Giaùo Hoäi Nicaragua
vaø caùc vaán ñeà cuûa ñaát nöôùc
Giaùo Hoäi Nicaragua vaø caùc vaán ñeà cuûa ñaát nöôùc.
Nicaragua (Vat. 22-02-2017) - Ngaøy 20 thaùng 2 naêm 2017 caùc Giaùm Muïc Nicaragua ñaõ nhoùm ñaïi hoäi khoaùng ñaïi ñeå löôïng ñònh tình hình ñaát nöôùc vaø suy tö veà chöông trình muïc vuï naêm 2017. Caùch ñaây moät naêm Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nicaragua ñaõ soaïn thaûo moät thö muïc töû lieân quan tôùi tình hình cô caáu quoác gia vaø tieán trình baàu cöû, baèng caùch laáy laïi caùc ñeà taøi cuûa böùc thö muïc töû naêm 2014 töïa ñeà "Tìm caùc chaân trôøi cho moät nöôùc Nicaragua toát ñeïp hôn". Ñaây laø böùc thö ñaõ ñöôïc göûi cho toång thoáng Daniele Ortega ngaøy 21 thaùng 5 naêm 2014, trong ñoù caùc Giaùm Muïc ñeà caäp tôùi caùc vaán ñeà: tình hình gia ñình, caùc vaán ñeà xaõ hoäi, tình hình nhaân quyeàn, caùc vaán ñeà cuûa vuøng duyeân haûi Caraibi, coâng taùc rao truyeàn Tin Möøng, vaøi chính saùch cuûa nhaø nöôùc vaø cuoâc khuûng hoaûng cô caáu quoác gia. Cho tôùi nay toång thoáng Ortega ñaõ khoâng traû lôøi böùc thö naøy cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc. Sau khi thaéng cöû vaø sau baûn töôøng trình quan saùt baàu cöû cuûa Toå chöùc caùc nöôùc Myõ chaâu ngöôøi ta nhaän thaáy chính quyeàn Nicaragua ñaõ khoâng heà chuù yù ñeán phaàn ñoùng goùp cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi caùc vaán ñeà cuûa ñaát nöôùc. Chính vì theá laàn naøy caùc Giaùm Muïc Nicaragua muoán ñeà nghò moät suy tö döôùi aùnh saùng cuûa caùc bieán coá cuoái cuøng tieáp tuïc lay ñoäng dö luaän quoác gia nhö: caùc cuoäc bieåu tình lieân tuïc cuûa giôùi noâng daân nhaèm baûo veä ruoäng ñaát cuûa hoï choáng laïi chöông trình keânh ñaøo xuyeân ñaïi döông, thoâng caùo cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu hoâm 16 thaùng 2 naêm 2017 ñaõ toá caùo vieäc thieáu che chôû nhöõng ngöôøi beânh vöïc caùc quyeàn con ngöôøi taïi Nicaragua, vaø yeâu caàu toân troïng caùc daán thaân quoác teá lieân quan tôùi caùc quyeàn cuûa caùc thoå daân, ñaõ ñöôïc chính quyeàn Nicaragua kyù keát hoài naêm 2008.
Nicaragua roäng hôn 130 ngaøn caáy soá vuoâng, coù gaàn 6 trieäu daân, 58.5% theo coâng giaùo, 23.2% theo tin laønh, 2.6% theo caùc toân giaùo khaùc vaø 15.7% voâ thaàn. Toân giaùo chieám choã quan troïng trong cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân Nicaragua. Quyeàn töï do toân giaùo ñaõ ñöôïc baûo ñaûm trong Hieán Phaùp ban haønh naêm 1939. Ñaïo Coâng giaùo ñaõ ñöôïc rao truyeàn taïi Nicaragua töø theá kyû XVI vôùi cuoäc chinh phuïc cuûa ngöôøi Taây Ban Nha. Doïc vuøng duyeân haûi Caraibi coù söï hieän dieän cuûa ngöôøi Anh, ña soá tín höõu kitoâ vuøng naøy theo Anh giaùo vaø tin laønh.
