Toâng Huaán Nieàm Vui Yeâu Thöông

cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ

Chöông IV

Moät soá nhaân ñöùc giuùp phaùt huy haïnh phuùc gia ñình theo phaàn moät chöông 4 Toâng huaán "Nieàm vui yeâu thöông" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ (töø soá 89-119)

Chöông 4 Toâng huaán "Nieàm vui yeâu thöông" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ coù töïa ñeà laø "Tình yeâu hoân nhaân" goàm caùc soá töø 89 tôùi 164. Ñeà taøi ñöôïc khai trieån vôùi caùc tieåu ñeà: Tình yeâu thöôøng ngaøy cuûa chuùng ta; Lôùn leân trong tình baùc aùi phu theâ; Tình yeâu ñam meâ; Söï bieán ñoåi cuûa tình yeâu.

Trong tieåu ñeà moät Toâng huaán duyeät xeùt moät soá nhaân ñöùc caàn thieát cho cuoäc soáng yeâu thöông hoân nhaân nhö: kieân nhaãn, loøng toát, chöõa laønh ghen töông; khoâng veânh vang töï ñaéc, deã thöông, quaûng ñaïi sieâu thoaùt, khoâng baïo löïc noäi taâm, vui möøng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, dung thöù taát caû, tin töôûng, hy voïng, vaø chòu ñöïng taát caû.

Môû ñaàu chöông 4 Toâng huaán ghi nhaän raèng taát caû nhuõng gì ñaõ noùi khoâng ñuû dieãn taû tin möøng cuûa hoân nhaân vaø gia ñình, neáu khoâng döøng laïi moät caùch ñaëc bieät ñeå noùi veà tình yeâu. Chuùng ta khoâng theå khích leä con ñöôøng trung thaønh vaø taän hieán cho nhau, neáu khoâng kích thích söï tröôûng thaønh, vieäc cuûng coá vaø ñaøo saâu tình yeâu phu theâ vaø tình yeâu gia ñình. Thaät vaäy, ôn thaùnh cuûa bí tích Hoân Phoái ñöôïc chæ ñònh tröôùc heát "kieän toaøn tình yeâu vôï choàng" (104). Caû trong tröôøng hôïp naøy nöõa cuõng vaãn giaù trò ñieàu thaùnh Phaoloâ noùi vôùi caùc tín höõu Coârintoâ: "Giaû nhö toâi ñöôïc ôn noùi tieân tri, vaø ñöôïc bieát heát moïi ñieàu bí nhieäm, moïi leõ cao sieâu, hay coù ñöôïc taát caû ñöùc tin ñeán chuyeån nuùi dôøi non, maø khoâng coù ñöùc meán, thì toâi cuõng chaúng laø gì. Giaû nhö toâi coù ñem heát gia taøi cô nghieäp maø boá thí, hay noäp caû thaân xaùc toâi ñeå chòu thieâu ñoát, maø khoâng coù ñöùc meán, thì cuõng chaúng ích gì cho toâi." (1 Cr 13,2-3). Tuy nhieân, töø "tình yeâu" laø moät trong caùc töø ñöôïc duøng nhieàu nhaát, nhieàu khi xem ra bò bieán daïng (s.89).

Trong baøi ca ñöùc aùi cuûa thaùnh Phaoloâ chuùng ta haõy döïng laïi vaøi ñaëc tính cuûa tình yeâu ñích thaät: "Ñöùc meán thì nhaãn nhuïc, hieàn haäu, khoâng ghen töông, khoâng veânh vang, khoâng töï ñaéc, khoâng laøm ñieàu baát chính, khoâng tìm tö lôïi, khoâng noùng giaän, khoâng nuoâi haän thuø, khoâng möøng khi thaáy söï gian aùc, nhöng vui khi thaáy ñieàu chaân thaät. Ñöùc meán tha thöù taát caû, tin töôûng taát caû, hy voïng taát caû, chòu ñöïng taát caû." (1 Cr 13,4-7).

Ñaây laø ñieàu maø caùc caëp vôï choàng soáng, vun troàng vaø chia seû moïi ngaøy, giöõa hoï vaø vôùi con caùi hoï. Vì theá thaät laø quyù baùu, döøng laïi ñeå minh xaùc yù nghóa caùc kieåu noùi cuûa vaên baûn naøy, vaø tìm aùp duïng vaøo cuoäc soáng cuï theå cuûa töøng gia ñình (s. 90).

Kieân nhaãn - Kieåu dieãn taû ñaàu tieân ñöôïc duøng laø "macrothymei". Noù khoâng chæ ñôn sô laø "chòu ñöïng moïi söï", bôûi vì tö töôûng naøy ñöôïc trình baày ôû cuoái caâu 7. YÙ nghóa cuûa noù ñeán töø kieåu dòch hy laïp cuûa Cöïu Öôùc, trong ñoù ngöôøi ta khaúng ñònh raèng Thieân Chuùa "chaäm giaän döõ" (Xh 34,6; Ds 14,18). Noù cho thaáy ñieàu naøy, khi ngöôøi ta khoâng ñeå cho caùc khích ñoäng höôùng daãn mình vaø traùnh gaây haán. Phaûi ñoïc caùc vaên baûn trong ñoù thaùnh Phaoloâ duøng töø naøy trong boái caûnh cuûa saùch Khoân Ngoan (x. 11,23; 12,2.15.18): ñoàng thôøi trong ñoù ngöôøi ta ca tuïng söï ñieàu ñoä cuûa Thieân Chuùa nhaèm trao ban khoaûng khoâng cho loøng saùm hoái, vaø neâu baät quyeàn naêng cuûa Ngaøi bieåu loä, khi Ngaøi haønh ñoäng vôùi loøng thöông xoùt. Söï kieân nhaãn cuûa Thieân Chuùa laø vieäc thöïc thi loøng thöông xoùt ñoái vôùi keû toäi loãi, vaø bieåu loä quyeàn naêng ñích thaät cuûa Ngaøi (s. 91).

Kieân nhaãn khoâng coù nghóa laø ñeå cho ngöôøi ta lieân tuïc ñoái xöû taøn teä, hay khoan nhöôïng vôùi caùc taán kích theå lyù, hoaëc cho pheùp ngöôøi ta ñoái xöû vôùi chuùng ta nhö ñoà vaät. Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra, khi chuùng ta yeâu saùch raèng caùc töông quan phaûi tình töù hay con ngöôøi phaûi toaøn thieän, hay khi chuùng ta laáy mình laøm trung taâm vaø chæ chôø ñôïi ngöôøi ta laøm theo yù muoán cuûa chuùng ta. Khi ñoù moïi söï ñeàu maát kieân nhaãn, vaø ngöôøi ta ñi tôùi choã phaûn öùng vôùi vieäc gaây haán. Neáu chuùng ta khoâng vun troàng loøng kieân nhaãn, chuùng ta seõ luoân luoân coù côù ñeå traû lôøi vôùi söï giaän döõ, vaø cuoái cuøng seõ trôû thaønh caùc ngöôøi khoâng bieát chung soáng, choáng laïi xaõ hoäi, khoâng coù khaû naêng cheá ngöï caùc kích ñoäng vaø gia ñình seõ bieán thaønh moät chieán tröôøng. Vì theá lôøi Chuùa khích leä chuùng ta: " Ñöøng bao giôø chua cay gaét goûng, noùng naûy giaän hôøn, hay la loái thoaù maï, vaø haõy loaïi tröø moïi haønh vi gian aùc" (Ep 4,31). Loøng kieân nhaãn naøy ñöôïc cuûng coá, khi toâi thöøa nhaän raèng caû ngöôøi khaùc nöõa cuõng coù quyeàn soáng treân traùi ñaát naøy cuøng vôùi toâi, nhö hoï laø. Khoâng quan troïng neáu hoï gaây phieàn haø cho toâi, neáu hoï laøm hö hoûng caùc chöông trình cuûa toâi, neáu hoï quaáy nhieãu toâi vôùi kieåu soáng cuûa hoï hay vôùi caùc tö töôûng cuûa hoï, neáu hoï khoâng hoaøn toaøn nhö toâi mong ñôi. Tình yeâu luoân bao goàm moät yù nghóa caûm thöông saâu xa, daãn tôùi choã chaáp nhaän ngöôøi khaùc nhö laø phaàn cuûa theá giôùi naøy, caû khi hoï haønh ñoäng trong moät caùch theá khaùc vôùi caùch theá maø toâi mong ñôïi (s. 92).

Thaùi ñoä toát - Tieáp theo laø töø "chresteuetai" laø töø duy nhaát trong toaøn Thaùnh Kinh, baét nguoàn töø chöõ "chresto" laø ngöôøi toát, cho thaáy loøng toát cuûa hoï trong caùc haønh ñoäng. Tuy nhieân, vò trí cuûa noù song song vôùi ñoäng töø ñi tröôùc khieán noù trôû thaønh moät tuùc töø. Nhö theá thaùnh Phaoloâ muoán noùi roõ raèng söï kieân nhaãn ñöôïc neâu danh haøng ñaàu khoâng phaûi laø moät thaùi ñoä hoaøn toaøn thuï ñoäng, traùi laïi noù ñöôïc ñi keøm bôûi moät hoaït ñoäng, bôûi moät phaûn öùng naêng ñoäng vaø saùng taïo ñoái vôùi caùc ngöôøi khaùc. Noù cho thaáy raèng tình yeâu khieán cho ngöôøi khaùc haïnh phuùc vaø thaêng tieán hoï. Vì vaäy noù ñöôïc dòch laø "nhaân haäu" (s. 93).

Trong toång theå vaên baûn ta thaáy thaùnh Phaoloâ muoán nhaán maïnh treân söï kieän tình yeâu khoâng chæ laø moät taâm tình, nhöng noù phaûi ñöôïc hieåu trong nghóa maø ñoäng töø "yeâu" coù trong tieáng Do thaùi, nghóa laø "laøm ñieàu thieän ích". Nhö thaùnh Ignazio thaønh Loyola noùi: "tình yeâu phaûi ñöôïc ñaët ñeå nhieàu nôi caùc coâng vieäc laøm hôn laø nôi lôøi noùi". Trong caùch thöùc ñoù noù coù theå cho thaáy taát caû söï phong phuù cuûa noù, vaø cho pheùp chuùng ta kinh nghieäm ñöôïc nieàm haïnh phuùc cho ñi, söï cao quyù vaø lôùn lao cuûa vieäc taän hieán trong caùch thöùc traøn ñaày, khoâng ñong ñeám, khoâng ñoøi hoûi phaàn thöôûng, nhöng chæ vì sôû thích cho ñi vaø phuïc vuï (s. 94).

Chöõa laønh söï ghen töông - Nhö vaäy ta khöôùc töø nhö laø traùi nghòch vôùi tình yeâu moät thaùi ñoä ñöôïc dieãn taû baèng töø "zelos" ghen töông, ñoá kî. Noù coù nghóa laø trong tình yeâu khoâng coù choã ñeå thöû söï khoù chòu vì haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc (x- Cv 7,9; 17,5). Ghen töông laø moät söï buoàn saàu ñoái vôùi haïnh phuùc cuûa tha nhaân, vaø cho thaáy chuùng ta khoâng löu taâm tôùi nieàm haïnh phuùc cuûa caùc ngöôøi khaùc, bôûi vì chuùng ta chæ taäp trung nôi söï thoaûi maùi cuûa chuùng ta. Trong khi tình yeâu laøm cho chuùng ra khoûi chính mình, thì ghen töông ñöa chuùng ta tôùi choã taäp trung nôi caùi toâi cuûa chuùng ta. Tình yeâu thaät ñaùnh giaù caùc thaønh coâng cuûa caùc ngöôøi khaùc vaø khoâng caûm thaáy chuùng laø moät ñe doïa, vaø töï giaûi thoaùt khoûi muøi vò ñaéng cay cuûa ghen töông. Noù chaáp nhaän söï kieän moãi ngöoøi coù caùc ôn khaùc nhau vaø coù caùc con ñöôøng khaùc nhau trong cuoäc soáng. Nhö vaäy noù tìm caùch khaùm phaù ra con ñöôøng rieâng ñeå haïnh phuùc, baèng caùch ñeå cho nhöõng ngöôøi khaùc tìm ra con ñöôøng cuûa hoï (s. 95).

Noùi cho cuøng, ñaây laø vieäc chu toaøn ñieàu maø caùc giôùi raên cuoái cuøng cuûa Luaät Chuùa ñoøi hoûi chuùng ta: "Ngöôi khoâng ñöôïc ham muoán nhaø ngöôøi ta, ngöôi khoâng ñöôïc ham muoán vôï ngöôøi ta, toâi tôù nam nöõ, con boø con löøa, hay baát cöù vaät gì cuûa ngöôøi ta." (Xh 20,17). Tình yeâu ñöa chuùng ta tôùi choã ñaùnh giaù cao töøng ngöôøi, baèng caùch thöøa nhaän quyeàn cuûa hoï ñöôïc haïnh phuùc. Toâi yeâu thöông ngöôøi ñoù, nhìn hoï vôùi caùi nhìn cuûa Thieân Chuùa Cha, laø Ñaáng ban cho chuùng ta taát caû "ñeå chuùng ta vui höôûng noù" (1 Tm 6,17), vaø nhö vaäy toâi chaáp nhaän trong toâi raèng hoï coù theå vui höôûng moät luùc toát laønh. Trong moïi tröôøng hôïp chính nguoàn goác ñoù cuûa tình yeâu laø ñieàu daãn toâi tôùi vieäc khöôùc töø baát coâng ñoái vôùi söï kieän vaøi ngöôøi coù quaù nhieàu vaø nhöõng ngöôøi khaùc khoâng coù gì heát, hay tôùi ñieàu thuùc giuïc toâi laøm sao ñeå caû nhöõng ngöôøi bò xaõ hoäi gaït boû cuõng coù theå soáng moät chuùt nieàm vui. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng phaûi laø ghen töông, nhöng laø öôùc mong bình ñaúng (s. 96).

Khoâng veânh vang töï ñaéc - Tieáp theo laø kieåu noùi "perpereuetai", aùm chæ danh voïng haõo huyeàn, khoe khoang, noãi lo laéng cho thaáy mình cao hôn ñeå gaây aán töôïng cho caùc ngöôøi khaùc vôùi moät thaùi ñoä toû ra thoâng thaùi hay gaây haán. Ai yeâu khoâng chæ traùnh noùi quaù nhieàu veà mình, nhöng vì chuù taâm tôùi ngöôøi khaùc neân bieát ñaët mình vaøo trong vò trí cuûa hoï, maø khoâng yeâu saùch ñöôïc ôû trung taâm. Töø tieáp theo "physioutai" raát gioáng theá, vì noù aùm chæ tình yeâu khoâng ngaïo maïn. Trong nghóa ñen noù dieãn taû söï kieän khoâng phoùng ñaïi tröôùc ngöôøi khaùc, vaø coøn aùm chæ moät caùi gì tinh teá hôn. Noù khoâng chæ laø moät aùm aûnh ñeå cho thaáy caùc ñöùc tính cuûa mình, maø cuõng ñaùnh maát ñi yù thöùc veà thöïc teá nöõa. Ta tin mình lôùn hôn ñieàu mình laø, vì ta tin mình "thieâng lieâng" hay "khoân ngoan" hôn. Trong caùc laàn khaùc thaùnh Phaoloâ duøng ñoäng töø naøy chaúng haïn ñeå noùi raèng "söï hieåu bieát laøm ñaày kieâu caêng, trong khi tình yeâu xaây ñöïng" (1 Cr 8,1). Coù nghóa laø coù vaøi ngöôøi tin hoï lôùn lao hôn vì bieát nhieàu hôn ngöôøi khaùc, vaø hoï chuyeân moân yeâu saùch keû khaùc vaø kieåm soaùt keû khaùc, khi trong thöïc teá ñieàu khieán cho chuùng ta cao caû laø tình yeâu caûm thoâng, saên soùc vaø naâng ñôõ keû yeáu ñuoái. Trong moät caâu khaùc thaùnh nhaân duøng ñeå pheâ bình nhöõng ngöôøi "phoàng to leân vì kieâu caêng" (x. 1 Cr 4,18), nhöng trong thöïc teá hoï nhieàu lôøi hôn laø coù "quyeàn naêng" thaät söï cuûa Thaàn Khí (x. 1 Cr 4,19) (s. 97).

Thaät laø ñieàu quan troïng, caùc kitoâ höõu soáng thaùi ñoä naøy trong kieåu ñoái xöû vôùi caùc ngöôøi thaân ít ñöôïc ñaøo taïo trong ñöùc tin, gioøn moûng hay ít chaéc chaén trong caùc xaùc tín cuûa hoï. Ñoâi khi xaûy ra caûnh traùi ngöôïc: trong moâi tröôøng gia ñình nhöõng ngöôøi ñöôïc giaû thieát laø ñaõ tröôûng thaønh nhieàu hôn, laïi trôû thaønh xaác xöôïc vaø khoâng theå chòu ñöïng noåi. ÔÛ ñaây thaùi ñoä khieâm toán xem ra laø moät caùi gì thuoäc phaàn cuûa tình yeâu, vì ñeå coù theå hieåu, beânh vöïc vaø phuïc vuï tha nhaân heát loøng caàn phaûi chöõa laønh tính kieâu ngaïo vaø vun troàng loøng khieâm toán. Chuùa Gieâsu nhaéc nhôù caùc moân ñeä Ngaøi raèng trong theá giôùi quyeàn löïc moãi ngöôøi ñeàu tìm thoáng trò keû khaùc, vì theá Ngaøi noùi vôùi hoï: "giöõa anh em thì khoâng nhö vaäy" (Mt 20,26). Caùi luaän lyù cuûa tình yeâu kitoâ khoâng phaûi laø thöù luaän lyù cuûa ngöôøi caûm thaáy mình hôn caùc ngöôøi khaùc vaø caàn laøm cho hoï caûm thaáy quyeàn bính cuûa mình, nhöng laø caùi luaän lyù qua ñoù "ai muoán trôû thaønh ngöôøi lôùn nhaát giöõa anh em, seõ laø ngöôøi phuïc vuï cuûa anh em" (Mt 20,27). Trong cuoäc soáng gia ñình khoâng theå ngöï trò caùi luaän lyù söï thoáng trò cuûa ngöôøi naøy treân ngöôøi khaùc, hay söï ñua tranh ñeå xem ai laø ngöôøi thoâng minh hay quyeàn theá nhaát, bôûi vì caùi luaän lyù nhö theá khieán cho tình yeâu giaûm ñi. Cuõng coù giaù trò ñoái vôùi gia ñình lôøi khuyeân naøy: "Anh em taát caû haõy maëc laáy söï khieâm nhöôøng ñoái vôùi nhau, bôûi vì Thieân Chuùa choáng laïi keû kieâu ngaïo, nhöng ban ôn cho ngöôøi khieâm nhöôøng" (1 Pr 5,5) (s 98).

Söï deã thöông - Yeâu thöông cuõng coù nghóa laø khieán cho mình trôû thaønh deã thöông, vaø ñaây laø nghóa töø "aschemonei". Noù muoán aùm chæ raèng tình yeâu khoâng hoaït ñoäng moät caùch cöùng coûi, khoâng haønh ñoäng moät caùch khieám nhaõ, khoâng naëng neà trong ñoái xöû. Caùc cung caùch, caùc lôøi noùi, caùc cöû chæ cuûa noù deã chòu, khoâng gaét goûng hay cöùng nhaéc. Noù gheùt laøm cho ngöôøi khaùc ñau khoå. Söï lòch laõm laø moät "tröôøng hoïc cuûa söï nhaäy caûm vaø voâ vò lôïi" ñoøi hoûi con ngöôøi phaûi "vun troàng trí tueä vaø caùc giaùc quan cuûa mình, taäp laéng nghe, noùi vaø im laëng trong vaøi luùc naøo ñoù" (107). Deã thöông khoâng phaûi laø moät kieåu soáng maø moät kitoâ höõu coù theå löïa choïn hay töø choái: noù laø phaàn cuûa caùc ñoøi buoäc khoâng theå khöôùc töø ñöôïc cuûa tình yeâu, vì theá "moãi moät ngöôøi ñeàu phaûi deã thöông vôùi nhöõng ngöôøi chung quanh" (108). Moãi ngaøy "vieäc böôùc vaøo trong cuoäc soáng cuûa keû khaùc, caû khi hoï laø phaàn cuoäc soáng chuùng ta, ñoøi hoûi söï teá nhò cuûa moät thaùi ñoä khoâng xaâm laán, canh taân söï tin töôûng vaø kính troïng... Vaø tình yeâu caøng thaân tình vaø saâu xa bao nhieâu, laïi caøng ñoøi hoûi vieäc toân troïng söï töï do vaø khaû naêng chôø ñôïi ngöôøi khaùc môû cöûa con tim hoï baáy nhieâu" (s. 99).

