Töông lai cuoäc ñoái thoaïi
giöõa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh
theo quan ñieåm giaùo hoäi hoïc
Töông lai cuoäc ñoái thoaïi giöõa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh theo quan ñieåm giaùo hoäi hoïc.
Hong Kong (VietCatholic News 10-02-2017) - Traùi vôùi vò tieàn nhieäm cuûa mình, Ñöùc Hoàng Y John Tong, Toång Giaùm Muïc Hoàng Koâng, khaù laïc quan veà töông lai cuoäc ñoái thoaïi giöõa cheá ñoä coäng saûn Baéc Kinh vaø Toøa Thaùnh Vatican. Ngaøi töøng toû thaùi ñoä laïc quan naøy hoài thaùng Taùm naêm 2016. Ngaøy 25 thaùng Gieâng naêm 2017, ngaøi laïi leân tieáng moät laàn nöõa döôùi hình thöùc moät laù thö muïc vuï vôùi tieâu ñeà: "töông lai cuoäc ñoái thoaïi giöõa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh theo quan ñieåm Giaùo Hoäi hoïc". Döôùi ñaây, chuùng toâi xin löôïc dòch laù thö cuûa ngaøi:
Keå töø khi baøi vieát cuoái cuøng cuûa toâi veà Söï Hieäp Thoâng Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác vôùi Giaùo Hoäi Hoaøn Vuõ, ñöôïc coâng boá treân caùc tuaàn baùo cuûa giaùo phaän Hoàng Koâng vaøo thaùng 8 naêm 2016, ñaõ coù raát nhieàu phaûn öùng tích cöïc. Toâi taï ôn Chuùa vaø nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän ñònh veà noù. Ñieàu naøy gaây caûm höùng ñeå toâi tham khaûo yù kieán caùc chuyeân gia, nhöõng ngöôøi haèng quan taâm tôùi Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác, ôû caû trong laãn ngoaøi nöôùc, ñeå toâi ñaåy xa hôn nöõa cuoäc thaûo luaän thaàn hoïc cuûa mình. Sau nhieàu thaùng caàu nguyeän vaø suy nghó, giôø ñaây, toâi xin ñöa ra quan ñieåm cuûa toâi veà moät soá vaán ñeà quan troïng lieân quan ñeán cuoäc ñoái thoaïi Trung Quoác - Vatican theo vieãn töôïng Giaùo Hoäi hoïc. Xin anh chò em haõy tieáp tuïc caàu nguyeän cho cuoäc ñoái thoaïi Trung Hoa - Vatican.
Vaán ñeà coát loõi: vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc
Trong naêm qua, ñaõ coù caùc cuoäc tieáp xuùc thöôøng xuyeân giöõa caùc ñaïi dieän cuûa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh. Moät nhoùm coâng taùc ñaõ ñöôïc thieát laäp, qua ñoù hai beân ñaõ coá gaéng giaûi quyeát caùc vaán ñeà tích luõy. Vaán ñeà coát loõi caàn giaûi quyeát laø vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc. Sau nhieàu voøng ñoái thoaïi, moät söï ñoàng thuaän sô boä ñöôïc thoâng baùo ñaõ ñaït ñöôïc, vaø ñieàu naøy seõ daãn ñeán moät thoûa hieäp veà vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc. Theo tín lyù Coâng Giaùo, Ñöùc Giaùo Hoaøng vaãn laø thaåm quyeàn cuoái cuøng vaø cao nhaát trong vieäc chæ ñònh moät giaùm muïc.
Neáu Ñöùc Giaùo Hoaøng coù lôøi cuoái cuøng veà söï xöùng ñaùng vaø phuø hôïp cuûa moät öùng cöû vieân giaùm muïc, thì caùc cuoäc baàu cöû cuûa caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông vaø ñeà nghò cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác seõ chæ ñôn giaûn laø moät caùch noùi leân caùc ñeà nghò maø thoâi.
Ngöôøi ta noùi raèng moái quan taâm chính cuûa chính phuû laø lieäu caùc öùng vieân coù yeâu nöôùc hay khoâng, chöù khoâng phaûi lieäu hoï coù yeâu meán vaø trung thaønh vôùi Giaùo Hoäi hay khoâng. Vì vaäy, seõ laø moät ñieàu thích ñaùng khi noùi raèng thoûa hieäp seõ khoâng vöôït quaù thöïc haønh höõu hieäu hieän nay.
Theo doõi caùc vaán ñeà
Thoûa hieäp Trung Quoác - Vatican veà vaán ñeà boå nhieäm caùc giaùm muïc seõ laø maáu choát cuûa vaán ñeà vaø laø moät moác quan troïng trong dieãn trình bình thöôøng hoùa lieân heä giöõa hai beân. Tuy nhieân, noù khoâng heà coù nghóa laø keát thuùc vaán ñeà. Caû hai beân seõ vaãn caàn phaûi tieáp tuïc ñoái thoaïi döïa treân söï tin töôûng laãn nhau ñaõ coù phaùt trieån, tieáp tuïc giaûi quyeát caùc vaán ñeà khaùc, töøng vaán ñeà moät, moät caùch kieân nhaãn vaø tin töôûng. Nhöõng vaán ñeà naøy ñaõ tích luõy haøng nhieàu thaäp nieân qua. Seõ laø ñieàu khoâng thöïc tieãn, neáu khoâng muoán noùi laø baát khaû, khi mong chuùng ñöôïc giaûi quyeát xong trong moät ñeâm. Sau ñaây laø moät soá trong caùc vaán ñeà chöa ñöôïc giaûi quyeát. Ñaàu tieân laø laøm theá naøo ñeå giaûi quyeát vaán ñeà Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc (CCPA). Thöù hai laø laøm theá naøo ñeå xöû lyù baûy giaùm muïc töï ñeà cöû vaø töï taán phong baát hôïp phaùp, voán vi phaïm Giaùo Luaät.