Teân goïi Nicaragua phaùt xuaát töø teân cuûa moät toäc tröôûng ñòa phöông laø "Nicarao" vaø töø agua" trong tieáng Taây Ban Nha laø nöôùc. Nhöng cuõng coù giaû thuyeát khaùc cho raèng trong thoå ngöõ noù coù nghóa laø "ñöôïc vaây quanh bôûi nöôùc". Trong caû hai tröôøng hôïp teân goïi Nicaragua xem ra quy chieáu caùc hoà nöôùc ngoït lôùn laø hoà Nicaragua, ñöùng haøng thöù 18 treân theá giôùi, vaø hoà Managua, hay quy chieáu söï kieän Nicaragua coù bieån ôû phiaù ñoâng vaø phiaù taây.
Nicaragua coù 69% daân laø ngöôøi lai gioáng, 17% laø ngöôøi da traéng goác Taây Ban Nha, Ñöùc, Italia, Anh vaø Phaùp. Ña soá caùc ngöôøi lai gioáng vaø da traéng soáng trong vuøng taây Nicaragua. Ngoaøi ra coøn coù 9% ngöôøi goác phi chaâu. Nhoùm phi chaâu soáng doïc duyeân haûi ñaïi taây döông. Ña soá laø ngöôøi Creol noùi tieáng Anh, con chaùu cuûa caùc noâ leä phi chaâu thaønh coâng trong vieäc chaïy troán. Nhieàu ngöôøi cuõng coù teân hoï cuûa caùc ngöôøi thöïc daân EÂcoát boû tieàn ra mua noâ leä. Cuõng coù 5% ngöôøi goác Amerindi con chaùu cuûa caùc boä laïc thoå daân. Boä laïc Nicarao ñaõ laø moät nhoùm gaén lieàn vôùi neàn vaên minh Maya treân bình dieän vaên hoaù vaø thoå ngöõ. Ngöôøi daân soáng ven bieån Caraibi noùi tieáng Chibcha, bao goàm caùc boä laïc ñeán töø nieàm Nam Myõ hay Colombia vaø Nenezuela ngaøy nay, trong ñoù coù caùc nhoùm Miskito, Rama vaø Sumo.
Vôùi phong traøo di cö con soá treân ñaây bò thay ñoåi. Coù ngöôøi töø caùc nöôùc khaùc tôùi Nicaragua sinh soáng, vì tìm thaáy caùc ñieàu kieän kinh teá, coâng aên vieäc laøm vaø kinh doanh toát hôn. Nhöng cuõng coù ngöôøi Nicaragua di cö sang soáng beân Costa Rica vaø Hoa Kyø. Hai nöôùc naøy tieáp nhaän moät phaàn saùu toång soá daân Nicaragua.
Ngöôøi Taây Ban Nha ñaõ tôùi xaâm chieám Nicaragua trong caùc naêm 1523, 1524 vaø 1529. Naêm 1538 Nicaragua trôû thaønh phaàn cuûa phoù vöông quoác taân Taây Ban Nha, sau ñoù naèm döôùi quyeàn cuûa Ñeá quoác Meâhicoâ. Naêm 1821 noù trôû thaønh phaàn cuûa caùc tænh lieân hieäp Trung Myõ, vaø naêm 1838 ñöôïc ñoäc laäp. Trong theá kyû XIX Nicaragua rôi vaøo caùc cuoäc noäi chieán, vaø do caùc chính quyeàn baûo thuû vaø töï do thay nhau cai trò. Naêm 1900 Nicaragua bò Hoa Kyø chieám ñoùng vì töø choái khoâng nhöôïng boä vieäc thöïc hieän kinh ñaøo noái lieàn Ñaïi Taây Döông vaø Thaùi Bình Döông. Giöõa caùc naêm 1912 vaø 1933 Hoa Kyø laïi tieán chieám Nicaragua, nhöng phaûi ruùt quaân veà nöôùc vì caùc haäu quaû cuûa cuoäc khuûng hoaûng kinh teá vaø cuoäc chieán du kích maùc xít do Augusto Ceùsare Sandino laõnh ñaïo. Trong thaäp nieân 1950 Nicaragua do chính quyeàn phoø Hoa Kyø cuûa toång thoáng Anastasio Somoza Garcia, laõnh ñaïo. Sau khi oâng naøy bò aùm saùt con laø Luis Somoza Debayle leân thay. Töø naêm 1961 Maët traän giaûi phoùng quoác gia Sandinít chaøo ñôøi vaø leân naém quyeàn naêm 1979. Giöõa caùc naêm 1980-1989 caùc nhoùm vuõ trang Contras ña soá thuoäc caùc löïc luôïng binh só cuõ cuûa toång thoáng Anastasio Somoza Garcia do Hoa Kyø taøi trôï ñaùnh nhau vôùi chính quyeàn Sandinít. Naêm 1989 hai beân ngöng baén, vaø caùc phieán quaân ñöôïc taùi hoäi nhaäp xaõ hoäi. Naêm 2006 oâng Daniel Ortega thaéng cöû leân laøm toång thoáng cho tôùi nay.
