Thöù Tö Leã Tro
Lòch söû vaø yù nghóa thaàn hoïc phuïng vuï
Thöù Tö Leã Tro: Lòch söû vaø yù nghóa thaàn hoïc phuïng vuï.
Roma (WTGPSG 28-02-2017) - Muøa Chay Thaùnh baét ñaàu baèng Thöù Tö Leã Tro, ñaùnh daáu 40 ngaøy chay tònh vaø kieâng thòt. Ngaøy ñaàu cuûa Muøa Chay cuõng coøn goïi laø ngaøy "Buïi Tro" bôûi vì trong ngaøy naøy, ngöôøi tín höõu laõnh nhaän tro ñöôïc ghi hình thaùnh giaù treân traùn.
Ngaøy "Buïi Tro" coù nguoàn goác töø "Dies Cinerum" trong Saùch Leã Roâma vaø ñöôïc tìm thaáy trong quyeån Saùch Leã Greâgoârioâ. Tuïc truyeàn raèng, vaøo thôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Greâgroârioâ Caû (590-604) ñaõ baét ñaàu nghi thöùc söùc tro trong ngaøy ñaàu Muøa Chay.
Trong Cöïu Öôùc, Tro laø daáu hieäu cuûa söï khieâm nhöôøng, hoái caûi vaø tang cheá. Ngöôøi Kitoâ Höõu cuõng duøng tro trong phuïng vuï cuûa ngaøy Leã Tro vôùi yù nghóa treân. Laõnh nhaän tro treân traùn laø daáu chæ nhaéc nhôû söï cheát vaø söï aên naên ñöôïc ñöa vaøo phuïng vuï Taây Phöông vaøo theá kyû 10, vaø ñöôïc phoå bieán roäng raõi khaép Taây Phöông taïi Coâng Ñoàng Benevento naêm 1091.
Thuôû xöa, ngöôøi ta duøng tro ñeå saùm hoái caùch rieâng, nhöng sau ñoù trôû thaønh moät nghi thöùc coäng ñoàng. Trong sö kieän naøy, tro ñöôïc raéc treân ñaàu hoái nhaân nhö moät söï hieäp thoâng caàu nguyeän cho nhöõng hoái nhaân trôû laïi. Cuoái cuøng, tro ñöôïc duøng trong nghi thöùc saùm hoái cuûa Muøa Chay trong ngaøy Thöù Tö Leã Tro.
Coù theå khoâng ñaùng tin raèng, vieäc söùc tro cho taát caû moïi tín höõu phaùt xuaát töø loøng suøng moä vaø söï hoaùn caûi giöõa coäng ñoàng cuûa caùc hoái nhaân. Theá nhöng, qua doøng thôøi gian, söï ñoùn nhaän naøy, coù tính caùch phuïng vuï ñaõ töôïng tröng ñaëc thuø cho vieäc saùm hoái. Vieäc söùc tro naøy, ñöôïc Coâng Ñoàng Benevento naêm 1091 ñeà nghò cho moïi giôùi; giaùo só cuõng nhö giaùo daân. Theá nhöng, caû traêm naêm tröôùc ñoù ngöôøi Taây Phöông ñaõ duøng nghi thöùc söùc tro naøy roài.
Daáu Thaùnh Giaù ñöôïc ghi treân traùn laø töôïng tröng cho daáu linh thieâng hoaëc aán tín maø ngöôøi Tín Höõu laõnh nhaän khi laõnh pheùp röûa toäi. Ñaây laø daáu chæ cuûa treû sô sanh ñöôïc taùi sinh trong nieàm tin Kitoâ qua söï giaûi phoùng khoûi noâ leä toäi loãi vaø xaáu xa, roài ñöôïc nhaäp vaøo haøng con caùi Thieân Chuùa haèng soáng. (Rom. 6:3-18)
Vieäc laõnh tro cuõng ñöôïc coi nhö laø söï trôû veà trong vinh quang maø ñaõ ñöôïc dieãn taû trong Saùch Khaûi Huyeàn, khi chuùng ta ñöôïc laõnh nhaän laøm con caùi cuûa Thieân Chuùa. Saùch Tieân Tri Edzeâkien cuõng nhaéc ñeán aán tín ñöôïc laøm con caùi Thieân Chuùa, "Haõy raûo khaép thaønh, khaép Gieârusalem. Haõy ghi daáu chöõ thaäp treân traùn nhöõng ngöôøi ñang reân sieát khoùc than veà moïi ñieàu gheâ tôûm ñang xaûy ra trong khaép thaønh." (Ed 9:4)
(Nguoàn: tinmung.net)
Lòch söû vaø yù nghóa thaàn hoïc phuïng vuï
Ngaøy Thöù Tö Leã Tro, chuùng ta nghe vaêng vaúng lôøi thaùnh ca töø Saùch Saùng theá: Hôõi ngöôøi haõy nhôù mình laø tro buïi vaø seõ trôû veà buïi tro.