Ñeå chuaån bò cho cuoäc gaëp gôõ ñích thaät vôùi tha nhaân, caàn phaûi coù moät caùi nhìn deã thöông ñoái vôùi hoï. Ñieàu naøy khoâng theå ñöôïc, khi ngöï trò moät söï bi quan neâu baät caùc khuyeát ñieåm vaø caùc laàm loãi cuûa ngöôøi khaùc, coù leõ ñeå buø tröø cho caùc maëc caûm cuûa mình. Moät caùi nhìn deã thöông cho pheùp chuùng ta khoâng döøng laïi nhieàu treân caùc haïn heïp cuûa tha nhaân, vaø nhö theá chuùng ta coù theå khoan nhöôïng vôùi hoï vaø hieäp nhaát trong moät döï aùn chung, caû khi chuùng ta coù khaùc nhau ñi nöõa. Tình yeâu deã thöông sinh ra caùc raøng buoäc, vun troàng caùc raøng buoäc aáy, taïo ra caùc maïng löôùi hoäi nhaäp, xaây döïng moät döï aùn xaõ hoäi vöõng vaøng. Trong caùch theá ñoù noù töï che chôû, vì khoâng coù yù thöùc tuøy thuoäc khoâng theå naâng ñôõ vieäc taän hieán cho tha nhaân, moãi ngöôøi keát thuùc baèng caùch chæ tìm söï thuaän lôïi rieâng cho chính mình vaø khoâng theå chung soáng. Moät ngöôøi baøi xaõ hoäi tin raèng nhöõng ngöôøi khaùc hieän höõu laø ñeå thoaû maõn caùc nhu caàu cuûa hoï, vaø khi hoï laøm theá laø hoï chæ chu toaøn nhieäm vuï cuûa hoï thoâi. Nhö vaäy khoâng coù choã cho söï deã thöông cuûa tình yeâu vaø ngoân ngöõ cuûa noù. Ai yeâu thì coù khaû naêng noùi caùc lôøi khích leä, trao ban uûi an, söùc maïnh, phaán kích. Chaúng haïn chuùng ta haõy xem vaøi lôøi Chuùa Gieâsu ñaõ noùi vôùi daân chuùng: "Haõy can ñaûm leân con" (Mt 9,2), "Ñöùc tin cuûa con thaät lôùn lao" (Mt 15,28), "Haõy ñöùng daäy!" (Mc 5,41), "Haõy ñi baèng an" (Lc 7,50), "Ñöøng sôï haõi" (Mt 14,27. Ñoù khoâng phaûi laø caùc lôøi haï nhuïc, gaây buoàn baõ, laøm ñau raùt hay khinh reû. Trong gia ñình caàn hoïc bieát thöù ngoân ngöõ deã thöông naøy cuûa Chuùa Gieâsu (s.100).

Quaûng ñaïi khoâng dính beùn - Ñeå yeâu thöông tröôùc heát caàn phaûi yeâu chính mình. Tuy nhieân, baøi ca Ñöùc AÙi khaúng ñònh raèng tình yeâu "khoâng tìm tö lôïi". Kieåu noùi naøy cuõng ñöôïc duøng trong moät vaên baûn khaùc: "Moãi ngöôøi ñöøng tim tö lôïi, nhöng cuõng tìm lôïi ích cuûa ngöôøi khaùc nöõa" (Pl 2,4). Tröôùc moät khaúng ñònh roõ raøng nhö vaäy cuûa Thaùnh Kinh caàn traùnh daønh öu tieân cho tình yeâu ñoái vôùi chính mình, nhö theå noù laø ôn cao quyù cho chính mình hôn laø cho tha nhaân. Moät söï öu tieân naøo ñoù cuûa tình yeâu ñoái vôùi chính mình chæ coù theå hieåu ñöôïc nhö laø moät ñieàu kieän taâm lyù, trong nghóa ai khoâng coù khaû naêng yeâu chính mình thì gaëp khoù khaên trong vieäc yeâu tha nhaân. "Xaáu vôùi baûn thaân thì toát vôùi ai ñöôïc?... Khoâng ai teä hôn keû laøm haïi chính mình" (Hc 14,5-6) (s. 101).

Tuy nhieân, chính thaùnh Toma Aquino ñaõ giaûi thích raèng: "baùc aùi chính laø muoán yeâu hôn laø muoán ñöôïc yeâu", vaø thaät ra, "caùc baø meï laø nhöõng ngöôøi yeâu nhieàu nhaát, tìm yeâu thuông hôn laø ñöôïc yeâu thöông" (111). Vì theá tình yeâu coù theå ñaåy xa hôn coâng lyù vaø trao traøn moät caùch nhöng khoâng, "khoâng hy voïng gì heát" (Lc 6,35), ñeå ñi tôùi tình yeâu lôùn lao hôn laø "hieán maïng" cho tha nhaân (Ga 15,13). Coøn coù theå coù söï quaûng ñaïi cho pheùp trao ban moät caùch nhöng khoâng vaø trao ban cho tôùi cuøng khoâng? Chaéc chaén laø coù theå, bôûi vì ñoù laø ñieàu Phuùc AÂm ñoøi hoûi: "Caùc con ñaõ laõnh nhaän moät caùch nhöng khoâng, thì haõy cho moät caùch nhöng khoâng" (Mt 10,8) (s. 102).

Khoâng baïo löïc noäi taâm - Neáu kieåu dieãn taû ñaàu tieân cuûa baøi thaùnh thi môøi goïi chuùng ta kieân nhaãn traùnh phaûn öùng moät caùch baát thình lình tröôùc caùc yeáu ñuoái hay caùc loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, thì giôø ñaây laïi xuaát hieän moät töø khaùc - paroxynetai - aùm chæ moät phaûn öùng noäi taïi cuûa söï giaän döõ do moät caùi gì ngoaïi taïi gaây ra. Ñaây laø moät baïo löïc noäi taâm, moät nhöùc nhoái khoâng bieåu loä ñaët ñeå chuùng ta trong theá töï veä tröôùc tha nhaân, nhö theå laø caùc thuø ñòch gaây khoù chòu caàn phaûi traùnh neù. Döoõng nuoâi söï gaây haán noäi taïi aáy khoâng lôïi gì heát. Noù chæ khieán cho chuùng ta beänh hoaïn vaø roát cuoäc coâ laäp hoùa chuùng ta. Söï giaän döõ laønh maïnh, khi ñöa chuùng ta tôùi choã phaûn öùng tröôùc moät baát coâng traàm troïng, nhöng noù taïi haïi, khi höôùng tôùi choã daán thaân moïi thaùi ñoä cuûa chuùng ta ñoái vôùi tha nhaân (s. 103).

Tin Möøng môøi goïi chuùng ta nhìn caùi xaø trong maét chuùng ta (x.Mt 7,5) vaø nhö laø kitoâ höõu chuùng ta khoâng theå khoâng bieát ñeán Thieân Chuùa lieân læ môøi goïi chuùng ta ñöøng nuoâi döôõng söï giaän döõ: "Baïn ñöøng ñeå cho söï döõ chieán thaéng" (Rm 12,21). "Vaø ñöøng meät moûi laøm ñieàu thieän" (Gl 6,9). Caûm thaáy söùc maïnh cuûa gaây haán uøa nhaäp laø moät chuyeän, coøn ñoàng yù ñeå cho noù trôû thaønh moät thaùi ñoä thöôøng xuyeân laø chuyeän khaùc: "Anh em haõy giaän döõ nhöng ñöøng phaïm toäi, ñöøng ñeå cho maët trôøi laën maø côn giaän vaãn coøn" (Ep 4,26). Vì theá khoâng caàn phaûi keát thuùc ngaøy soáng maø khoâng laøm hoaø trong gia ñình. Chæ caàn moät cöû chæ nhoû nhaët, vaø hoaø hôïp seõ trôû laïi trong gia ñình. Chæ caàn moät caùi vuoát ve, khoâng lôøi noùi. Nhöng ñöøng bao giôø keát thuùc ngaøy soáng maø khoâng laøm hoaø trong gia ñình (112), Phaûn öùng noäi taâm tröôùc moät saùch nhieãu do ngöôøi khaùc gaây ra tröôùc heát phaûi laø chuùc laønh trong tim, öôùc mong söï thieän cuûa ngöôøi khaùc, xin Chuùa giaûi thoaùt vaø chöõa laønh noù: "Haõy traû lôøi baèng caùch chuùc phuùc, vì anh em ñöôïc Thieân Chuùa keâu goïi chính laø ñeå thöøa höôûng lôøi chuùc phuùc" (1 Pr 3,9).Neáu chuùng ta phaûi chieán ñaáu choáng laïi moät söï döõ, haõy laøm ñieàu ñoù, nhöng haõy luoân luoân noùi "khoâng vôùi baïo löïc noäi taâm (s. 104).

Tha thöù - Neáu chuùng ta cho pheùp moät taâm tình xaáu loït vaøo loøng chuùng ta, laø chuùng ta taïo khoaûng khoâng cho thuø haän laøm toå trong tim. Caâu "logizetai to kakon" coù nghóa laø "ñeå yù ñeán söï döõ", "ngöôøi ta mang noù ñöôïc ghi nhaän" töùc laø thuø haän. Ñieàu traùi laïi laø söï tha thöù, moät söï tha thöù döïa treân moät thaùi ñoä tích cöïc, coá caûm thoâng söï yeáu ñuoái cuûa tha nhaân, vaø tìm caùc lôøi xin loãi cho ngöôøi khaùc, nhö Chuùa Gieâsu ñaõ noùi: "Laäy Cha, xin tha cho hoï, vì hoï khoâng bieát vieäc hoï laøm" (Lc 23,34). Traùi laïi, khuynh höôùng thöôøng laø luoân luoân tìm loãi laàm, luoân töôûng töôïng ra caùc xaáu xa hôn, giaû thieát moïi yù xaáu, vaø nhö theá söï thuø haèn gia taêng vaø ñaâm reã. Trong caùch theá ñoù baát cöù laàm loãi naøo hay sa ngaõ naøo cuûa ngöôøi baïn ñôøi ñeàu coù theå laøm haïi moái daây tình yeâu vaø söï oån ñònh cuûa gia ñình. Vaán ñeà laø nhieàu khi ngöôøi ta gaùn cho moïi söï cuøng söï traàm troïng nhö nhau, vôùi nguy cô trôû thaønh taøn aùc vì baát cöù loãi laàm naøo cuûa ngöôøi khaùc. Vieäc ñoøi hoûi chính ñaùng caùc quyeàn lôïi rieâng bieán thaønh moät theøm khaùt baùo thuø lieân læ hôn laø moät vieäc töï veä laønh maïnh cuûa phaåm giaù rieâng (s. 105)

Khi chuùng ta ñaõ bò xuùc phaïm hay thaát voïng, söï tha thöù laø ñieàu coù theå vaø ñaùng caàu mong, nhöng khoâng ai noùi noù laø ñieàu deã daøng. Söï thaät ñoù laø "söï hieäp thoâng gia ñình chæ coù theå ñöôïc duy trì vaø hoaøn thieän vôùi moät tinh thaàn hy sinh lôùn lao. Thaät theá, noù ñoøi hoûi moät söï saün saøng quaûng ñaïi cuûa taát caû moïi ngöôøi vaø cuûa töøng ngöôøi caûm thoâng, khoan nhöôïng, tha thöù, hoøa giaûi. Khoâng coù gia ñình naøo maø laïi khoâng bieát ích kyû, baát hoaø, caùc caêng thaúng, caùc xung ñoät taán kích moät caùch baïo löïc, vaø ñoâi khi ñaùnh cheát söï hieäp thoâng cuûa mình nhö theá naøo: töø ñoù naûy sinh ra caùc hình thöùc chia reõ khaùc nhau trong cuoäc soáng gia ñình (s. 106).

