Phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Dieudonneù Nzapalainga
Toång Giaùm Muïc Bangui Trung Phi
Phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Dieudonneù Nzapalainga, Toång Giaùm Muïc Bangui Trung Phi.
Roma (Oss. Rom. 31-03-2017; Vat. 9-04-2017) - Trong caùc ngaøy vöøa qua Ñöùc Hoàng Y Dieudonneù Nzapalainga, Toång Giaùm Muïc Bangui thuû ñoâ Trung Phi, ñang vieáng thaêm Milano baéc Italia, theo lôøi môøi cuûa Hoäi truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi Milano, goïi taét laø PIME, vaø cuõng ñaõ gaëp gôõ Ñöùc Hoàng Y Angelo Scola, Toång Giaùm Muïc sôû taïi. Ñöùc Hoàng Y Nzapalainga cho bieát trong nhöõng ngaøy vöøa qua ñaõ coù gaàn 1,000 ngöôøi tî naïn trôû veà queâ nhaø cuûa hoï nhôø ngaân quyõ trôï giuùp cuûa Toaø Thaùnh. Vaø keå töø ñaàu thaùng 3 naêm 2017 ñaõ coù khoaûng 10,000 ngöôøi rôøi ñan vieän Cameloâ Bangui ñeå hoài höông. Nhöõng ngöôøi khaùc ñaõ ñöôïc truù nguï trong caùc cô sôû vaø trung taâm cuûa Giaùo Hoäi cuõng töø töø trôû laïi vôùi cuoäc soáng bình thöôøng sau hôn 4 naêm baïo löïc. Ñaây laø moät vaøi tin tích cöïc ñeán töø Trung Phi laø quoác gia ñaõ ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vieáng thaêm muïc vuï vaø môû cöûa Naêm Thaùnh Loøng Thöông Xoùt hoài thaùng 11 naêm 2015. Ñöùc Hoàng Y Nzapalainga cuõng cho bieát tình hình Trung Phi tieáp tuïc nghieâm troïng, maëc duø trong thuû ñoâ coù an ninh. Daân chuùng coù theå ñi laïi töï do vaø caùc sinh hoaït töø töø baét ñaàu trôû laïi, ñoàng thôøi vôùi vieäc taùi thieát. Tuy nhieân, caùc vuøng coøn laïi trong toaøn nöôùc naèm döôùi quyeàn kieåm soaùt cuûa caùc nhoùm vuõ trang. Hoï tieáp tuïc taán coâng caùc laøng maïc, cöôùp boùc vaø saùt haïi thöôøng daân. Vaø khoâng coù ai che chôû baûo veä daân chuùng.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò baøi phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Nzapalainga daønh cho phaùi vieân Anna Pozzi, ñöôïc ñaêng treân nhaät baùo Quan Saùt Vieân Roma cuûa Toaø Thaùnh soá ra ngaøy 31 thaùng 3 naêm 2017.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, Giaùo Hoäi Trung Phi ñi tieân phong trong vieäc thaêng tieán hoaø bình vaø hoaø giaûi ñeå daãn ñöa Trung Phi ra khoûi tình traïng khuûng hoaûng hieän nay. Giaùo Hoäi ñang ñaëc bieät laøm nhöõng gì?
Ñaùp: Giaùo Hoäi ñaõ luoân luoân naém giöõ vai troø quan troïng taïi Trung Phi. Moãi laàn caùc Giaùm Muïc gaëp nhau vaø phoå bieán moät thoâng ñieäp, nhaân daân toaøn nöôùc chôø ñôïi noù. Caùc GM chuùng toâi can thieäp vaøo nhieàu ñeà taøi nhaäy caûm nhö: vieäc cai trò yeáu keùm, oùc boä toäc, naïn con oâng chaùu cha, naïn gian tham hoái loä. Chuùng toâi cuõng naém giöõ vai troø laø "lính tuaàn canh" ñeå thöùc tænh daân chuùng ñoái vôùi cuoäc khuûng hoaûng traàm troïng maø ñaát nöôùc ñang phaûi soáng trong caùc naêm qua, vaø nhaát laø khích leä giôùi laõnh ñaïo ñaûm nhaän traùch nhieäm cuûa hoï moät caùch traøn ñaày. Chaúng haïn nhö chuù yù tôùi tình traïng caùc nhaø thöông khoâng coù thuoác men, ñaëc bieät trong caùc vuøng noäi ñòa: ngöôøi ta coù caûm töôûng chuùng laø caùc vuøng ñaát cheát. Ngoaøi ra söï baát oån ngaøy caøng gia taêng. Vaø caùc ñieàu kieän soáng cuõng ngaøy caøng khoù khaên hôn.
