Ghi chuù tín lyù veà moät soá vaán ñeà
lieân quan ñeán vieäc tham gia
cuûa ngöôøi Coâng giaùo vaøo ñôøi soáng chính trò
Ghi chuù tín lyù veà moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc tham gia cuûa ngöôøi Coâng giaùo vaøo ñôøi soáng chính trò.
Roma (WHÑ 5-06-2017) - Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin ghi chuù veà moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc tham gia cuûa ngöôøi Coâng giaùo vaøo ñôøi soáng chính trò.
Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin
Ghi chuù tín lyù veà moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc tham gia cuûa ngöôøi Coâng giaùo vaøo ñôøi soáng chính trò
Ñoùn nhaän yù kieán cuûa Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Giaùo daân, Boä Giaùo lyù Ñöùc tin quyeát ñònh raèng vieäc aán haønh taøi lieäu Ghi chuù Tín lyù veà moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc tham gia cuûa ngöôøi Coâng giaùo vaøo ñôøi soáng chính trò laø ñieàu caàn thieát. Baûn ghi chuù naøy nhaém vaøo caùc Giaùm muïc cuûa Hoäi thaùnh Coâng giaùo vaø moät caùch cuï theå, cuõng nhaém ñeán caùc chính trò gia Coâng giaùo cuõng nhö toaøn theå caùc thaønh phaàn tín höõu ñöôïc môøi goïi tham gia vaøo ñôøi soáng chính trò cuûa nhöõng xaõ hoäi daân chuû.
I. Moät giaùo huaán khoâng thay ñoåi
1. Söï daán thaân cuûa caùc Ki-toâ höõu treân theá giôùi tìm ñöôïc nhöõng caùch dieãn taû khaùc nhau trong suoát 2,000 naêm qua. Moät trong nhöõng caùch dieãn taû aáy laø vieäc tham gia cuûa caùc Ki-toâ höõu vaøo ñôøi soáng chính trò: nhö moät caây buùt thôøi Hoäi thaùnh tieân khôûi vieát, caùc Ki-toâ höõu "ñoùng vai troø troïn veïn cuûa hoï nhö nhöõng ngöôøi coâng daân."[1] Trong soá caùc thaùnh, Hoäi thaùnh toân kính nhieàu vò thaùnh nam nöõ ñaõ phuïc vuï Thieân Chuùa qua vieäc quaûng ñaïi daán thaân vaøo laõnh vöïc chính trò vaø quyeàn bính. Trong soá naøy, thaùnh Thomas More, vò ñöôïc tuyeân phong laøm quan thaày cuûa caùc chính khaùch vaø chính trò gia, ñaõ laøm chöùng baèng vieäc ñoå maùu ñaøo vì "phaåm giaù baát khaû chuyeån ñoåi cuûa löông taâm con ngöôøi."[2] Maëc duø phaûi chòu nhieàu hình thöùc aùp löïc taâm lyù khaùc nhau, thaùnh nhaân vaãn nhaát quyeát khoâng nhöôïng boä, khoâng bao giôø töø boû "loøng tín trung kieân vöõng daønh cho quyeàn bính vaø theå cheá hôïp phaùp" voán laø ñieàu laøm ngaøi noåi troäi; baèng chính ñôøi soáng vaø caùi cheát cuûa mình, ngaøi ñaõ daïy raèng "khoâng gì coù theå taùch con ngöôøi khoûi Thieân Chuùa, cuõng nhö khoâng theå taùch chính trò khoûi luaân lyù ñöôïc."[3]
Ñieàu ñaùng khen laø trong caùc xaõ hoäi daân chuû hieän nay, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc tröïc tieáp tham gia vaøo cô caáu chính trò trong baàu khí töï do thöïc söï.[4] Nhöõng xaõ hoäi nhö theá môøi goïi caùc hình thöùc tham gia môùi vaø troïn veïn hôn cuûa coâng daân laø Ki-toâ höõu hay ngöôøi löông vaøo ñôøi soáng coäng ñoàng. Thaät ra, taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù theå chung tay ñeå phaùt trieån nhöõng giaûi phaùp chính trò vaø choïn löïa phaùp lyù maø theo hoï seõ ñem laïi lôïi ích chung baèng vieäc boû phieáu baàu choïn nhöõng nhaø laäp phaùp vaø caùc vieân chöùc nhaø nöôùc, cuõng nhö baèng nhöõng phöông theá khaùc.[5] Ñôøi soáng cuûa moät neàn daân chuû khoâng theå phong phuù neáu khoâng coù söï tham gia tích cöïc, coù traùch nhieäm vaø quaûng ñaïi cuûa moïi ngöôøi, "daãu cho söï ña daïng vaø boå trôï nhau veà caùc hình thöùc, möùc ñoä, coâng vieäc cuõng nhö traùch nhieäm."[6]
Baèng vieäc laøm troøn nghóa vuï coâng daân phuø hôïp vôùi nhöõng giaù trò "ñöôïc höôùng daãn bôûi löông taâm Ki-toâ giaùo"[7], giaùo daân thöïc thi nhöõng boån phaän caù nhaân veà vieäc rao truyeàn nhöõng giaù trò Ki-toâ giaùo vaøo traät töï theá tuïc, trong khi vaãn toân troïng baûn chaát vaø quyeàn töï trò chính ñaùng cuûa traät töï ñoù[8], ñoàng thôøi coäng taùc vôùi caùc coâng daân khaùc theo khaû naêng chuyeân moân vaø traùch nhieäm cuûa hoï.[9] Hoa traùi cuûa giaùo huaán neàn taûng töø Coâng Ñoàng Vatican II chính laø "tín höõu khoâng bao giôø phaûi boû vieäc tham gia cuûa hoï vaøo 'ñôøi soáng coäng ñoàng', töùc laø trong nhieàu laõnh vöïc khaùc nhau nhö kinh teá, xaõ hoäi, laäp phaùp, haønh chính vaø vaên hoùa nhaèm coå voõ lôïi ích chung moät caùch höõu cô vaø coù toå chöùc."[10]Ñieàu naøy caàn bao goàm vieäc ñaåy maïnh vaø baûo veä nhöõng ñieàu toát laønh nhö traät töï coäng ñoàng vaø hoøa bình, töï do vaø bình ñaúng, toân troïng söï soáng con ngöôøi vaø moâi sinh, coâng bình vaø ñoaøn keát.
Baûn Ghi Chuù naøy khoâng nhaèm tìm caùch trình baøy toaøn boä giaùo huaán cuûa Hoäi Thaùnh veà vaán ñeà naøy, voán ñöôïc toùm taét cô baûn trong saùch Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, nhöng chæ nhaèm nhaéc laïi moät soá nguyeân taéc phuø hôïp vôùi löông taâm Ki-toâ giaùo, ñieàu gôïi höùng cho vieäc tham gia xaõ hoäi vaø chính trò cuûa ngöôøi Coâng giaùo trong nhöõng nöôùc daân chuû.[11] Söï xuaát hieän nhöõng ñieàu mô hoà hay nhöõng quan ñieåm ñaùng ngôø trong thôøi gian gaàn ñaây, thöôøng laø do aùp löïc cuûa caùc söï kieän treân theá giôùi, ñaõ laøm Giaùo hoäi caûm thaáy caàn phaûi laøm saùng toû moät vaøi yeáu toá quan troïng trong giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh veà laõnh vöïc naøy.