Lôøi Kinh thaùnh naøy nhaéc nhôû chuùng ta yù thöùc veà thaân phaän con ngöôøi qua bieåu hieäu "buïi tro" ñöôïc duøng trong Kinh thaùnh vaø trong nghi leã ngaøy Thöù Tö ñaàu Muøa Chay. Trong baøi vieát naøy toâi seõ noùi qua veà lòch söû vaø yù nghóa thaàn hoïc phuïng vuï cuûa Ngaøy Thöù Tö Leã Tro.
1. Lòch söû Thöù Tö Leã Tro
Nhöõng Quy luaät toång quaùt cuûa Naêm phuïng vuï noùi veà ngaøy Thöù Tö Leã Tro nhö sau: "Muøa Chay baét ñaàu töø Thöù Tö Leã Tro vaø keát thuùc ngay tröôùc Thaùnh leã Tieäc Ly. Ngaøy Thöù Tö ñaàu Muøa Chay coù xöùc tro; ngaøy ñoù khaép nôi aên chay" (soá 28 vaø 29). Lôøi chæ daãn naøy cho chuùng ta bieát yù nghóa cuûa Ngaøy Thöù Tö Leã Tro trong Naêm phuïng vuï, cuõng nhö trong suoát Muøa Chay thaùnh. Vôùi Thöù Tö Leã Tro, Giaùo hoäi baét ñaàu Muøa Chay. Ngoaøi ra trong cô caáu phuïng vuï cuûa ngaøy naøy, Giaùo hoäi cöû haønh leã nghi laøm pheùp tro vaø xöùc tro.
Trong truyeàn thoáng phuïng vuï töø theá kyû thöù 7, ngaøy Thöù Tö Leã Tro laø moät ngaøy quan troïng, vaø khoâng moät leã naøo coù theå vöôït leân treân. Ngöôøi ta cuõng goïi ngaøy naøy laø "Ñaàu Muøa Chay" (Caput ieiunii), hay "Ñaàu Muøa aên chay 40 ngaøy" (Caput Quadragesimalis). Vieäc aên chay trong Muøa naøy ñaõ coù töø thôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Gregorioâ Caû (590-604).
Veà nghi thöùc laøm pheùp tro vaø xöùc tro, qua thôøi gian leã nghi naøy ñaõ coù söï bieán ñoåi töø moät nghi thöùc thoáng hoái trong ñònh cheá veà taäp tuïc thoáng hoái coâng coäng thôøi xöa. Lòch söû phuïng vuï veà vieäc thaønh hình Nghi thöùc cöû haønh bí tích thoáng hoái vaø hoøa giaûi, cuõng nhö ñònh cheá Giaùo hoäi veà moät soá sinh hoaït ñaëc bieät, ñaõ coù tuïc leä boû tro cho hoái nhaân coâng coäng ñaõ phaïm moät soá toäi naëng caùch coâng khai, maø moïi nguôøi ñeàu bieát, nhö choái boû ñöùc tin, gieát ngöôøi, ngoaïi tình... Nhöõng ngöôøi naøy bò loaïi ra khoûi coäng ñoaøn tín höõu. Ñeå ñöôïc nhaän laïi trong coäng ñoaøn, hoï phaûi laøm vieäc thoáng hoái coâng coäng theo ñònh cheá Giaùo hoäi ñöa ra. Vaøo ngaøy thöù Tö tröôùc Chuùa Nhaät thöù nhaát Muøa Chay, nhöõng hoái nhaân coâng coäng naøy seõ tuï taäp laïi taïi nhaø thôø chính toøa, vaø sau khi xöng thuù toäi cuûa mình, hoï seõ ñöôïc Ñöùc Giaùm muïc trao cho chieác aùo nhaäm mang treân mình, roài laõnh nhaän tro treân ñaàu vaø treân mình. Sau ñoù hoï bò ñuoåi ra khoûi nhaø thôø vaø ñöôïc chæ ñònh ñi tôùi moät tu vieän ñeå ôû ñoù vaø thi haønh moät soá vieäc thoáng hoái ñaõ ra cho hoï. Vaøo saùng Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh, caùc hoái nhaân naøy tuï taäp laïi taïi nhaø thôø chính toøa, ñöôïc Ñöùc Giaùm muïc xem xeùt vieäc thöïc haønh thoáng hoái cuûa hoï trong Muøa Chay, sau ñoù ngaøi ñoïc lôøi xaù giaûi toäi loãi cuûa hoï ñeå giao hoøa vôùi coäng ñoaøn. Töø ñaây hoï ñöôïc quyeàn tham döï caùc buoåi cöû haønh bí tích. Taïi Roâma, vaøo theá kyû thöù 7, caùc hoái nhaân coâng coäng taäp hoïp taïi moät soá nhaø thôø töôùc hieäu (tituli) cuûa thaønh phoá, cuõng nhö taïi 4 Ñaïi Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ, Thaùnh Phaoloâ ngoaïi thaønh, Thaùnh Gioan Lateranoâ vaø Ñöùc Baø Caû, ñeå cöû haønh nghi leã nhö vöøa noùi treân ñaây.
Veà sau ñònh cheá thoáng hoái coâng coäng khoâng coøn nöõa, tuy nhieân leã nghi boû tro vaãn coøn giöõ laïi trong ngaøy Thöù Tö Leã Tro. Ñaàu tieân chæ coù caùc tín höõu laõnh nhaän tro treân mình. Veà sau caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø tín höõu ñeàu laõnh tro, ñeå toû loøng thoáng hoái. Sang theá kyû thöù 10, thì coù vieäc laøm pheùp tro vaø moät lôøi nguyeän keøm theo baét chöôùc cô caáu thaùnh leã, nghóa laø coù lôøi nguyeän gioáng nhö Kinh nguyeän thaùnh theå, vaø vieäc laõnh nhaän tro nhö khi cöû haønh vieäc röôùc leã.
Vaøo theá kyû thöù 11, cuõng taïi Roâma, Ñöùc Giaùo Hoaøng taäp hoïp caùc giaùo syõ, giaùo daân taïi nhaø thôø thaùnh Anastasia. Ngaøi laøm pheùp tro, boû tro cho moïi ngöôøi, sau ñoù taát caû ñi kieäu veà nhaø thôø thaùnh nöõ Sabina ôû ñoài Aventino. Trong khi ñi kieäu, Ñöùc Giaùo hoaøng vaø coäng ñoaøn haùt kinh caàu caùc thaùnh. Taát caû ñeàu maëc aùo nhaäm, ñi chaân khoâng, ñeå toû loøng thoáng hoái aên naên. Khi ñoaøn kieäu ñeán nhaø thôø thaùnh Sabina, Ñöùc Giaùo hoaøng ñoïc lôøi xaù giaûi vaø coäng ñoaøn cuøng haùt baøi "Chuùng ta haõy thay ñoåi ñôøi soáng, xöùc tro vaø aên chay haõm mình, khoùc than vì loãi laàm ñaõ phaïm. Haõy khaån caàu Thieân Chuùa chuùng ta. Vì Ngöôøi raát töø bi nhaân haäu saün saøng tha thöù moïi toäi khieân" (Immutemur, xc. Ge 2, 13). Sau ñoù ngaøi cöû haønh Thaùnh leã. Ñoù laø traïm ñaàu tieân (statio) cuûa Muøa Chay. Ngaøy nay vaøo Thöù Tö Leã Tro, Ñöùc Giaùo hoaøng cuõng ñeán laøm pheùp tro vaø boû tro taïi nhaø thôø Thaùnh nöõ Sabina theo truyeàn thoáng xöa. Tröôùc ñoù coù cuoäc röôùc kieäu töø nhaø thôø thaùnh Anselmoâ cuõng treân doài Aventino. Taïi nhaø thôø thaùnh nöõ Sabina, ngaøi coâng boá söù ñieäp Muøa Chay cho toaøn theå Giaùo hoäi.