Thöù ba laø laøm theá naøo ñeå xöû lyù vaán ñeà hôn 30 giaùm muïc cuûa coäng ñoàng khoâng chính thöùc khoâng ñöôïc chính phuû coâng nhaän. Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh coù nhöõng quyeàn lôïi khaùc nhau. Chính Phuû Trung Quoác quan taâm tôùi caùc vaán ñeà thuoäc bình dieän chính trò, trong khi ñoái vôùi Toøa Thaùnh, caùc vaán ñeà thuoäc bình dieän toân giaùo vaø muïc vuï.
Do ñoù, Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh seõ xöû lyù caùc vaán ñeà naøy moät caùch khaùc nhau theo tính caáp thieát cuûa chuùng. Coù theå noùi raèng, ñeå giaûi quyeát ba vaán ñeà naøy moät caùch coù thieän yù, caàn phaûi thöïc hieän maø khoâng haïi chi tôùi caùc nguyeân taéc vaø söï chaân thaønh cuûa chuùng ta.
Töông lai cuûa Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc
Nhieàu ngöôøi bieát quan taâm tôùi moái lieân heä giöõa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh nghó raèng vaán ñeà Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc gioáng nhö moät ngoïn nuùi ñöùng chaén giöõa khoâng theå naøo di chuyeån ñöôïc.
Ngoaøi ra, coù nhöõng ngöôøi cuûa Giaùo Hoäi ñaõ nhieàu laàn baøy toû söï lo ngaïi cho raèng vaán ñeà Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc khoâng ñöôïc nhaéc tôùi trong cuoäc ñoái thoaïi Trung Hoa - Vatican vaø thaäm chí coøn nghó raèng Roâma ñaõ töø boû tín lyù ñöùc tin cuûa mình. Lyù luaän cuûa hoï döïa treân nguyeân taéc moät "Giaùo Hoäi ñoäc laäp, töï chuû vaø töï quaûn" cuûa Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc (1) vaø vieäc thöïc hieän nguyeân taéc "töï ñeà cöû, töï taán phong" caùc giaùm muïc (2). Do ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñictoâ XVI ñaõ tuyeân boá trong Thö göûi ngöôøi Coâng Giaùo ôû Trung Quoác raèng Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc laø moät cô quan chính phuû vaø moät thöïc taïi nhö theá khoâng töông hôïp vôùi tín lyù Coâng Giaùo (3). Coù theå noùi raèng moái lieân heä giöõa caùc khaùi nieäm Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc veà moät "Giaùo Hoäi ñoäc laäp, töï chuû vaø töï quaûn" vaø "töï ñeà cöû vaø töï taán phong" caùc giaùm muïc laø moät moái lieân heä giöõa lyù thuyeát vaø thöïc haønh. Caû hai, trong thöïc teá, ñeàu laø saûn phaåm cuûa moät moâi tröôøng vaø aùp löïc chính trò rieâng bieät. Chuùng khoâng ñi vaøo caùc phaåm tính noäi taïi cuûa Giaùo Hoäi Trung Quoác, maø cuõng khoâng ñi vaøo vieäc theo ñuoåi beân trong cuûa Giaùo Hoäi naøy. Caû hai coäng ñoàng khoâng chính thöùc vaø chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác ñang tích cöïc tìm kieám vaø toû baøy söï hieäp thoâng vaø hieäp nhaát hoaøn toaøn vôùi Giaùo Hoäi hoaøn vuõ. Nhö vaäy, maëc duø moät soá giaùm muïc ñaõ ñöôïc thuï phong maø khoâng coù pheùp cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, caùc ngaøi vaãn coá gaéng heát söùc ñeå giaûi thích sau ñoù vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø caàu xin söï hieåu bieát vaø chaáp nhaän cuûa ngaøi. Dó nhieân, neáu taát caû caùc yeâu caàu ñöôïc ñaùp öùng, caùc ngaøi seõ ñöôïc xaù giaûi, ñöôïc chaáp nhaän vaø coù theå ñöôïc uyû quyeàn cai quaûn caùc giaùo phaän. Cuoäc ñoái thoaïi giöõa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh haøm yù raèng nhieàu thay ñoåi ñaõ vaø ñang dieãn ra trong chính saùch cuûa Baéc Kinh ñoái vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Hieän nay, hoï ñaõ ñeå Ñöùc Giaùo Hoaøng ñoùng moät vai troø trong vieäc ñeà cöû vaø taán phong caùc giaùm muïc Trung Quoác. Baéc Kinh cuõng seõ coâng nhaän quyeàn phuû quyeát cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø ngaøi laø thaåm quyeàn cao nhaát vaø cuoái cuøng trong vieäc quyeát ñònh ai laø öùng cöû vieân laøm giaùm muïc taïi Trung Quoác. Do ñoù, chính thoûa hieäp Trung Hoa -Vatican seõ cho pheùp nguyeân taéc "töï ñeà cöû vaø töï taán phong" ñi vaøo lòch söû. Thieáu nguyeân taéc "töï ñeà cöû vaø töï taán phong", Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc seõ bieán thaønh moät hieäp hoäi yeâu nöôùc ñuùng nghóa, theo nghóa ñen cuûa noù: moät toå chöùc töï nguyeän, voâ vò lôïi, yeâu nöôùc vaø yeâu Giaùo Hoäi, bao goàm haøng giaùo só vaø caùc giaùo daân töø khaép nôi trong nöôùc (4). Do ñoù, theo yù kieán cuûa toâi, töông lai cuûa Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc coù theå töï taùi ñònh höôùng "ñeå khuyeán khích caùc giaùo só vaø giaùo daân thöïc hieän caùc hoaït ñoäng töø thieän xaõ hoäi, tích cöïc khôûi dieãn caùc dòch vuï xaõ hoäi, vaø thöïc hieän nhöõng vieäc gaây lôïi ích cho xaõ hoäi" (5).