II. Nhöõng ñieåm chính yeáu trong cuoäc tranh luaän mang tính chính trò vaø vaên hoùa hieän nay
2. Xaõ hoäi daân söï ngaøy nay ñang traûi qua moät tieán trình vaên hoùa phöùc taïp khi soáng trong thôøi kyø cuoái cuûa moät kyû nguyeân mang theo noù thôøi gian ñaày bieán ñoäng cuûa vieäc ñoái dieän vôùi ñieàu môùi meû. Nhöõng thaønh quaû vó ñaïi ñaït ñöôïc ôû thôøi ñaïi chuùng ta minh chöùng cho tieán trình ñi leân cuûa con ngöôøi trong vieäc ñaït ñöôïc nhöõng ñieàu kieän soáng thích hôïp hôn vôùi nhaân phaåm. Söï trieån nôû veà maët traùch nhieäm höôùng ñeán caùc quoác gia ñang phaùt trieån chaéc chaén laø moät daáu chæ quan troïng, chöùng toû coù söï nhaïy caûm hôn vôùi lôïi ích chung. Tuy nhieân, ngöôøi ta ñoàng thôøi khoâng theå nhaém maét tröôùc nhöõng nguy haïi thöïc söï maø moät soá khuynh höôùng trong xaõ hoäi ñang ñaåy maïnh qua vieäc laäp phaùp, ñoàng thôøi ngöôøi ta cuõng khoâng theå phôùt lôø nhöõng heä quaû cuûa ñieàu naøy ñoái vôùi caùc theá heä töông lai.
Coù moät loaïi thuyeát töông ñoái veà vaên hoùa toàn taïi trong thôøi ñaïi hoâm nay, bieåu hieän roõ nhaát trong vieäc khaùi nieäm hoùa vaø baûo veä moät chuû thuyeát ña nguyeân veà ñaïo ñöùc voán chaáp nhaän vieäc sa suùt vaø tan raõ cuûa lyù trí vaø caùc nguyeân lyù cuûa luaät luaân lyù töï nhieân. Hôn nöõa, chuùng ta khoâng phaûi laø hieám nhöõng laàn ñöôïc nghe moät quan ñieåm dieãn taû trong baàu khí coäng ñoàng raèng thuyeát ña nguyeân veà ñaïo ñöùc nhö theá laø ñieàu kieän raát caàn thieát cho neàn daân chuû.[12] Haäu quaû laø caùc coâng daân cho raèng hoï coù theå toaøn quyeàn töï quyeát treân caùc löïa choïn luaân lyù cuûa hoï, vaø caùc nhaø laäp phaùp khaêng khaêng raèng hoï ñang toân troïng söï töï do choïn löïa baèng caùch ban haønh nhöõng ñieàu luaät maø theo ñoù noù coi nheï nhöõng nguyeân taéc ñaïo ñöùc luaân lyù töï nhieân vaø nhöôïng boä neàn vaên hoùa vaø xu höôùng ñaïo ñöùc mau qua,[13] nhö theå moïi quan ñieåm veà loái soáng ñeàu coù giaù trò ngang nhau. Ñoàng thôøi, giaù trò cuûa söï bao dung thöôøng ñöôïc naïi ñeán caùch ranh ma khi maø moät löôïng lôùn coâng daân, trong ñoù coù caû ngöôøi Coâng giaùo, bò ñoøi buoäc khoâng ñöôïc ñoùng goùp cho xaõ hoäi vaø ñôøi soáng chính trò, ngang qua nhöõng phöông tieän laäp phaùp maø moïi ngöôøi trong xaõ hoäi daân chuû ñeàu coù theå coù, döïa treân söï hieåu bieát rieâng tö cuûa hoï veà con ngöôøi vaø coâng ích chung. Lòch söû theá kyû 20 chæ ra raèng nhöõng coâng daân laøm ñuùng laø nhöõng ngöôøi nhaän ra söï sai laàm cuûa thuyeát töông ñoái vaø cuõng sai laàm nhö theá ñoái vôùi ghi nhaän cho raèng khoâng coù luaät luaân lyù naøo baét nguoàn töø baûn chaát töï nhieân cuûa con ngöôøi, voán coù toàn taïi vaø phaûi ñieàu khieån söï hieåu bieát cuûa chuùng ta veà con ngöôøi, lôïi ích chung vaø quoác gia.
3. Dó nhieân laø moät thuyeát töông ñoái nhö theá khoâng lieân heä gì ñeán töï do chính ñaùng cuûa caùc coâng daân laø Ki-toâ höõu ñeå löïa choïn giöõa caùc quan ñieåm chính trò khaùc nhau nhöõng yù kieán phuø hôïp vôùi ñöùc tin vaø quy luaät luaân lyù töï nhieân, vaø ñeå choïn löïa theo nhöõng tieâu chuaån rieâng cuûa mình nhöõng ñieàu gì laø phuø hôïp nhaát ñoái vôùi nhöõng nhu caàu cuûa lôïi ích chung. Töï do chính trò khoâng phaûi, vaø khoâng theå, ñöôïc döïa treân tö töôûng töông ñoái cho raèng moïi quan nieäm veà ñieàu toát cho con ngöôøi ñeàu coù cuøng giaù trò, nhöng phaûi döïa treân thöïc teá raèng chính trò phaûi quan taâm ñeán vieäc hieän thöïc hoùa caùch cuï theå lôïi ích mang tính xaõ hoäi vaø nhaân vaên ñích thöïc tuøy theo nhöõng boái caûnh lòch söû, ñòa lyù, kinh teá, kyõ thuaät vaø vaên hoùa nhaát ñònh. Töø tính cuï theå cuûa nhieäm vuï trong taàm tay vaø töø söï ña daïng cuûa boái caûnh, moät söï ña phöùc veà caùc chính saùch cuõng nhö giaûi phaùp ñöôïc chaáp nhaän veà maët luaân lyù ñaõ noåi leân. Hoäi thaùnh khoâng coù nhieäm vuï phaûi ñöa ra nhöõng giaûi phaùp chính trò cuï theå - vaø laïi caøng khoâng coù nhieäm vuï ñeà nghò moät giaûi phaùp duy nhaát coù theå coi laø chaáp nhaän ñöôïc - cho caùc vaán ñeà theá tuïc maø Thieân Chuùa ñaõ ñeå cho moãi ngöôøi töï quyeát ñònh döïa theo söï phaùn ñoaùn töï do vaø traùch nhieäm cuûa mình. Tuy nhieân, Hoäi thaùnh coù quyeàn vaø boån phaän cung caáp moät söï phaùn xeùt veà maët luaân lyù cho caùc vaán ñeà traàn theá khi ñöùc tin vaø luaät luaân lyù ñoøi hoûi.[14] Neáu caùc Ki-toâ höõu phaûi "nhìn nhaän söï hôïp phaùp cuûa caùc quan ñieåm khaùc nhau veà caùch toå chöùc caùc coâng vieäc theá tuïc,"[15] thì hoï cuõng ñöôïc môøi goïi ñeå loaïi tröø moät quan nieäm ña nguyeân phaûn aùnh thuyeát töông ñoái veà luaân lyù voán laø ñieàu laøm toån thöông ñôøi soáng daân chuû. Neàn daân chuû phaûi ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng chaân chính vaø vöõng beàn cuûa nhöõng nguyeân taéc ñaïo ñöùc baát khaû nhöôïng boä, voán laø nhöõng nguyeân taéc coät truï ñôøi soáng xaõ hoäi.
