùng ra sao. Ñöùc Cha ñaõ xin caùc vò laõnh ñaïo hoài giaùo taïi Mindanao trôï giuùp, trong khi tín höõu coâng giaùo taïi ñaây vaø Giaùo Hoäi toaøn nöôùc Philippines caàu nguyeän cho moät giaûi phaùp tích cöïc. Trong vuøng cuõng coù 40,000 ngöôøi ñaõ phaûi di taûn vaø hieän ñang soáng trong caùc traïi taïm truù, hay ôû nhôø nhaø baø con baïn beø chung quanh Marawi. Giaùo Hoäi cuõng huy ñoäng tình lieân ñôùi vaø trôï giuùp cuûa caùc coäng ñoaøn coâng giaùo vaø hieäp hoäi baùc aùi daân söï.
Theo toå chöùc UNICEF coù ít nhaát 50,000 treû em bò lieân luïy trong cuoäc chieán, vaø coù moät soá em bò söû duïng nhö chieán binh. Baø Lotta Sylwander, giaùm ñoác UNICEF Philippines, raát lo aâu cho sinh maïng cuûa caùc em, cuõng nhö ñoái vôùi caùc chaán thöông maø caùc em phaûi gaùnh chòu trong vieäc phaùt trieån taâm sinh vaät theå lyù. Trong khi ñoù taïi Manila cuõng ñaõ xaûy ra caùc vuï khuûng boá taïi khu thöông maïi, khaùch saïn vaø haøng quaùn, khieán cho 36 ngöôøi thieät maïng. Caùc nhoùm lieân heä tôùi phieán quaân taïi Marawi ñaõ thöøa nhaän hoï laø thuû phaïm cuûa caùc haønh ñoäng khuûng boá naøy. Ñöùc Cha Edwin De la Pena cho bieát caùc phieán quaân ñe doïa seõ caét coå cha Chito. Ngaøi caàu mong caùc thöông thuyeát vaø can thieäp cuûa quaân ñoäi giuùp cho caùc con tin mau ñöôïc traû töï do an toaøn. Ñöùc Cha cuõng baày toû loøng bieát ôn ñoái vôùi thoâng caùo cuûa oâng Jafaar Ghadzali, phoù chuû tòch Maët traän giaûi phoùng hoài Moro taïi Mindanao, keâu goïi caùc phieán quaân Maute traû töï do cho cha Chito vaø caùc con tin, vì lyù do nhaân ñaïo.
Thoâng caùo khaúng ñònh raèng caùc haønh ñoäng baïo löïc nhö theá khoâng phuø hôïp vôùi giaùo huaán cuûa Hoài giaùo. Caû baø daân bieåu hoài Samira Gutoc Tomaws cuõng baày toû öôùc mong cha Chito ñöôïc traû töï do. Cha laø ngöôøi ñaõ cuøng baø chia seû nhieàu coá gaéng thaêng tieán ñoái thoaïi giöõa Kitoâ vaø Hoài giaùo vaø xaây döïng hoaø bình. Dö luaän trong nöôùc ñang noái keát moïi ngöôøi vôùi nhau, vaø hy voïng noù coù aûnh höôûng giuùp chaám döùt cuoäc khuûng hoaûng vaø traû töï do cho caùc con tin.
Ñeå ñaùnh baät caùc phieán quaân aån naáp trong caùc dinh thöï cuûa moät vaøi khu phoá aùp duïng chieán thuaät baén seû, löïc löôïng quaân ñoäi cuûa chính phuû Philippines phaûi tieán chieán töøng caên nhaø moät. Ñöùc Cha Edwin de la Pena cho bieát trong caùc khu phoá naøy coøn coù 1,500 thöôøng daân bò keït, ña soá laø ngöôøi giaø vaø caùc ngöôøi ñau yeáu ñaõ khoâng chaïy troán kòp. Ñöùc Cha khoâng bieát 200 con tin hieän ñang bò nhoát taïi ñaâu. Chæ bieát raèng ñaõ coù caùc tieáp xuùc giöõa caùc phieán quaân vaø quaân ñoäi chính phuû. Ñöùc Cha noùi ngaøi raát ñöôïc an uûi, vì coù raát nhieàu anh chò em hoài baày toû tình lieân ñôùi vôùi coäng ñoaøn kitoâ.
Nhaân vaät chæ huy caùc phieán quaân hoài laø oâng Isnilon Hapilon, 51 tuoåi, laõnh tuï nhoùm Abu Sayyaf, chuyeân baét coùc vaø chaët ñaàu caùc du khaùch ngoaïi quoác. Xem ra oâng ñaõ tuyeân theä trung thaønh vôùi Nhaø nöôùc Hoài töø naêm 2014, nhöng oâng töï phong mình laø laõnh tuï Nhaø nöôùc Hoài Philippines töø naêm 2016. OÂng cuõng laø phieán quaân quan troïng nhaát ñang bò truy luøng. Toå chöùc FBI cuûa Myõ ñaõ treo giaûi thöôûng 5 trieäu Myõ kim cho ai cung caáp caùc tin töùc giuùp baét giöõ oâng. Nhoùm Abu Sayyaf cuûa oâng Hapilon xuaát phaùt töø ñaûo Basilan ôû phía taây nam Philippines, nhöng trong caùc naêm qua ñaõ ñöa ngöôøi sang ñaûo Mindanao, vaø ñöôïc cuûng coá bôûi caùc nhoùm phieán quaân nhoû hôn. Toå chöùc Abu Sayyaf vaø caùc nhoùm lieân minh ñöôïc theâm vaây caùnh vì moät lyù do khaùc nöõa, ñoù laø caùc thaát baïi quaân söï cuûa Nhaø nöôùc Hoài trong caùc thaùng qua beân Iraq vaø Siria, khieán cho haøng chuïc phieán quaân hoài nhaäp boïn vôùi caùc phieán quaân Philippines ñeå tieáp tuïc cuoäc thaùnh chieán cuûa hoï. Tuy nhieân, khoâng phaûi moïi chuyeân vieân phaân tích tình hình ñeàu ñoàng yù vôùi nhau lieân quan tôùi söùc maïnh cuûa caùc nhoùm naøy. Nhieàu ngöôøi cho raèng khaû theå cuûa laõnh tuï Hapilon thaønh laäp moät Nhaø nöôùc Hoài taïi Philippines raát laø mong manh, lyù do vì söï chia reõ giöõa caùc chuûng toäc vaø yù thöùc heä giöõa caùc phieán quaân hoài trong vuøng nam Philippines khoâng cho pheùp thöïc hieän moäng öôùc naøy.
