Chuaån bò cho caùc baïn treû böôùc vaøo ñôøi soáng Hoân nhaân
Gaëp gôõ IV: Vôùi Bí Tích Hoân Nhaân
Naêm Muïc vuï Gia ñình 2017: Chuaån bò cho caùc baïn treû böôùc vaøo ñôøi soáng Hoân nhaân.
Gaëp gôõ IV: Vôùi Bí Tích Hoân Nhaân.
Saøigoøn (WHÑ 1-03-2017) - Chuaån bò cho caùc baïn treû böôùc vaøo ñôøi soáng Hoân nhaân. Gaëp gôõ IV: Vôùi Bí Tích Hoân Nhaân.
Muïc ñích:
Ñi saâu vaøo yù nghóa cuûa vieäc cöû haønh hoân phoái qua vieäc hoïc bieát quyù troïng caùc yeáu toá khaùc nhau ñaëc tröng cuûa hoân öôùc. Hoân nhaân ñöôïc nhìn nhaän nhö laø moät trong nhöõng thôøi cô cuûa ôn cöùu ñoä vaø aân suûng Chuùa ban cho nhöõng ngöôøi caàu xin Ngöôøi ñeán hieän dieän vôùi hoï.
Caàu nguyeän vaø laéng nghe Lôøi Chuùa:
Lôøi daãn:
Ñöùc Gieâsu hoaøn thaønh lòch söû cuûa Giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi. Ngöôøi hieán thaân troïn veïn vì yeâu thöông vaø cöùu ñoä nhaân loaïi, qua vieäc keát hôïp vôùi nhaân loaïi nhö hieàn theâ cuûa Ngöôøi. Ngöôøi laø Ñaáng Phu Quaân cuûa Hoäi thaùnh. Trong Ñöùc Gieâsu anh chò coù theå khaùm phaù vaø soáng söï thaät saâu xa nhaát cuûa hoân nhaân: hoân nhaân cuûa caùc tín höõu (cuûa caùc ngöôøi ñaõ röûa toäi) laø hình aûnh thöïc vaø soáng ñoäng cuûa Giao öôùc môùi vaø vónh cöûu kyù keát trong maùu Ñöùc Kitoâ. Tình yeâu phu theâ cuûa caùc ñoâi baïn Kitoâ höõu, bôûi haønh ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, trôû thaønh nôi Chuùa Phuïc sinh hieän dieän, laø daáu chæ höõu hieäu vaø haèng ngaøy cuûa tình yeâu Ngöôøi ñoái vôùi chuùng ta.
Lôøi Chuùa: trích Thö cuûa thaùnh Phaoloâ Toâng ñoà göûi tín höõu EÂpheâsoâ
" Vaäy, anh em haõy baét chöôùc Thieân Chuùa, vì anh em laø con caùi ñöôïc Ngöôøi yeâu thöông, vaø haõy soáng trong tình baùc aùi, nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ yeâu thöông chuùng ta, vaø vì chuùng ta, ñaõ töï noäp mình laøm hieán leã, laøm hy leã daâng leân Thieân Chuùa töïa höông thôm ngaøo ngaït.Vì loøng kính sôï Ñöùc Kitoâ, anh em haõy tuøng phuïc laãn nhau. Ngöôøi laøm vôï haõy tuøng phuïc choàng nhö tuøng phuïc Chuùa, vì choàng laø ñaàu cuûa vôï cuõng nhö Ñöùc Kitoâ laø ñaàu cuûa Hoäi Thaùnh, chính Ngöôøi laø Ñaáng cöùu chuoäc Hoäi Thaùnh, thaân theå cuûa Ngöôøi. Vaø nhö Hoäi Thaùnh tuøng phuïc Ñöùc Kitoâ theá naøo, thì vôï cuõng phaûi tuøng phuïc choàng trong moïi söï nhö vaäy. Ngöôøi laøm choàng, haõy yeâu thöông vôï, nhö chính Ñöùc Kitoâ yeâu thöông Hoäi Thaùnh vaø hieán mình vì Hoäi Thaùnh; nhö vaäy, Ngöôøi thaùnh hoaù vaø thanh taåy Hoäi Thaùnh baèng nöôùc vaø lôøi haèng soáng, ñeå tröôùc maët Ngöôøi, coù moät Hoäi Thaùnh xinh