Toâng Huaán Nieàm Vui Yeâu Thöông
vaø phaïm truø taû höõu
Ñöùc Hoàng Y Schonborn: Toâng Huaán Nieàm Vui Yeâu Thöông vaø phaïm truø taû höõu.
Roma (VietCatholic News 6-06-2017) - Tuaàn roài, hai kyù giaû John Allen vaø San Martín ñaõ qua Vienna phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Christoph Schonborn, Toång Giaùm Muïc thaønh phoá, ngöôøi ñöôïc coi laø trí thöùc baäc nhaát trong soá caùc giaùo phaåm AÂu Chaâu. Hai kyù giaû ñaõ haàu chuyeän vôùi Ñöùc Hoàng Y veà nhieàu vaán ñeà coù tính thôøi söï hieän nay trong Giaùo Hoäi.
Trong caùc vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp tôùi coù Toâng Huaán Nieàm Vui Yeâu Thöông. Theo Ñöùc Hoàng Y, duø nhieàu nhaø pheâ bình toû ra lo ngaïi tröôùc ñoäng thaùi thaän troïng cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñoái vôùi vieäc coù theå cho pheùp ngöôøi Coâng Giaùo ly dò taùi hoân ñöôïc chòu caùc bí tích, duø khoâng chính thöùc ñöôïc toøa aùn Giaùo Hoäi tuyeân boá cuoäc hoân nhaân tröôùc cuûa hoï baát thaønh (voâ hieäu), nhöng neáu ñoïc Toâng Huaán naøy moät caùch nghieâm tuùc, thì, ít nhaát taïi Taây Phöông, lôøi keâu goïi bieän phaân cuûa noù thöïc söï ñi ngöôïc laïi khuynh höôùng quaù "buoâng thaû".
Ngaøi noùi: "ÔÛ Taây Phöông, noùi chung, chuùng ta ñuùng hôn bò côn caùm doã buoâng thaû. ÔÛ nhöõng khu vöïc khaùc, moät soá ngöôøi bò côn caùm doã nghieâm khaéc. Coøn Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ thì noùi moät ñieàu raát quan troïng: caû ngöôøi nghieâm khaéc laãn ngöôøi buoâng thaû ñeàu khoâng laøm vieäc bieän phaân. Ngöôøi nghieâm khaéc bieát tröôùc moïi ñieàu, coøn ngöôøi buoâng thaû thì thaû loûng moïi söï".
Ñöùc Hoàng Y cho raèng Nieàm Vui Yeâu Thöông keâu goïi ta thöïc haønh moät cuoäc duyeät xeùt luaân lyù laâu daøi vaø nghieâm tuùc veà vieäc thaát baïi cuûa hoân nhaân, döïa theo maãu Linh Thao cuûa Thaùnh Inhaõ thaønh Loyola, ñaáng saùng laäp Doøng Teân. Neáu duyeät xeùt naøy ñöôïc thöïc hieän moät caùch nghieâm tuùc, chaéc chaén ñaây seõ laø moät tieán trình kieåm tra (screening) nghieâm ngaët tröôùc khi cho pheùp ngöôøi ly dò taùi hoân röôùc leã hôn laø thöïc haønh hieän nay ôû moät soá neàn vaên hoùa Taây Phöông.
Ñöùc Hoàng Y Schonborn cuõng cho bieát ngaøi khoâng thöïc söï boái roái tröôùc söï kieän caùc giaùm muïc hay caùc nhoùm giaùm muïc khaùc nhau ñöa ra nhieàu loái giaûi thích khaùc nhau veà Toâng Huaán Nieàm Vui Yeâu Thöông, vì "tieáp thu laø moät dieãn trình laâu daøi".
Troïng ñieåm ôû ñaây, theo Ñöùc Hoàng Y Schonborn, laø: Giaùo Hoäi khoâng neân voäi vaõ ruùt ra caùc caâu keát luaän thöïc teá ngay töùc khaéc, maø neân chuù taâm vaøo vieäc thaåm thaáu tinh thaàn cuûa vaên kieän nhaát laø lôøi keâu goïi bieän phaân cuûa noù.
Ngaøi baûo: "Caàn phaûi thaûo luaän, vaø toâi khoâng sôï vieäc tieáng noùi cuûa caùc giaùm muïc vaø cuûa haøng nguõ giaùo daân chöa hoaøn toaøn aên yù vôùi nhau".
Trong cuoäc ñaøm ñaïo naøy, Ñöùc Hoàng Y Schonborn cuõng coøn ñeà caäp ñeán nhieàu vaán ñeà khaùc:
- Ngaøi cho raèng Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ taïo neân "moät boä ba" (triptych) vôùi caùc vò tieàn nhieäm cuûa ngaøi laø Thaùnh Gioan Phaoloâ II vaø Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI. Hai vò sau "phaûi baûo toaøn nhöõng ñieàu caên baûn cuûa giaùo huaán Coâng Giaùo voán ñang bò ñe doïa nghieâm troïng" trong khi Ñöùc Phanxicoâ löu yù tôùi vieäc "ngöôøi ta ñang ñöùng ôû ñaâu, hoï ñang ôû ñaâu, cuoäc soáng cuûa hoï ra sao, vaø ta phaûi daãn hoï tôùi ñaâu".
- Ngaøi nhìn nhaän raèng caùc vò Hoàng Y baàu Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ thöïc söï khoâng bieát caùc ngaøi nhaän ñöôïc nhöõng gì, duø, ngaøi cöôøi, ngaøi voán mong coù söï baát ngôø, theo nghóa Ñöùc Phanxicoâ, roát cuoäc, seõ trôû thaønh ñieàu ngaøi mong ñôïi.
