Phoûng vaán cha Henri Boulad
laø ngöôøi ñaõ soáng vaø laøm vieäc
laâu naêm beân Ai Caäp
Phoûng vaán cha Henri Boulad laø ngöôøi ñaõ soáng vaø laøm vieäc laâu naêm beân Ai Caäp.
Cairo (Oss. Rom. 13-04-2017; Vat. 25-04-2017) - Trong hai ngaøy 28 vaø 29 thaùng tö naêm 2017, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ seõ vieáng thaêm Ai Caäp, trong baàu khí khuûng boá baïo löïc choáng laïi caùc kitoâ höõu, do caùc löïc löôïng cuoàng tín cuûa nhaø nöôùc Hoài IS chuû möu. Laøm theá naøo ñeå traû lôøi cho thaùch ñoá cuûa Hoài giaùo beân Ai Caäp?
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi ñeán quyù vò baøi phoûng vaán Linh Muïc Henri Boulad, doøng Teân, laø ngöôøi ñaõ soáng vaø laøm vieäc laâu naêm beân Ai Caäp. Hieän nay tuy ñaõ gaàn 90 tuoåi, nhöng cha Boulad khoâng ngöøng phuïc vuï ngöôøi daân Ai Caäp, hoài giaùo cuõng nhö kitoâ giaùo. Cha chuyeân trôï giuùp caùc treû em buïi ñôøi, ngöôøi nghieän ngaäp ma tuyù vaø ngöôøi phong cuøi treân toaøn nöôùc Ai Caäp, töø caùc laøng maïc beù nhoû xa xoâi heûo laùnh nhaát cho tôùi caùc thaønh phoá lôùn nhö Alessandria vaø Cairo. Cha cuõng theo doõi caùc ôn goïi cuûa doøng. Doøng Teân hieän coù 40 tu só hoaït ñoäng beân Ai Caäp, trong ñoù coù 12 vò laøm vieäc trong thuû ñoâ Cairo. Cha Henri Boulad sinh taïi Cairo trong moät gia ñình melkít siri, thoaùt cheát trong caùc cuoäc taøn saùt hoài naêm 1860. Naêm leân 16 tuoåi thanh nieân Henri gia nhaäp doøng Teân vaø coù moäng goùp phaàn thay ñoåi theá giôùi vôùi söï trôï giuùp cuûa ôn thaùnh Chuùa.
Hoûi: Thöa Cha Boulad, theá cha coù thaønh coâng trong vieäc thöïc hieän giaác moäng naøy hay khoâng?
Ñaùp: Ñeå bieán ñoåi theá giôùi caàn bieán ñoåi traùi tim con ngöôøi. Töông lai cuûa nhaân loaïi tuyø thuoäc nôi chuùng ta, tuyø thuoäc söï hoaùn caûi cuûa chuùng ta, tuyø thuoäc vieäc thay ñoåi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Caùc luaät leä, chính trò khoâng ñuû; cho tôùi khi naøo chuùng ta khoâng thay ñoåi con ngöôøi töø beân trong, thì chuùng ta khoâng laøm ñöôïc gì. Cô may duy nhaát maø chuùng ta coù laø khaû naêng thay ñoåi con tim chuùng ta. Vaø muïc ñích cuûa toâi laø ñoát chaùy traùi tim con ngöôøi. Baèng caùch thöùc tænh söï tin töôûng nôi Thieân Chuùa traøn ñaày loøng thöông xoùt, luoân luoân nghieâng mình xuoáng treân nhaân loaïi vôùi tình yeâu. Chuùng ta caàn coù caùc thaùnh vaø caùc ngoân söù. Caùc ngoân söù coù khaû naêng thay ñoåi xaõ hoäi, caùc vò khoâng sôï haõi gì, vaø coù can ñaûm noùi leân söï thaät. Chuùng ta phaûi xaây döïng theá giôùi ngaøy mai treân söï thaät, vaø söï thaät seõ khieán cho chuùng ta ñöôïc töï do. Coù moät cuoäc chieán ñaáu haèng ngaøy giöõa söï thieän vaø söï döõ trong xaõ hoäi vaø beân trong chuùng ta. Cuoäc chieán ñoù coù theå xaûy ra trong gia ñình toâi, giöõa ngöôøi daân cuûa toâi, trong Giaùo Hoäi, trong daân toâi. Toâi nghó tôùi Chuùa Gieâsu laø ngöôøi ñaõ ñöông ñaàu vôùi gia ñình Ngaøi khi leân 12 tuoåi, vaø baèng caùch noùi "Ai laø anh em toâi? Ai laø meï toâi? Ñoù laø nhöõng ngöôøi thi haønh yù muoán cuûa Thieân Chuùa". Tröôùc Chuùa Gieâsu toâi nghó tôùi caùc ngoân söù, nhaát laø caùc ngoân söù Edekiel, Gieâreâmia vaø Amos; caùc vò ñaõ môøi goïi hoaùn caûi con tim. Vaø ñeå thay ñoåi con tim caàn phaûi giaùo duïc treân moïi bình dieän: nhaân baûn, tinh thaàn vaø toân giaùo.