Töø naêm 2016 tình hình xaõ hoäi Nicaragua trôû neân toài teä hôn vaø Toå chöùc caùc quoác gia Myõ chaâu ñaõ ñöôïc môøi cöû phaùi ñoaøn qua quan saùt vaø giuùp taùi bình ñònh xaõ hoäi. Ngaøy muøng 2 thaùng 12 naêm 2016, caùc Giaùm Muïc Nicaragua ñaõ coù cuoäc hoäi kieán vôùi oâng Luis Almagro, toång thö kyù Toå chöùc caùc quoác gia Myõ chaâu. Nhaân dòp naøy caùc vò ñaõ baày toû lo aâu ñoái vôùi thöïc taïi xaõ hoäi chính trò nöôùc naøy vaø cho bieát saün saøng goùp phaàn cho coâng ích quoác gia. OÂng Almagro ñaõ keát thuùc chuyeán vieáng thaêm Nicaragua nhöõng ngaøy cuoái thaùng 11 naêm 2016, sau khi kyù keát caùc thoaû hieäp vôùi chính quyeàn cuûa toång thoáng Daniel Ortega ngaøy 15 thaùng 10 naêm 2016.
Trong nhöõng ngaøy vieáng thaêm Nicaragua oâng ñaõ gaëp gôõ nhieàu thaønh phaàn xaõ hoäi khaùc nhau trong ñoù coù giôùi doanh thöông, caùc nhaø ngoaïi giao, caùc chính trò gia vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi vaø caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo. Tham döï cuoäc gaëp gôõ naøy coù Ñöùc Hoàng Y Leopoldo Brenes, Toång Giaùm Muïc Managua, Ñöùc Cha Silvio Baez, Giaùm Muïc phuï taù Managua, Ñöùc Cha Pablo Schmitz Simon doøng Capucino, Giaùm quaûn toâng toaø Bluefields, Ñöùc Cha Reneù Saùndigo, Giaùm Muïc giaùo phaän Juigalpa. Trong cuoäc gaëp gôõ caùc vò ñaõ thaûo luaän veà caùc dieãn tieán chính trò vaø caùc caêng thaúng xaõ hoäi taïi Nicaragua. Trong dòp naøy caùc Giaùm Muïc ñaõ trao cho oâng Almagro moät baûn chuïp böùc thö muïc töû do caùc Giaùm Muïc soaïn thaûo naêm 2014 töïa ñeå "Tìm kieám caùc chaân trôøi môùi cho moät Nicaragua toát ñeïp hôn", trong ñoù caùc vò ñaõ baày toû laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi muoán goùp phaàn xaây döïng ñaát nöôùc vaø thaêng tieán coâng ích, cuõng nhö laøm baát cöù gì ñeå phaùt huy neàn daân chuû, hoaø bình vaø ñoái thoaïi chaân thaønh. Ñöùc Hoàng Y Brenes cho bieát ñaây ñaõ laø böùc thö caùc Giaùm Muïc göûi cho toång thoáng Daniel Ortega ngaøy 21 thaùng 5 naêm 2014, nhöng cho tôùi nay toång thoáng vaãn chöa traû lôøi.