- Ngaøi nhaán maïnh raèng caùc phaïm truø nhö taû höõu neân ñöôïc "queân ñi" khi coá gaéng hieåu Giaùo Hoäi. Thaùnh Toâma Aquinoâ ñaâu coù taû höõu chi, maø "chæ saùng suoát vaø Coâng Giaùo" thoâi.
- Ngaøi cho raèng ta khoâng theå coi laø ñöông nhieân vieäc ñöùc tin khoâng cheát ñi ôû Taây Phöông ngaøy nay nhö caùch noù ñaõ cheát thöïc trong lòch söû ôû Thoå Nhó Kyø vaø Baéc Phi. Nhöng ngaøi vaãn thaáy nhieàu daáu chæ hy voïng, nhaát laø nôi di daân, hoï mang tôùi moät ñöùc tin soáng ñoäng cho Luïc Ñòa Xöa vaø nôi khaù nhieàu nhoùm nhoû caùc tín höõu treû.
Nieàm Vui Yeâu Thöông
Phaàn moät cuûa cuoäc ñaøm ñaïo taäp chuù vaøo Toâng Huaán Nieàm Vui Yeâu Thöông.
Hoûi: Caùc giaùm muïc vaø caùc nhoùm giaùm muïc ñang ñöa ra caùc caâu traû lôøi khaùc nhau cho caâu hoûi: Nieàm Vui Yeâu Thöông muoán noùi gì veà vieäc röôùc leã cuûa ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân. Tính ña daïng maø moät soá ngöôøi cho laø loän xoän naøy, coù laøm Ñöùc Hoàng Y boái roái chaêng?
Traû lôøi: Thöïc söï khoâng. Tieáp thu laø moät dieãn trình laâu daøi, neáu laø ñieàu quan troïng. Vieäc tieáp thu Coâng Ñoàng Trent caàn tôùi 200 naêm. Vieäc tieáp thu Coâng Ñoàng Nixeâa ñaàu tieân caàn tôùi 300 hay 400 naêm. Tieáp thu laø moät dieãn trình quan troïng, vì chính qua cuoäc tranh luaän quanh moät giaùo huaán maø giaùo huaán naøy môùi thaám saâu vaøo cô theå Giaùo Hoäi vaø môùi trôû neân thòt xöông cho Giaùo Hoäi. Vieäc tieáp thu Vatican II coøn laâu môùi keát thuùc, noù vaãn chöa chaám döùt...
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y coù leõ cho raèng söï naùo ñoäng quanh Nieàm Vui Yeâu Thöông minh hoïa ñieàu treân, coù phaûi khoâng aï? Noù minh hoïa raèng cuoäc tranh luaän veà vieäc aùp duïng muïc vuï caùc vieãn kieán cuûa Coâng Ñoàng nay vaãn coøn ñang tieáp dieãn?
Traû lôøi: Chính xaùc nhö theá. Toâi nghó vieäc Nieàm Vui Yeâu Thöông chuù taâm vaøo ñieàu Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ goïi laø caùc gia ñình "nhö hoï ñang thöïc söï laø" laø moät trong caùc chuù taâm lôùn cuûa Vatican II. Dó nhieân, luoân coù moät caêng thaúng naøo ñoù giöõa vieäc phaùt bieåu tín lyù, söï roõ raøng veà tín lyù, vaø vieäc tích nhaäp giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi vaøo cuoäc soáng ngöôøi ta vaø vaøo chính cuoäc soáng cuûa chuùng ta.
Dieãn trình tieáp thu treân phaûi laø moät thôøi gian ñeå thaûo luaän. Toâi khoâng sôï coù cuoäc thaûo luaän. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ noùi vôùi chuùng ta khi keát thuùc Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaàu tieân naêm 2014 raèng ngaøi coù leõ seõ lo laéng neáu ñieàu gì cuõng thanh thaûn, khoâng caàn phaûi thaûo luaän. Nhö Thaùnh Inhaõ, ngaøi goïi ñieàu naøy laø vieäc laøm cuûa Thaàn Khí. Ñaây laø söï thuùc ñaåy cuûa Thaàn Khí. Gioáng nhö mang thai vaäy, anh chò bieát ñoù? Ñaây laø moät vieäc ñang dieãn bieán. Noù caàn thaûo luaän, vaø toâi khoâng sôï vieäc tieáng noùi cuûa caùc giaùm muïc vaø cuûa giaùo daân chöa hoaøn toaøn aên yù vôùi nhau.
Ñieàu toâi khaån khoaûn laø kieân nhaãn. ÔÛ Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙo, chuùng toâi noùi chuùng toâi khoâng thích ñöa ra caùc taäp höôùng daãn vaøo ngay luùc naøy vì chuùng ta vaãn coøn ñang ôû trong thôøi kyø tieáp thu vaên kieän. Sau Vatican II, phaàn lôùn caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc quaù lôùn ñeå coù theå voäi vaøng toå chöùc caùc hoäi ñoàng ñòa phöông nhaèm taïo ra caùc chaát lieäu rieâng cuûa mình.
Ngoaïi leä duy nhaát... coù theå coøn caùc ngoaïi leä khaùc, nhöng ngoaïi leä chính baûn thaân toâi bieát... laø vò Toång Giaùm Muïc Krakow. Cuoái Vatican II, Ñöùc Hoàng Y [Karol] Wojtyla ñaõ laøm gì? Ngaøi xuaát baûn moät cuoán saùch nhoû chöùa caùc baûn vaên chuû choát cuûa Coâng Ñoàng vaø caùc bình luaän ngaén. Cuoán saùch naøy ñöôïc in ra nhieàu ngaøn baûn, vaø toaøn theå toång giaùo phaän Krakow tham gia moät dieãn trình hoäi ñoàng keùo daøi 10 naêm.