Moät sinh vieân daáu teân ñaõ töøng theo hoïc taïi ñaïi hoïc Marawi trong caùc naêm 1977-1983 cho bieát sau khi toång thoáng Marcos tuyeân boá thieát quaân luaät hoài naêm 1972 Maët traän giaûi phoùng Moro ñaõ toå chöùc caùc cuoäc taán coâng taïi ñaûo Mindanao. Chieán tranh vaø caùc cuoäc aùm saùt, phuïc kích, chaïy loaïn laø ñieàu daân chuùng Mindanao ñaõ töøng phaûi soáng trong bao thaäp nieân qua. Nhö laø sinh vieân kitoâ anh ñaõ phaûi cuùi ñaàu chòu traän vaø raát caån thaän chuù yù khoâng xuùc phaïm tôùi ngöôøi hoài soáng taïi ñaây. Nhieàu ngöôøi ñaõ phaûi rôøi thaønh phoá Marawi ñeå ñeán soáng taïi Iligan vaø caùc vuøng khaùc coù kitoâ höõu sinh soáng.
Ngaøy nay Nhaø nöôùc Hoài Iraq vaø Siria ñaõ gôïi höùng cho caùc phieán quaân Maute tieán chieám Marawi. Nhöng ñieàu khaùc bieät tích cöïc laø caùc kitoâ höõu vaø tín höõu hoài taïi Marawi trôï giuùp vaø lieân ñôùi vôùi nhau trong cuoäc chieán môùi naøy. Hoài thaäp nieân 1970 caùc kitoâ höõu, bao goàm caû oâng noäi vaø caùc chuù caùc coâ cuûa anh, ñaõ phaûi di taûn töø Marawi tôùi Iligan vaø caùc vuøng khaùc coù kitoâ höõu sinh soáng, trong khi ngöôøi hoài thuoäc boä toäc Maranao laïi töø caùc vuøng kitoâ tìm tôùi sinh soáng taïi Marawi. Treân bình dieän chính trò, cuoäc chieán taïi Marawi khoâng khaùc bieät vôùi quaù khöù. Caùc nguoàn gôïi höùng giöõa caùc nhoùm hoài noåi loaïn taïi Mindanao thay ñoåi theo doøng thôøi gian. Nhöng lyù do chính khieán cho hoï gaây chieán vaø coù caùc haønh ñoäng baïo löïc cheùm gieát vaãn khoâng thay ñoåi: ñoù laø öôùc muoán noåi loaïn ñoøi ñöôïc ñoäc laäp vaø töï trò. Caùc boä toäc nhaém muïc ñích chieám quyeàn bính vaø söï giaàu coù, vaø khi coù quyeàn bính hoï ñöôïc phong traøo Moro yeåm trôï, nhaän ñöôïc nguoàn taøi trôï, thaønh laäp caùc nhoùm hoài chieán ñaáu khaùc vôùi caùc möùc ñoä vaø ñöôøng loái taùch rôøi, ñoäc laäp vaø thöïc haønh khaùc nhau nhaèm thöïc hieän moät xaõ hoäi töông lai maø hoï mô öôùc.
Tuy nhieân, giôø ñaây boä toäc Maranao chaéc haún ñaõ nhaän ra raèng chieán tranh kieåu Nhaø nöôùc hoài seõ chæ taøn phaù xaõ hoäi Philippines maø thoâi. Nhoùm hoài Maute ñaõ soáng kinh nghieäm cay ñaéng naøy, khi chieám ñoùng caùc thaønh phoá Butig, Lanao vaø Marawi. Luaät giôùi nghieâm seõ khoâng giaûi quyeát ñöôïc cuoäc chieán noåi loaïn vaø xung ñoät trong vuøng hoài giaùo treân ñaûo Mindanao, maø chæ gia taêng caùc ñöôøng loái chính trò phaân taùn voâ taän cuûa ngöôøi hoài. Caàn thaéng vöôït hình thöùc "moät nöôùc trong moät nöôùc" ñeå ngöôøi hoài Mindanao coù theå phaùt trieån treân bình dieän kinh teá, xaõ hoäi vaø chính trò. Cuoäc chieán ñöôïc gôïi höùng bôûi Nhaø nöôùc hoài maø boä toäc Maute löïa choïn nhö con ñöôøng chieám höõu quyeàn bính chính trò vaø söï giaøu coù, baèng caùch ngaøy caøng trôû thaønh baïo löïc hôn, chaéc chaén seõ loâi keùo nhieàu ngöôøi baûo trôï vaø caùc moùc noái nhaèm thoáng trò thaønh phoá Marawi vaø ngöôøi hoài toaøn ñaûo Mindanao trong töông lai.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)