Ngaøy nay chuùng ta bieát raèng ñeå coù theå tha thöù chuùng ta caàn ñi qua kinh nghieäm giaûi thoaùt cuûa caûm thoâng vaø tha thöù cho chính chuùng ta. Bieát bao laàn caùc sai laàm cuûa chuùng ta hay caùi nhìn pheâ bình cuûa caùc ngöôøi chuùng ta yeâu thöông, ñaõ laøm cho chuùng ta maát ñi söï trìu meán ñoái vôùi chính chuùng ta. Ñieàu naøy sau cuøng daãn chuùng ta tôùi choã ñeà phoøng ngöôøi khaùc, troán chaïy söï trìu meán, vaø laøm cho chuùng ta traøn ñaày sôï haõi trong caùc töông quan lieân baûn vò. Nhö vaäy, vieäc coù theå ñoå loãi cho tha nhaân bieán thaønh moät söï nheï nhoõm giaû doái. Caàn caàu nguyeän vôùi lòch söû rieâng cuûa mình, chaäp nhaän chính mình vaø bieát chung soáng vôùi caùc haïn heïp rieâng cuûa mình cuõng nhö tha thöù cho mình, ñeå coù theå coù cuøng thaùi ñoä naøy ñoái vôùi ngöôøi khaùc. (s. 107).

Nhöng ñieàu naøy giaû thieát kinh nghieäm ñöôïc Thieân Chuùa tha thöù, ñöôïc coâng chính hoùa moät caùch nhöng khoâng vaø khoâng bôûi caùc coâng nghieäp cuûa chuùng ta. Chuùng ta ñöôïc ñaït tôùi bôûi moät tình yeâu coù tröôùc moïi haønh ñoäng cuûa chuùng ta, vaø noù luoân luoân coáng hieán moät cô may môùi, thaêng tieán vaø kích thích. Neáu chuùng ta chaáp nhaän raèng tình yeâu cuûa Thieân Chuùa voâ ñieàu kieän, raèng loøng trìu meán cuûa Thieân Chuùa Cha khoâng phaûi mua cuõng khoâng phaûi traû tieàn, khi ñoù chuùng ta seõ coù theå yeâu thöông vöôït ngoaøi moïi söï, tha thöù cho tha nhaân khi hoï baát coâng vôùi chuùng ta. Moät caùch khaùc ñi thì cuoäc soáng trong gia ñình cuûa chuùng ta seõ thoâi laø moät nôi cuûa söï caûm thoâng, ñoàng haønh vaø khích leä, vaø seõ laø moät khoaûng khoâng cuûa caêng thaúng trieàn mieân vaø tröøng phaït nhau (s 108).

Kieåu noùi "khairei epi te adikia" aùm chæ moät caùi gì tieâu cöïc ôû trong söï bí aán cuûa traùi tim con ngöôøi. Noù laø thaùi ñoä coù noïc ñoäc cuûa ngöôøi vui möøng, khi thaáy ngöôøi ta phaïm toäi baát coâng ñoái vôùi ai ñoù. Caâu naøy ñöôïc boå tuùc baèng caâu theo sau dieãn taû moät caùch tích cöïc: "synkhairei te aletheia": vui vì söï thaät. Noù coù nghóa laø ta vui möøng vì thieän ích cuûa ngöôøi khaùc, khi phaåm gia cuûa hoï ñöôïc thöøa nhaän, khi caùc khaû naêng vaø caùc vieäc thieän cuûa hoï ñöôïc ñaùnh giaù cao. Ñieàu naøy khoâng theå coù ñoái vôùi ai luoân luoân so saùnh vaø ganh ñua, keå caû vôùi ngöôøi phoái ngaãu cuûa mình, cho tôùi ñoä bí maät vui möøng vì caùc thaát baïi cuûa hoï (s. 109).

Khi moät ngöôøi yeâu thöông coù theå laøm ích cho moät ngöôøi khaùc, hay khi thaáy raèng caùc ñieàu sinh ích cho hoï, thì soáng noù vôùi nieàm vui vaø nhö vaäy vinh danh Thieân Chuùa, bôûi vì "Thieân Chuùa yeâu keû cho ñi vôùi nieàm vui" (2 Cr 9,7), Chuùa chuùng ta ñaëc bieät ñaùnh giaù cao ai vui vì haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc. Neáu chuùng ta khoâng döôõng nuoâi khaû naêng vui möøng vì thieän ích cuûa tha nhaân vaø nhaát laø khoâng taäp trung vaøo caùc ñieàu caàn thieát, thì chuùng ta töï keát aùn mình soáng vôùi ít nieàm vui, vì nhö Chuùa Gieâsu ñaõ noùi: "cho thì coù phuùc hôn laø nhaän" (Cv 20,35). Gia ñình phaûi laø nôi trong ñoù baát cöù ai laøm ñieàu gì toát laønh trong cuoäc soáng, ñeàu bieát raèng nhöõng ngöôøi khaùc seõ vui möøng vôùi hoï. (s. 110),

Tha thöù taát caû - Danh saùch ñöôïc boå tuùc baèng boán kieåu noùi dieãn taû tính caùch toång theå: "taát caû", tha thöù taát caû, tin töôûng taát caû, hy voïng taát caû, chòu ñöïng taát caû. Nhö vaäy ta nhaán maïnh naêng ñoäng choáng vaên hoaù cuûa tình yeâu, coù khaû naêng ñöông ñaàu vôùi baát cöù gì coù theå ñe doïa noù (s. 111).

Tröôùc heát ta khaúng ñònh raèng ñöùc meán "tha thöù taát caû" (panta stegei), Noù khaùc vôùi vieäc "khoâng chuù yù tôùi ñieàu aùc", bôûi vì noù lieân quan tôùi vieäc duøng mieäng löôõi; noù coù theå coù nghóa laø "giöõ thinh laëng" lieân quan tôùi ñieàu tieâu cöïc coù theå coù nôi tha nhaân. Noù bao goàm vieäc haïn cheá phaùn ñoaùn, kìm haõm khuynh höôùng keát aùn khaét khe vaø khoâng nguoâi. "Ñöøng keát aùn ñeå khoûi bò keát aùn" (Lc 6,37). Maëc duø noù choáng laïi thoùi quen thöôøng xuyeân duøng mieäng löôõi cuûa chuùng ta, Lôøi Chuùa ñoøi hoûi chuùng ta: "Anh em ñöøng noùi xaáu noùi haønh nhau" (Gc 4,11). Döøng laïi ñeå gaây thieät haïi cho hình aûnh cuûa tha nhaân laø moät kieåu ñeå cuûng coá hình aûnh cuûa chính mình, ñeå truùt caùc thuø haän vaø ghen töông maø khoâng chuù yù tôùi caùc tai haïi maø chuùng ta gaây ra.

Raát nhieàu khi ta queân raèng vieäc beâu xaáu coù theå laø moät toäi to, moät xuùc phaïm traàm troïng tôùi Thieân Chuùa, khi noù ñaû thöông traàm troïng tieáng toát cuûa ngöôøi khaùc, baèng caùch gaây ra caùc thieät haïi raát khoù maø söûa chöõa ñöôïc. Vì theá Lôøi Chuùa raát cöùng raén ñoái vôùi mieäng löôõi, baèng caùch noùi raèng noù laø "theá giôùi cuûa söï döõ", noù "laøm oâ nhieãm toaøn thaân vaø noù ñoát chaùy toaøn cuoäc soáng chuùng ta" (Gc 3,6), noù "laø moät söï döõ noåi loaïn, vaø ñaày noïc ñoäc gieát ngöôøi" (Gc 3,8). Neáu "vôùi noù chuùng ta nguyeàn ruaû nhöõng con ngöôøi ñöôïc laøm ra theo hình aûnh Thieân Chuùa" (Ga 3,9), thì tình yeâu lo laéng cho hình aûnh cuûa ngöôøi khaùc, vôùi moät söï teá nhò ñöa tôùi choã giöõ gìn caû tieáng toát cuûa caùc keû thuø. Trong vieäc baûo veä luaät leä cuûa Chuùa khoâng bao giôø ñöôïc queân ñoøi hoûi naøy cuûa tình yeâu (s. 112).

Caùc ñoâi vôï choàng yeâu thöông nhau vaø tuøy thuoäc nhau noùi toát cho nhau, baèng caùch cho thaáy khía caïnh toát cuûa ngöôøi phoái ngaãu vöôït ngoaøi caùc yeáu ñuoái vaø loãi laàm cuûa hoï. Trong moïi tröôøng hôïp hoï giöõ thinh laëng ñeå khoâng laøm haïi hình aûnh cuûa nhau. Tuy nhieân, noù khoâng chæ laø moät cöû chæ beà ngoaøi, maø phaùt xuaát töø moät thaùi ñoä noäi taâm. Vaø noù cuõng khoâng phaûi laø söï khuø khôø cuûa ngöôøi yeâu saùch khoâng troâng thaáy caùc khoù khaên vaø caùc ñieåm yeáu keùm cuûa ngöôøi khaùc, nhöng laø caùi nhìn roäng raõi cuûa ngöôøi bieát ñaët ñeå caùc yeáu ñuoái vaø sai laàm trong boái caûnh cuûa chuùng; hoï nhôù raèng caùc khuyeát ñieåm aáy chæ laø moät phaàn, chöù khoâng phaûi laø caùi toaøn theå cuûa ngöôøi khaùc. Moät söï kieän khoù chòu trong töông quan khoâng phaûi laø caùi toaøn theå cuûa töông quan aáy. Vì vaäy coù theå ñôn sô chaáp nhaän raèng taát caû chuùng ta laø moät phoái hôïp phöùc taïp cuûa aùnh saùng vaø boùng toái. Tha nhaân khoâng phaûi chæ laø ngöôøi laøm toâi khoù chòu. Hoï coøn hôn ñieàu naøy. Vì cuøng moät lyù do ñoù toâi khoâng yeâu saùch tình yeâu cuûa hoï phaûi hoaøn haûo ñeå ñaùnh giaù cao hoï. Hoï yeâu toâi nhö toâi laø vaø nhö hoï coù theå, vôùi caùc haïn heïp cuûa hoï, nhöng söï kieän tình yeâu cuûa hoï khoâng toaøn haûo khoâng coù nghóa laø hoï giaû doái hay khoâng thöïc. Noù thöïc, nhöng bò haïn heïp vaø traàn tuïc. Vì theá, neáu toâi yeâu saùch quaù nhieàu, trong moät kieåu naøo ñoù toâi seõ khieán cho hieåu ñieàu ñoù, vì hoï seõ khoâng theå cuõng seõ khoâng chaáp nhaän giöõ vai troø cuûa moät vò thaàn cuõng khoâng ôû ñoù ñeå phuïc vuï taát caû moïi nhu caàu cuûa toâi. Tình yeâu soáng chung vôùi söï baát toaøn, tha thöù, neáu bieát thinh laëng tröôùc caùc haïn heïp cuûa ngöôøi mình yeâu (s. 113).