Veà möùc ñoä haønh vi chính trò cuï theå, thöôøng thì coù nhieàu ñaûng phaùi chính trò maø ngöôøi Coâng giaùo coù theå thöïc thi quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa hoï ñeå tham döï vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc hoï, nhaát laø qua quoác hoäi.[16] Ñieàu naøy phaùt sinh vì baûn chaát baát taát cuûa nhöõng löïa choïn löïa lieân quan ñeán traät töï xaõ hoäi, vì coù saün nhieàu chieán löôïc ña daïng cuøng ñaït ñöôïc vaø ñaûm baûo cuøng moät giaù trò neàn taûng, vì khaû theå lyù giaûi caùch raát khaùc nhau caùc nguyeân taéc caên baûn veà thuyeát chính trò, vaø veà söï phöùc taïp coù tính chuyeân moân cuûa nhieàu vaán ñeà chính trò. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng laãn loän vôùi moät thuyeát ña nguyeân maäp môø veà nhöõng nguyeân taéc luaân lyù vaø nhöõng giaù trò thieát yeáu. Söï ña daïng hôïp phaùp cuûa caùc choïn löïa traàn theá heä taïi ôû caên coát söï daán thaân cuûa ngöôøi Coâng giaùo veà chính trò, ñoàng thôøi lieân heä tröïc tieáp ñeán giaùo huaán Ki-toâ giaùo veà luaân lyù vaø xaõ hoäi. Trong aùnh saùng cuûa giaùo huaán naøy maø giaùo daân Coâng giaùo phaûi ñaùnh giaù vieäc tham gia cuûa mình vaøo ñôøi soáng chính trò ñeå chaéc chaén raèng ñôøi soáng aáy ñöôïc ñaùnh daáu bôûi moät traùch nhieäm chaët cheõ ñoái vôùi thöïc taïi theá traàn.
Hoäi thaùnh nhaän thöùc raèng trong khi daân chuû laø caùch dieãn taû toát nhaát cho vieäc tham gia tröïc tieáp vaøo nhöõng löïa choïn chính trò cuûa coâng daân, thì noù chæ thaønh coâng trong möùc ñoä döïa vaøo söï hieåu bieát ñuùng ñaén veà nhaân vò.[17] Vieäc tham gia cuûa ngöôøi Coâng giaùo vaøo ñôøi soáng chính trò khoâng ñöôïc thoûa hieäp veà nguyeân taéc naøy, baèng khoâng thì vieäc laøm chöùng cho ñöùc tin Ki-toâ giaùo trong loøng theá giôùi, cuõng nhö söï hôïp nhaát vaø thoáng nhaát noäi taâm cuûa tín höõu aáy seõ khoâng toàn taïi. Caùc cô caáu daân chuû maø treân ñoù caùc quoác gia hieän ñaïi ñöôïc xaây döïng seõ raát deã ñoå vôõ neáu neàn taûng cuûa noù khoâng ñaët con ngöôøi laøm troïng taâm. Chính söï toân troïng con ngöôøi laø ñieàu laøm cho vieäc tham gia vaøo neàn daân chuû trôû neân coù theå. Nhö Coâng ñoàng Vatican II ñaõ raên daïy, vieäc baûo veä "quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi quaû laø moät ñieàu kieän caàn thieát cho caùc coâng daân, caù nhaân cuõng nhö taäp theå, ñeå ñoùng moät phaàn chuû ñoäng trong ñôøi soáng vaø ñieàu haønh coäng ñoàng."[18]
4. Haøng loaït nhöõng vaán ñeà phöùc taïp ngaøy nay xuaát phaùt ra ôû ñaây, keå caû nhöõng vaán ñeà maø caùc theá heä tröôùc chöa bao giôø phaûi ñöông ñaàu. Söï phaùt trieån khoa hoïc ñaõ taïo ra nhöõng keát quaû tieán boä laøm xaùo troän löông taâm con ngöôøi, nam cuõng nhö nöõ, vaø ñoøi hoûi nhöõng giaûi phaùp toân troïng caùc nguyeân taéc ñaïo ñöùc moät caùch chaët cheõ vaø neàn taûng. Ñoàng thôøi, nhöõng döï luaät ñöôïc trình baøy maø khoâng ñeå yù ñeán haäu quaû treân söï toàn vong vaø töông lai cuûa con ngöôøi trong vaán ñeà hình thaønh vaên hoùa vaø öùng xöû xaõ hoäi seõ taán coâng ñeán caû vaán ñeà baát khaû xaâm phaïm cuûa söï soáng cuûa con ngöôøi. Trong hoaøn caûnh khoù khaên naøy, ngöôøi Coâng giaùo coù quyeàn vaø nghóa vuï phaûi nhaéc nhôû cho xaõ hoäi veà moät söï hieåu bieát saâu xa veà söï soáng con ngöôøi cuõng nhö veà traùch nhieäm cuûa moïi ngöôøi trong vaán ñeà naøy. Tieáp noái nhöõng giaùo huaán khoâng thay ñoåi cuûa Hoäi thaùnh, Ñöùc thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ nhieàu laàn nhaéc nhôû raèng nhöõng ai tröïc tieáp lieân heä vôùi cô quan laäp phaùp thì phaûi coù "nhieäm vuï quan troïng vaø phuû quyeát roõ raøng" baát cöù luaät naøo vi phaïm ñeán söï soáng cuûa con ngöôøi. Nhöõng ngöôøi tham gia laäp phaùp aáy, cuõng nhö moïi ngöôøi Coâng giaùo, khoâng ai ñöôïc coå voõ cho nhöõng luaät aáy vaø boû phieáu uûng hoä chuùng.[19] Nhö Ñöùc thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ daïy baûo trong thoâng ñieäp Evangelium vitae lieân heä ñeán tröôøng hôïp khoâng theå laät ñoå hay ñaåy lui hoaøn toaøn moät khoaûn luaät cho pheùp phaù thai voán ñaõ ñöôïc aùp duïng hoaëc saép ñöôïc boû phieáu thoâng qua, "moät nhaø daân cöû maø coù laäp tröôøng tuyeät ñoái choáng phaù thai ñöôïc moïi ngöôøi bieát ñeán coù theå uûng hoä caùch hôïp phaùp nhöõng döï luaät nhaèm haïn cheá thieät haïi do nhöõng luaät cho pheùp phaù thai gaây ra, ñoàng thôøi laøm giaûm bôùt nhöõng haäu quaû tieâu cöïc ôû taàm möùc coâng luaän vaø neàn luaân lyù coäng ñoàng."[20]
Trong boái caûnh naøy, caàn ghi nhaän raèng löông taâm cuûa moät Ki-toâ höõu ñöôïc ñaøo luyeän toát khoâng cho pheùp moät ngöôøi boû phieáu taùn ñoàng cho moät chöông trình chính trò hay cho moät khoaûn luaät rieâng leû maø ñi ngöôïc laïi vôùi nhöõng noäi dung caên baûn cuûa ñöùc tin vaø luaân lyù. Ñöùc tin Ki-toâ giaùo laø moät toång theå hôïp nhaát, vaø nhö theá, thaät laø thieáu maïch laïc neáu taùch rieâng moät vaøi yeáu toá ñaëc bieät naøo ñoù rieâng leû, ñoàng thôøi phöông haïi ñeán toaøn boä giaùo thuyeát hoäi thaùnh Coâng giaùo. Moät söï gaén keát chính trò ñoái vôùi moät maûng ñôn leû cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Hoäi thaùnh khoâng laøm troøn nhieäm vuï cuûa moät ngöôøi vôùi lôïi ích chung ñöôïc. Khoâng moät ngöôøi Coâng giaùo naøo coù theå nghó ñeán vieäc khoaùn traéng traùch nhieäm Ki-toâ höõu cuûa mình cho nhöõng ngöôøi khaùc; traùi laïi, Tin Möøng Chuùa Gieâ-su Ki-toâ trao cho ngöôøi aáy traùch vuï naøy ñeå chaân lyù veà con ngöôøi vaø veà theá gian ñöôïc coâng boá vaø ñöa ñeán haønh ñoäng.