Vaán ñeà baûy giaùm muïc baát hôïp phaùp
Moät trôû ngaïi khaùc cho moái lieân heä Trung Hoa - Vatican laø caùc giaùm muïc baát hôïp phaùp. Baûy giaùm muïc naøy (Baøi tröôùc vieát laø taùm, nhöng coù moät vò cheát ñaàu naêm 2017), theo Boä Giaùo Luaät, ôû trong hoaøn caûnh bò vaï tuyeät thoâng. Trong soá naøy, coù ba vò bò Vatican ñaëc bieät thoâng baùo raèng hoï ñang chòu vaï tuyeät thoâng, nhöng nhöõng vò khaùc cuõng bò vaï tuyeät thoâng. Chæ coù Ñöùc Giaùo Hoaøng môùi tha ñöôïc vaï naøy maø thoâi. Theo quan ñieåm cuûa Toøa Thaùnh, caùc khoù khaên trong vieäc chaáp nhaän baûy giaùm muïc baát hôïp phaùp naøy laø, thöù nhaát, vieäc hoï "töï ñeà cöû vaø töï taán phong" vi phaïm nghieâm troïng Ñieàu 1382 cuûa Boä Giaùo Luaät, trong ñoù quy ñònh: "Moät giaùm muïc taán phong cho ai ñoù laøm giaùm muïc maø khoâng coù uûy nhieäm cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø ngöôøi nhaän söï taán phong töø giaùm muïc aáy ñeàu phaûi chòu vaï tuyeät thoâng tieàn keát (latae sententiae)"; vaø thöù hai, moät soá bò caùo buoäc coù caùc vaán ñeà thuoäc taùc phong luaân lyù.
Caùc toäi "töï ñeà cöû vaø töï taán phong" vaø "caùc vaán ñeà thuoäc taùc phong luaân lyù" raát khaùc nhau. Caùc baèng chöùng caàn thieát ñeå thieát laäp caùc vi phaïm cuõng khaùc nhau. Haønh vi "töï ñeà cöû vaø töï taán phong" laø ñieàu hieån nhieân ñoái vôùi moïi ngöôøi vaø vieäc vi phaïm laø ñieàu roõ raøng. Tuy nhieân, vieäc buoäc toäi veà taùc phong luaân lyù ñoøi caùc baèng chöùng hieån nhieân hôn. Vì moái lieân heä baát oån giöõa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh, neân Toøa Thaùnh khoâng theå cöû vieân chöùc cuûa mình sang Trung Quoác ñeå ñieàu tra tröïc tieáp.
Thay vaøo ñoù, Toøa Thaùnh coù theå yeâu caàu caùc ñònh cheá chính thöùc cuûa Trung Quoác ñieàu tra. Hieån nhieân, vieäc naøy caàn nhieàu thôøi gian. Coù tin ñoàn cho raèng Toøa Thaùnh vaø Baéc Kinh ñaõ thoûa thuaän seõ töï mình xöû lyù rieâng reõ caùc vieäc laøm sai traùi cuûa baûy giaùm muïc - tröôùc heát, vaán ñeà taán phong baát hôïp phaùp vaø thöù hai, caùc vi phaïm khaùc coù theå coù. Chaéc chaén, chieán thuaät naøy ñuùng.
Nhö moät ñieàu kieän tieân quyeát ñeå aân xaù moät giaùm muïc ñöôïc taán phong baát hôïp phaùp, laø caùc ngöôøi tham gia vaøo vieäc taán phong baát hôïp phaùp (bao goàm caû nhöõng ngöôøi taán phong vaø ñöôïc taán phong) phaûi aên naên hoái caûi.