ñeïp loäng laãy, khoâng tyø oá, khoâng veát nhaên hoaëc baát cöù moät khuyeát ñieåm naøo, nhöng thaùnh thieän vaø tinh tuyeàn. Cuõng theá, choàng phaûi yeâu vôï nhö yeâu chính thaân theå mình. Yeâu vôï laø yeâu chính mình. Quaû vaäy, coù ai gheùt thaân xaùc mình bao giôø; traùi laïi, ngöôøi ta nuoâi naáng vaø chaêm soùc thaân xaùc mình, cuõng nhö Ñöùc Kitoâ nuoâi naáng vaø chaêm soùc Hoäi Thaùnh, vì chuùng ta laø boä phaän trong thaân theå cuûa Ngöôøi. Saùch Thaùnh coù lôøi cheùp raèng: Chính vì theá, ngöôøi ñaøn oâng seõ lìa cha meï maø gaén boù vôùi vôï mình, vaø caû hai seõ thaønh moät xöông moät thòt. Maàu nhieäm naøy thaät laø cao caû. Toâi muoán noùi veà Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi Thaùnh. Vaäy moãi ngöôøi trong anh em haõy yeâu vôï nhö chính mình, coøn vôï thì haõy kính sôï choàng" (Ep 5,1-2.21-33).
Linh muïc: Khi hoïc bieát vaø chieâm ngaém söï cao caû kyø dieäu cuûa bí tích hoân phoái, chuùng ta haõy daâng leân Chuùa lôøi ca tuïng vaø taï ôn. Xin moïi ngöôøi cuøng laëp laïi:
Laïy Chuùa, taï ôn Chuùa thaät laø chính ñaùng vaø phaûi ñaïo.
Cñ.:Laïy Chuùa, taï ôn Chuùa thaät laø chính ñaùng vaø phaûi ñaïo.
Ngöôøi nam: Chuùa ñaõ thieát laäp vôùi daân Chuùa moät Giao öôùc môùi ñeå trong Ñöùc Kitoâ, Ngöôøi ñaõ cheát ñeå cöùu roãi chuùng ta vaø Phuïc sinh trong vinh quang, nhaân loaïi trôû neân ñöôïc döï phaàn vaøo ñôøi soáng baát töû cuûa Ngaøi vaø ñoàng thöøa höôûng vinh quang treân trôøi.
Cñ.:Laïy Chuùa, taï ôn Chuùa thaät laø chính ñaùng vaø phaûi ñaïo.
Ngöôøi nöõ: Trong Giao öôùc giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ Chuùa ñaõ ban cho chuùng con hình aûnh soáng ñoäng cuûa tình yeâu Ñöùc Kitoâ daønh cho Hoäi thaùnh, vaø trong bí tích hoân phoái xin haõy toû cho chuùng con thaáy tình yeâu nhieäm maàu khoân doø cuûa Ngaøi.
Cñ.:Laïy Chuùa, taï ôn Chuùa thaät laø chính ñaùng vaø phaûi ñaïo.
Caâu hoûi giuùp suy tö:
- Theá naøo laø caùc bí tích?
- Chuùng ta bieát nghi leã hoân phoái Kitoâ giaùo coù nhöõng yù nghóa gì?
- Hai ngöôøi tín höõu quyeát ñònh keát hoân vôùi nhau tröôùc maët Chuùa, vieäc ñoù coù khaùc bieät gì so vôùi nhöõng ngöôøi khaùc keát hoân theo caùc "nghi leã" khaùc?
Suy tö:
Con ñöôøng ñaõ ñi qua cho thaáy trong quyeát ñònh keát hoân ngöôøi Kitoâ höõu khoâng voâ taâm voâ tình nhöng ñaùnh daáu tröôùc heát chaëng ñöôøng ñính hoân vaø quyeát ñònh sau cuøng cuûa hoï. Bôûi theá hai ngöôøi Kitoâ höõu ñính hoân khoâng chæ ñôn thuaàn "keát hoân" vôùi nhau, nhöng coøn coù yù höôùng vaø xin ñöôïc "keát hoân trong Hoäi thaùnh", nghóa laø chia seû ñöùc tin cuûa Hoäi thaùnh.