Hoûi: Cuoäc khuûng hoaûng baét ñaàu naêm 2012 vôùi bieán coá caùc löïc löôïng daân quaân Seleka tieán chieám thuû ñoâ vaø ñaûo chaùnh hoài thaùng 3 naêm 2013, khieán cho tình hình toài teä hôn. Trung Phi laø moät trong nhöõng nöôùc ngheøo vaø ít phaùt trieån nhaát theá giôùi. Giôø ñaây sau 4 naêm noäi chieán Trung Phi laïi caøng bò thöông tích vaø chia reõ hôn nöõa, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Cuoäc khuûng hoaûng cuoái cuøng naøy ñaõ coù moät ñaø tieán nhanh nhö chôùp, vaø coù söï tham döï cuûa caùc lính ñaùnh thueâ ñeán töø caùc nöôùc Ciad, Sudan, vaø nhöõng ngöôøi khoâng noùi tieáng ñòa phöông laø tieáng Sango, cuõng khoâng noùi tieáng Phaùp, nhöng hoï noùi tieáng A raäp. Chính ôû ñaây ñaõ coù söï hieåu laàm laãn loän, vaø daân chuùng noùi taát caû caùc chieán binh Seleka laø ngöôøi hoài giaùo, vaø moïi ngöôøi hoài ñeàu thuoäc löïc löôïng Seleka. Nhöng roõ raøng laø khoâng phaûi nhö vaäy. Ñoái vôùi caùc kitoâ höõu cuõng theá. Khoâng phaûi kitoâ höõu naøo cuõng choáng Balaka, hay caùc daân quaân töï veä: chæ caàn nhìn hoï mang ñaày buøa chuù treân ngöôøi thì ñuû bieát. Nhaõn hieäu boä toäc toân giaùo taïi Trung Phi ñaõ chæ khieán cho tình hình toài teä theâm, neân ngaøy nay thaät khoù maø laøm cho tieán trình hoaø bình vaø hoaø giaûi tieán trieån.
Hoûi: Coù phaûi vì theá maø Ñöùc Hoàng Y ñaõ quyeát ñònh thaønh laäp moät Dieãn ñaøn lieân toân khoâng?
Ñaùp: Vaâng. Moät hoâm muïc sö tin laønh Nicolas Guereùkoyame-Gbangou, chuû tòch lieân minh tin laønh, vaø Imam Oumar Kobine Layama cuûa thuû ñoâ Bangui, ñaõ ñeán gaëp toâi ñeå thaûo luaän veà ñieàu chuùng toâi coù theå cuøng nhau laøm tröôùc tình traïng nghieâm troïng nhö theá. Chuùng toâi ñaõ khoâng muoán raèng chieán tranh mang saéc thaùi toân giaùo. Trong ñaát nöôùc chuùng toâi söï khaùc bieät toân giaùo ngay trong moät gia ñình laø moät chuyeän thöôøng xaûy ra. Chaúng haïn trong tröôøng hôïp cuûa toâi, meï toâi theo tin laønh, cha toâi theo coâng giaùo. Nhöng trong nhaø ñaõ khoâng bao giôø xaûy ra xung khaéc. Cuõng theá, coù nhöõng gia ñình goàm tín höõu kitoâ vaø hoài giaùo soáng an bình vôùi nhau. Ñieàu naøy noùi leân raèng trong ñaát nöôùc chuùng toâi vieäc chaáp nhaän vaø toân troïng ngöôøi khaùc trong söï khaùc bieät laø moät ñieàu bình thöôøng. Raát tieác, xung khaéc ñaõ gieo vaõi sôï haõi, nghi kî vaø thuø haän. Coù caùc dieãn vaên chính trò kích ñoäng daân chuùng töï vuõ trang ñeå choáng laïi keû thuø ñeán hoài giaùo hoaù chuùng toâi. Chuùng toâi ñaõ nghó laø khoâng phaûi choáng laïi caùc dieãn vaên nhö theá baèng caùch keâu goïi khoâng phaûi vuõ trang, nhöng ñeán vôùi söùc maïnh cuûa Lôøi Chuùa. Caùc linh muïc, muïc sö vaø imam - laø nhöõng ñieåm quy chieáu duy nhaát trong nhieàu vuøng ñaát nöôùc - ñaõ xin daân chuùng trung thaønh vôùi Tin Möøng vaø vôùi Kinh Coran. Ba ngöôøi chuùng toâi: toâi, muïc sö Nicolas vaø Imam Bangui ñaõ baét ñaàu du haønh qua taát caû moïi mieàn, tröôùc heát ñeå gaëp gôõ tín höõu vaø caùc coäng ñoaøn cuûa chuùng toâi vaø ñeå laéng nghe hoï. Chuùng toâi nhaän ra raèng ñieàu ñaàu tieân maø ngöôøi daân öôùc mong laø ñöôïc laéng nghe: söï kieän coù theå dieãn taû, coù theå noùi leân nhöøng gì hoï nghó, töï noù ñaõ laø moät loaïi lieäu phaùp chöõa trò roài. Daân chuùng caûm thaáy cuoái cuøng hoï töï do. Ngoaøi ra