Tin töôûng taát caû - "Panta pisteuei" tin töôûng taát caû, khoâng ñöôïc hieåu "söï tin töôûng" naøy trong nghóa thaàn hoïc, nhöng trong nghóa thoâng thöôøng cuûa söï "tin töôûng". Noù khoâng chæ laø khoâng nghi ngôø tha nhaân ñang noùi doái hay löøa gaït. Söï tin töôûng neàn taûng ñoù nhaän ra aùnh saùng ñöôïc thaép leân bôûi Thieân Chuùa, laø Ñaáng töï daáu aån ñaøng sau boùng toái, hay than coøn hoàng döôùi tro (s. 1114).

Chính söï tin töôûng naøy khieán cho moät töông quan töï do coù theå ñöôïc. Khoâng caàn phaûi kieåm soaùt tha nhaân, tæ mæ theo doõi caùc böôùc chaân cuûa hoï, ñeå traùnh cho hoï khoûi vuoät thoaùt khoûi caùnh tay chuùng ta. Tình yeâu tin töôûng, ñeå töï do, khöôùc töø vieäc kieåm soaùt taát caû, khöôùc töø chieám höõu vaø thoáng trò. Söï töï do naøy khieán cho coù theå coù caùc khoaûng khoâng cuûa söï töï laäp, roäng môû cho theá giôùi vaø caùc kinh nghieäm môùi, cho pheùp töông quan ñöôïc phong phuù vaø khoâng trôû thaønh moät ñoàng toäc hoân cheá khoâng coù chaân trôøi. Nhö vaäy caùc ngöôøi phoái ngaãu khi tìm laïi nhau, coù theå soáng nieàm vui chia seû ñieàu hoï ñaõ nhaän vaø hoïc hoûi beân ngoaøi voøng troøn cuûa gia ñình. Ñoàng thôøi noù khieán cho söï chaân thaønh vaø söï trong saùng coù theå ñöôïc, bôûi vì khi moät ngöôøi bieát raèng caùc ngöôøi khaùc tin tuôûng nôi hoï vaø ñaùnh giaù cao loøng toát neàn taûng cuûa hoï, thì khi ñoù hoï cho thaáy hoï nhö hoï laø, khoâng che daáu. Moät ngöôøi bieát raèng caùc ngöôøi khaùc luoân luoân nghi ngôø hoï, phaùn xeùt hoï khoâng caûm thöông, khoâng yeâu thöông hoï moät caùch voâ ñieàu kieän, thì seõ thích duy trì caùc bí maät cuûa mình, che daáu caùc sa ngaõ vaø caùc yeáu ñuoái cuûa mình, giaû vôø ñieàu hoï khoâng laø. Ngöôïc laïi, moät gia ñình trong ñoù ngöï trò moät söï tin töôûng vöõng vaøng vaø yeâu thöông, nôi ta luoân coù theå tin töôûng, nôi maëc duø taát caû, cho pheùp noåi leân caên cöôùc thaät cuûa caùc thaønh phaàn cuûa noù vaø khieán cho ngöôøi ta töï phaùt khöôùc töø löøa ñaûo, giaû doái vaø noùi laùo (s. 115).

Hy voïng taát caû - "Panta elpizeit", khoâng phaân taùn taát caû. Noái lieàn vôùi töø ñi tröôùc noù aùm chæ nieàm hy voïng cuûa ngöôøi bieát raèng ngöôøi khaùc coù theå thay ñoåi. Hoï luoân luoân hy voïng raèng coù theå coù söï tröôûng thaønh, söï naåy choài kinh ngaïc cuûa veû ñeïp, raèng caùc tieàm naêng daáu aån nhaát moät ngaøy kia naûy maàm. Noù khoâng muoán noùi raèng seõ thay ñoåi taát caû moïi söï trong cuoäc soáng naøy. Noù bao goàm vieäc chaáp nhaän raèng vaøi ñieàu khoâng xaûy ra nhö moät ngöôøi mong muoán, nhöng coù leõ Thieân Chuùa vieát thaúng vôùi caùc ñöôøng cong cuûa moät ngöôøi, vaø ruùt tiaû ra vaøi thieän ích töø caùc söï döõ, maø ngöôøi aáy khoâng vöôït thaéng ñöôïc treân traàn gian naøy (s. 116).

ÔÛ ñaây chuùng ta chuù yù tôùi nieàm hy voïng trong nghóa traøn ñaày cuûa noù, bôûi vì noù bao goàm söï chaéc chaén veà moät cuoäc soáng vöôït quaù caùi cheát. Con ngöôøi aáy vôùi taát caû caùc yeáu ñuoái cuûa hoï, ñöôïc môøi goïi böôùc vaøo söï traøn ñaày cuûa Trôøi. ÔÛ ñoù, hoaøn toaøn ñöôïc bieán ñoåi bôûi söï phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ, seõ khoâng coøn coù caùc moûng gioøn, caùc boùng toái vaø caùc beänh taät cuûa hoï nöõa. ÔÛ ñoù baûn vò ñích thaät cuûa ngöôøi aáy seõ chieáu saùng vôùi taát caû quyeàn naêng söï thieän vaø veû ñeïp cuûa hoï. Ñieàu naøy cho pheùp chuùng ta, chieâm ngöôõng giöõa caùc khoù chòu cuûa traùi ñaát naøy, ngöôøi aáy vôùi moät caùi nhìn sieâu nhieân, duôùi aùnh saùng cuûa nieàm hy voïng, vaø ñôïi chôø söï toaøn veïn, maø moät ngaøy kia chuùng ta seõ nhaän ñöôïc trong Nöôùc Trôøi, maëc duø ngaøy nay khoâng theå troâng thaáy ñöôïc (s. 117).

Chòu ñöïng taát caû - "Panta hypomenei" coù nghóa laø chòu ñöïng vôùi tinh thaàn tích cöïc moïi ñoái nghòch. Noù coù nghóa laø giöõ gìn mình vöõng chaéc giöõa moät moâi tröôøng thuø nghòch. Noù khoâng chæ heä taïi vieäc khoan nhöôïng vaøi saùch nhieãu, maø laø moät khaùng cöï naêng ñoäng vaø lieân læ, coù khaû naêng vöôït thaéng moïi thaùch ñoá. Ñoù laø tình yeâu thöông maëc duø taát caû, caû khi toaøn boái caûnh môøi goïi moät ñieàu khaùc. Noù bieåu loä moät löôïng anh huøng kieân trì, maïnh meõ choáng laïi baát cöù traøo löu tieâu cöïc naøo, moät löïa choïn söï thieän maø khoâng gì coù theå laät ñoå ñöôïc. Ñieàu naøy khieán toâi nhôù ñeán caùc lôøi cuûa Martin Luther King, khi oâng neâu baät söï löïa choïn tình yeâu huynh ñeä caû giöõa caùc baùch haïi vaø haï nhuïc toài teä nhaát: " Ngöôøi thuø gheùt baïn nhaát cuõng coù ñieàu gì ñoù toát laønh trong hoï; vaø caû quoác gia maø hoï thuø gheùt nhaát cuõng coù caùi gì ñoù toát laønh trong noù. Vaø khi baïn ñi tôùi choã nhìn vaøo göông maët cuûa töøng ngöôøi vaø troâng thaáy trong hoï ñieàu maø toân giaùo goïi laø "hình aûnh cuûa Thieân Chuùa", thì baïn baét ñaàu yeâu thöông hoï, maëc duø taát caû. Khoâng quan troïng ñieàu hoï laøm, baïn troâng thaáy nôi ñoù hình aûnh cuûa Thieân Chuùa. Coù moät yeáu toá cuûa söï toát laønh maø baïn seõ khoâng bao giôø coù theå ruõ boû ñöôïc... Coù moät caùch khaùc ñeå yeâu keû thuø cuûa baïn: ñoù laø khi coù cô may ñaùnh baïi keû thuø cuûa baïn, ñoù laø luùc baïn phaûi quyeát ñònh khoâng laøm ñieàu aáy... Khi baïn naâng mình leân treân möùc ñoä cuûa tình yeâu, cuûa veû ñeïp vaø söùc maïnh lôùn lao cuûa noù, ñieàu duy nhaát baïn tìm ñaùnh baïi laø caùc heä thoáng xaáu xa. Caùc ngöôøi bò maéc baãy bôûi heä thoáng ñoù baïn haõy yeâu thöông hoï, nhöng haõy tìm ñaùnh baïi heä thoáng aáy. Ñaùp traû thuø haän baèng thuø haän chæ gia taêng söï hieän höõu cuûa thuø haän vaø cuûa söï döõ trong vuõ truï naøy maø thoâi. Neáu toâi ñaùnh baïn vaø baïn ñaùnh toâi, vaø toâi traû laïi baïn cuù ñaùnh vaø baïn traû laïi toâi cuù ñaùnh vaø tieáp tuïc nhö vaäy, thì ñöông nhieân laø ta tieáp tuïc tôùi voâ taän. Moät caùch ñôn sô noù khoâng bao giôø keát thuùc. Töø phía naøo ñoù moät ai ñoù phaûi coù moät chuùt löông tri vaø ñoù laø ngöôøi maïnh meõ. Ngöôøi maïnh meõ laø ngöôøi coù khaû naêng beû gaãy daây xích cuûa thuø haän, daây xich cuûa söï döõ... Moät ai ñoù phaûi coù ñuû ñöùc tin vaø luaân lyù ñeå beû gaãy vaø tieâm vaøo chính caáu truùc cuûa vuõ truï yeáu toá maïnh meõ vaø uy quyeàn cuûa tình yeâu" (s.118).