Muïc ñích khoâng phaûi laø ñöa ra caùc vaên kieän, maø chæ nghieân cöùu Vatican II vaø noäi taâm hoùa giaùo huaán cuûa noù veà phuïng vuï, veà Giaùo Hoäi, veà maïc khaûi Thieân Chuùa, veà töï do toân giaùo, v.v... Ñeán khi ñaõ laø giaùo hoaøng roài, ngaøi môùi chính thöùc beá maïc hoäi ñoàng naøy khi trôû veà thaêm queâ höông Ba Lan laàn ñaàu tieân. Toâi nghó ñoù laø caùch laøm ñuùng ñaén.
Ñieàu toâi raùng laøm ôû giaùo phaän chuùng toâi laø ñoïc baûn vaên Nieàm Vui Yeâu Thöông vôùi caùc linh muïc vaø giaùo daân, noùi vôùi hoï 'Haõy nhìn baûn vaên, haõy ñoïc noù, noù ñöôïc vieát moät caùch ñeïp ñeõ', ñöøng voäi ruùt ra caùc keát luaän thöïc tieãn ngay töùc khaéc, moät thöù aùp duïng Nieàm Vui Yeâu Thöông ñaày tính giaûi nghi hoïc (casuistic). Haõy ñeå anh chò em thaám nhuaàn vaên kieän vó ñaïi naøy, vaø roài, töø töø, noù seõ ñöôïc soi saùng.
Moät soá Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ñaõ cho coâng boá caùc baûn chæ daãn, nhö Malta, Ñöùc, Giaùo phaän Roâma, v.v... Ñieàu ñoù toát, nhöng caùc chæ daãn naøy caàn ñöôïc thaûo luaän theâm, toâi nghó vaäy, vì vaãn coøn quaù sôùm. Caùc vò giaùm muïc cuûa giaùo tænh Buenos Aires cuõng ñaõ coâng boá caùc baûn chæ daãn, vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ cho bieát laäp tröôøng laø caùc baûn chæ daãn naøy phuø hôïp vôùi Nieàm Vui Yeâu Thöông. Nhöng, noùi chung, toâi nghó chuùng ta caàn coù thôøi gian. Chuùng ta phaûi tieáp caän vôùi tinh thaàn cuûa Nieàm Vui Yeâu Thöông tröôùc khi ruùt ra baát cöù keát luaän thöïc tieãn naøo.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y khuyeân neân kieân nhaãn, nhöng trong khi aáy nhieàu ngöôøi boái roái vì caùc giaùm muïc Buenos Aires hình nhö ñaõ ñöa ra caâu traû lôøi cho caâu hoûi lieäu caùc ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân phaàn ñôøi coù ñöôïc laõnh nhaän Thaùnh Theå hay khoâng coøn caùc giaùm muïc cuûa Alberta vaø cuûa Laõnh Thoå Taây Baéc (Gia Naõ Ñaïi) laïi ñöa ra moät caâu traû lôøi khaùc haún. Vaäy ñaâu laø caâu traû lôøi ñuùng?
Traû lôøi: Caâu traû lôøi ñuùng laø bieän phaân. Haõy ñoïc Familiaris Consortio soá 84... ñeå qua moät beân vaán ñeà röôùc leã, voán laø moät caùi 'baãy' nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ coù laàn noùi. Ai cuõng tröôùc nhaát nhìn vaøo caâu hoûi 'hoï coù ñöôïc pheùp hay khoâng?' Nhöng caùch bieän phaân laøm vieäc khaùc haún, vaø tieâu chuaån haøng ñaàu ñaõ ñöôïc chính Thaùnh Gioan Phaoloâ ñöa ra. Trong Familiaris Consortio, ngaøi noùi 'caùc muïc töû bieát ñieàu naøy: vì söï thaät, hoï buoäc phaûi thi haønh vieäc bieän phaân thaän troïng ñoái vôùi caùc hoaøn caûnh'.
Ñieàu aáy coù nghóa gì? Noù coù nghóa: moãi hoaøn caûnh khaùc nhau ñeàu coù moät söï khaùc nhau veà luaân lyù, vaø ngaøi ñöa ra ba tröôøng hôïp: tröôøng hôïp bò ngöôøi phoái ngaãu boû rôi moät caùch thaúng thöøng; tröôøng hôïp hoân nhaân 'ñoå vôõ khoâng theå cöùu chöõa'; vaø tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi xaùc tín trong löông taâm raèng cuoäc hoân nhaân thöù nhaát cuûa hoï chöa bao giôø thaønh söï. Ba thí duï naøy ñaõ ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ quaûng dieãn ôû chöông 8 cuûa Nieàm Vui Yeâu Thöông, keâu goïi hoï vaø caû chuùng ta bieän phaân vaø phaân bieät.
Ñieàu ñoù caàn phaûi laøm, tröôùc nhaát, bôûi chính caùc ñöông söï. Caâu hoûi ñaàu tieân khoâng phaûi laø lieäu hoï coù ñöôïc laõnh caùc bí tích hay khoâng, maø laø hoï ñaõ xöû lyù ra sao söï thaát baïi trong cuoäc hoân nhaân cuûa hoï.