noù cho pheùp söï thaät noåi baät leân, vì thöôøng khi noù bò che môø bôûi caùc lôøi beùp xeùp vaø caùc leøo laùi. Chæ treân neàn taûng naøy môùi coù theå laøm cho con ngöôøi laïi gaëp gôõ nhau, vaø ñaùnh ñoå caùc böùc töôøng chia reõ: caùc böùc töôøng cuûa thaønh kieán vaø doái traù, cuûa thuø nghòch vaø baïo löïc. Vaø thaêng tieán ñoái thoaïi trôû laïi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, caû treân bình dieän quoác teá dieãn ñaøn lieân toân cuõng ñöôïc thöøa nhaän nhö laø moät trong caùc thöïc taïi yù nghóa nhaát taïi Coäng hoaø Trung Phi. Trong naêm 2015 Ñöùc Hoàng Y ñaõ nhaän ñöôïc giaûi thöôûng Sergio Vieira de Mello, vaø caû ba vò ñaõ ñöôïc tieáp ñoùn taïi Hoäi ñoàng Lieân Hieäp Quoác bôûi toång thoáng Phaùp vaø thuû töôùng Anh, vaø caû Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ nöõa, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, muïc ñích chính vieäc daán thaân cuûa chuùng toâi laø ñem laïi hieäp nhaát vaø ñoaøn keát cho ñaát nöôùc vaø xaõ hoäi Trung Phi. Nhaát laø chuùng toâi hoaït ñoäng cho hoaø bình, hoaø giaûi vaø phaùt trieån cuûa daân toäc Trung Phi, baèng caùch thaêng tieán söï hieåu bieát nhau, maëc duø coù caùc khaùc bieät. Hieän nay Dieãn ñaøn cuûa chuùng toâi ñaõ soaïn thaûo moät quy cheá noäi boä vaø moät chöông trình chieán thuaät, ñöôïc aùp duïng bôûi ñaïi dieän cuûa 16 tænh. Ñaëc bieät chuùng toâi ñang tìm laøm vieäc treân 4 laõnh vöïc chính cuï theå laø: giaùo duïc, söùc khoûe, truyeàn thoâng qua caùc chöông trình phaùt thanh, vaø phaùt trieån. Nhaát laø chuùng toâi muoán taïo ra caùc cô may ñeå ñaøo taïo ngheà nghieäp vaø tìm coâng aên vieäc laøm cho giôùi treû, ñeå hoï khoâng trôû thaønh ñích nhaém deã daõi cuûa caùc nhoùm vuõ trang ñang tieáp tuïc tuyeån moä binh só treû, vaø khi bò rôi vaøo baãy nhö theá laø ngöôøi treû khoâng coù vieãn töôïng töông lai.
Hoûi: Nhöng maø tình hình hoaø bình hieän nay ra sao? Môùi ñaây coù tin veà caùc vuï taán coâng taïi Bocaranga, nôi coù 18 ngöôøi bò gieát, vaø cöù ñieåm truyeàn giaùo cuûa caùc tu só Capucino bò taán coâng. Nhöng cuõng xaûy ra caùc vuï taán kích taïi Bambari vaø caùc laøng khaùc nöõa cuõng bò baïo löïc vaø taøn phaù, coù phaûi vaäy khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Ngoaøi thuû ñoâ ra caùc löïc löôïng cuûa chính quyeàn cuõng nhö caùc löïc löôïng daân söï khoâng kieåm soaùt ñöôïc ôû ñaâu heát. Vì theá caùc nhoùm phieán quaân laøm chuû baát cöù ñaâu hoï muoán vaø coù theå: töø caùc cöïu binh só Seleka cho tôùi caùc nhoùm töï veä choáng Balaka, töø caùc ngöôøi du muïc Peul cho tôùi caùc daân quaân cuûa Quaân ñoäi giaûi phoùng cuûa Chuùa. Ai coù vuõ khí thì söû duïng chuùng ñeå kieåm soaùt vuøng ñaát, ñeå cöôùp boùc vaø thoáng trò daân chuùng, vaø nhaát laø ñeå khai thaùc caùc taøi nguyeân quaëng moû cuûa ñaát nöôùc nhö tröôøng hôïp vuøng Bambari laø nôi ñaëc bieät coù moû vaøng vaø moû kim cöông, cuõng nhö moû Uranium vaø daàu hoaû. Khoâng coù moät quyeàn bính thöïc söï kieåm soaùt ñaát nöôùc ngoaïi tröø ôû thuû ñoâ. Coù vaøi tænh vaø quaän lî cuõng khoâng coù caûnh saùt nöõa, hay coù nhöng hoï laïi khoâng coù vuõ khí.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, quaân ñoäi khoâng baûo veä daân chuùng hay sao? Theá coøn löïc löôïng baûo hoaø cuûa Lieân Hieäp Quoác nöõa thì ôû ñaâu?