Trong cuoäc soáng gia ñình caàn vun troàng söùc maïnh naøy cuûa tình yeâu, cho pheùp choáng laïi söï döõ ñe doïa noù. Tình yeâu khoâng ñeå cho mình bò thoáng trò bôûi haän thuø, bôûi khinh reû ñoái vôùi con ngöôøi, bôûi öôùc mong ñaû thöông hay traû laïi caùi gì ñoù. Lyù töôûng kitoâ, vaø moät caùch ñaëc bieät trong gia ñình, laø tình yeâu, maëc duø taát caû. Chaèng haïn ñoâi khi toâi khaâm phuïc thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ phaûi chia lìa khoûi ngöôøi phoái ngaãu ñeå töï baûo veä khoûi baïo löïc theå lyù, nhöng cho duø vaäy, vì tình baùc aùi phu theâ, hoï bieát ñi xa hôn caùc taâm tình, neân ñaõ coù khaû naêng haønh ñoäng cho thieän ích cuûa ngöôøi phoái ngaãu, maëc duø qua trung gian nhöõng ngöôøi khaùc, trong nhöõng luùc beänh hoaïn, khoå ñau hay khoù khaên. Caû ñieàu naøy nöõa cuõng laø tình yeâu, maëc duø taát caû (s.119)

Phaàn hai chöông 4 Toâng huaán "Nieàm vui yeâu thöông" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ coù tieåu ñeà: "Lôùn leân trong tình baùc aùi phu theâ" (goàm caùc soá töø 120 ñeán 141)

Ñöùc Thaùnh Cha vieát: Baøi ca Ñöùc AÙi cuûa thaùnh Phaoloâ cho pheùp chuùng ta böôùc sang tình baùc aùi phu theâ. Noù laø tình yeâu keát hieäp hai vôï choàng, ñöôïc thaùnh hoùa, laøm giaàu vaø soi saùng bôûi ôn thaùnh cuûa bí tích hoân nhaân. Noù laø moät söï "keát hieäp yeâu thöông", tinh thaàn vaø daâng hieán, nhöng quy tuï trong mình söï hieàn dòu cuûa tình baïn vaø noãi ñam meâ duïc voïng, coù theå toàn taïi, caû khi caùc tình caûm vaø söï ñam meâ suy yeáu ñi. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XI ñaõ daäy raèng tình yeâu nhö theá thaám nhaäp taát caû moïi boån phaän cuûa cuoäc soáng phu theâ vaø "coù caùi öu tieân cuûa söï cao quyù". Thaät vaäy, tình yeâu maïnh meõ nhö theá do Chuùa Thaùnh Thaàn ñoå vaøo, laø phaûn aùnh cuûa Giao Öôùc khoâng theå phaù huyû ñöôïc giöõa Chuùa Kitoâ vaø nhaân loaïi, ñaõ ñaït toät ñænh trong söï taän hieán cho tôùi cuøng, treân thaäp giaù: "Thaàn Khí, maø Chuùa ñoå xuoáng, trao ban cho con tim môùi, vaø khieán cho ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ coù khaû naêng yeâu nhau nhö Chuùa Kitoâ ñaõ yeâu chuùng ta. Tình yeâu phu theâ ñaït söï traøn ñaày maø noù ñöôïc chæ ñònh, laø tình baùc aùi phu theâ" (s.120).

Hoân nhaân laø moät daáu chæ quyù baùu, bôûi vì "khi moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ cöû haønh bí tích Hoân Nhaân, Thieân Chuùa töï "phaûn aùnh" trong hoï, in daáu nôi hoï caùc ñöôøng neùt vaø tính caùch khoâng xoùa nhoøa ñöôïc cuûa tình yeâu Ngaøi. Hoân nhaân laø hình aûnh tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi chuùng ta. Thaät vaäy, caû Thieân Chuùa cuõng laø söï hieäp thoâng: Ba Ngoâi Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn töø luoân maõi vaø cho luoân maõi soáng trong söï hieäp nhaát toaøn veïn. Vaø ñoù chính laø maàu nhieäm cuûa Hoân Nhaân: Thieân Chuùa khieán cho hai vôï choàng chæ laø moät ñôøi soáng. Ñieàu naøy bao goàm caùc haäu quaû raát cuï theå vaø thöôøng ngaøy, bôûi vì do söùc maïnh cuûa Bí Tích, hai vôï choàng ñöôïc trao ban moät söù meänh ñích thöïc ñeå töø caùc ñieàu ñôn sô, taàm thöôøng, hoï khieán trôû thaønh höõu hình tình yeâu maø Chuùa Kitoâ coù ñoái vôùi Giaùo Hoäi vaø tieáp tuïc trao ban söï soáng cho Giaùo Hoäi (s. 121).

Tuy nhieân, khoâng ñöôïc laãn loän hai bình dieän khaùc nhau: khoâng ñöôïc vaát leân vai hai ngöôøi coù giôùi haïn gaùnh naëng kinh khuûng phaûi dieãn laïi moät caùch toaøn veïn söï keát hieäp giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi Ngaøi, bôûi vì hoân nhaân nhö daáu chæ bao goàm "moät tieán trình naêng ñoäng, tieán tôùi töø töø vôùi vieäc saùt nhaäp tieäm tieán caùc ôn cuûa Chuùa (s. 122).

Toaøn cuoäc soáng, moïi söï ñeå chung - Sau tình yeâu keát hôïp chuùng ta vôùi Thieân Chuùa, tình yeâu phu theâ coù taát caû moïi ñaëc tính cuûa moät tình baïn toát: tìm thieän ích cuûa ngöôøi khaùc, tính caùch hai chieàu, söï thaân maät, dòu hieàn, oån ñònh vaø moät töông töï giöõa baïn beø, maø ta xaây döïng vôùi cuoäc soáng ñöôïc chia seû. Tuy nhieân, hoân nhaân theâm vaøo taát caû ñieàu ñoù moät söï ñoäc quyeàn baát khaû phaân ly, ñöôïc dieãn taû ra trong chöông trình oån ñònh chia seû vaø cuøng nhau xaây döïng toaøn cuoäc soáng. Chuùng ta haõy chaân thaønh vaø nhaän ra caùc daáu chæ cuûa thöïc taïi: ai si tình thì khoâng döï phoùng raèng töông quan ñoù chæ coù theå keùo daøi moät thôøi gian; ai soáng saâu ñaäm nieàm vui laáy nhau thì khoâng nghó tôùi moät caùi gì choùng qua. Nhöõng ngöôøi ñoàng haønh vôùi vieäc cöû haønh moät söï keát hieäp tình yeâu traøn ñaày, caû khi coù moûng gioøn ñi nöõa, cuõng hy voïng noù coù theå keùo daøi trong thôøi gian. Caùc con caùi khoâng chæ öôùc mong raèng cha meï chuùng yeâu nhau, maø cuõng trung thaønh vôùi nhau vaø luoân luoân hieäp nhaát nöõa. Caùc daáu chæ naøy vaø nhieàu daáu chæ khaùc cho thaáy raèng trong chính baûn chaát cuûa tình yeâu phu theâ coù vieäc roäng môû cho söï vónh vieãn. Söï hieäp nhaát keát tinh trong lôøi höùa hoân nhaân cho luoân maõi, thì hôn laø moät hình thöùc xaõ hoäi hay moät truyeàn thoáng, bôûi vì noù ñaâm reã trong caùc khuynh höôùng töï phaùt cuûa baûn vò con ngöôøi; vaø ñoái vôùi caùc tín höõu noù laø moät giao öôùc tröôùc maët Thieân Chuùa, laø Ñaáng ñoøi hoûi söï trung thaønh: "Thieân Chuùa laø chöùng nhaân giöõa ngöôi vaø ngöôøi ñaøn baø ngöôi ñaõ cöôùi trong buoåi thanh xuaân, maø ngöôi ñaõ phaûn boäi, maëc daàu noù laø baïn ñöôøng vaø laø ngöôøi vôï keát öôùc vôùi ngöôi... Chôù coù ai phaûn boäi ngöôøi ñaøn baø ñaõ cöôùi trong tuoåi thanh xuaân. Vì Ta gheùt vieäc raãy vôï" (Ml 2,14-16) (s. 123).

Moät tình yeâu yeáu ñuoái hay beänh hoaïn, khoâng coù khaû naêng chaáp nhaän hoân nhaân nhö moät thaùch ñoá ñoøi hoûi chieán ñaáu, taùi sinh, taùi saùng cheá vaø baét ñaàu trôû laïi luoân luoân môùi cho tôùi cheát, khoâng theå naâng ñôõ moät ñoä cao daán thaân. Noù nhöôïng boä neàn vaên hoùa taïm bôï, ngaên caûn moät tieán trình lieân læ lôùn leân. Tuy nhieân "höùa heïn moät tình yeâu cho luoân maõi laø ñieàu coù theå, khi chuùng ta khaùm phaù ra moät döï aùn lôùn lao hôn caùc döï aùn rieâng cuûa mình, naâng ñôõ vaø cho pheùp chuùng ta trao ban toaøn töông lai cho ngöôøi ta yeâu". Ñeå cho tình yeâu nhö theá coù theå vöôït qua moïi thöû thaùch vaø duy trì söï trung thaønh, maëc cho taát caû, caàn phaûi xin ôn thaùnh cuûng coá vaø naâng cao noù. Nhö thaùnh Roberto Bellarmino ñaõ noùi: "Söï kieän moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ keát hieäp vôùi nhau trong moät moái daây trieät ñeå vaø baát khaû phaân ly, trong caùch theá hoï khoâng theå taùch rôøi nhau, cho duø coù caùc khoù khaên naøo ñi nöõa vaø cho tôùi khi maát nieàm hy voïng coù con caùi, ñieàu naøy khoâng theå xaûy ra neáu khoâng phaûi laø moät maàu nhieäm lôùn lao (s. 124).

Ngoaøi ra, hoân nhaân laø moät tình baïn bao goàm caùc neùt cuûa söï ñam meâ, nhöng luoân luoân höôùng tôùi moät söï keát hieäp daàn daàn oån ñònh vaø saâu xa hôn. Bôûi vì noù ñaõ khoâng chæ ñöôïc thaønh laäp cho vieäc sinh con caùi, nhöng ñeå tình yeâu ñoái vôùi nhau coù caùc bieåu loä ñuùng ñaén, phaùt trieån vaø ñi tôùi choã tröôûng thaønh. Tình baïn ñaëc bieät naøy giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ chieám höõu ñöôïc moät tích caùch toaøn boä söï keát hieäp maø ngöôøi ta chæ trao ban trong söï keát hieäp vôï choàng. Chính vì söï keát hôïp toaøn boä naøy maø noù cuõng ñoäc quyeàn, trung thaønh vaø roäng môû cho vieäc truyeàn sinh. Ngöôøi ta chia seû vôùi nhau moïi söï, keå caû tính duïc, luoân luoân trong söï toân troïng laãn nhau. Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II ñaõ khaúng ñònh ñieàu naøy, khi noùi raèng "moät tình yeâu nhö theá, cuøng keát hieäp vôùi caùc giaù trò nhaân baûn vaø thieân linh, daãn ñöa hai vôï choàng tôùi söï trao ban töï do cho nhau, ñöôïc dieãn taû ra baèng caùc tình caûm vaø cöû chæ hieàn dòu vaø thaám nhaäp toaøn cuoäc soáng cuûa hai ngöôøi" (s. 125).