Haønh vi taán phong baát hôïp phaùp thaùch thöùc nguyeân taéc caên baûn ñònh raèng Ñöùc Giaùo Hoaøng phaûi laø thaåm quyeàn cao nhaát vaø cuoái cuøng trong vieäc quyeát ñònh caùc öùng cöû vieân giaùm muïc cuûa caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông.
Do ñoù, nhö moät ñieàu kieän tieân quyeát ñeå aân xaù moät vuï taán phong baát hôïp phaùp, laø ngöôøi phaïm toäi phaûi coù saùng kieán noäp ñôn leân Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø chöùng toû söï saün loøng hieäp thoâng vôùi Giaùo Hoäi hoaøn vuõ, xin söï tha thöù cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Theo nguoàn tin ñaùng tin caäy, taát caû baåy giaùm muïc ñöôïc taán phong baát hôïp phaùp ñaõ göûi thö leân Ñöùc Giaùo Hoaøng. Caùc vò ñaõ baøy toû söï saün loøng tuaân phuïc Ñöùc Giaùo Hoaøng voâ ñieàu kieän vaø xin ñöôïc tha thöù. Vôùi moät thaùi ñoä aên naên nhö theá, vieäc aân xaù hình phaït taán phong baát hôïp phaùp laø moät keát quaû raát coù theå coù. Tuy nhieân, coù moät ñieàu caàn laøm roõ. AÂn xaù vieäc ñeà cöû vaø taán phong baát hôïp phaùp khoâng töông ñöông vôùi vieäc thöøa nhaän quyeàn haønh chính quaûn trò moät giaùo phaän. Ban caáp hoaëc caàm giöõ quyeàn quaûn trò moät giaùo phaän phuï thuoäc vaøo caùc yeâu caàu khaùc. Ví duï, ñaõ coù moät vò giaùm muïc ñöôïc Toøa Thaùnh boå nhieäm taïi giaùo phaän ñoù chöa? Sai soùt veà luaân lyù cuûa baát cöù vò naøo trong caùc giaùm muïc bò toá caùo cuõng caàn ñöôïc xem xeùt. Chæ nhöõng ai soáng hôïp vôùi ñöùc tin, luaân lyù vaø Giaùo Luaät môùi ñöôïc ban caáp quyeàn quaûn trò giaùo phaän maø thoâi. Xem xeùt taát caû caùc khía caïnh naøy seõ caàn ñeán nhieàu thôøi gian vaø kieân nhaãn hôn cuûa Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh tröôùc khi vaán ñeà baûy giaùm muïc taán phong baát hôïp phaùp cuoái cuøng coù theå ñöôïc giaûi quyeát.
Caùc giaùm muïc cuûa coäng ñoàng khoâng chính thöùc caàn ñöôïc chính phuû coâng nhaän
Vaán ñeà khoù khaên nhaát trong cuoäc ñoái thoaïi Trung Quoác - Vatican coù leõ laø phaûi xöû lyù ra sao vaán ñeà hôn 30 giaùm muïc cuûa caùc coäng ñoàng khoâng chính thöùc. Tính hôïp phaùp cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cuûa Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác ñöôïc chính phuû thöøa nhaän tuøy thuoäc ôû vieäc bao goàm moïi giaùm muïc ñöôïc taán phong hôïp phaùp trong toaøn Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác, chöù khoâng phaûi chæ moät soá vò maø thoâi. Vì vaäy, ñeå xaây döïng moät hoäi ñoàng giaùm muïc ñaày ñuû tính hôïp phaùp vaø thaåm quyeàn, ñaõ coù ñeà nghò cho raèng taát caû caùc giaùm muïc cuûa caùc coäng ñoàng khoâng chính thöùc cuõng phaûi ñöôïc tuyeån löïa. Ñöông nhieân, ñieàu naøy ñoøi Baéc Kinh coâng nhaän danh tính vaø quyeàn cai quaûn giaùo phaän cuûa hoï trong tö caùch giaùm muïc. Chaéc chaén, Toøa Thaùnh seõ ñöa ra yeâu caàu nhö vaäy. Tuy nhieân, khoâng ai daùm chaéc Baéc Kinh seõ saün saøng nhö theá naøo trong vieäc coâng nhaän danh tính vaø quyeàn quaûn trò caùc giaùo phaän cuûa caùc giaùm muïc thuoäc caùc coäng ñoàng khoâng chính thöùc. Vì theá, töø nay trôû ñi, ñaây seõ laø moät chuû ñeà chính cuûa cuoäc ñoái thoaïi ñoái vôùi caû hai beân.