Ñaùp: Ñaát nöôùc chuùng toâi chöa coù moät quaân ñoäi ñuùng nghóa. Coù 350 binh só ñang ñöôïc ñaøo taïo, nhöng Lieân Hieäp Quoác laïi caám vì cho raèng chính quyeàn cuûa chuùng toâi coøn quaù non yeáu. Lieân quan tôùi söù meänh baûo hoaø cuûa Lieân Hieäp Quoác cho Trung Phi, löïc löôïng MINUSCA, thì ñaõ bò daân chuùng maïnh meõ chæ trích vaø phaûn ñoái trong quaù khöù. Tuy nhieân, ngaøy nay löïc löôïng baûo hoaø ñöôïc nhìn vôùi con maét thieän caûm hôn, ñaëc bieät taïi nhöõng nôi hoï thöïc söï baûo veä thöôøng daân vaø phoøng ngöøa baïo löïc. Nhöng raát tieác laø trong nhieàu vuøng khoâng phaûi luoân luoân ñöôïc nhö vaäy.
Hoûi: Vaäy coù nieàm hy voïng naøo cho Trung Phi hay khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Muøa Chay laø thôøi gian cuûa hoaùn caûi vaø chia seû. Noù noùi vôùi chuùng ta raèng khoâng ñöôïc ñaùnh maát ñi nieàm hy voïng, bôûi vì con ngöôøi coù theå thay ñoåi vaø coù theå thöïc söï laøm ñöôïc ñieàu naøy. Toâi nghó laø coù nhieàu ngöôøi chôø ñôïi caùc thay ñoåi naøy nôi chuùng toâi vaø chung quanh chuùng toâi, ñeå böôùc theo con ñöôøng cuûa Thieân Chuùa. Caû toâi cuõng ñaõ laøm moät loä trình thay ñoåi trong caùc naêm naøy. Khi cuoäc khuûng hoaûng baét ñaàu, toâi cuõng ñaõ lo sôï, toâi sôï haõi ñi gaëp caùc ngöôøi anh em khaùc cuûa toâi laø nhöõng ngöôøi lieàu maïng. Nhöng khi toâi tín thaùc nôi Chuùa, toâi ñaõ caûm thaáy mình töï do. Khi ñoù toâi ñaõ caûm thaáy mình coù theå ñi gaëp hoï. Noù cuõng laø moät con ñöôøng cuûa ñam meâ vaø khaéc khoaûi noäi taâm , bôûi vì chuùng ta coù theå gaëp hieåu laàm. Khi toâi noùi: "caàn phaûi giô tay ra cho ngöôøi khaùc", nhieàu ngöôøi ñaõ khoâng hieåu vaø töø choái laøm ñieàu aáy. Cuõng nhö ngöôøi ta ñaõ khoâng hieåu taïi sao toâi ñaõ tieáp ñoùn moät imam vaø gia ñình oâng, vaø cho troï trong nhaø toâi trong voøng 6 thaùng, vì hoï gaëp nguy hieåm tôùi tính maïng. Nhöng toâi nghó raèng ñoù laø vai troø muïc töû cuûa toâi: noùi vôùi moïi ngöôøi raèng Thieân Chuùa luoân giang tay ra cho chuùng ta, vaø caû chuùng ta nöõa, chuùng ta cuõng phaûi giang tay ra cho ngöôøi khaùc. Chæ nhö theá chuùng ta môùi coù theå cuøng nhau tieán böôùc veà moät töông lai hoaø bình vaø lieân keát.
(Oss. Rom. 31-3-2017)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)