Bí tích hoân phoái: daáu chæ höõu hieäu cuûa tình yeâu Ñöùc Kitoâ
"Hoân nhaân Kitoâ giaùo, phaûn aùnh söï keát hôïp giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh cuûa Ngöôøi, ñöôïc thöïc hieän moät caùch troïn veïn trong söï keát hôïp giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ, hoï hieán thaân cho nhau trong moät tình yeâu ñoäc höõu vaø söï trung thaønh trong töï do, hoï thuoäc veà nhau cho ñeán cheát vaø môû ra cho vieäc truyeàn sinh, hoï ñöôïc thaùnh hieán bôûi bí tích trao ban aân suûng ñeå xaây döïng moät Hoäi thaùnh taïi gia vaø men cuûa söï soáng môùi cho xaõ hoäi" (Amoris Laetitia 292; HÑGMVN, Thö göûi caùc Gia ñình coâng giaùo, 1).
Khi duøng chöõ "Bí tích" ngöôøi ta muoán noùi ngay ñeán moät nghi leã cöû haønh bôûi Hoäi thaùnh vaø trong Hoäi thaùnh. Saâu xa hôn, vôùi töø ngöõ aáy chuùng ta muoán noùi raèng, qua haønh ñoäng cöû haønh nghi thöùc ñaëc thuø naøy (duø laø Röûa toäi hay Theâm söùc, Hoøa giaûi hay Thaùnh Theå, Xöùc daàu beänh nhaân hay Hoân phoái hoaëc Truyeàn Chöùc thaùnh) chính Chuùa Gieâsu haønh ñoäng, Ngöôøi ban ôn cöùu ñoä cho con ngöôøi baèng caùch hieän taïi hoùa maàu nhieäm Vöôït Qua cho chuùng ta taïi ñaây vaø hoâm nay. Baèng caùch ñoù, Ngöôøi cho ta coù theå döï phaàn vaøo Thaäp giaù vaø Phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Trong nhöõng theá kyû ñaàu cuûa ñôøi soáng Hoäi thaùnh, hoân phoái ñaõ ñöôïc cöû haønh khoâng coù nghi leã ñaëc thuø rieâng, maø chuû yeáu theo taäp tuïc cuûa xaõ hoäi trong ñoù ñoâi baïn Kitoâ höõu ñang soáng. Nhöng keå töø ñoù, tröôùc moãi dòp keát hoân, caùc Kitoâ höõu ñaõ yù thöùc mình soáng trong moät thöïc taïi "thaùnh thieâng": ngöôøi ta bieát ñoù laø hai ngöôøi tín höõu keát hoân "trong Chuùa". Lôøi öng thuaän keát hoân maø hai ngöôøi Kitoâ höõu tuyeân boá "ñöôïc bieán hình" töø beân trong nhôø pheùp Röûa toäi hoï ñaõ laõnh nhaän. Ñoâi taân hoân Kitoâ höõu bieát raèng hoï keát hôïp neân moät trong Ñöùc Kitoâ. Töø yù thöùc naøy Hoäi thaùnh ñi ñeán choã nhìn nhaän giaù trò cuûa hoân nhaân nhö laø moät bí tích. Thaùnh Phaoloâ trong Thö göûi tín höõu EÂpheâsoâ (5,22-30) ñaõ xeùt ñeán kinh nghieäm vôï choàng cuï theå naøy vaø nhaán maïnh raèng: quan heä giöõa vôï vaø choàng laø moät quan heä "trong Chuùa"; vôï phaûi "tuøng phuïc" choàng nhö Hoäi thaùnh tuøng phuïc Ñöùc Kitoâ; choàng phaûi yeâu thöông vôï mình nhö Ñöùc Kitoâ yeâu thöông Hoäi thaùnh. Khi aáy, maàu nhieäm phaûi ñöôïc hieåu nhö laø haønh ñoäng cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa,Ñaáng ñaõ sai Con cuûa Ngöôøi ñeán maïc khaûi cho ta dung maïo Thieân Chuùa laø Cha cuûa Ngöôøi, cuõng nhö laø haønh ñoäng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Nhö theá hoân nhaân laø bí tích vaø trong bí tích ñoù Chuùa Thaùnh Thaàn Ñaáng ñöôïc tuoân traøn ban cho ñoâi baïn moät quaû tim