Khi hoaït ñoäng chính trò ñi ngöôïc laïi vôùi nhöõng nguyeân taéc luaân lyù voán laø nhöõng nguyeân taéc khoâng cho pheùp coù luaät tröø, nhöôïng boä hoaëc giaûm nheï, vieäc cam keát cuûa ngöôøi Coâng giaùo trôû neân roõ raøng hôn vaø cuõng choàng chaát traùch nhieäm hôn. Trong vieäc ñoái dieän vôùi nhöõng ñoøi hoûi ñaïo ñöùc caên baûn vaø baát khaû nhöôïng boä, caùc Ki-toâ höõu phaûi nhaän ra raèng ñieàu maø ñang bò nguy haïi laø ñieàu thieát yeáu cuûa luaät luaân lyù, luaät lieân heä ñeán söï toát laønh toaøn veïn cuûa con ngöôøi. Ñoù laø tröôøng hôïp nhöõng khoaûn luaät lieân quan ñeán vieäc phaù thai vaø laøm cheát eâm dòu (khoâng neân laãn loän vôùi quyeát ñònh boû qua nhöõng chöõa trò ngoaïi thöôøng, laø ñieàu ñöôïc pheùp veà maët luaân lyù). Nhöõng luaät nhö theá phaûi baûo veä quyeàn soáng caên baûn töø khi thuï thai ñeán luùc cheát moät caùch töï nhieân. Cuõng vaäy, chuùng ta caàn phaûi nhaéc laïi nghóa vuï toân troïng vaø baûo veä nhöõng quyeàn lôïi cuûa phoâi thai ngöôøi. Loaïi suy töông töï, gia ñình caàn ñöôïc baûo veä vaø coå voõ, caàn ñöôïc ñaët neàn treân ñôn hoân giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ, ñoàng thôøi caàn ñöôïc baûo veä tính duy nhaát vaø vöõng beàn cuûa noù tröôùc nhöõng khoaûn luaät môùi veà ly hoân: khoâng theå naøo ñaët nhöõng hình thöùc chung soáng khaùc ngang haøng vôùi hoân nhaân, hay coâng nhaän chuùng cuõng hôïp phaùp ñöôïc. Ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi töï do cuûa cha meï veà vieäc giaùo duïc con caùi cuûa hoï; ñoù laø quyeàn baát khaû nhöôïng cuõng ñöôïc Baûn Tuyeân Ngoân Quoác Teá veà Nhaân Quyeàn coâng nhaän. Cuøng caùch thöùc nhö vaäy, ngöôøi ta phaûi nghó ñeán vieäc baûo veä theá heä haäu dueä cuûa xaõ hoäi vaø ñeán söï töï do khoûi nhöõng hình thöùc noâ leä hieän ñaïi (ví duï nhö nghieän ngaäp vaø maõi daâm). Theâm vaøo ñoù, coù quyeàn töï do tín ngöôõng vaø phaùt trieån kinh teá laø thöù naèm trong maûng phuïc vuï con ngöôøi cuõng nhö phuïc vuï lôïi ích chung, song song vôùi vieäc toân troïng coâng baèng xaõ hoäi; coù caùc nguyeân taéc ñoaøn keát vaø hoã trôï con ngöôøi, theo ñoù, caùc quyeàn caù nhaân, gia ñình vaø caùc toå chöùc cuõng nhö vieäc aùp duïng noù phaûi ñöôïc nhìn nhaän."[21] Cuoái cuøng, vaán ñeà hoøa bình ñöôïc ñeà caäp tôùi. Moät soá nhaõn quan mang tính yù thöùc heä vaø vaø uûng hoä hoøa bình ñoâi khi coù khuynh höôùng theá tuïc hoùa giaù trò cuûa hoøa bình, trong khi ôû moät soá tröôøng hôïp khaùc, laïi coù vaán ñeà ñôn giaûn hoùa nhöõng phaùn ñoaùn ñaïo ñöùc maø queân maát söï phöùc taïp cuûa caùc vaán ñeà lieân quan. Hoøa bình luoân laø "coâng vieäc cuûa coâng bình vaø taùc ñoäng cuûa ñöùc aùi."[22] Noù ñoøi hoûi moät söï choái boû hoaøn toaøn vaø trieät ñeå vaán ñeà baïo ñoäng vaø khuûng boá, ñoàng thôøi ñoøi hoûi phía caùc nhaø chính trò moät söï daán thaân coù tính kieân ñònh vaø thaän troïng.
III. Caùc nguyeân taéc cuûa hoïc thuyeát Coâng giaùo veà tính töï trò cuûa traät töï traàn theá vaø veà thuyeát ña nguyeân
5. Maëc duø söï ña nguyeân veà phöông phaùp tieáp caän caùc vaán ñeà treân phaûn aûnh ñöôïc söï ña daïng veà caûm thöùc vaø vaên hoùa coù theå laø ñieàu hôïp phaùp, nhöng khoâng moät ngöôøi Coâng giaùo naøo ñöôïc pheùp naïi vaøo nguyeân taéc ña nguyeân vaø quyeàn töï trò cuûa ngöôøi tín höõu tham gia vaøo ñôøi soáng chính trò maø uûng hoä nhöõng chính saùch aûnh höôûng ñeán lôïi ích chung, töùc laø nhöõng chính saùch laøm thöông toån hay giaûm nheï nhöõng ñoøi hoûi caûn baûn veà ñaïo ñöùc. Töï baûn chaát cuûa chuùng, ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà cuûa "nhöõng giaù trò tuyeân tín", bôûi vì nhöõng quy chuaån ñaïo ñöùc nhö theá baét nguoàn töø chính baûn chaát con ngöôøi vaø thuoäc veà luaät luaân lyù töï nhieân. Chuùng khoâng ñoøi buoäc nhöõng ai baûo veä chuùng moät söï tuyeân xöng ñöùc tin Ki-toâ giaùo, maëc duø giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh luoân luoân vaø ôû moïi nôi ñeàu khaúng ñònh vaø baûo veä chuùng nhö laø moät phaàn cuûa vieäc phuïc vuï chaân lyù veà con ngöôøi vaø veà coâng ích cuûa xaõ hoäi daân söï. Hôn theá nöõa, khoâng theå phuû nhaän raèng chính trò phaûi quy chieáu vaøo nhöõng nguyeân taéc coù giaù trò tuyeät ñoái chính bôûi vì nhöõng nguyeân taéc naøy nhaèm ñeå phuïc vuï nhaân phaåm vaø söï tieán boä chaân chính cuûa con ngöôøi.