ÔÛ toång giaùo phaän Vienna, chuùng toâi coù moät chöông trình daønh cho caùc ngöôøi ly dò vaø taùi hoân trong nhieàu naêm qua teân laø 'Naêm Ñieàu Löu YÙ'. Toâi caûm thaáy ñöôïc taêng cöôøng maïnh meõ bôûi Nieàm VuiYeâu Thöông trong phöông phaùp bieän phaân cuûa noù. Moät trong nhöõng ñieàu ñaàu tieân chuùng toâi hoûi laø 'Anh chò ñoái xöû vôùi con caùi ra sao?' Trong Nieàm Vui Yeâu Thöông, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhaán maïnh raèng khoâng bao giôø ñöôïc buoäc con caùi phaûi vaùc leân vai gaùnh naëng do cuoäc tranh chaáp cuûa cha meï taïo neân. Coù moät tieát raát caûm ñoäng trong ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ vieát raèng 'Toâi ñöa ra lôøi keâu goïi naøy vôùi caùc cha meï ñaõ ly thaân: ñöøng bao giôø baét con caùi mình laøm con tin!" (Nieàm Vui Yeâu Thöông 245). Ñaây laø moät toäi naëng, raát naëng.
Ngaøi ñöa ra raát nhieàu trôï giuùp ñeå bieän phaân. Chaúng haïn, ngaøi noùi tôùi hoaøn caûnh ngöôøi phoái ngaãu bò boû rôi. Trong cuoäc hoân nhaân cuûa anh/chò, anh/chò coù xem xeùt hoaøn caûnh cuûa ngöôøi phoái ngaãu bò boû rôi khoâng? Ñaâu laø haäu quaû cuûa vieäc anh/chò ly dò ñoái vôùi baïn beø, caùc gia ñình khaùc, coäng ñoaøn? Anh/chò coù xeùt tôùi vaán ñeà haän thuø giöõa anh/chò vaø ngöôøi kia khoâng? Ñoù laø caùc phöông theá ñeå bieän phaân, vaø caâu hoûi haøng ñaàu laø phaûi xöû lyù ra sao hoaøn caûnh trong ñoù lôøi theà höùa ñaõ khoâng thaønh.
Hoûi: Troïng taâm cuûa Nieàm Vui Yeâu Thöông, xeùt veà nhieàu phöông dieän, laø lôøi keâu goïi bieän phaân naøy. Ñieàu moät soá ngöôøi hieåu chöõ 'bieän phaân' laø laøm loaõng caùc chuaån möùc luaân lyù. Thaønh thöû, treân quan ñieåm muïc vuï, Ñöùc Hoàng Y laøm sao chaéc chaén ñöôïc raèng bieän phaân khoâng coù nghóa laø ñieàu naøy?
Traû lôøi: anh chò haõy ñoïc chöông 7 cuûa Nieàm Vui Yeâu Thöông noùi veà giaùo duïc. ÔÛ ñaáy, anh chò thaáy chính xaùc khuoân khoå cuûa ñieàu laø bieän phaân ñích thöïc. Cha meï phaûi laøm gì cho con caùi hoï vaø vôùi con caùi hoï? Ñieàu gì toát, ñieàu gì xaáu ñoái vôùi chuùng? Choã naøo hoï phaûi nghieâm khaéc, choã naøo hoï phaûi kieân nhaãn? Ñaáy laø coâng vieäc chuaån möïc cuûa caùc nhaø giaùo duïc, vaø phaûi laø coâng vieäc cuûa moïi hoaït ñoäng muïc vuï, ñoù laø bieän phaân.
Do ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ khoâng ngöøng nhaéc ñi nhaéc laïi raèng "Chuùng ta caàn moät neàn ñaøo taïo toát hôn veà bieän phaân". Coù nhieàu qui luaät veà bieän phaân. Trong Linh Thao, Thaùnh Inhaõ ñöa ra nhieàu qui luaät veà bieän phaân. Vaø cuoái cuøng, trong chieàu kích toái haäu, bieän phaân laø laéng nghe tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa trong ñôøi anh chò. Ñoù laø vaán ñeà löông taâm.
Hoûi: Haù Ñöùc Hoàng Y khoâng quan taâm sao tröôùc vieäc ñieàu treân coù theå laøm yeáu ñi loøng kính troïng ñoái vôùi Bí Tích Hoân Phoái, hay thaùo gôõ cam keát cuûa chuùng ta ñoái vôùi yù nieäm vónh vieãn cuûa hoân nhaân?
Traû lôøi: Theo nghóa cuûa Nieàm Vui Yeâu Thöông, toâi nghó bieän phaân, taïi moät soá khu vöïc trong Giaùo Hoäi, coù theå daãn ñeán moät thaùi ñoä nhgieâm ngaët hôn. ÔÛ Taây Phöông, noùi chung, chuùng ta ñuùng hôn bò côn caùm doã buoâng thaû. ÔÛ nhöõng khu vöïc khaùc, moät soá ngöôøi bò côn caùm doã nghieâm khaéc. Coøn Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ thì noùi moät ñieàu raát quan troïng: caû ngöôøi nghieâm khaéc laãn ngöôøi buoâng thaû ñeàu khoâng laøm vieäc bieän phaân. Ngöôøi nghieâm khaéc bieát tröôùc moïi ñieàu, coøn ngöôøi buoâng thaû thì thaû loûng moïi söï.
Hoûi: Taát caû ñeàu khôûi ñi töø tieân thieân...
Traû lôøi: Ñuùng vaäy. Vaø neàn giaùo duïc buoâng thaû cuõng teä nhö neàn giaùo duïc nghieâm khaéc.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y coù cho raèng xeùt theo thöïc taïi muïc vuï, neáu, ôû Taây Phöông, chuùng ta xem troïng Nieàm Vui Yeâu Thöông, thì thöïc söï chuùng ta seõ nghieâm ngaët hôn ñoái vôùi vieäc ly dò vaø taùi hoân daân söï khoâng?
Traû lôøi: Toâi phaûi noùi chuùng ta seõ löu taâm hôn, vaâng. Caån thaän hôn.
Coù leõ caån troïng hôn?