Vaán ñeà caùc giaùm muïc thuoäc caùc coäng ñoàng khoâng chính thöùc khoâng phaûi laø moät beá taéc. Coäng ñoàng Giaùo Hoäi khoâng chính thöùc laø keát quaû cuûa moät giai ñoaïn chính trò vaø lòch söû ñaëc bieät. Tröôùc ñaây, voán khoâng coù söï tin töôûng laãn nhau giöõa Toøa Thaùnh vaø Baéc Kinh, vaø ñieàu naøy giaùn tieáp daãn ñeán vieäc thieáu tin töôûng giöõa chính phuû vaø caùc giaùm muïc cuûa coäng ñoàng khoâng chính thöùc; caùc vò naøy luoân nhaán maïnh tôùi caùc nguyeân taéc cuûa Giaùo Hoäi. Neáu coù moät thoûa thuaän giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác veà vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc, moät vieäc haøm nghóa coù söï tin caäy laãn nhau ñaùng keå giöõa caùc beân, thì caùc giaùm muïc cuûa coäng ñoàng khoâng chính thöùc seõ khoâng coøn bò coi laø phe ñoái laäp cöù khaêng khaêng nhaán maïnh ñeán caùc nguyeân taéc toân giaùo. AÁn töôïng cuûa chính phuû ñoái vôùi caùc ngaøi seõ ñöôïc caûi thieän. Hôn nöõa, caùc giaùm muïc trong coäng ñoàng khoâng chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác, treân thöïc teá, ñeàu laø caùc ñieån hình coâng daân yeâu nöôùc. Caùc ngaøi chæ quyeát ñònh haønh ñoäng khaùc vôùi caùc ñoái taùc cuûa caùc ngaøi trong coäng ñoàng Giaùo Hoäi chính thöùc theo söï hieåu bieát cuûa caùc ngaøi veà tín lyù Coâng Giaùo. Cuõng treân thöïc teá, thaùi ñoä cuûa chính phuû ñoái vôùi caùc coäng ñoàng khoâng chính thöùc ñaõ thay ñoåi khaù nhieàu trong nhöõng naêm gaàn ñaây so vôùi thaäp nieân 1980. Ñoái vôùi haàu heát caùc vò naøy, chæ danh tính vaø quyeàn haønh chính quaûn trò giaùo phaän cuûa caùc vò laø khoâng ñöôïc coâng nhaän thoâi. Chöù caùc vò vaãn coù theå toaøn taâm toaøn trí coáng hieán cho coâng vieäc muïc vuï. Khi söï tin töôûng laãn nhau giöõa Roâma vaø Baéc Kinh ñöôïc oån ñònh vaø cuûng coá, thì söï tin töôûng giöõa caùc chính phuû vaø caùc giaùm muïc cuûa caùc coäng ñoàng Giaùo Hoäi khoâng chính thöùc seõ phaùt trieån.
Chìa khoùa ñeå giaûi quyeát vaán ñeà caùc giaùm muïc khoâng chính thöùc laø söï tin töôûng giöõa caùc giaùm muïc naøy vaø chính phuû. Baéc Kinh coù leõ seõ yeâu caàu hoï minh nhieân tuyeân boá chuû tröông cuûa caùc ngaøi ñoái vôùi Hieán Phaùp Trung Quoác, luaät phaùp vaø caùc chính saùch cuûa noù. Bao laâu chính phuû khoâng yeâu caàu moät "Giaùo Hoäi ñoäc laäp, töï chuû, vaø töï quaûn", cuõng nhö caùc vieäc "töï ñeà cöû, töï taán phong" giaùm muïc nöõa, thì taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng thaønh vaán ñeà ñoái vôùi caùc ngaøi, vì moïi giaùm muïc cuûa caùc coäng ñoàng Giaùo Hoäi khoâng chính thöùc ñeàu laø caùc coâng daân toát vaø yeâu nöôùc. Caùc ngaøi daïy tín ñoà cuûa mình cuõng haønh xöû theo cuøng moät caùch nhö theá. Vì vaäy, keå töø khi chính Roâma thieát laäp ñöôïc söï tin töôûng laãn nhau vôùi Baéc Kinh, noù caàn coá gaéng giuùp phaùt trieån söï tin töôûng laãn nhau giöõa hai beân döïa vaøo nhöõng gì ñaõ ñaït ñöôïc. Caàn coù thôøi gian vaø kieân nhaãn môùi thieát laäp ñöôïc söï tin töôûng laãn nhau. Noù caàn ñöôïc theå hieän caû baèng haønh ñoäng nöõa. Chuùng ta neân daønh cho Toøa Thaùnh, caùc giaùm muïc cuûa coäng ñoàng khoâng chính thöùc vaø Baéc Kinh ñuû thôøi gian ñeå xöû lyù vaán ñeà naøy trong caùc lieân heä Trung Hoa - Vatican.
Chôø ñôïi ñeå ñöôïc töï do hoaøn toaøn hay giöõ vöõng söï töï do coát yeáu
Sau nhieàu naêm ñoái thoaïi vaø thöông thaûo, caû Trung Quoác vaø Toøa Thaùnh seõ ñaït ñeán moät söï ñoàng thuaän veà vaán ñeà boå nhieäm caùc giaùm muïc. Caùc ñoaïn treân cho thaáy: thoûa hieäp veà vaán ñeà boå nhieäm caùc giaùm muïc giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Quoác coù theå ñöôïc xem nhö moät coät moác quan troïng veà phöông dieän phaùt trieån caùc moái lieân heä giöõa hai beân keå töø naêm 1951. Döïa vaøo thoûa hieäp naøy, caùc vaán ñeà veà töông lai cuûa Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc, tính hôïp phaùp cuûa caùc giaùm muïc baát hôïp phaùp trong coäng ñoàng Giaùo Hoäi chính thöùc, söï coâng nhaän caùc giaùm muïc haàm truù töø phía Baéc Kinh vaø vieäc thaønh laäp Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cuûa Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác saép söûa ñöôïc giaûi quyeát. Töø nay trôû ñi, seõ khoâng coù theâm cuoäc khuûng hoaûng chia reõ giöõa caùc coäng ñoàng coâng khai vaø haàm truù trong Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác nöõa. Ngöôïc laïi, hai coäng ñoàng naøy seõ daàn daàn tieán tôùi vieäc hoøa giaûi vaø hieäp thoâng veà caùc khía caïnh phaùp luaät, chaêm soùc muïc vuï vaø caùc moái lieân heä. Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác seõ laøm vieäc vôùi nhau ñeå rao giaûng Tin Möøng cuûa Chuùa Gieâsu treân ñaát Trung Quoác.