6. Vieäc naïi ñeán "quyeàn töï quyeát chính ñaùng trong vieäc tham gia cuûa caùc giaùo daân Coâng giaùo" vaøo nhöõng nhu caàu chính trò caàn phaûi ñöôïc laøm saùng toû. Vieäc thaêng tieán coâng ích xaõ hoäi, theo löông taâm cuûa moät ngöôøi, khoâng lieân quan gì ñeán "chuû tröông tín ñieàu" hay baát bao dung toân giaùo. Ñoái vôùi giaùo thuyeát veà luaân lyù cuûa ñaïo Coâng giaùo, quyeàn töï quyeát veà maûng chính trò vaø daân söï xuaát phaùt töø maûng chính trò vaø daân söï trong toân giaùo vaø Hoäi thaùnh - nhöng khoâng xuaát phaùt töø luaân lyù - laø moät giaù trò ñöôïc Hoäi thaùnh Coâng giaùo ñaït ñöôïc vaø thöøa nhaän, vaø cuõng laø giaù trò thuoäc veà di saûn cuûa neàn vaên minh ñöông ñaïi.[23] Ñöùc thaùnh cha Gioan Phaoloâ II ñaõ nhieàu laàn caûnh baùo veà nhöõng nguy cô nhaàm laãn giöõa phaïm vi toân giaùo vôùi phaïm vi chính trò. "Nhöõng tröôøng hôïp nhaïy caûm nghieâm troïng xuaát hieän khi moät luaät toân giaùo cuï theå trôû thaønh hay coù xu höôùng trôû neân luaät cuûa quoác gia maø khoâng chuù yù phaân bieät laõnh vöïc ñaëc thuø cuûa toân giaùo vaø xaõ hoäi chính trò. Trong thöïc teá, vieäc ñoàng hoùa luaät toân giaùo vôùi luaät daân söï coù theå boùp ngheït töï do tín ngöôõng, thaäm chí coù theå ñi ñeán möùc giôùi haïn hay khöôùc töø nhöõng quyeàn baát khaû nhöôïng boä cuûa con ngöôøi."[24] Taát caû moïi tín höõu ñeàu yù thöùc raèng caùc hoaït ñoäng toân giaùo cuï theå (nhö tuyeân xöng ñöùc tin, thôø phöôïng, cöû haønh caùc bí tích, giaùo thuyeát thaàn hoïc, trao ñoåi giöõa giaùo quyeàn vôùi caùc thaønh vieân cuûa caùc toân giaùo) hoaøn toaøn naèm ngoaøi traùch nhieäm cuûa nhaø nöôùc. Nhaø nöôùc khoâng ñöôïc can thieäp hoaëc ñoøi hoûi baát kyø caùch naøo, cuõng khoâng ñöôïc caám ñoaùn caùc hoaït ñoäng naøy, tröø khi noù laø vaán ñeà cuûa traät töï coâng coäng. Vieäc coâng nhaän quyeàn daân söï hay chính trò, cuõng nhö phaân boå coâng vieäc phuïc vuï coäng ñoàng khoâng ñöôïc phuï thuoäc nieàm tin toân giaùo hay hoaït ñoäng tín ngöôõng cuûa ngöôøi daân.
Quyeàn lôïi vaø boån phaän cuûa ngöôøi Coâng giaùo cuõng nhö cuûa moïi coâng daân ñeå nhaèm tìm kieám chaân lyù vôùi söï chaân thaønh vaø coå voõ cuõng nhö baûo veä nhöõng chaân lyù veà luaân lyù lieân quan ñeán xaõ hoäi, coâng baèng, töï do vaø caùc quyeàn con ngöôøi khaùc baèng caùc phöông tieän hôïp phaùp laø ñieàu hoaøn toaøn khaùc. Thöïc teá laø moät soá chaân lyù naøy voán cuõng coù theå ñöôïc Hoäi thaùnh daïy thì khoâng laøm giaûm ñi tính hôïp phaùp veà chính trò hay "quyeàn töï quyeát" chính ñaùng cuûa söï ñoùng goùp nôi caùc coâng daân cam keát vôùi chuùng; cuõng theá vieäc nhaän ra nhöõng chaân lyù treân cho duø coù döïa vaøo nhöõng suy tö vaø khaúng quyeát cuûa nieàm tin Ki-toâ giaùo thì tính hôïp phaùp cuõng khoâng bò suy giaûm. "Quyeàn töï quyeát" naøy tröôùc heát aùm chæ thaùi ñoä cuûa moät ngöôøi toân troïng caùc chaân lyù ñöôïc phaùt sinh töø kieán thöùc töï nhieân lieân heä ñeán ñôøi soáng con ngöôøi trong xaõ hoäi, maëc duø nhöõng chaân lyù aáy coù theå cuõng ñöôïc moät toân giaùo cuï theå naøo ñoù daïy, bôûi leõ chaân lyù chæ coù moät maø thoâi. Thaät sai laàm khi laãn loän quyeàn töï quyeát chính ñaùng cuûa ngöôøi Coâng giaùo trong ñôøi soáng chính trò vôùi vieäc tuyeân boá moät nguyeân taéc voán baát caàn bieát ñeán huaán giaùo cuûa Hoäi thaùnh veà luaân lyù vaø xaõ hoäi.