Nieàm vui vaø veû ñeïp - Trong hoân nhaân thaät laø ñieàu toát, saên soùc nieàm vui cuûa tình yeâu. Khi vieäc tìm kieám thuù vui aùm aûnh, noù chæ kheùp kín trong moät moâi tröôøng vaø khoâng cho pheùp tìm ra caùc loaïi thoûa maõn khaùc. Traùi laïi, nieàm vui nôùi roäng khaû naêng vui höôûng, vaø cho pheùp tìm ra söï öa thích trong caùc thöïc taïi khaùc nhau, caû trong caùc giai ñoaïn cuûa cuoäc soáng trong ñoù thuù vui taét lòm. Vì theá thaùnh Toma môùi noùi raèng ngöôøi ra söû duïng töø "nieàm vui" ñeå aùm chæ söï nôû roäng cuûa con tim. Nieàm vui hoân nhaân, maø ngöôøi ta coù theå soáng caû giöõa khoå ñau, bao haøm vieäc chaáp nhaän raèng hoân nhaân laø moät phoái hôïp caàn thieát giöõa caùc nieàm vui vaø meät nhoïc, caêng thaúng vaø nghæ ngôi, ñau khoå vaø giaûi thoaùt, thoûa maõn vaø kieám tìm, khoù chòu vaø vui thuù, luoân luoân treân con ñöôøng cuûa tình baïn, thuùc ñaåy hai vôï choàng lo laéng cho nhau: trôï giuùp vaø phuïc vuï nhau (126).

Tình yeâu cuûa beø baïn goïi laø "tình baùc aùi", khi ta tieáp nhaän vaø ñaùnh giaù cao giaù trò maø ngöôøi khaùc coù. Veû ñeïp - "giaù trò cao" cuûa ngöôøi khaùc khoâng truøng hôïp vôùi caùc loâi cuoán theå lyù hay taâm lyù - cho pheùp chuùng ta neám höôûng tính caùch thaùnh thieâng cuûa con ngöôøi mình, maø khoâng caàn aùp ñaët chieám höõu noù. Trong xaõ hoäi tieâu thuï yù thöùc veà veû ñeïp ngheøo naøn ñi, vaø nhö vaäy nieàm vui cuõng taét lòm. Moïi söï hieän höõu ñeå bò mua, bò chieám höõu vaø tieâu thuï, keå caû caùc baûn vò con ngöôøi. Traùi laïi, söï dòu hieàn laø moät bieåu loä cuûa tình yeâu naøy töï giaûi thoaùt khoûi öôùc muoán chieám höõu ích kyû. Noù ñöa chuùng ta tôùi choã rung ñoäng tröôùc moät ngöôøi vôùi loøng kính troïng voâ bieân, vaø vôùi moät söï lo sôï gaây hö haïi cho ngöôøi ñoù hay laáy maát söï töï do cuûa hoï. Tình yeâu ñoái vôùi ngöôøi khaùc bao haøm vieäc chieâm ngöôõng vaø ñaùnh giaù cao ñieàu xinh ñeïp vaø thaùnh thieâng cuûa baûn vò con ngöôøi, hieän höõu vöôït ngoaøi caùc nhu caàu cuûa toâi. Ñieàu naøy cho pheùp toâi kieám tìm thieän ích cuûa hoï, cuõng nhö khi toâi bieát raèng noù khoâng theå laø cuûa toâi, hay khi noù ñaõ trôû thaønh khoù thöông moät caùch vaät lyù, gaây haán hay taïo khoù chòu. Vì vaäy töø tình yeâu qua ñoù moät ngöôøi ñöôïc chaáp nhaän tuyø thuoäc söï kieän hoï cho noù moät caùi gì nhöng khoâng (s. 127).

Kinh nghieäm myõ thuaät cuûa tình yeâu ñöôïc dieãn taû trong caùi nhìn chieâm ngöôõng tha nhaân nhö moät ñích ñieåm trong chính noù, caû khi noù coù yeáu ñau, giaø nua hay maát ñi caùc loâi cuoán coù theå caûm nhaän ñöôïc. Caùi nhìn ñaùnh giaù moät taàm quan troïng vó ñaïi vaø tieát kieäm noù thöôøng taïo ra moät thieät haïi. Coù bieát bao ñieàu maø caùc caëp vôï choàng vaø con caùi ñoâi khi laøm ñeå ñöôïc chuù yù. Nhieàu veát thöông vaø cuoäc khuûng hoaûng baét nguoàn töø luùc chuùng ta thoâi chieâm ngöôõng mình. Ñaây laø ñieàu ñöôïc dieãn taû ra baèng vaøi thôû than vaø phaûn ñoái maø ngöôøi ta nghe thaáy trong caùc gia ñình: "Choàng con khoâng nhìn con nöõa, xem ra con voâ hình ñoái vôùi anh aáy". "Xin anh laøm ôn nhìn em, khi em noùi". "Vôï con khoâng nhìn con nöõa, baây giôø naøng chæ ñeå maét ñeán con caùi thoâi"."Trong nhaø con khoâng ñöôïc ai chuù yù heát, vaø hoï cuõng chaúng troâng thaáy con nöõa, laøm nhö theå con khoâng hieän höõu". Tình yeâu môû maét vaø cho pheùp troâng thaáy, vöôït xa taát caû moät baûn vò coù giaù trò bieát maáy (s. 128).

Nieàm vui cuûa tình yeâu chieâm ngöôõng nhö theá caàn ñöôïc vun troàng. Vì ñöôïc taïo döïng ñeå yeâu thöông, chuùng ta bieát raèng khoâng coù nieàm vui naøo lôùn hôn laø nieàm vui chia seû moät thieän ích: "Haõy taëng quaø vaø nhaän quaø taëng, vaø haõy vui chôi" (Hc 14,16). Caùc nieàm vui saâu ñaäm nhaát cuûa cuoäc soáng naûy sinh, khi ta coù theå möu caàu haïnh phuùc cho ngöôøi khaùc, trong moät vieäc dieãn taû tröôùc cuûa Trôøi. Neân nhôù tôùi moät caûnh trong cuoán phim töïa ñeà "Böõa aên tröa cuaû Babette", trong ñoù baø beáp quaûng ñaïi nhaän ñöôïc moät voøng tay oâm bieát ôn vaø moät lôøi khen: "Chò seõ khieán cho caùc thieân thaàn thuù vò chöøng naøo!". Thaät laø dòu hieàn vaø an uûi, nieàm vui phaùt xuaát töø vieäc möu caàu yeâu thöông cho ngöôøi khaùc, troâng thaáy hoï vui höôûng. Nieàm vui aáy, hieäu quaû cuaû tình yeâu huynh ñeä, khoâng phaûi laø nieàm vui cuûa söï khoe khoang cuûa keû nhìn ngaém chính mình, nhöng laø nieàm vui cuûa ngöôøi yeâu thöông vaø haøi loøng vì thieän ích cuûa ngöôøi mình yeâu, tuoân ñoå xuoáng treân ngöôøi khaùc vaø trôû thaønh phong phuù nôi hoï (s. 129).

Ñaøng khaùc, nieàm vui ñöôïc canh taân trong ñau khoå. Nhö thaùnh Agostino ñaõ noùi, "nguy hieåm trong chieán traän caøng to lôùn bao nhieâu, thì nieàm vui chieán thaéng caøng saâu ñaäm baáy nhieâu". Sau khi hieäp nhaát trong ñau khoå vaø chieán ñaáu, hai vôï choàng coù theå kinh nghieäm raèng thaät ñaùng coâng, vì hoï ñaõ ñaït ñöôïc ñieàu gì ñoù toát ñeïp, ñaõ cuøng nhau hoïc hoûi ñöôïc ñieàu gì ñoù, hay bôûi vì hoï coù theå ñaùnh giaù ñieàu hoï coù moät caùch lôùn lao hôn. Ít nieàm vui cuûa con ngöôøi saâu ñaäm vaø haân hoan nhö khi hai ngöôøi yeâu nhau ñaõ cuøng nhau chinh phuïc ñöôïc caùi gì ñoù ñaõ khieán cho hoï traû giaù baèng moät noã löïc chia seû lôùn lao (s. 130).

Laáy nhau vì tình yeâu - Toâi muoán noùi vôùi caùc ngöôøi treû raèng khoâng coù gì trong taát caû nhöõng ñieàu naøy bò hö hoûng, khi tình yeâu maëc laáy hình thaùi cuûa cô cheá hoân nhaân. Söï keát hieäp tìm thaáy trong cô cheá naøy kieåu nhaäp theå söï oån ñònh vaø tröôûng thaønh thöïc söï vaø cuï theå cuûa noù. Coù ñuùng thaät laø tình yeâu thì raát nhieàu hôn laø moät söï thoûa thuaän beà ngoaøi, hay moät hình thaùi cuûa kheá öôùc hoân nhaân, nhöng cuõng chaéc chaén laø quyeát ñònh trao ban cho hoân nhaân moät hình theå höõu hình trong xaõ hoäi vôùi caùc daán thaân xaùc ñònh, bieåu loä taàm quan troïng cuûa noù: noù cho thaáy söï nghieâm chænh cuûa vieäc ñoàng hoùa vôùi ngöôøi khaùc, noù aùm chæ moät thaéng vöôït khuynh höôùng caù nhaân chuû nghóa cuûa tuoåi treû, vaø noù dieãn taû quyeát ñònh thuoäc veà nhau. Laáy nhau laø moät kieåu dieãn taû raèng thöïc söï ngöôøi ta boû toå aám cuûa meï ñeå deät caùc töông quan khaùc maïnh meõ vaø laõnh moät traùch nhieäm môùi tröôùc moät ngöôøi khaùc. Ñieàu naøy coù giaù trò hôn raát nhieàu moät hieäp hoäi töï phaùt nhaèm khích leä nhau, vaø noù seõ laø moät tö nhaân hoùa hoân nhaân. Hoân nhaân nhö cô cheá xaõ hoäi laø söï che chôû vaø laø duïng cuï cho vieäc daán thaân ñoái vôùi nhau, cho söï tröôûng thaønh cuûa tình yeâu, ñeå cho quyeát ñònh cuûa ngöôøi khaùc lôùn leân trong vöõng vaøng, cuï theå vaø saâu xa, ñoàng thôøi ñeå noù coù theå chu toaøn söù meänh cuûa noù trong xaõ hoäi. Vì theá, hoân nhaân vöôït quaù moïi kieåu mau qua vaø keùo daøi. Noøng coát cuûa noù ñaâm reã saâu trong chính baûn chaát cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi tính cuûa noù. Noù bao goàm moät loaït caùc ñoøi buoäc naûy sinh töø chính tình yeâu, töø moät tình yeâu xaùc quyeát vaø quaûng ñaïi ñeán ñoä coù khaû naêng ñaùnh lieàu caû töông lai (s. 131).