Ñöùc Cha Silvio Jose Baez, Giaùm Muïc phuï taù toång giaùo phaän Managua, cuõng ñaõ raát ngaïc nhieân vì baûn töôøng trình do chính quyeàn cuûa toång thoáng Daniel Ortega cuøng vôùi Toå chöùc caùc quoác gia Myõ chaâu, vieát taét laø OEA, ñaõ khoâng chuù yù gì tôùi caùc ñeà nghò cuûa caùc Giaùm Muïc. Ñöùc Cha cho bieát chính ngaøi ñaõ ñöa böùc thö muïc töû noùi treân cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cho oâng Luis Almagro, toång thö kyù cuûa toå chöùc naøy, vaø oâng Almagro ñaõ noùi: "ÔÛ ñaây coù taát caû moïi söï, böùc thö naøy haàu nhö giuùp toâi tieát kieäm giôø cho vieäc soaïn thaûo baûn töôøng trình cuoäc vieáng thaêm cuûa toâi". Ñöùc Cha Silvio Jose Baez noùi: "Toâi tieáp tuïc tin töôûng nôi thieän chí cuûa toå chöùc. Nhöng toâi xaùc tín raèng khoâng phaûi oâng ta, cuõng khoâng phaûi moät ai khaùc töø ngoaøi tôùi, coù theå giaûi quyeát ñöôïc caùc vaán ñeà naøy. Chính xaõ hoäi Nicaragua phaûi tìm ra giaûi phaùp vaø con ñöôøng ñuùng ñaén cho mình".
Nhaân Ngaøy theá giôùi nhaân quyeàn muøng 9 thaùng 12 naêm 2016 Ñöùc Cha Silvio Jose Baez ñaõ daâng thaùnh leã töôûng nieäm vaø caàu nguyeän cho taát caû nhöõng ai daán thaân baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi taïi Nicaragua. Giaûng trong thaùnh leã Ñöùc Cha ñaõ khaúng ñònh raèng "Trong ñaát nöôùc chuùng ta coøn coù raát nhieàu ñieàu phaûi laøm ñeå thaêng tieán vaø baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi. Vì coøn coù raát nhieàu teä naïn choáng laïi caùc quyeàn con ngöôøi, ñieån hình nhö naïn gian tham hoái loä. Noù laø moät vuï aên cöôùp coù vuõ trang choáng laïi nhaân daân. Baïn haõy lo laéng cho con tim cuûa mình, vì chuùng ta taát caû coù theå laø naïn nhaân cuûa gian tham hoái loä, cuûa tham voïng, cuûa hieáu chieán, thieáu toân troïng. Taát caû laø nhöõng thöù coù theå phaù tan moät ñaûng phaùi chính trò, moät yù thöùc heä hay moät nhoùm. Raát tieác laø chuùng ta taát caû ñeàu coù theå laø caùc naïn nhaân cuûa teä naïn tham oâ hoái loä". Ñöùc Cha cuõng khích leä moïi ngöôøi ñöøng sôï haõi vaø ñöøng bao giôø ñaùnh maát ñi nieàm hy voïng. Ngaøi noùi: "Ngaøy nay coù nhöõng ngöôøi thöông löôïng vôùi söï sôï haõi, bôûi vì noù laø moät duïng cuï cuûa söï thaàn phuïc, gaây meâ, nhöng chuùng ta khoâng ñöôïc sôï haõi. Ñeå thaêng tieán nhaân quyeàn caàn caáp baùch canh taân toaøn cô caáu chính trò, tö phaùp vaø xaõ hoäi cuûa quoác gia naøy. Caàn phaûi chaán chænh caùc cô caáu cuûa nöôùc Nicaragua qua neàn daân chuû, ña nguyeân, döïa treân söï töï do, coâng lyù vaø vieäc toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi. Nhöng vieäc ñaït caùc muïc tieâu ñoù cuõng vaãn chöa baûo ñaûm cho vieäc toân troïng nhaân quyeàn, caàn phaûi coù moät cô caáu vöõng chaõi maïnh meõ vaø moät neàn daân chuû ñích thaät, döïa treân caùc giaù trò ñích thaät, môùi coù theå goùp phaàn thay ñoåi boä maët xaõ hoäi".