môùi vaø laøm cho ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ coù khaû naêng yeâu meán nhö Chuùa Kitoâ ñaõ yeâu meán chuùng ta. Tình yeâu vôï choàng, vì theá, phaûi höôùng ñeán möùc vieân maõn cuûa noù nhö ñaõ ñöôïc tieàn ñònh töï beân trong: tình baùc aùi phu theâ. Ñoaïn thö cuûa thaùnh Phaoloâ göûi tín höõu EÂpheâsoâ coøn nhaán maïnh moät ñieåm coát yeáu khaùc nöõa veà noäi dung cuûa bí tích hoân phoái. Noù xuaát phaùt töø chính tình yeâu vôï choàng cuï theå dieãn taû trong ñôøi soáng ñoâi baïn vaø gia ñình. Chính thöïc taïi ñaëc thuø cuûa ñoâi baïn tín höõu ñaõ röûa toäi (toaøn theå con ngöôøi, nam cuõng nhö nöõ, vôùi xaùc thaân cuûa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, hoï trao ñoåi yeâu thöông vaø hieán daâng cho nhau caùch troïn veïn, duy nhaát, baát khaû phaân ly vaø phong nhieâu) ñöôïc bieán ñoåi thaønh "bí tích". Trung taâm ñieåm cuûa cöû haønh hoân phoái laø lôøi tuyeân boá öng thuaän ñoâi taân hoân trao cho nhau . Thöïc teá coù moät nguy cô laø lôøi tuyeân höùa öng thuaän giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ dieãn ra khaù thöôøng aáy coù theå hôi bò xem nheï. Trong khi, thöïc ra chuùng ta ñang ñoái dieän vôùi moät pheùp laï, ñoù laø moät ngöôøi töï nguyeän hieán chính mình cho moät ngöôøi khaùc, daùm trao phoù con tim mình, cuoäc soáng mình, soá phaän mình cho ngöôøi aáy, phoù thaùc cho maàu nhieäm cuûa moät nhaân vò khaùc.
Hoân phoái moät "bí tích thöôøng xuyeân"
"Bí tích Hoân Phoái khoâng chæ laø thôøi ñieåm cöû haønh hoân leã nhöng laø thöïc taïi taùc ñoäng toaøn boä ñôøi soáng hoân nhaân" (HÑGMVN, Thö Chung 2016).
Noùi hoân nhaân laø moät bí tích coù nghóa laø nhìn nhaän raèng qua haønh ñoäng cuûa ñoâi hoân phoái noùi leân söï öng thuaän chính Ñöùc Kitoâ hoaït ñoäng: Ngöôøi maïc khaûi vaø thöïc hieän caùi gì ñoù thuoäc tình yeâu cuûa Ngöôøi cho Hoäi thaùnh vaø cho con ngöôøi. Haún laø Ñöùc Kitoâ seõ hieän dieän caû trong nhöõng hoaøn caûnh khaùc thöôøng nhaät hôn cuûa ñôøi soáng; nhöng coâng boá söï öng thuaän vaãn laø moät haønh ñoäng bieät loaïi, khoâng ôû treân cuøng moät bình dieän vôùi taát caû caùc haønh ñoäng khaùc cuûa tình yeâu ñoâi baïn trao cho nhau veà sau. Hoân phoái coù theå ñöôïc xeáp vaøo loaïi "bí tích thöôøng xuyeân": suoát cuoäc soáng hoân nhaân cuûa hoï, trong nhöõng hoaøn caûnh nhaát ñònh, ñoâi baïn coù theå taùi hieän laïi bí tích hoân phoái qua vieäc taïo ra nhöõng hieäu quaû cuûa aân suûng vaø yù nghóa saâu xa aáy voán ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong thôøi ñieåm cöû haønh leã cöôùi. Ñieàu ñoù xaûy ra trong moïi haønh ñoäng ñaëc thuø cuûa tình yeâu giöõa ñoâi vôï choàng - keå caû haønh ñoäng keát hôïp tính duïc vôï choàng - ñeå traûi nghieäm trong söï töï do vaø yù thöùc, moät caùch chaân thaät, nhö nhöõng haønh ñoäng ñích thaät cuûa tình yeâu.