Traû lôøi: Caån troïng hôn theo nghóa huaán luyeän löông taâm. Vaâng. Nhöng toâi phaûi noùi theâm moät yeáu toá raát quan troïng. Trong Nieàm Vui Yeâu Thöông, coù moät ñoaïn duy nhaát trong ñoù Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ noùi ñeán vieäc röôùc leã. Nhöng khoâng trong boái caûnh ly dò. Maø trong boái caûnh thöïc taïi xaõ hoäi (Nieàm Vui Yeâu Thöông 186). Ngaøi trích daãn thö Thaùnh Phaoloâ göûi tín höõu Coârintoâ, khi noùi tôùi vieäc bieän phaân thaân xaùc vaø Thaùnh Phaoloâ quôû maéng ngöôøi Coârintoâ ñieàu gì? Quôû raèng ngöôøi giaàu aên uoáng ñeán no say, coøn ngöôøi ngheøo thì ñoùi meo. Vaø ñoù khoâng phaûi laø bieän phaân thaân xaùc.
Toâi nghó lôøi môøi goïi bieän phaân laø moät ñieàu chaïm ñeán moïi ngöôøi. Khoâng phaûi chæ ngöôøi ly dò maø thoâi. Noù ñuïng ñeán moïi ngöôøi: toâi phaûi bieän phaân ra sao khi toâi ñoái xöû vôùi ngöôøi cuûa toâi, vôùi nhaân vieân cuûa toâi moät caùch taøn nhaãn, voâ nhaân ñaïo, roài ñi röôùc leã vaøo Chuùa Nhaät? Ñaáy coù phaûi laø bieän phaân thaân xaùc khoâng?
Thaønh thöû, toâi nghó Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ môøi goïi chuùng ta môû roäng vaán ñeà. Vaø cuoái cuøng, theo lôøi cuûa Thaùnh Phaoloâ, moïi ngöôøi phaûi bieän phaân xem mình aên vì aùn phaït hay vì ôn ích.
Haõy queân taû höõu ñi
Ai cuõng bieát, khôûi ñaàu trong söï nghieäp cuûa ngaøi, Ñöùc Hoàng Y Christoph Schonborn voán ñöôïc coi laø ngöôøi baûo thuû, ñöôïc Ñöùc Hoàng Y Joseph Ratzinger baûo trôï. Nhöng nay, phaàn ñoâng ngöôøi ta coi ngaøi nhö moät ñoàng minh caáp tieán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ. Theo ngaøi, ñaây khoâng haún laø moät thay ñoåi cho baèng söï thieáu thoûa ñaùng cuûa caùc phaïm truø 'taû höõu'. Nhö Thaùnh Toâma Aquinoâ chaúng haïn, ñaâu coù taû höõu gì, maø chæ laø "saùng suoát vaø Coâng Giaùo".
Sau ñaây laø phaàn hai cuoäc phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Schonborn cuûa Crux:
Hoûi: Hai möôi naêm tröôùc ñaây, Ñöùc Hoàng Y ñöôïc coi laø ngöôøi baûo thuû, ñöôïc Ñöùc Hoàng Y Joseph Ratzinger baûo trôï. Ngaøy nay, nhieàu ngöôøi coi Ñöùc Hoàng Y laø moät ñoàng minh caáp tieán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ. Ñöùc Hoàng Y thay ñoåi, Giaùo Hoäi thay ñoåi hay taát caû ñôn giaûn chæ minh hoaï lyù do taïi sao caùc phaïm truø taû höõu khoâng thoaû ñaùng?
Traû lôøi: Phaàn lôùn laø caâu sau cuøng. Dó nhieân, coù moät söï phaùt trieån trong ñôøi moãi con ngöôøi. Luùc coøn laø moät nhaø thaàn hoïc treû, Ñöùc Hoàng Y Joseph Ratzinger ñöôïc coi laø ngöôøi raát caáp tieán, nhöng sau Vatican II, caøng ngaøy ngaøi caøng baûo thuû hôn. Luùc laø Hoàng Y, ngaøi bò coi laø Panzerkardinal (Hoàng Y aùo giaùp). Luùc ngaøi laøm giaùo hoaøng, chuùng toâi, caùc hoïc troø cuõ cuûa ngaøi, raát ñoãi ngaïc nhieân thaáy ngaøi môû roäng voøng tay, vì chuùng toâi chöa bao giôø ñöôïc thaáy cöû chæ aáy cuûa ngaøi. Dó nhieân, ngoâi vò giaùo hoaøng ñaõ taùc ñoäng leân ngaøi khoâng ít.
Toâi cuõng ñaõ phaùt trieån trong cuoäc soáng cuûa mình. Laø moät tu só Ña Minh treû tuoåi trong thôøi kyø khoaûng naêm 1968, toâi laø ngöôøi caùnh taû..., caáp tieán, daán thaân veà xaõ hoäi, chöa bao giôø theo Maùc, nhöng traùi tim toâi nghieâng nhieàu veà phía taû. Veà moät vaøi phöông dieän naøo ñoù, noù vaãn tieáp tuïc coøn ôû ñoù. Roài toâi thaáy caùc haäu quaû thaûm haïi cuûa naêm 1968 trong Doøng Ña Minh, ôû Ñöùc vaø ôû Phaùp. Toâi khaùm phaù ra neàn thaàn hoïc Ñoâng Phöông, truyeàn thoáng Chính Thoáng, vaø caùc giaùo phuï. Toâi coù may maén ñöôïc höôùng daãn saâu xa vaøo Thaùnh Toâma Aquinoâ bôûi moät tu só Ña Minh cao tuoåi, ngöôøi trôû thaønh cha thieâng lieâng vaø thaày daïy cuûa toâi. Toâi trôû neân ñieàu toâi hy voïng mình vaãn coûn laø moät thaàn hoïc gia, coù khuynh höôùng thieân raát nhieàu veà caùc giaùo phuï, veà truyeàn thoáng Ñoâng Phöông, vaø veà Thaùnh Toâma Aquinoâ. Toâi chöa bao giôø nghó Thaùnh Toâma Aquinoâ laø baûo thuû hay caáp tieán, ngaøi chæ ñôn giaûn saùng suoát vaø Coâng Giaùo maø thoâi.