Tuy nhieân, hieän ñang coù moät gioïng noùi khoâng laïc quan veà vieäc ñaït ñöôïc thoûa hieäp Trung Hoa - Vatican. Quan ñieåm naøy tuyeân boá raèng vaán ñeà Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác khoâng phaûi laø moät vaán ñeà caù theå; noù coù lieân quan chaët cheõ vôùi caùc vaán ñeà cuûa caùc nhoùm saéc toäc vaø toân giaùo khaùc; ví duï, caùc vaán ñeà cuûa Taây Taïng, Taân Cöông vaø quyeàn töï chuû cuûa caùc daân toäc. Chính Phuû Trung Quoác seõ khoâng vaø khoâng theå boû qua caùc vaán ñeà naøy vaø chæ xöû lyù caùc vaán ñeà cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Neáu chính phuû Trung Quoác khoâng ñöa ra moät keá hoaïch toaøn dieän ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà naøy, noù seõ raát khoù khaên trong vieäc chæ xöû lyù vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo hay ñaït ñöôïc baát cöù thoûa thuaän chuû yeáu naøo vôùi Toøa Thaùnh ñeå baûo veä quyeàn töï do toân giaùo cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Vì vaäy, caên cöù vaøo tình hình xaõ hoäi vaø chính trò cuûa Trung Quoác ngaøy nay, quaû khoâng deã ñeå chính phuû Trung Quoác ñaûm baûo caùc quyeàn töï do toân giaùo cho ngöôøi daân ôû Trung Quoác, xeùt vì khoâng coù hình aûnh roõ raøng naøo veà vieäc ñaûm baûo vaø thöïc thi moät daáu hieäu thöïc söï veà töï do toân giaùo, nhö söï töï do rao giaûng, töï do ñieàu haønh caùc ñònh cheá giaùo duïc vaø caùc quyeàn sôû höõu taøi saûn. Cho duø thoûa hieäp Trung Hoa -Vatican coù dieãn ra ñi chaêng nöõa, thì loaïi thoûa hieäp naøy vaãn voâ nghóa. Vì vaäy, Toøa Thaùnh khoâng neân haønh ñoäng moät caùch voäi vaøng ñeå laøm ñieàu ñoù.
Coù moät soá hoà ñoà veà söï khaúng ñònh neâu treân. Tröôùc heát, ñuùng laø töï do toân giaùo cho caùc tín höõu cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác coù lieân heä chaët cheõ vôùi söï töï do vaø thöïc haønh cuûa toaøn boä xaõ hoäi Trung Quoác. Vieäc caûi thieän töï do cuûa ngöôøi daân Trung Quoác chaéc chaén coù lôïi cho vieäc môû roäng quyeàn töï do toân giaùo cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác. Tuy nhieân, seõ khoâng thích ñaùng neáu ta pha troän caùc vaán ñeà cuûa ngöôøi Coâng Giaùo vôùi caùc vaán ñeà lieân quan ñeán Taây Taïng vaø Taân Cöông. Caùc vaán ñeà maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo gaëp phaûi ôû Trung Quoác heát söùc khaùc vôùi caùc vaán ñeà ôû Taây Taïng vaø Taân Cöông. Taây Taïng vaø Taân Cöông khoâng ñôn giaûn chæ laø vaán ñeà töï do toân giaùo, vì phaàn lôùn laø nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng cuûa phong traøo ly khai, nhöõng ngöôøi coù caùi hieåu veà laõnh thoå vaø phaïm vi chuû quyeàn cuõng nhö caùc giaûi thích veà caùc moái lieân heä giöõa caùc nhoùm saéc toäc raát khaùc vôùi caùc giaûi thích cuûa chính phuû trung öông Trung Quoác.