Hoûi: Thöa cha, cha ñaõ soáng laâu naêm beân Ai Caäp vaø hieåu bieát quoác gia naøy moät caùch saâu roäng. Giaùo Hoäi Coâng Giaùo naém giöõ vai troø naøo taïi Ai Caäp?
Ñaùp: Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø moät cô caáu raát ñeïp vaø caàn thieát, nhöng caàn moät vieäc canh taân tinh thaàn. Raát tieác Kitoâ giaùo ñaõ chæ trôû thaønh caùc leã nghi, caùc thaùnh leã, caùc giôùi raên vaø luaân lyù. Canh taân caùc leã nghi vaø truyeàn thoáng khoâng thoâi khoâng ñuû, caàn phaûi coù vieäc thay ñoåi tinh thaàn. Giaùo Hoäi caàn daán thaân nhieàu hôn vaø moät söï hieän dieän maïnh meõ hôn gaén lieàn vôùi söï thay ñoåi con tim, laø chöùng nhaân cho tình yeâu thöông vaø taän hieán cho Thieân Chuùa traøn ñaày loøng thöông xoùt. Vaø keát quaû laø xaõ hoäi seõ thay ñoåi. Caàn phaûi nhôù raèng Giaùo Hoäi laø ñeå cho theá giôùi, chöù khoâng phaûi theá giôùi laø ñeå cho Giaùo Hoäi. Nhöng toâi hieåu Giaùo Hoäi nhö laø thaân mình maàu nhieäm cuûa Chuùa Kitoâ chöù khoâng nhö laø Giaùo Hoäi cô caáu. Caàn coù moät böôùc nhaûy voït veà phaåm, vaø chæ vôùi söï hieän dieän cuûa noù laø ñuû cho vieäc thay ñoåi. Toâi xin laäp laïi: chuùng ta caàn caùc thaùnh vaø caùc ngoân söù cho vieäc bieán ñoåi. Taát caû ñeàu ôû treân bình dieän tinh thaàn vaø luaân lyù. Chuùng ta ñang soáng trong moät giai ñoaïn coù caùc ñaûo loän lôùn döôùi nhieàu khía caïnh: xaõ hoäi, gia ñình, toân giaùo, chính trò. Moät truyeàn thoáng thaùi quaù maø khoâng coù moät quan nieäm tinh thaàn ñích thöïc coù theå gieát cheát toân giaùo, nhöng khi chuùng ta khöôùc töø caùc truyeàn thoáng, ñieàu naøy cuõng coù theå gieát cheát toân giaùo. Beân AÂu chaâu ngöôøi ta ñaõ vöùt boû heát caùc truyeàn thoáng, ñeå cheá taïo trôû laïi Giaùo Hoäi, theá giôùi, xaõ hoäi, nhöng ñoù laø moät thaûm hoaû: khoâng coù goác reã caùi caây gioøn moûng. Thaûm caûnh cuûa AÂu chaâu laø muoán taùi taïo döïng con ngöôøi vaø gia ñình, theo söï suy nghó cuûa noù, vaø vöùt boû moïi luaät leä vaø truyeàn thoáng ñeá taùi saùng cheá ra con ngöôøi vaø caùc cô caáu saâu xa cuûa xaõ hoäi: haäu quûa laø tình traïng gia ñình theâ thaûm, vaø khi khoâng coù gia ñình, thì moïi söï ñeàu tan raõ. Ñieàu naøy xaûy ra vì coù moät nguyeân taéc duy höôûng laïc chöù khoâng phaûi luaân lyù thuùc ñaåy xaõ hoäi. Theá roài coøn coù vieäc hieåu laàm giöõa luaät leä vaø söï töï do. Thaät ra söï töï do ñích thaät naèm trong caùc löôïc ñoà raát chính xaùc.