Vaøo naêm 1091, Coâng ñoàng Benevento (Nam Italia) ñaõ truyeàn cöû haønh nghi leã boû tro cho taát caû caùc nôi trong Giaùo hoäi. Trong khi boû tro, vò linh muïc ñoïc lôøi: "Ta laø thaân caùt buïi seõ trôû veà caùt buïi" (St 3, 19). Tro naøy laáy töø nhöõng caønh laù ñaõ ñöôïc laøm pheùp trong ngaøy Chuùa nhaät Leã Laù naêm tröôùc ñeå laïi. Tröôùc coâng cuoäc canh taân phuïng vuï cuûa Coâng ñoàng chung Vaticanoâ II, leã nghi laøm pheùp tro vaø boû tro ñöôïc cöû haønh tröôùc Thaùnh leã. Vaøo naêm 1970, khi coâng boá Saùch Leã Roâma ñöôïc tu chính, thì leã nghi naøy ñöôïc cöû haønh sau phaàn phuïng vuï Lôøi Chuùa. Ngoaøi caâu trích töø Saùch Saùng Theá, coøn coù theâm moät coâng thöùc duøng khi boû tro, laáy töø Phuùc AÂm: "Haõy aên naên saùm hoái vaø ñoùn nhaän Tin Möøng" (Mc 1,15). Vôùi coâng thöùc môùi naøy ñöôïc theâm vaøo, thì bieåu hieäu "tro" ñaõ mang theâm moät yù nghóa môùi nöõa ñoù laø vieäc canh taân ñôøi soáng trong suoát Muøa Chay thaùnh. Sau ñaây laø moät trong hai lôøi nguyeän laøm pheùp tro: "Laïy Chuùa, Chuùa nhaân töø ñoái vôùi ai khieâm toán, vaø tha thöù cho keû bieát aên naên. Xin nghe lôøi chuùng con khaån nguyeän vaø roäng tay giaùng phuùc cho heát thaûy chuùng con saép nhaän laáy tro naøy, ñeå chuùng con kieân trì giöõ boán möôi ngaøy chay thaùnh, vaø nhôø ñoù ñöôïc neân tinh tuyeàn, xöùng ñaùng cöû haønh maàu nhieäm Vöôït qua cuûa Ñöùc Kitoâ, Con Moät Chuùa, Ñaáng haèng soáng vaø hieån trò muoân ñôøi" (coøn coù moät lôøi kinh khaùc trong Saùch Leã Roâma).
2. YÙ nghóa vieäc boû tro vaø ngaøy Thöù Tö Leã Tro
Trong Cöïu Öôùc, vieäc xöùc tro vaø maëc aùo nhaäm ñöôïc duøng ñeå thöïc haønh vaø bieåu loä loøng thoáng hoái caù nhaân hay toaøn theå coäng ñoaøn daân Israel. Tro chæ thaân xaùc chuùng ta laø buïi tro, seõ phaûi cheát (xc. St 3,18.27; Giob 34, 17; Gr 6, 26; 25, 34; Est 4,13; Is 58, 5; Dn 9,3; Giona 3,6; Giudith 4,16; 9,1).
Trong truyeàn thoáng caùc ñan só vaø tu vieän, tro ñöôïc duøng ñeå noùi leân moái lieân heä vôùi söï cheát vaø söï khieâm nhöôøng thoáng hoái tröôùc maët Chuùa. Vì theá, caùc tu só, caùc ñan só coù tuïc leä taïi moät soá nôi, muoán naèm treân ñoáng tro vôùi chieác aùo nhaäm ñeå cheát. Thaùnh Martino thaønh Tours beân Phaùp ñaõ noùi: "Khoâng gì xöùng hôïp hôn cho moät tu só laø vieäc naèm cheát treân ñoáng tro buïi". Caùc vò naøy laáy tro ñaõ ñöôïc laøm pheùp trong ngaøy Thöù Tö Leã Tro, roài veõ hình thaùnh giaù treân ñaát, treân ñoù coøn traûi theâm aùo nhaäm vaø roài caùc vò naèm treân ñoù khi haáp hoái vaø khi cheát. Caùc tu só cuõng coù thoùi quen troän tro vaøo baùnh nhö cuûa aên. Ñoù laø moät hình thöùc haõm mình nhieäm nhaët maø caùc tu só phaûi giöõ.