Caùc thaøy daïy cuûa toâi, caùc baäc thaày chính cuûa toâi, laø Hans Urs von Balthasar vaø Joseph Ratzinger. Anh chò coù baûo caùc ngaøi laø baûo thuû khoâng? Anh chò coù baûo caùc ngaøi laø caáp tieán khoâng? Caùc phaïm truø naøy ñeàu sai. Caùc ngaøi vó ñaïi, caùc ngaøi laø nhöõng taâm trí vó ñaïi. Toâi chöa heà thaáy Joseph Ratzinger laø ngöôøi heïp hoøi, maø laø moät thaøy daïy Coâng Giaùo heát söùc vöõng vaøng.
Khi ñöôïc keâu goïi laøm thö kyù cho uûy ban soaïn thaûo Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, moät coâng vieäc coù leõ quan troïng nhaát toâi töøng laøm xöa nay trong ñôøi, nhieäm vuï cuûa toâi laø phaùt bieåu moät caùch deã hieåu, toång hôïp vaø coù toå chöùc toaøn boä giaùo huaán Coâng Giaùo. Ñaây quaû laø moät cuoäc maïo hieåm kyø dieäu, döôùi söï höôùng daãn cuûa Ñöùc Hoàng Y Ratzinger, laø cuøng chau chuoát coâng trình naøy vôùi moät nhoùm lôùn, nhöõng con ngöôøi lôùn, laøm vieäc maät thieát vôùi nhau.
Khi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñöôïc baàu, toâi khoâng bao giôø coi vieäc naøy nhö moät ñöùt ñoaïn. Toâi cho raèng ñaây laø moät thöù boä ba (triptych): Ñöùc Gioan Phaoloâ vaø Ñöùc Beâneâñíctoâ, trong caùc trieàu giaùo hoaøng cuûa caùc ngaøi, phaûi baûo toaøn caùc ñieàu neàn taûng cuûa giaùo huaán Coâng Giaùo ñang bò ñe doïa traàm troïng. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, moät tu só Doøng Teân coù goác reã saâu xa, mang ñeán yù thöùc naøy laø ngöôøi ta ñang ñöùng ôû ñaâu, hoï ñang ôû ñaâu, ñôøi soáng cuûa hoï ra sao, vaø ta phaûi daãn hoï tôùi ñaâu, moät caùch kieân nhaãn vaø ñaày löu taâm. Ngaøi laøm vôùi Giaùo Hoäi vaø vöôn caû ra ngoaøi Giaùo Hoäi, ñieàu maø Thaùnh Inhaõ töøng muoán laøm trong Linh Thao: gaëp gôõ ngöôøi ta ngay trong ñôøi soáng cuûa hoï, ngay trong tình theá cuûa hoï vaø daãn hoï töøng böôùc baèng bieän phaân tôùi choã hoaøn toaøn daán thaân cho Chuùa Kitoâ. Toâi thaáy moät söï boå tuùc vó ñaïi vaø toâi cuõng thaáy noù trong giaùo huaán giaùo hoaøng. Vôùi toâi Familiaris Consortio vaø Amoris Laetitia boå tuùc cho nhau raát nhieàu.
Anh chò haõy queân ñi caùc phaïm truø [taû höõu].
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y coøn tin raèng Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø coâng trình quan troïng nhaát trong ñôøi Ñöùc Hoàng Y khoâng?
Traû lôøi: Coøn, coøn. Ñoù laø moät kinh nghieäm tuyeät vôøi, taäp chuù khoâng phaûi vaøo caùc suy tö cuûa caùc thaàn hoïc gia, maø vaøo giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, vaø phaùt bieåu noù moät caùch khoâng nhö nhöõng vieân gaïch trong moät tuùi löng maø ta phaûi ñeo maø chaúng hieåu gì, nhöng tìm thaáy nexus mysteriorum, töùc söï noái keát giöõa caùc maàu nhieäm, nhö Giaùo Hoäi voán daïy. Muïc ñích cuûa Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khoâng caän keà coù tính muïc vuï, nhöng laø neàn taûng cho coâng trình muïc vuï toát ñeïp. Laáy Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laøm duïng cuï, ta coù theå thöïc hieän ñöôïc ñieàu Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ keâu goïi Giaùo Hoäi thöïc hieän, ñoù laø trôû thaønh caùc nhaø truyeàn giaùo.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y ôû trong Maät Nghò Hoäi baàu Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ. Ñöùc Hoàng Y phaàn naøo bieát Ñöùc Hoàng Y Bergoglio tröôùc khi ngaøi ñöôïc baàu, vaø Ñöùc Hoàng Y ñaõ laøm vieäc gaàn guõi vôùi ngaøi keå töø ngaøy ngaøi ñöôïc baàu. Ngaøi coù laøm Ñöùc Hoàng Y ngaïc nhieân khoâng, hay ñaây ít nhieàu coù phaûi laø ñieàu Ñöùc Hoàng Y nghó mình ñang nhaän ñöôïc?