Hoûi: Caùc töông quan giöõa caùc Giaùo Hoäi Kitoâ taïi Ai Caäp nhö theá naøo thöa cha?
Ñaùp: Caùc Giaùo Hoäi Kitoâ beân Ai Caäp ñang cuøng nhau hoaït ñoäng cho vieäc xích laïi gaàn nhau. Ña soá caùc kitoâ höõu Ai Caäp theo chính thoáng vaø Ñöùc Thöôïng Phuï Teodoro II raát côûi môû, nhöng ngaøi gaëp moät söï choáng kinh khuûng beân trong noäi boä Giaùo Hoäi chính thoáng, cuõng nhö xaûy ra trong Giaùo Hoäi coâng giaùo. Nhöng toâi nghó giôùi treû muoán moät Giaùo Hoäi hieäp nhaát, noù khoâng coù nghóa laø ñoàng boä, baèng nhau, nhöng khaùc bieät. Hoï meät moûi vì caùc xung ñoät thaàn hoïc, khoâng coù giôø cho cuoäc soáng vaø khoâng haáp daãn ai heát. Söï chia reõ giöõa caùc Giaùo Hoäi laø moät cuoäc chieán ñaáu tranh giaønh quyeàn bính. Giaùo Hoäi thaùnh thieän, ñuùng treân lyù thuyeát, nhöng cuõng phaûi thaùnh thieän trong cuï theå nöõa. Vaø khi caùc vò laõnh ñaïo Giaùo Hoäi seõ coù khaû theå röûa chaân cho caùc daân toäc moät caùch cuï theå vaø laø caùc ngöôøi phuïc vuï, thì khi ñoù coù caùi gì ñoù seõ thay ñoåi. Giôùi treû laø nieàm hy voïng cuûa Giaùo Hoäi vaø theá giôùi, nhöng raát thöôøng khi Giaùo Hoäi vaø nhieàu linh muïc soáng xa caùch ngöôøi treû. Tuy nhieân, toâi laïc quan vaø toâi nghó raèng thaùch ñoá cuûa Hoài giaùo coù theå thuùc ñaåy Giaùo Hoäi hieäp nhaát, trôû thaønh moät Giaùo Hoäi khaùc: laø moät trong tình baùc aùi vaø khoâng chæ quaù trao ban quan troïng cho tín lyù. Lòch söû caùc Coâng Ñoàng quaù xa xoâi ñoái vôùi giôùi treû. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ caûm nhaän ñöôïc ñieàu naøy vaø vì theá ngaøi noùi moät thöù ngoân ngöõ khaùc.
Hoûi: Cha ñaõ noùi tôùi thaùch ñoá maø Hoài giaùo ñöa ra cho chuùng ta. Cha ñaõ laø giaùm ñoác tröôøng caùc tu só Doøng Teân taïi Cairo, nôi coù bieát bao hoïc sinh hoài vaø kitoâ theo hoïc. Ñaây laø moät thí duï cuï theå cuûa vieäc chung soáng. Nhöng ngaøy nay xem ra theá giôùi ñang ôû döôùi söï taán kích cuûa chính Hoài giaùo, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Nhöng chuùng ta ñang noùi veà Hoài giaùo naøo ñaây? Ñoù laø vaán ñeà. Trong saùch Coran coù caùc caâu lieân quan tôùi La Mecca vaø coù caùc caâu lieân quan gôùi Medina. Trong caùc caâu ñöôïc vieát taïi La Mecca, Mahomeùt coù dieãn vaên raát côûi môû, noùi tôùi tình yeâu thöông, noùi raèng caùc tín höõu do thaùi vaø caùc tín höõu kitoâ laø baïn höõu cuûa tín höõu hoài, khoâng coù söï baét buoäc trong toân giaùo, vaø Thieân Chuùa gaàn guõi hôn vôùi chuùng ta. Phaàn ñaàu trong cuoäc soáng cuûa Mahomeùt nhö theá thoâng truyeàn moät söù ñieäp tinh thaàn, cuûa hoaø giaûi vaø côûi môû. Khi Mahomeùt boû La Mecca ñeå thaønh laäp Medina, ñaõ coù söï thay ñoåi: töø laõnh ñaïo toân giaùo oâng trôû thaønh laõnh ñaïo quoác gia, quaân söï vaø chính trò. Ngaøy nay 3 phaàn 4 saùch Coran bao goàm caùc caâu vieát ra taïi Medina vaø chuùng laø lôøi môøi goïi chieán tranh, bao löïc vaø choáng laïi caùc kitoâ höõu. Caùc ngöôøi Hoài trong theá kyû thöù 9 vaø thöù 10 ñaõ nhaän ra söï maâu thuaãn naøy vaø hoïp nhau ñeå giaûi quyeát vaán ñeà: haäu quaû laø caùc caâu vieát ra taïi Medina huyû boû caùc caâu ñaõ ñöôïc vieát ra taïi La Mecca. Nhöng khoâng phaûi chæ coù theá. Chieàu kích thaàn bí bò khöôùc töø vaø nhieàu thö vieän beân Ai Caäp vaø trong vuøng Baéc Phi ñaõ bò ñoát phaù. Vì theá caàn phaûi laáy laïi caùc caâu nguyeân thuyû laø suoái nguoàn vaø laø caùc caâu ñuôïc vieát ra taïi La Mecca, nhöng vì chuùng ñaõ bò huyû boû, neân söï kieän naøy bieán Hoài giaùo trôû thaønh moät toân giaùo cuûa göôm giaùo vaø baïo löïc.