Qua vieäc can thieäp vaøo laõnh vöïc naøy, Huaán Quyeàn cuûa Hoäi thaùnh khoâng muoán thöïc hieän söùc maïnh chính trò hay gaït boû söï töï do quan ñieåm cuûa ngöôøi Coâng giaùo veà nhöõng vaán ñeà baát taát. Thay vaøo ñoù, Huaán Quyeàn coù yù - theo nhö chöùc naêng chính ñaùng cuûa mình - giaùo huaán vaø soi saùng löông taâm caùc tín höõu, nhaát laø nhöõng ngöôøi tham gia vaøo ñôøi soáng chính trò, ñeå nhöõng haønh ñoäng cuûa hoï coù theå luoân phuïc vuï cho thaêng tieán con ngöôøi caùch toaøn dieän vaø lôïi ích chung. Hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Hoäi thaùnh khoâng phaûi laø moät söï xaâm phaïm ñeán vieäc quaûn trò cuûa caùc quoác gia ñôn leû. Nhöng ñaây laø boån phaän ngöôøi Coâng giaùo phaûi thoáng nhaát veà luaân lyù, thöù laø duy nhaát vaø baát khaû phaân chia, voán ñöôïc tìm thaáy trong löông taâm moãi ngöôøi. "Khoâng theå coù hai ñôøi soáng hieän höõu song song nhau: moät beân laø ñôøi soáng ñöôïc goïi teân laø 'ñôøi soáng tinh thaàn' vôùi nhöõng giaù trò vaø ñoøi buoäc cuûa noù; vaø beân kia laø ñôøi soáng ñöôïc goïi laø ñôøi soáng 'theá tuïc', ñôøi soáng trong gia ñình, nôi coâng sôû, trong caùc traùch nhieäm xaõ hoäi, trong caùc traùch vuï cuûa ñôøi soáng coäng ñoàng vaø trong vaên hoùa. Caùi caønh ñöôïc thaùp nhaäp vaøo caây nho laø Ñöùc Ki-toâ thì sinh hoa traùi trong moïi laõnh vöïc cuûa söï hieän höõu vaø hoaït ñoäng. Trong thöïc teá, moïi laõnh vöïc cuûa ñôøi soáng ngöôøi tín höõu giaùo daân, vôùi taát caû söï phong phuù vaø khaùc bieät, cuõng ñeàu naèm trong keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng öôùc ao raèng chính nhöõng laõnh vöïc naøy phaûi laø 'nhöõng ñieåm heïn trong doøng thôøi gian', nôi maø tình yeâu Ñöùc Ki-toâ ñöôïc toû loä vaø hieän thöïc hoùa haàu vöøa vinh danh Chuùa Cha, vöøa phuïc vuï tha nhaân. Moïi hoaït ñoäng, moïi hoaøn caûnh, moïi traùch nhieäm cuï theå - thí duï nhö taøi naêng vaø söï ñoaøn keát trong coâng vieäc, tình yeâu vaø söï taän taâm trong gia ñình cuõng nhö trong vieäc giaùo duïc treû em, vieäc phuïc vuï xaõ hoäi vaø ñôøi soáng coäng ñoàng cuøng vieäc coå voõ chaân lyù trong maûng vaên hoùa - laø nhöõng dòp ñöôïc ñònh lieäu bôûi söï quan phoøng cuûa Chuùa daønh cho moät 'söï thöïc thi ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc meán caùch lieân tuïc' (Apostolicam actuositatem, 4)."[25] Soáng vaø haønh ñoäng theo löông taâm cuûa chính moãi ngöôøi veà caùc vaán ñeà chính trò khoâng phaûi laø vieäc chaáp nhaän caùch muø quaùng nhöõng laäp tröôøng xa laï vôùi chính trò hoaëc moät soá thöù chuû nghóa tín ñieàu, nhöng ñuùng hôn laø caùch thöùc maø trong ñoù nhöõng ngöôøi Ki-toâ höõu ñoùng goùp cuï theå phaàn cuûa mình ñeå, qua ñôøi soáng chính trò, xaõ hoäi seõ trôû neân coâng baèng hôn vaø xöùng hôïp hôn vôùi phaåm giaù con ngöôøi.
Trong caùc xaõ hoäi daân chuû, moïi döï luaät ñeàu ñöôïc baøn thaûo vaø xem xeùt moät caùch töï do. Nhöõng ai döïa treân söï toân troïng löông taâm caù nhaân, coi boån phaän luaân lyù cuûa caùc Ki-toâ höõu phaûi haønh xöû theo löông taâm cuûa hoï nhö ñieàu loaïi hoï ra khoûi ñôøi soáng chính trò, phuû quyeát söï hôïp phaùp cuûa vieäc tham gia chính trò maø hoï xaùc tín seõ ñem laïi lôïi ích chung, nhöõng ngöôøi naøy phaïm loãi döôùi hình thöùc chuû nghóa theá tuïc baát bao dung. Laäp tröôøng nhö theá seõ tìm caùch phuû nhaän khoâng chæ baát kyø söï tham gia cuûa Ki-toâ giaùo vaøo ñôøi soáng coäng ñoàng hoaëc chính trò, maø thaäm chí coøn phuû nhaän khaû theå cuûa chính ñaïo ñöùc töï nhieân. Neáu ñieàu naøy dieãn ra, noù seõ môû ñöôøng cho tình traïng voâ chính phuû veà maët luaân lyù, voán chaúng coøn gì laø hôïp phaùp ngoaøi chuû nghóa ña nguyeân. Haäu quaû hieån nhieân seõ laø söï aùp böùc cuûa keû maïnh treân ngöôøi yeáu theá. Hôn nöõa, vieäc loaïi Ki-toâ giaùo ra ngoaøi leà seõ chaúng baùo tröôùc ñieàm laønh cho töông lai cuûa xaõ hoäi hoaëc cho söï hôïp nhaát giöõa caùc daân toäc; quaû thaät, noù ñe doïa nhöõng neàn taûng tinh thaàn vaø vaên hoùa cuûa vaên minh nhaân loaïi.[26]
IV. Nhöõng xem xeùt veà caùc bình dieän cuï theå
7. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ñaõ coù nhöõng toå chöùc ñöôïc thaønh laäp döïa ñaët neàn treân caùc nguyeân taéc Ki-toâ giaùo nhöng laïi uûng hoä nhöõng ñoäng löïc vaø phong traøo chính trò coù laäp tröôøng traùi ngöôïc vôùi huaán giaùo luaân lyù vaø xaõ hoäi cuûa Hoäi thaùnh treân caùc vaán ñeà ñaïo ñöùc neàn taûng. Caùc hoaït ñoäng nhö theá, voán ñoái nghòch vôùi nhöõng nguyeân taéc caên baûn cuûa löông taâm Ki-toâ giaùo, cuõng khoâng phuø hôïp vôùi thaønh vieân trong caùc toå chöùc vaø ñoaøn theå xöng mình laø Coâng giaùo. Töông töï, moät soá baùo chí Coâng giaùo ôû moät soá nöôùc ñaõ dieãn taû nhöõng quan ñieåm veà löïa choïn chính trò maäp môø hoaëc laàm laïc, baèng vieäc giaûi thích sai leäch tö töôûng töï trò veà chính trò maø ngöôøi Coâng giaùo ñöôïc pheùp vaø khoâng chuù yù ñeán nhöõng nguyeân taéc ñöôïc ñeà caäp ôû treân.
Nieàm tin vaøo Ñöùc Ki-toâ Gieâ-su, Ñaáng laø "ñöôøng, söï thaät vaø söï soáng" (Ga 14,6), môøi goïi caùc Ki-toâ höõu coá gaéng nhieàu hôn nöõa trong vieäc xaây döïng neàn vaên hoùa ñöôïc gôïi höùng bôûi Tin Möøng, voán seõ taùi khaúng ñònh caùc giaù trò vaø noäi dung cuûa Truyeàn Thoáng Coâng Giaùo. Vieäc trình baøy hoa traùi cuûa di saûn tinh thaàn, tri thöùc vaø luaân lyù cuûa ñaïo Coâng giaùo baèng nhöõng ngoân töø deã hieåu ñoái vôùi vaên hoùa hieän ñaïi laø nhieäm vuï voâ cuøng caáp baùch trong thôøi ñaïi hoâm nay, haàu cuõng traùnh moät loaïi vong baûn vaên hoùa Coâng giaùo. Hôn nöõa, nhöõng thaønh töïu vaên hoùa vaø kinh nghieäm tröôûng thaønh cuûa ngöôøi Coâng giaùo trong ñôøi soáng chính trò ôû nhieàu quoác gia, nhaát laø töø sau Theá Chieán thöù hai, khoâng cho pheùp baát kyø thöù "maëc caûm töï ti" trong vieäc so saùnh vôùi caùc chöông trình chính trò maø lòch söû nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ cho thaáy laø yeáu nhöôïc vaø hoaøn toaøn tai haïi. Thaät thieáu soùt vaø quaù haïn heïp khi nghó raèng vieäc daán thaân cuûa ngöôøi Coâng giaùo trong xaõ hoäi neân ñöôïc giôùi haïn vaøo vieäc bieán ñoåi cô caáu xaõ hoäi maø thoâi, bôûi vì neáu ôû möùc ñoä caên baûn maø ñaõ chaúng coù neàn vaên hoùa naøo coù khaû naêng tieáp nhaän, chöùng minh vaø ñem ra thöïc haønh nhöõng quan ñieåm ñöôïc khai trieån töø ñöùc tin vaø luaân lyù, thì nhöõng bieán ñoåi naøy seõ luoân ñöôïc xaây döïng treân neàn taûng yeáu ôùt maø thoâi.