Traû lôøi: Khoâng, ngaøi laøm toâi ngaïc nhieân. Ngaøi laøm toâi ngaïc nhieân töø ngaøy ñaàu, khi ngaøi ñöùng ôû ban-coâng vaø cuùi ñaàu thinh laëng yeâu caàu ngöôøi ta caàu nguyeän cho ngaøi. Vaø töø ñoù, ngaøi tieáp tuïc laøm chuùng ta ngaïc nhieân.
[Phaùt ngoân vieân: nhöng Ñöùc Hoàng Y mong ñöôïc ngaïc nhieân maø. Ñieàu ñaàu tieân Ñöùc Hoàng Y noùi vôùi con sau cô maät vieän laø "chuùng ta seõ thaáy nhieàu ñieàu ngaïc nhieân theo cung caùch Ñöùc Gioan XXIII"]
Vaâng ñuùng theá. Toâi mong chôø caùc ñieàu ngaïc nhieân.
Hoûi: Neáu theá thì ngaøi ñaõ ñaùp öùng. Ngaøi tieáp tuïc keùo caùc con thoû ra khoûi chieác muõ...
Traû lôøi: AØ, toâi khoâng bieát lieäu coù phaûi laø caùc con thoû hay khoâng, nhöng heát laàn naøy qua laàn noï, laø söï töï do cuûa Tin Möøng. Chuùa Gieâsu luoân laøm ngöôøi ta ngaïc nhieân. Tröôùc heát laø chính caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi. Hoï khoù maø hieåu ñöôïc Ngöôøi, nhöng tuy theá, Ngöôøi vaãn yeâu thöông hoï.Toâi nghó ñieàu heát söùc toát ñeïp laø neùt töôi maùt cuûa Tin Möøng. Nhöng theo toâi, khoâng heà coù söï ñöùt ñoaïn. Khi Ñöùc Gioan Phaoloâ ñöôïc baàu, moät ngöôøi xuaát thaân töø Ñoâng AÂu, töø moät nöôùc Coäng Saûn# Anh chò ñaõ xem cuoán phim Nine days that changed the world (chín ngaøy thay ñoåi theá giôùi) chöa? Soáng ôû AÙo naøy, gaàn bieân giôùi Coäng Saûn, thaät laø kyø dieäu. Chuyeán vieáng thaêm ñaàu tieân cuûa ngaøi ôû ñaây, ôû Vienna. Dó nhieân, cuõng coù nhöõng giôù phuùt khoù khaên, nhöng ñieàu chaéc chaén ñaây laø thôøi kyø vó ñaïi.
Vaø roài, coù trieàu giaùo hoaøng ngaén hôn cuûa Ñöùc Beâneâñíctoâ. Vaø ñieàu ngaïc nhieân ñoái vôùi chuùng toâi, caùc hoïc troø cuûa ngaøi, laø thaáy ngaøi giöõa ñaùm ñoâng, vaø haønh xöû raát kheùo. Coøn caùc buoåi yeát kieán chung thì ñoâng hôn cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ. Coøn ôn phuùc giaûng daïy vó ñaïi nöõa maø chuùng toâi bieát qua caùc khoùa giaûng, saùch vôû vaø baøi giaûng leã cuûa ngaøi. Toâi phaûi noùi raèng traûi nghieäm hieän nay cuûa toâi ñoái vôùi 3 trieàu giaùo hoaøng maø toâi bieát caùch gaàn guõi chính laø pheùp laï cuûa ngoâi vò giaùo hoaøng. Noù heát söùc haáp daãn vaø tieáp tuïc haáp daãn.
Hoûi: Coù phaûi Ñöùc Hoàng Y muoán noùi raèng ngoâi vò giaùo hoaøng coù theå mang nhieàu caùi laï ra khoûi ngöôøi ta maø Ñöùc Hoàng Y khoâng ngôø tôùi khoâng?
Traû lôøi: Ñuùng, ñuùng. Vaø toâi cho raèng Chuùa, Ñaáng luoân höôùng daãn Giaùo Hoäi, daãn daét Giaùo Hoäi baèng Thaàn Trí cuûa Ngöôøi, luoân ban cho Giaùo Hoäi vò muïc töû maø Giaùo Hoäi caàn vaøo luùc thích hôïp.Vò tieàn nhieäm cuûa toâi laø ngöôøi chuû choát trong vieäc baàu Ñöùc Gioan Phaoloâ, ñoù laø Ñöùc Hoàng Y [Franz] Konig vaø caû Ratzinger nöõa. Toâi nghó chuùng ta ñöôïc dieãm phuùc raát lôùn bôûi trieàu giaùo hoaøng hieän nay. Vaø caùc trieàu giaùo hoaøng keá tieáp, moãi thôøi moät trieàu giaùo hoaøng thích ñaùng.
Hoûi: Chuùng con ñang ngoài keá caän moät böùc tranh taïi dinh Toång Giaùm Muïc coù yù nghóa saâu xa vôùi toång giaùo phaän Vienna vaø Giaùo Hoäi AÙo. Ñöùc Hoàng Y coù theå cho chuùng con bieát lòch söû naøy khoâng?