Do ñoù, hoï theo ñuoåi vieäc ly khai vaø ñoäc laäp. Vieäc bieán ñoåi daân chuû cuûa xaõ hoäi Trung Quoác, ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù, coù leõ seõ laøm suy yeáu yù chí cuûa moät soá ngöôøi ly khai muoán theo ñuoåi vieäc ly khai vaø ñoäc laäp. Tuy nhieân, noù khoâng laùi vaán ñeà ra khoûi caùc nguoàn goác cuûa hoï. Caùc nöôùc phöông Taây, nhö Taây Ban Nha, Toâ Caùch Lan vaø Baéc AÙi Nhó Lan khoâng coù vaán ñeà töï do. Tuy nhieân, hoï coù caán vaán ñeà ly khai saéc toäc vaø cuõng ñang phaûi ñoái dieän vôùi moái ñe doïa cuûa caùc cuoäc taán coâng khuûng boá. Caùc vaán ñeà cuûa ngöôøi Coâng Giaùo khoâng phaûi veà laõnh thoå vaø chuû quyeàn. Caùc tín höõu Coâng Giaùo Trung Quoác noùi chung laø caùc coâng daân yeâu nöôùc, caùc coâng daân toát, nhöõng ngöôøi khoâng muoán tham gia caùc hoaït ñoäng chính trò. Hoï laø nhöõng ngöôøi khoâng ñe doïa söï oån ñònh chính trò vaø xaõ hoäi, vaø caùc nhaø cai trò Trung Quoác hoaøn toaøn hieåu ñieàu naøy. Do ñoù, hoï seõ khoâng ñaët caùc vaán ñeà cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø caùc vaán ñeà cuûa Taây Taïng vaø Taân Cöông vaøo vôùi nhau treân cuøng moät bình dieän. Nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo Trung Quoác cuõng khoâng neân so saùnh caùc vaán ñeà cuûa hoï vôùi Taây Taïng vaø Taân Cöông. Vì vaäy, seõ khoâng hôïp lyù khi quaû quyeát raèng vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác phuï thuoäc vaøo vieäc lieäu caùc vaán ñeà cuûa Taây Taïng vaø Taân Cöông coù theå ñöôïc giaûi quyeát hay khoâng.
Laø moät ñònh cheá toân giaùo, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ôû Trung Quoác khoâng phaûi laø moät ñònh cheá chính trò vaø khoâng heà coù khaùt voïng chính trò. Giaùo Hoäi khoâng coù yù ñònh tham gia vaøo baát cöù ñònh cheá chính trò naøo, tham döï hoaëc thuùc ñaåy söï tieán boä chính trò naøo cuûa xaõ hoäi Trung Quoác. Giaùo Hoäi tìm caùch soáng vaø laøm chöùng cho nieàm tin cuûa mình treân laõnh thoå Trung Quoác. Do ñoù, moái quan taâm cuûa Toøa Thaùnh vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác laø xeùt xem lieäu coù choã naøo daønh cho töï do toân giaùo ñeå mình thöïc haønh nieàm tin cuûa mình hay khoâng thoâi.
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù heä thoáng haønh chính ñaëc thuø rieâng cuûa mình, töùc haøng giaùo phaåm. Nhöõng vaán ñeà maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñang gaëp phaûi vaø nhöõng vaán ñeà cuûa caùc toân giaùo khaùc ôû Trung Quoác coù caû caùc töông ñoàng laãn khaùc bieät. So saùnh vôùi caùc nöôùc phöông Taây khaùc, thì ñoái vôùi moïi toân giaùo ôû Trung Quoác (bao goàm caû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác), caùc caùch truyeàn baù ñöùc tin, laäp tröôøng hoïc hoaëc thöïc hieän quyeàn sôû höõu taøi saûn cuûa Giaùo Hoäi khaù khoâng thoûa ñaùng. So saùnh vôùi caùc toân giaùo khaùc ôû Trung Quoác, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù moät tính naêng khaùc bieät, ñoù laø vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc. Ñaây laø ñieàu caùc toân giaùo khaùc khoâng coù. Trong quaù khöù, Baéc Kinh ñaõ khoâng maáy tin töôûng vaøo Toøa Thaùnh, vì vaäy hoï ñaõ khoâng cho pheùp Toøa Thaùnh boå nhieäm giaùm muïc cho caùc giaùo phaän ñòa phöông cuûa Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác vaø ñaõ cho thi haønh chính saùch "töï ñeà cöû vaø töï taán phong".
Caùc toân giaùo khaùc ôû Trung Quoác khoâng coù chung tính naêng naøy. Khi Baéc Kinh xöû lyù vaán ñeà ñoäc ñaùo naøy cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, hoï seõ khoâng loâi keùo caùc toân giaùo khaùc vaøo trong ñoù. Hoï seõ khoâng thay ñoåi chính saùch cuï theå cuûa hoï ñoái vôùi caùc toân giaùo khaùc. Vaán ñeà naøy chæ laø moät vaán ñeà maø Toøa Thaùnh vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác muoán giaûi quyeát khaån tröông, trong khi caùc toân giaùo khaùc khoâng quan taâm ñeán noù. Vì vaäy, quaû laø baát hôïp lyù khi troän laãn caùc vaán ñeà cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vôùi nhöõng vaán ñeà cuûa caùc toân giaùo khaùc. Chuùng voán khoâng coù nhöõng heä luaän chung.
So saùnh vôùi söï töï do trong caùc khía caïnh khaùc, "söï töï do ñeå Ñöùc Giaùo Hoaøng boå nhieäm giaùm muïc" laø moät phaàn cuûa söï töï do toân giaùo cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, voán baét nguoàn töø caùc tín lyù neàn taûng cuûa Giaùo Hoäi. Vieäc thieáu phöông caùch ñeå truyeàn baù ñöùc tin, ñeå thaønh laäp caùc ñònh cheá giaùo duïc vaø sôû höõu taøi saûn Giaùo Hoäi seõ khoâng ñe doïa hoaëc gaây toån haïi cho baûn chaát cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác, vaø cuõng seõ khoâng gaây thieät haïi lôùn lao cho baûn chaát cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo.