Hoûi: Tuy nhieân coù nhieàu quan saùt vieân vaø nhaø phaân tích noùi tôùi moät Hoài giaùo hoaø hoaõn, cha nghó sao?
Ñaùp: Hoài giaùo hoaø hoaõn laø moät laïc giaùo, nhöng chuùng ta phaûi phaân bieät giöõa ngöôøi daân vaø yù thöùc heä; ña soá caùc tín höõu hoài raát côûi môû, deã thöông vaø hoaø hoaõn. Nhöng yù thöùc heä ñöôïc trình baày trong caùc saùch giaùo khoa thì trieät ñeå. Moãi ngaøy thöù saùu caùc treû em nghe caùc baøi giaûng cuûa ñeàn thôø lieân tuïc khích ñoäng: ai boû Hoài giaùo thì bò phaït töû hình, khoâng ñöôïc chaøo hoûi moät phuï nöõ hay keû baát trung, töùc tín höõu cuûa moät toân giaùo khaùc. Raát may laø ñieàu naøy khoâng ñöôïc thöïc thi, nhöng caùc anh em hoài vaø caùc ngöôøi theo heä phaùi Salafít thì muoán giaùo lyù naøy. Caùc ngöôøi hoài hoaø hoaõn khoâng coù tieáng noùi, vaø quyeàn bính naèm trong tay cuûa ngöôøi yeâu saùch giaûi thích chính thoáng vaø söï thaät. Nhöõng keû coù quyeàn khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi ñaõ ruùt tiaû töø Hoài giaùo nhöõng gì phuø hôïp vôùi söï taân tieán vaø cuoäc soáng chung vôùi ngöôøi daân, nhöng laø nhöõng ngöôøi hoài trieät ñeå giaûi thích theo chöõ, vaø ñoâi khi leøo laùi kinh Coran, vaø töø choái moïi cuoäc ñoái thoaïi.
Hoûi: Nhöng nhö theá laø hoï khöôùc töø coâng trình cuûa taát caû caùc tö töôûng gia hoài nhö oâng Avicenna hay Al-Ghazali hay sao, thöa cha?
Ñaùp: Vaâng, vaø ñaây laø ñieåm nhaäy caûm. Cuoäc caûi caùch ñaõ coù trong lòch söû Hoài giaùo ñaõ bò khöôùc töø. Chaúng haïn calif Abbaside El Maamoun sinh taïi Baghdad vaø qua ñôøi taïi Tarso naêm 833, moân ñeä cuûa nhöõng ngöôøi mutazeliti, laø nhöõng ngöôøi duy lyù trí cuûa Hoài giaùo, nhöng ngaøy nay coù ai maø nhôù tôùi oâng? Hoài giaùo kheùp kín nghieâm ngaët cuûa oâng Muhammad ibn Abd al-Wahhab ñaõ thaéng theá. Cuoäc caûi caùch cuoái cuøng ñaõ do oâng shiekh Mahmoud Taha thöû phaùt ñoäng beân Sudan. Nhöng oâng ñaõ bò treo coå taïi quaûng tröôøng thaønh phoá, bôûi vì oâng ñaõ noùi raèng caùc caâu Coran vieát ra taïi La Mecca phaûi huyû boû caùc caâu vieát ra taïi Medina. Ñaây laø moät vaán ñeà noäi boä cuûa Hoài giaùo, khoâng coáng hieán caùc caâu traû lôøi cho caùc caâu hoûi cuûa cuoäc soáng taân tieán vaø ngöôøi ta ñöùng tröôùc söï caàn thieát phaûi töï caûi toå. Hoài giaùo caàn moät cuoäc caûi toå gioáng nhö Coâng Giaùo vôùi Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II.