Hoân nhaân, Thaùnh Theå vaø böôùc theo Chuùa Kitoâ
Theá neân, noùi hoân nhaân laø "bí tích" ñieàu ñoù coù nghóa laø khaúng ñònh raèng chính hoân nhaân laø moät aâm vang voïng cuûa lôøi "xin vaâng" cuûa tình yeâu ñöôïc loan baùo vaø soáng treân Thaäp giaù cuûa Ñöùc Kitoâ. Chính vì theá, hoân nhaân ñöôïc môøi goïi hoïa laïi theo khuoân maãu tình yeâu cuûa Gieâsu vaø taùi hieän laïi nhöõng gì dieãn ra nôi tình yeâu thaäp giaù aáy trong ngaøy hoâm nay. Quy chieáu bí tích hoân phoái ñeán tình yeâu cuûa Chuùa Kitoâ treân Thaäp giaù coøn gôïi söï lieân heä chaët cheõ giöõa Hoân nhaân vaø Thaùnh Theå: Mình Thaùnh trao ban, Maùu Giao öôùc ñoå ra cuûa Chuùa Kitoâ trôû thaønh cô sôû, nguyeân maãu vaø söùc maïnh cho ñôøi soáng baùc aùi cuûa moãi Kitoâ höõu, cuûa caùc ñoâi baïn vaø gia ñình Kitoâ höõu. Chính trong hy teá naøy ñoâi baïn Kitoâ höõu tìm thaáy nguoàn maïch khoâng ngöøng tuoân traøo vaø ñònh daïng cho Giao öôùc phu theâ cuûa mình.
"Ñöùc Gieâsu goõ cöûa caùc gia ñình chia seû vôùi hoï böõa tieäc Thaùnh Theå (x. Kh 3,20). ÔÛ ñoù, vôï choàng luoân luoân coù theå kyù keát laïi giao öôùc Vöôït Qua voán laø giao öôùc ñaõ keát hôïp hoï vaø phaûn aûnh Giao öôùc maø Thieân Chuùa ñaõ kyù keát vôùi nhaân loaïi treân thaäp giaù[1]. Thaùnh Theå laø bí tích cuûa Giao Öôùc Môùi, trong ñoù coâng trình cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc thöïc hieän (x. Lc 22,20). Nhö theá moái lieân keát saâu xa giöõa ñôøi soáng hoân nhaân vaø Thaùnh Theå caøng trôû neân caøng roõ neùt hôn[2]. Löông thöïc Thaùnh Theå laø söùc maïnh vaø ñoäng löïc caàn thieát cho ñoâi vôï choàng ñeå soáng hoân öôùc moãi ngaøy nhö moät 'Hoäi thaùnh taïi gia'" (Amoris Laetitia 318).
Khi aáy, ngöôøi ta coù theå keát luaän raèng ñoái vôùi hai baïn ñính hoân Kitoâ höõu, keát hoân trong Hoäi thaùnh nhaèm muïc ñích cuoái cuøng laø gia taêng tình yeâu Chuùa Gieâsu Kitoâ hôn, baèng caùch soáng nhö Ngöôøi, hay böôùc theo ôn goïi neân thaùnh cuûa mình.
Bí tích hoân phoái xaây döïng Hoäi thaùnh
Söï hieän dieän cuûa linh muïc chöùng hoân cho ñoâi baïn keát hoân trong Hoäi thaùnh dieãn taû söï kieän hoân phoái lieân heä ñeán toaøn theå Hoäi thaùnh. Theå thöùc coâng khai vaø hình thöùc Hoäi thaùnh cuûa leã Hoân phoái khoâng chæ laø moät thuû tuïc beân ngoaøi. Noù haøm chöùa moät söï nhìn nhaän vaø baûo veä cho quyeát ñònh naøy vaø noùi leân raèng coäng ñoaøn Kitoâ höõu caûm thaáy mình ñoàng traùch nhieäm hoaøn thaønh cuoäc hoân nhaân naøy. Hôn nöõa, tình yeâu cuûa ñoâi vôï choàng goùp phaàn hieäu quaû ñeå xaây döïng Hoäi thaùnh. Ñoâi vôï choàng goùp phaàn tröôùc heát qua vieäc ñoùn nhaän vaø giaùo duïc con caùi maø Chuùa seõ ban cho hoï vaø coøn qua göông maãu soáng ñöùc tin, soáng tinh thaàn hieáu khaùch vaø côûi môû ñoùn nhaän tha nhaân khi trôû neân nhöõng teá baøo soáng ñoäng cuûa Giaùo hoäi.