Neáu nay Baéc Kinh ñaõ saün saøng ñaït tôùi moät thoûa hieäp veà vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc vôùi Toøa Thaùnh, thì Giaùo Hoäi taïi Trung Quoác seõ ñöôïc höôûng moät söï töï do coát yeáu, duø chöa phaûi laø töï do hoaøn toaøn.
Vì Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác coù theå duy trì ñöôïc caùc truyeàn thoáng Coâng Giaùo cuûa mình vaø laø moät Giaùo Hoäi Coâng Giaùo theo ñuùng nghóa, thì laøm theá naøo coù theå noùi ñöôïc raèng söï töï do ñeå Toøa Thaùnh boå nhieäm caùc giaùm muïc laïi khoâng phaûi laø moät "töï do toân giaùo thöïc söï"? Vaø laøm theá naøo coù theå noùi ñöôïc raèng vì moâi tröôøng chính trò khoâng thuaän lôïi cho Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác, khoâng cho pheùp noù höôûng söï töï do hoaøn toaøn trong phöông caùch truyeàn baù ñöùc tin, laäp tröôøng hoïc vaø phuïc hoài caùc taøi saûn cuûa mình, neân Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác neân chôø ñôïi moät thôøi gian daøi vaø Toøa Thaùnh caàn phaûi töø boû thoûa hieäp hieän taïi vôùi Baéc Kinh? Neáu töø boû söï töï do coát yeáu hieän nay, Giaùo Hoäi raát coù theå khoâng ñaït ñöôïc nhieàu ñieàu hôn, traùi laïi coù theå seõ maát heát söï töï do cuûa mình. Caùc löïa choïn tröôùc maét chuùng ta, moät laø naém baét söï töï do coát yeáu vaøo luùc naøy vaø trôû thaønh moät Giaùo Hoäi khoâng hoaøn haûo, nhöng laø moät Giaùo Hoäi thöïc söï, sau ñoù ñaáu tranh cho söï töï do hoaøn toaøn vôùi hy voïng tieán tôùi moät Giaùo Hoäi hoaøn haûo, hoaëc töø boû söï töï do coát yeáu vaø khoâng ñöôïc gì caû, roài sau ñoù chôø ñôïi ñeå ñöôïc töï do hoaøn toaøn, nhöng khoâng ai bieát khi naøo noù seõ xaûy ra. Trong thöïc teá, caùc nguyeân taéc luaân lyù cuûa Giaùo Hoäi daïy chuùng ta, trong hai ñieàu xaáu, phaûi choïn ñieàu ít xaáu hôn. Do ñoù, döôùi lôøi daïy cuûa nguyeân taéc hieän thöïc laønh maïnh maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ voán daïy chuùng ta, ñieàu roõ raøng laø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác neân theo con ñöôøng naøo.
25 thaùng Gieâng naêm 2017
Ngaøy Leã Thaùnh Phaoloâ Toâng Ñoà Trôû Laïi
Ñöùc Hoàng Y John Tong
- - - - -
Ghi chuù
[1] Qui Cheá cuûa Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc (thoâng qua taïi Ñaïi Hoäi Baåy Caùc Ñaïi Bieåu Coâng Giaùo taïi Trung Quoác thaùng Baåy baêm 2004), Ñieàu 3 Chöông 1; treân trang maïng cuûa Cô Quan Toân Giaùo Vuï cuûa Nhaø Nöôùc, coâng boá naêm 2004, http://www.sara.gov.cn/zcfg/qgxzjttxgjgzd/6427.htm
[2] Caùc Qui Ñònh veà vieäc Löïa Choïn vaø Phong Chöùc Giaùm Muïc taïi Trung Quoác döôùi quyeàn Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác do chính phuû kieåm soaùt, treân trang maïng cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Trung Quoác, coâng boá naêm 2013. http://www.chinacatholic.cn/html1/report/1405/570-1.htm
[3] Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñíctoâ XVI, Thö göûi caùc giaùm muïc, linh muïc, ngöôøi thaùnh hieán vaø tín höõu giaùo daân cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa, 2007, soá 7.
[4] Qui Cheá cuûa Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc (thoâng qua taïi Ñaïi Hoäi Baåy Caùc Ñaïi Bieåu Coâng Giaùo taïi Trung Quoác thaùng Baåy baêm 2004), Ñieàu 2 Chöông 1; treân trang maïng cuûa Cô Quan Toân Giaùo Vuï cuûa Nhaø Nöôùc, coâng boá naêm 2004.
[5] Qui Cheá cuûa Hoäi Ngöôøi Coâng Giaùo Trung Hoa Yeâu Nöôùc (thoâng qua taïi Ñaïi Hoäi Baåy Caùc Ñaïi Bieåu Coâng Giaùo taïi Trung Quoác thaùng Baåy baêm 2004), Ñieàu 4 Chöông 2; treân trang maïng cuûa Cô Quan Toân Giaùo Vuï cuûa Nhaø Nöôùc, coâng boá naêm 2004.
Vuõ Vaên An