Ñöùc tin Ki-toâ giaùo chöa bao giôø ñöôïc coi laø aùp ñaët moät khung cöùng nhaéc treân nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi vaø chính trò, nhöng luoân yù thöùc raèng bình dieän lòch söû ñoøi buoäc con ngöôøi phaûi soáng trong nhöõng hoaøn caûnh baát toaøn voán cuõng deã thay ñoåi nhanh choùng. Vì lyù do ñoù maø caùc Ki-toâ höõu phaûi gaït boû nhöõng laäp tröôøng vaø hoaït ñoäng chính trò ñöôïc gôïi höùng bôûi quan ñieåm khoâng töôûng, voán laø nhaõn quan bieán truyeàn thoáng cuûa ñöùc tin Kinh Thaùnh thaønh moät thöù taàm nhìn tieân tri maø khoâng heà coù Thieân Chuùa, söû duïng toân giaùo moät caùch beänh hoaïn baèng caùch höôùng löông taâm veà moät nieàm hy voïng hoaøn toaøn theá tuïc vaø xoùa boû hay coá taùi giaûi thích vieäc coá gaéng höôùng veà söï soáng vónh cöûu cuûa caùc Ki-toâ höõu.
Ñoàng thôøi, Hoäi thaùnh daïy raèng töï do ñích thöïc khoâng theå toàn taïi maø khoâng coù chaân lyù. "Chaân lyù vaø töï do cuøng song haønh tay trong tay hoaëc cuøng nhau hö maát trong bi thöông."[27] Trong moät xaõ hoäi maø ngöôøi ta khoâng ñeà caäp ñeán chaân lyù cuõng chaúng ñi tìm kieám chaân lyù thì moïi hình thöùc thöïc thi töï do ñích thöïc ñeàu bò suy yeáu, môû ñöôøng cho söï meùo moù phoùng ñaõng vaø caù nhaân, cuøng ngaám ngaàm phaù huûy vieäc baûo veä nhöõng ñieàu toát laønh cuûa con ngöôøi vaø toaøn theå xaõ hoäi.
8. Veà ñieàu naøy, thaät coù ích khi nhaéc laïi moät chaân lyù maø ngaøy nay thöôøng khoâng ñöôïc nhaän thöùc hay hình thaønh ñuùng ñaén trong quan ñieåm coâng chuùng: quyeàn töï do löông taâm vaø ñaëc bieät laø quyeàn töï do tín ngöôõng ñöôïc giaûng daïy trong Tuyeân ngoân veà Töï do toân giaùo (Dignitatis humanae) cuûa Coâng ñoàng Vatican II, ñöôïc döïa treân phaåm giaù con ngöôøi coù tính höõu theå luaän, chöù khoâng phaûi döïa treân söï bình ñaúng khoâng toàn taïi giöõa caùc heä thoáng toân giaùo vaø vaên hoùa do söï saùng taïo cuûa con ngöôøi.[28] Phaûn tænh treân vaán ñeà naøy, Ñöùc Thaùnh Cha Phaoloâ VI ñaõ daïy raèng "Coâng ñoàng khoâng ñôøi naøo ñaët quyeàn töï do tín ngöôõng naøy döïa treân thöïc teá raèng moïi toân giaùo vaø giaùo huaán, bao goàm caû nhöõng giaùo huaán sai laàm, ñeàu ít nhieàu coù giaù trò nhö nhau; ñuùng hôn, noù ñöôïc döïa treân phaåm giaù con ngöôøi, laø ñieàu ñoøi buoäc ngöôøi ta khoâng bò leä thuoäc vaøo nhöõng giôùi haïn beân ngoaøi voán coù xu höôùng cheøn eùp löông taâm trong vieäc tìm kieám toân giaùo chaân chính hay trong vieäc gaén boù vôùi toân giaùo aáy."[29] Do vaäy maø giaùo huaán veà töï do löông taâm vaø töï do tín ngöôõng khoâng ñi ngöôïc vôùi vieäc tín lyù Coâng giaùo keát aùn chuû thuyeát thôø ô vaø chuû thuyeát töông ñoái veà toân giaùo;[30] traùi laïi, noù hoaøn toaøn ñoàng thuaän vôùi keát aùn naøy.
V. Keát luaän
9. Nhöõng nguyeân taéc naèm trong Ghi chuù naøy ñöôïc nhaém ñeán muïc ñích soi saùng moät trong nhöõng bình dieän quan troïng nhaát cho söï hoäi nhaát ñôøi soáng Ki-toâ höõu: söï thoáng nhaát giöõa ñöùc tin vaø ñôøi soáng, giöõa Tin Möøng vaø vaên hoùa, nhö ñöôïc Coâng ñoàng Vatican II gôïi nhaéc. Coâng ñoàng khuyeán khích caùc Ki-toâ höõu "chu toaøn caùc nhieäm vuï traàn theá moät caùch trung tín trong tinh thaàn cuûa Tin Möøng. Thaät sai laàm khi nghó raèng bôûi vì chuùng ta khoâng coù thaønh ñoâ vónh cöûu nôi ñaây, nhöng laø ñang tìm kieám thaønh ñoâ saép ñeán, neân chuùng ta coù theå sao laõng caùc traùch nhieäm traàn theá cuûa mình; nhö theá laø queân maát raèng vì ñöùc tin chuùng ta caøng bò ñoøi buoäc chu toaøn caùch hoaøn haûo hôn caùc traùch nhieäm naøy tuøy theo ôn goïi cuûa moãi ngöôøi# Chôù gì caùc Ki-toâ höõu# haõnh dieän vì coù cô hoäi thöïc thi caùc hoaït ñoäng traàn theá cuûa mình theo caùch theá ñeå hoäi nhaát moïi khía caïnh nhaân baûn, gia ñình, ngheà nghieäp, khoa hoïc hay kyõ thuaät vôùi caùc giaù trò toân giaùo vaø döôùi söï daãn daét toái cao cuûa nhöõng giaù trò naøy maø moïi söï phaûi ñöôïc laøm ñeå vinh danh Thieân Chuùa."[31]
Trong buoåi yeát trieàu ngaøy 21 thaùng 11 naêm 2002, Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II ñaõ pheâ chuaån Ghi chuù naøy, coâng nhaän trong buoåi hoïp thöôøng nieân cuûa Boä naøy, vaø ban leänh aán haønh.
Roâma, töø vaên phoøng Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, ngaøy 24 thaùng 11 naêm 2002, ñaïi leã kính Ñöùc Ki-toâ Vua.