Traû lôøi: Ñaây laø moät caâu truyeän raát caûm ñoäng. Vaøo ngaøy 8 thaùng Möôøi naêm 1938, Hitler xaâm laêng Nöôùc AÙo. Hoâm tröôùc ngaøy xaâm laêng, ngaøy Leã Raát Thaùnh Maân Coâi, Ñöùc Hoàng Y luùc ñoù laø [Theodor] Innitzer trieäu taäp giôùi treû Coâng Giaùo cuûa Vienna, moät caùch khoâng chính thöùc, hoïp nhau taïi nhaø thôø chính toøa. Trong khoaûng töø 7 ñeán 9 giôø saùng, haøng ngaøn ngöôøi treû ñaõ tuï taäp ôû ñoù. Ñöùc Hoàng Y giaûng cho hoï moät baøi giaûng raát maïnh meõ; ngaøi noùi raèng "Chuùa Gieâsu Kitoâ laø Fuhrer cuûa chuùng ta!". Heát söùc phaán khích, giôùi treû tuï taäp quanh dinh Toång Giaùm Muïc hoâ lôùn: "chuùng toâi muoán gaëp Ñöùc Giaùm Muïc cuûa chuùng toâi!", coá yù nhaïi laïi cung caùch Ñoaøn Thanh Nieân Hitler coù thoùi quen hoâ "Chuùng toâi muoán gaëp Fuhrer cuûa chuùng toâi!" Nghe thaáy theá, Ñöùc Hoàng Y ñaõ tôùi cöûa soå, ban pheùp laønh roài noùi: "Caùc con haõy veà nhaø, veà nhaø trong im laëng".
Cuoäc ruoàng boá ñaàu tieân cuûa caûnh saùt dieãn ra vaøo buoài toái hoâm ñoù, ngaøy 7 thaùng Möôøi. Vaø hoâm sau, dieãn ra cuoäc traû thuø. Ñoaøn Thaùnh Nieân Hitler xaâm chieám dinh Toång Giaùm Muïc, hoï giaät saäp coång, phaù naùt caû toøa nhaø...
Hoûi: Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng bieát Vienna, ñaây khoâng phaûi laø moät dinh xaây döïng treân moät ngoïn ñoài naøo ñoù, maø laø giöõa trung taâm thaønh phoá, neân caùc cuoäc bieåu tænh deã daøng dieãn ra...
Traû lôøi: Vaø ngaøy nay cuõng vaãn nhö theá, chung quan nhaø, vaãn theá. Neân, Ñöùc Hoàng Y phaûi troán treân gaùc xeùp (attic). Cha thö kyù bò neùm qua cöûa soå, bò thöông naëng. Vaø cuoái cuøng, caûnh saùt tôùi, luùc moïi söï ñaõ heát ñöôøng cöùu chöõa. [Vaø Ñöùc Hoàng Y chæ leân böùc tranh maø noùi] Bieán coá naøy coøn laïi nhö moät kyù öùc. Anh chò thaáy choã Ñoaøn Thanh Nieân Hitler raïch xaùc Chuùa Gieâsu... Noù dieãn ra ñuùng moät thaùng sau ngaøy caùc hoäi ñöôøng Do Thaùi bò thieâu ruïi treân toaøn nöôùc Ñöùc.
Hoûi: Dó nhieân, Ñöùc Hoàng Y khoâng phaûi soáng ñieàu ñoù, nhöng chaéc chaén Ñöùc Hoàng Y bieát caâu truyeän...
Traû lôøi: Meï toâi luùc ñoù 18 tuoåi, nay baø coøn soáng, ñaõ 97, vaø baø nhôù raát roõ giaây phuùt aáy.
Hoûi: Duø sao, ñaây cuõng laø moät phaàn cuûa caâu truyeän gia ñình, moät phaàn cuûa caâu truyeän toång giaùo phaän. Noù coù mang laïi cho Ñöùc Hoàng Y söï tin töôûng naøo khoâng khi nhìn vaøo caùc vaán ñeà beân trong Giaùo Hoäi hieän nay, hay caùc vaán ñeà vaên hoùa? Lòch söû coù ñem laïi cho Ñöùc Hoàng Y tin töôûng chaéc chaén naøo raèng neáu chuùng ta ñaõ qua ñöôïc ñieàu kia, thì cuõng seõ qua ñöôïc ñieàu naøy khoâng?
Traû lôøi: Ñöôïc, chuùng ta khoâng coù lôøi höùa heïn AÂu Chaâu seõ khoâng coù moät soá phaän nhö Thoå Nhó Kyø, tröôùc ñaây voán hoaøn toaøn theo Kitoâ Giaùo, [hay] Baéc Phi, tröôùc ñaây cuõng hoaøn toaøn theo Kitoâ Giaùo. Nhöng ta vaãn coù hy voïng. Ñang coù nhöõng daáu chæ hy voïng. Nhöng trong traïng huoáng ngheøo naøn hôn nhieàu. Giaùo Hoäi ñang kinh qua moät söï co ruùt, moät co ruùt lôùn lao, nhöng toâi tin töôûng nôi Chuùa. Ngöôøi voán laø thieän ích cuûa Giaùo Hoäi. Taïi sao laïi khoâng theå coù söï ñoåi môùi thöïc söï cho Giaùo Hoäi? Chuùng ta haõy caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y vöøa noùi coù nhieàu daáu chæ hy voïng. Vaäy ôû Vienna naøy, ñaâu laø nhöõng daáu chæ aáy?
Traû lôøi: Di daân Kitoâ Giaùo laø moät. Chuùng toâi coù nhieàu coäng ñoàng di daân ña daïng ñeán töø khaép moïi nôi treân theá giôùi, töø Trung Quoác tôùi Chaâu Myõ La Tinh. Hoï ñang mang ñeán nhöõng höông vò môùi, nhöõng men boät môùi, sinh khí môùi cho ñôøi soáng Giaùo Hoäi ñòa phöông. Vaø roài coøn coù nhieàu daáu chæ toát ñeïp nôi theá heä treû. Dó nhieân, theá heä treû hieän nay nhoû beù hôn, vì ít treû em, ñaây laø moät söï kieän. Nhöng neáu anh chò tham döï Leã Nguõ Tuaàn ôû Salzburg nôi tuoåi treû Coâng Giaùo tuï taäp, anh chò seõ thaáy moät Giaùo Hoäi soáng ñoäng.
Vuõ Vaên An