Hoân nhaân vaø "nhöõng thöïc taïi caùnh chung"
Hoân nhaân Kitoâ giaùo loan baùo, tieân tröng vaø baùo tröôùc nieàm vui vaø söï vieân maõn cuûa thôøi caùnh chung. Nhöng hoân nhaân khoâng phaûi laø moät giaù trò toái haäu, vaø nhö theá, ngöôøi ta khoâng theå phoùng chieáu treân hoân nhaân nhöõng mong ñôïi vaø nhöõng kyø voïng quaù ñaùng. Khoâng ngöôøi naøo coù theå ban cho ngöôøi baïn ñôøi kia "thieân ñaøng taïi theá". Haïnh phuùc hai ngöôøi coù ñöôïc trong tình yeâu cuûa hoï chæ laø moät hình aûnh baát toaøn vaø coøn khieám khuyeát cuûa nieàm haïnh phuùc sau cuøng maø chæ moät mình Chuùa môùi coù theå ban cho.
"Quaû thaät, treân thöïc teá khoâng gia ñình naøo laø hoaøn haûo vaø ñöôïc kieän toaøn moät laàn döùt khoaùt; nhöng ñoøi hoûi moät söï phaùt trieån tieäm tieán khaû naêng yeâu thöông cuûa mình. Coù moät tieáng goïi khoâng döùt, phaùt xuaát töø söï hieäp thoâng vieân maõn cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi, töø söï keát hôïp kyø dieäu giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi thaùnh cuûa Ngöôøi, töø coäng ñoaøn kieàu dieãm laø Gia ñình Nadareùt, vaø töø tình huynh ñeä voâ tì tích giöõa caùc thaùnh treân thieân quoác. Tuy nhieân, vieäc chieâm ngaém söï vieân maõn maø chuùng ta chöa ñaït tôùi cuõng giuùp chuùng ta bieát töông ñoái hoùa trong khi nhìn laïi cuoäc haønh trình lòch söû maø chuùng ta ñang thöïc hieän trong tö caùch laø gia ñình, ñeå roài chuùng ta khoâng coøn ñoøi hoûi caùc moái töông quan lieân vò cuûa chuùng ta phaûi hoaøn haûo, phaûi tinh tuyeàn trong yù höôùng, vaø phaûi nhaát quaùn - ñieàu maø chuùng ta chæ coù theå gaëp thaáy trong Nöôùc Trôøi mai sau" (Amoris Laetitia 325)
Thaûo luaän theo nhoùm:
- Phaûn öùng töùc thôøi cuûa chuùng ta nhö theá naøo tröôùc ñieàu ñöôïc nghe?
- Suy nghó veà chi tieát moät vaøi lôøi noùi, cöû chæ trong nghi thöùc hoân phoái (nhöõng caâu hoûi cuûa ngöôøi chöùng hoân tröôùc lôøi öng thuaän, chính lôøi coâng boá söï öng thuaän, söï kieän trao nhaãn cho nhau) anh chò coù theå cuøng ruùt ra ñöôïc moät vaøi yù nghóa troïng yeáu naøo?
- Ñaâu laø nhöõng heä quaû töø nhöõng ñieåm nhaán quan troïng treân ñaây coù theå ñem laïi cho cuoäc soáng haèng ngaøy?
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Gioan Phaoloâ II, Familiaris Consortio 57.
[2] Chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc queân raèng giao öôùc cuûa Thieân Chuùa vôùi daân Ngaøi ñöôïc dieãn taû nhö moät söï ñính hoân (x. Ed 16,8. 60; Is 62,5; Hs 2,21-22), vaø giao öôùc môùi cuõng ñöôïc trình baøy nhö moät hoân öôùc (x. Kh 19,7; 21,2; Ep 5,25).
Vaên phoøng HÑGMVN