+ Ñöùc Hoàng Y Joseph RATZINGER
Boä tröôûng
+ Tarcisio BERTONE, S.D.B.
Nguyeân Toång Giaùm muïc Vercelli
Thö kyù
Chuyeån ngöõ: BS Traàn Nhö YÙ-Lan, C.N.D
Döïa treân "CONGREGATION FOR THE DOCTRINE OF THE FAITH,
DOCTRINAL NOTE on some questions regarding The Participation of Catholics in Political Life"
http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20021124_politica_en.html
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Thö göûi Diognetus, 5,5; Xem theâm Giaùo lyù Hoäi thaùnh Coâng giaùo, soá 2240.
[2] Gioan Phaoloâ II, Toâng thö Motu Proprio Tuyeân thaùnh Toâ-ma More laø boån maïng cuûa caùc chính khaùch vaø chính trò gia, 1: AAS 93 (2001), 76.
[3] Sñd., 4.
[4] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 31; Giaùo lyù Hoäi thaùnh Coâng giaùo, soá 1915.
[5] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 75.
[6] Gioan Phaoloâ II, Toâng huaán, Christifideles laici, 42: AAS 81 (1989), 472. Ghi chuù tín lyù naøy thieân veà vieäc tham gia vaøo ñôøi soáng chính trò cuûa caùc thaønh phaàn tín höõu. Caùc giaùm muïc cuûa Hoäi thaùnh coù quyeàn vaø boån phaän ñaët ra caùc nguyeân taéc ñaïo ñöùc lieân quan ñeán traät töï xaõ hoäi; "Tuy nhieân vieäc tham gia tích cöïc vaøo caùc ñaûng phaùi chính trò laø daønh cho caùc giaùo daân tín höõu." (ibid., 60). Xem Boä Giaùo só, Chæ daãn muïc vuï vaø ñôøi soáng giaùo só (31/03/1994), 33.
[7] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 76.
[8] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 36.
[9] Xem Coâng ñoàng Vatican II, saéc leänh Apostolicam actuositatem, 7; Hieán cheá tín lyù Lumen gentium, 36; Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 31 vaø 43.
[10] Gioan Phaoloâ II, Toâng huaán Christifideles laici, 42.
[11] Trong hai theá kyû vöøa qua, Huaán quyeàn Giaùo hoaøng ñaõ noùi veà nhöõng vaán ñeà then choát lieân heä ñeán traät töï xaõ hoäi vaø chính trò. Xem Leâoâ XIII, Thoâng ñieäp Diuturnum illud: ASS 14 (1881-1882), 4 ff; Thoâng ñieäp Immortale Dei: ASS 18 (1885-1886), 162ff; Thoâng ñieäp Libertas pr#stantissimum: ASS 20 (1887-1888), 593ff; Thoâng ñieäp Rerum novarum: ASS 23 (1890-1891), 643ff; Benedict XV, Thoâng ñieäp Pacem Dei munus pulcherrimum: AAS 12 (1920), 209ff; Pioâ XI, Thoâng ñieäp Quadragesimo anno: AAS 23 (1931), 190ff; Thoâng ñieäp Mit brennender Sorge: AAS 29 (1937), 145-167; Thoâng ñieäp Divini Redemptoris: AAS 29 (1937), 78ff; Pioâ XII, Thoâng ñieäp Summi Pontificatus: AAS 31 (1939), 423ff; Radiomessaggi natalizi 1941-1944; Gioan XXIII, Thoâng ñieäp Mater et magistra: AAS 53 (1961), 401-464; Thoâng ñieäp Pacem in terris: AAS 55 (1963), 257-304; Phaoloâ VI, Thoâng ñieäp Populorum progressio: AAS 59 (1967), 257-299; Toâng thö Octogesima adveniens: AAS 63 (1971), 401-441.
[12] Xem Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Centesimus annus, 46: AAS 83 (1991); Thoâng ñieäp Veritatis splendor, 101: AAS 85 (1993), 1212-1213; Discourse to the Italian Parliament, 5: L'Osservatore Romano (November 15, 2002).
[13] Xem Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Evangelium vitae, 22: AAS 87 (1995), 425-426.
[14] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 76.
[15] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 75.
[16] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 43 vaø 75.
[17] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 25.
[18] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 73.
[19] Xem Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Evangelium vitae, 73.
[20] Sñd.
[21] Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 75.
[22] Giaùo lyù Hoäi thaùnh Coâng giaùo, soá 2304.
[23] Xem Coâng ñoàng Vaticano II, Hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 76.
[24] Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp ngaøy theá giôùi hoøa bình 1991: "Neáu baïn muoán hoøa bình, haõy toân troïng löông taâm cuûa moïi ngöôøi", 4: AAS 83 (1991), 414-415.
[25] Gioan Phaoloâ II, Toâng huaán Christifideles laici, 59.
[26] Xem Gioan Phaoloâ II, Dieãn vaên tröôùc Ngoaïi giao ñoaøn taïi Toaø thaùnh: L'Osservatore Romano (January 11, 2002).
[27] Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Fides et ratio, 90: AAS 91 (1999), 75.
[28] Xem Coâng ñoàng Vatican II, Tuyeân ngoân Dignitatis humanae, 1: "Tröôùc heát Thaùnh Coâng Ðoàng tuyeân boá raèng chính Thieân Chuùa ñaõ chæ cho nhaân loaïi bieát con ñöôøng, ñeå nhôø ñoù, trong khi phuïng thôø Ngaøi, con ngöôøi coù theå ñöôïc cöùu roãi vaø haïnh phuùc trong Chuùa Kitoâ. Chuùng toâi tin raèng Toân Giaùo chaân thaät, duy nhaát naøy toàn taïi trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Toâng Truyeàn". Ñieàu naøy khoâng laøm giaûm bôùt söï chaân thaønh toân troïng maø Hoäi thaùnh daønh cho caùc truyeàn thoáng toân giaùo ña daïng, nhaän ra nôi ñoù "nhöõng yeáu toá chaân thaät vaø toát laønh." Cuõng xem, Coâng ñoàng Vatican II, Hieán cheá Tín lyù Lumen gentium, 16; saéc leänh Ad gentes, 11; Tuyeân ngoân Nostra aetate, 2; Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Redemptoris missio, 55: AAS 83 (1991), 302-304; Boä Giaùo lyù ñöùc tin, Tuyeân ngoân Dominus Iesus, 2, 8, 21: AAS 92 (2000), 742-765.
[29] Phaoloâ VI, Address to the Sacred College and to the Roman Prelature: in Insegnamenti di Paolo VI, 14 (1976), 1088-1089.
[30] Xem Pioâ IX, Thoâng ñieäp Quanta cura: ASS 3 (1867), 162; Leo XIII, Thoâng ñieäp Immortale Dei: ASS 18 (1885), 170-171; Pioâ XI, Thoâng ñieäp Quas primas: AAS 17 (1925), 604-605; Giaùo lyù Hoäi thaùnh Coâng giaùo, soá 2108; Boä Giaùo lyù ñöùc tin, Tuyeân ngoân Dominus Iesus, 22.
[31] Coâng ñoàng Vatican II, hieán cheá muïc vuï Gaudium et spes, 43; cuõng xem Gioan Phaoloâ II, Toâng huaán Christifideles laici, 59.
Boä Giaùo lyù ñöùc tin