Töø ñaây chuùng ta nhaän ra, tröôùc tieân Giaùo hoäi ñaõ ñaët neàn taûng cho vieäc thoáng hoái, ñoù laø nhìn nhaän laïi tình traïng nguyeân tuyeàn cuûa ôn thaùnh ñaõ bò maát do toäi nguyeân toå, vaø haäu quaû laø con ngöôøi xa Thieân Chuùa, troán traùnh Thieân Chuùa. Con ngöôøi seõ phaûi cheát nhö laø moät haäu quaû cuûa toäi loãi. Vì theá caàn phaûi "quay trôû laïi" moät caùch taän caên, nhö yù nghóa dieãn taû qua töø "canh taân" trong ngoân ngöõ Do Thaùi, laø quay ngöôïc laïi vôùi 360 ñoä. Ñaøng khaùc suy tö veà buïi tro, ñeå cho thaáy söï yeáu heøn cuûa mình vaø tính caùch tuøy thuoäc vaøo Thieân Chuùa vì con ngöôøi ñöôïc Ngaøi taïo döïng, nhöng Thieân Chuùa ñoaùi thöông vaø ban ôn cöùu roãi. Phuïng vuï ñaõ dieãn taû neàn taûng naøy qua caùc bieåu hieäu vaø caùc lôøi kinh cuûa ngaøy Thöù Tö Leã Tro.
Cuøng vôùi moät soá bieåu hieäu khaùc ñöôïc Giaùo hoäi duøng trong Muøa Chay, nhö maøu aùo leã tím, khoâng ñoïc Kinh Vinh Danh, khoâng tröng boâng hoa treân baøn thôø, khoâng duøng ñaøn trong thaùnh leã, buïi tro cuõng ñöôïc duøng ñeå cho thaáy tính caùch thoáng hoái cuûa Muøa Chay vaø thaân phaän cuûa con ngöôøi hay cheát.
Noùi toùm laïi, leã nghi laøm pheùp tro vaø boû tro trong ngaøy Thöù Tö Leã Tro gôïi ra cho tín höõu veà moät thôøi ñieåm quan troïng ñang baét ñaàu lieân heä tôùi ôn cöùu roãi cuûa hoï, ñoù laø Muøa Chay. Ñoàng thôøi, leã nghi khôûi ñaàu naøy cuõng ñeà ra cho tín höõu moät haønh trình phaûi ñi theo trong thôøi gian suoát Muøa Chay.
Haønh trình ñoù laø thöïc haønh caùc vieäc laøm bieåu loä söï thoáng hoái, soáng baùc aùi; ñaøng khaùc, tín höõu cuõng phaûi ñi saâu vaøo taâm tình thoáng hoái, khi suy tö veà thaân phaän con ngöôøi, veà loãi laàm cuûa mình vaø nhu caàu khaån thieát phaûi trôû veà, phaûi canh taân cuoäc soáng. Tuy nhieân, tín höõu khoâng laøm nhöõng vieäc naøy trong yù thöùc khoå haïnh caù nhaân, nhöng laø ñeå höôùng veà ôn cöùu roãi Chuùa Kitoâ ñaõ thöïc hieän vaø Giaùo hoäi ñang chuaån bò möøng trong ñaïi leã Phuïc sinh. Ngaøy nay caùc bieåu hieäu beân ngoaøi, nhö thoáng hoái coâng coäng, nhö maëc aùo nhaäm, nhö ñi chaân khoâng trong cuoäc haønh höông, vv. khoâng coøn ñöôïc thöïc hieän nhö xöa, vì hoaøn caûnh xaõ hoäi ñoåi thay, nhöng thaùi ñoä vaø yù chí thoáng hoái, canh taân trôû veà vaãn phaûi in khaéc saâu ñaäm trong thaâm taâm moãi ngöôøi. Moãi ngöôøi seõ töï ñöa ra cho mình moät soá nhöõng thöïc haønh thoáng hoái trong cuoäc soáng cuï theå ñeå bieåu loä yù nghóa vaø tinh thaàn cuûa leã nghi xöùc tro.
Lm. Phanxicoâ Borgia Traàn Vaên Khaû vaø Thieän Taâm