Hoài trung tuaàn thaùng 12 naêm 2016 Ñöùc Cha Silvio Joseù Baez ñaõ ñöôïc môøi tham döï Dieãn ñaøn veà nhaân quyeàn do "Hieäp hoäi baûo veä nhaân quyeàn Nicaragua" toå chöùc taïi thuû ñoâ Managua. Thuyeát trình veà ñeà taøi "Quyeàn bính trong Thaùnh Kinh" Ñöùc Cha khaúng ñònh raèng neàn vaên hoùa quyeàn bính phaûi ñöôïc thay theá bôûi quyeàn bính cuûa neàn vaên hoaù: quyeàn toái thöôïng cuûa baûn vò con ngöôøi, cuûa lyù trí, khaû naêng hieåu bieát qua ñoái thoaïi, chöù khoâng phaûi haï giaù ngöôøi khaùc nhö moâ thöùc traû lôøi. Caàn caáp baùch taùi laäp caùc giaù trò neàn taûng ñeå taùi thieát xaõ hoäi ñaõ bò hö hoûng vaø ñoå gaãy". Ñöùc Cha Baez ñaõ nhaéc laïi raèng: "Chuùa Gieâsu Kitoâ daõ khoâng bao giôø thöông löôïng söï thaät hay phaåm giaù con ngöôøi. Toâi ñaõ luoân luoân noùi raèng neáu Chuùa Gieâsu maø ñaõ thoaû hieäp vôùi vua Heâroâñeâ vaø quan Philatoâ, thì Ngaøi ñaõ khoâng keát thuùc treân thaäp giaù. Neáu Ngaøi ñaõ ñieàu ñình vôùi caùc thöôïng teá cuûa ñeàn thôø ñeå chia lôøi toân giaùo, thì Ngaøi ñaõ khoâng cheát treân thaäp giaù. Nhöng Chuùa khoâng bao giôø thoaû hieäp, khoâng quïy luïy, khoâng bao giôø töø choái ñieàu Ngaøi coi laø neàn taûng: ñoù laø giaù trò cuûa baûn vò con ngöôøi".
Sau khi chính quyeàn vaø toå chöùc caùc quoác gia Myõ chaâu OEA coâng boá thoâng caùo, Ñöùc Cha Juan Abelardo Mata Guevara, doøng Don Bosco, Giaùm Muïc giaùo phaän Esteli, ñaõ bình luaän nhö sau: "Caùc vò thuoäc toå chöùc OEA laø caùc chính trò gia thích öùng vôùi caùc tình huoáng duôùi lôùp aùo ngoaïi giao, chöù hoï khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi baûo veä töï do vaø coâng lyù: ít nhaát ñoù laø ñieàu ngöôøi ta ñoïc ñöôïc töø caùc söï kieän... Hoï ñi voøng quanh nhö laø "nhöõng ngöôøi laéng nghe roài sau cuøng laïi chuùc laønh cho vieäc aên troäm vaø laïm duïng sö tin töôûng cuûa daân chuùng. Taát caû nhöõng ñieàu naøy noùi vôùi chuùng ta raèng chính chuùng ta, ngöôøi daân Nicaragua chuùng ta môùi laø nhöõng ngöôøi luyeän ñuùc töông lai cuûa mình, vaø chuùng ta khoâng ñöôïc ngoài ñoù ñeå chôø ñôïi söï cöùu thoaùt töø beân ngoaøi".
Coäng ñoaøn daân nöôùc Nicaragua ñaõ môøi caùc vò ñaïi dieän Toå chöùc caùc quoác gia Myõ chaâu tôùi ñeå kieåm thöïc tình traïng khuûng hoaûng daân chuû maø Nicaragua ñang phaûi traûi qua, sau khi caùc cuoäc baàu cöû ñaõ khieán cho oâng Ortega laïi ñöôïc laøm toång thoáng maëc duø luaät leä baàu cöû hieän haønh khoâng cho pheùp. Baûn töôøng trình cuûa toå chöùc OEA ghi nhaän tình hình Nicaragua, nhöng khoâng ñeà caäp ñeán caùc lyù do gaây ra tình traïng hieän nay, vaø khoâng heà ñaû ñoäng gì ñeán söï trong saùng vaø ñoäc laäp maø tieán trình baàu cöû töï do vaø lieâm chính ñoøi hoûi phaûi coù. Trong moät cuoäc hoïp baùo ngaøy 24 thaùng gieâng naêm 2017 Ñöùc Cha Juan Abelardo Mata Guevara noùi: "Danh döï cuûa ngöôøi ñaõ theà baûo veä neàn Daân chuû cuûa Myõ chaâu ñaõ bò ñaët vaán naïn, vaø cô caáu naøy ñaõ suy yeáu. Chuùng toâi muoán troâng thaáy nhöõng ngöôøi taøi ñöùc höôùng daãn toå chöùc naøy, chöù khoâng muoán troâng thaáy caùc chính trò gia".
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)