Hoûi: Thöa cha, ngaøy nay ñaâu laø caùc thaùch ñoá maø Ai Caäp phaûi ñöông ñaàu?
Ñaùp: Chaéc chaén laø vaán ñeà daân soá. Khi toâi coøn beù Ai Caäp chæ coù 15 trieäu daân. Ngaøy nay chuùng toâi ñaõ 90 trieäu, nghóa laø ñoâng gaáp 6 laàn. Vaø caùc ñieàu kieän soáng ñaõ khoâng thay ñoåi gì caû. Khoâng theå tieáp tuïc vôùi tieát nhòp naøy. Noù laø moät hoãn loaïn. Vaø ñaây laø moät thaùch ñoá kinh khuûng gaén lieàn vôùi thaùch ñoá kinh teá ñoái vôùi nhieàu daân toäc chöù khoâng phaûi chæ ñoái vôùi daân toäc Ai Caäp maø thoâi. Phaùt trieån vaø daân soá luoân luoân ñi ñoâi vôùi nhau. Traùi ñaát coù theå tieáp ñoùn khoâng phaûi chæ 7 tyû ngöôøi maø 70 tyû ngöôøi. Nhöng raát tieác laø ngöôøi ta ñoát boû caùc saûn phaåm ñeå giöõ giaù caû oån ñònh vaø cao, trong khi ñoù daân chuùng cheát vì ñoùi. Caàn phaûi coù nhieàu coâng baèng hôn. Coù moät hieän töông khaùc maø ngöôøi ta ít noùi tôùi: ñoù laø chuû thuyeát voâ thaàn. Taïi Ai Caäp coù hôn 2 trieäu ngöôøi voâ thaàn. Hoï trôû thaønh voâ thaàn vì khoâng chòu ñöïng noåi vieäc kích ñoäng baïo löïc hay caùc vuï haønh quyeát nöõa. Trong ñieàu naøy thì khoâng coù gì laø thieân linh caû. Hoï khoâng muoán khuynh höôùng cöïc ñoan, cuõng nhö phuïng vuï nhö vieäc laäp laïi moät caùch maùy moùc caùc cöû ñieäu vaø lôøi caàu nguyeän. Vaø vieäc boû ñaïo laø ñieàu hoaøn toaøn môùi meû taïi Ai Caäp vaø trong theá giôùi hoài giaùo.
Hoûi: Nhö vaäy chuùng ta coù theå laøm gì thöa cha?
Ñaùp: Caàn phaûi giaùo duïc: coù vieäc caáp thieát giaùo duïc treân bình dieän neàn taûng, bieát ñoïc bieát vieát vaø laøm tính toaùn. Vaø caàn coù moät heä thoáng coâng lyù ñeå phaân chia caùc taøi nguyeän giaàu coù cuûa theá giôùi. Thieân ñaøng treân traùi ñaát laø ñieàu coù theå, trong moät vaøi caùch thöùc naøo ñoù ñaõ ñöôïc thöïc hieän beân AÂu chaâu, beân Canada, beân Myõ, nhöng vaán ñeà ñoù laø neáu chuùng ta coù gì ñeå soáng chuùng ta coù ñöôïc haïnh phuùc khoâng? Xem ra laø ñieàu khoâng theå tin ñöôïc, nhöng toâi thaáy ngöôøi daân beân AÁn Ñoä haïnh phuùc, coøn ngöôøi daân AÂu chaâu thì laïi khoâng haïnh phuùc. Coù töông quan giöõa nieàm vui vaø ngheøo tuùng, khi noù khoâng trôû thaønh baàn cuøng. Trong caùi ngheøo khoù coù moät chuùt toái thieåu ñeå soáng. Tuông lai cuûa nhaân loaïi tuyø thuoäc nôi moät vieäc "taùi vuõ trang tinh thaàn", töø moät thay ñoåi luaân lyù cuûa traùi tim con ngöôøi.
(Oss. Rom. 13-4-2017)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)