Löïa choïn hoân nhaân trong kieåu naøy dieãn taû quyeát ñònh thöïc söï vaø hieäu quaû bieán ñoåi hai con ñöôøng thaønh moät con ñöôøng, cho duø coù gì xaûy ra ñi nöõa, vaø maëc cho baát cöù thaùch ñoá naøo. Vì tính caùch nghieâm chænh cuûa daán thaân coâng khai naøy cuûa tình yeâu, noù khoâng theå laø moät quyeát ñònh voäi vaõ, maø, vì cuøng lyù do ñoù, ngöôøi ta khoâng theå rôøi laïi moät caùch voâ haïn ñònh. Daán thaân vôùi moät ngöôøi khaùc trong kieåu trieät ñeå vaø vónh vieãn luoân luoân bao goàm moät soá lieàu lónh vaø ñaùnh caù taùo baïo naøo ñoù. Vieäc khöôùc töø laõnh nhaän daán thaân aáy laø ích kyû, vuï lôïi, heøn haï, khoâng bieát thöøa nhaän caùc quyeàn lôïi cuûa ngöôøi khaùc, vaø khoâng bao giôø ñi tôùi choã giôùi thieäu hoï vôùi xaõ hoäi nhö ñaùng ñöôïc yeâu thöông moät caùch voâ ñieàu kieän. Ñaøng khaùc, nhöõng ngöôøi thöïc söï si meâ, coù khuynh höôùng bieåu loä tình yeâu cuûa hoï cho caùc ngöôøi khaùc. Tình yeâu ñöôïc cuï theå hoùa trong moät hoân nhaân kyù keát tröôùc caùc ngöôøi khaùc, vôùi taát caû caùc ñoøi buoäc phaùt xuaát töø cô cheá naøy, laø vieäc bieåu loä vaø che chôû cuûa moät tieáng "coù" ngöôøi ta trao ban khoâng deø daët vaø khoâng giôùi haïn. Tieáng "coù" aáy coù nghóa laø noùi vôùi ngöôøi khaùc raèng hoï seõ coù theå luoân luoân tín thaùc, raèng hoï seõ khoâng bò boû rôi, neáu hoï seõ maát ñi söï loâi cuoán, neáu seõ coù caùc khoù khaên, hay neáu ñöôïc coáng hieán caùc cô may vui thuù môùi hay caùc lôïi loäc ích kyû (s. 132).

Tình yeâu ñöôïc bieåu loä vaø lôùn leân - Tình yeâu beø baïn hieäp nhaát taát caû caùc khía caïnh cuûa cuoäc soáng hoân nhaân, vaø trôï giuùp caùc thaønh phaàn trong gia ñình tieán tôùi trong moïi giai ñoaïn cuûa noù. Vì theá caùc cöû chæ dieãn taû tình yeâu aáy phaûi ñöôïc lieân læ vun troàng, khoâng haø tieän, nhöng giaàu lôøi noùi quaûng ñaïi. Trong gia ñình caàn duøng lôøi noùi. Toâi muoán laäp laïi. Ba töø: xin pheùp, caùm ôn, xin loãi. Ba töø chiaø khoaù. Khi trong moät gia ñình ngöôøi ta khoâng xaâm laán vaø xin pheùp, khi trong moät gia ñình ngöôøi ta khoâng ích kyû vaø hoïc noùi "caùm ôn", vaø khi trong moät gia ñình moät ngöôøi nhaän ra raèng mình ñaõ laøm moät ñieàu xaáu vaø bieát "xin loãi", thì trong gia ñình aáy coù hoaø bình vaø coù nieàm vui. Chuùng ta ñöøng haø tieän trong vieäc duøng caùc töø naøy, haõy quaûng ñaïi trong vieäc laäp laïi chuùng ngaøy qua ngaøy, bôûi vì vaøi thinh laëng ñeø naëng, ñoâi khi caû trong gia ñình, giöõa choàng vôï, giöõa cha meï vaø con caùi, giöõa caùc anh em vôùi nhau. Traùi laïi, caùc lôøi thích hôïp ñöôïc noùi ñuùng luùc, che chôû vaø döôõng nuoâi tình yeâu ngaøy qua ngaøy (s. 133).

Taát caû ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän trong moät con ñöôøng lôùn leân thöôøng haèng. Hình thaùi ñaëc bieät naøy cuûa tình yeâu laø hoân nhaân, ñöôïc môøi goïi trröôûng thaønh lieân læ, bôûi vì caàn luoân luoân aùp duïng cho noù ñieàu thaùnh Toâma Aquino ñaõ noùi veà tình baùc aùi: "Do baûn chaát cuûa noù, baùc aùi khoâng coù giôùi haïn taêng tröôûng, vì noù laø moät söï tham gia cuûa tình baùc aùi voâ taän laø Thaùnh Thaàn... Caû töø phía chuû theå cuõng khoâng theå ñaët moät giôùi haïn cho noù, bôûi vì vôùi söï lôùn leân cuûa tình baùc aùi, cuõng luoân caøng lôùn leân hôn khaû naêng cuûa moät taêng tröôûng tieáp theo". Thaùnh Phaoloâ ñaõ maïnh meõ khích leä nhö sau: "Xin Chuùa laøm cho anh em lôùn leân vaø traøn ñaày trong tình yeâu giöõa anh em vaø ñoái vôùi moïi ngöôøi" (1 Tx 3,12), vaø ngaøi theâm: "Coøn veà tình huynh ñeä, thöa anh em, chuùng toâi khuyeân nhuû anh em haõy tieán tôùi nhieàu hôn nöõa" (1 Tx 4,9-10). Coøn hôn theá nöõa. Tình yeâu hoân nhaân khoâng ñöôïc giöõ gìn tröôùc heát baèng caùch noùi tôùi söï baát khaû phaân ly nhö laø moät boù buoäc, hay baèng vieäc laäp laïi moät giaùo lyù, maø baèng caùch cuûng coá noù nhôø moät söï taêng tröôûng lieân læ döôùi söï thuùc ñaåy cuûa ôn thaùnh. Tình yeâu maø khoâng lôùn leân thì baét ñaàu coù caùc nguy cô, vaø chuùng ta chæ coù theå lôùn leân khi ñaùp traû laïi ôn thaùnh Chuùa qua caùc cöû chæ cuûa tình yeâu, vôùi caùc cöû chæ trìu meán thöôøng xuyeân hôn, saâu ñaäm hôn, quaûng ñaïi hôn, hieàn dòu hôn, töôi vui hôn. Ngöôøi choàng vaø ngöôøi vôï soáng yù nghóa cuûa söï keát hôïp rieâng vaø luoân ngaøy caøng coù ñöôïc noù moät caùch traøn ñaáy hôn. Ôn tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñöôïc ñoå traøn ñaày treân hai vôï choàng cuõng ñoàng thôøi laø moät lôøi keâu goïi phaùt trieån moùn quaø ôn thaùnh ñoù (s. 134).

Chuùng khoâng toát vaøi töôûng töôïng veà moät tình yeâu lieâu trai vaø toaøn haûo, vaø nhö theá noù khoâng coù kích thích taêng tröôûng naøo. Moät yù töôûng thieân quoác veà tình yeâu traàn theá queân raèng ñieàu toát ñeïp hôn laø ñieàu chöa ñaït tôùi ñöôïc, laø röôïu chín muøi vôùi thôøi gian. Nhö caùc Giaùm Muïc Chile ñaõ nhaéc nhôù: khoâng coù caùc gia ñình toaøn veïn maø quaûng caùo löøa ñaûo vaø duy tieâu thuï ñeà nghò vôùi chuùng ta. Trong caùc gia ñình ñoù naêm thaùng khoâng qua ñi, khoâng coù beänh taät, khoå ñau, caùi cheát... Quaûng caùo duy tieâu thuï cho thaáy moät aûo aûnh khoâng dính daùng gì tôùi thöïc taïi, maø caùc baäc cha meï trong gia ñình haèng ngaøy phaûi ñöông ñaàu. Chaáp nhaän vôùi oùc thöïc teá caùc haïn heïp, caùc thaùch ñoá vaø caùc baát toaøn, vaø laéng nghe lôøi keâu goïi hieäp nhaát lôùn leân, laøm cho tình yeâu tröôûng thaønh vaø vun troàng tình lieân ñôùi cuûa söï hieäp nhaát thì laønh maïnh hôn (s.135).

Ñoái thoaïi - Ñoái thoaïi laø moät kieåu öu tieân vaø khoâng theå thieáu ñeå soáng, dieãn taû vaø laøm chín muøi tình yeâu trong cuoäc soáng hoân nhaân vaø gia ñình. Nhöng noù ñoøi hoûi moät thöïc taäp daøi vaø daán thaân. Ñaøn oâng, ñaøn baø, ngöôøi tröôûng thaønh vaø giôùi treû coù caùc kieåu truyeàn thoâng khaùc nhau, duøng caùc ngoân ngöõ khaùc nhau, di chuyeån vôùi caùc maät hieäu khaùc nhau. Kieåu ñaët caâu hoûi, kieåu traû lôøi, gioïng söû duïng, thôøi ñieåm vaø caùc yeáu toá khaùc coù theå ñieàu kieän hoùa vieäc thoâng truyeàn. Ngoaøi ra, caàn luoân luoân phaùt trieån vaøi thaùi ñoä dieãn taû tình yeâu khieán cho vieäc ñoái thoaïi coù theå ñích thöïc (s. 136).

Daønh thôøi gian cho mình, thôøi gian phaåm chaát goàm vieäc kieân nhaãn vaø chuù yù laéng nghe, ñeå cho ngöôøi khaùc dieãn taû taát caû nhöõng gì caàn dieãn taû. Ñieàu naøy ñoøi hoûi khoå cheá khoâng baét ñaàu noùi tröôùc luùc thích hôïp. Thay vì baét ñaàu coáng hieán caùc yù kieán hay lôøi khuyeân, caàn phaûi baûo ñaûm laø ñaõ laéng nghe taát caû nhöõng gì maø ngöôøi khaùc caàn noùi. Ñieàu naøy ñoøi hoûi söï thinh laëng noäi taâm ñeå laéng nghe, khoâng coù caùc tieáng ñoäng trong taâm trí: loät boû moïi voäi vaõ, ñeå qua moät beân caùc caàn thieát vaø caáp baùch cuûa mình, daønh khoaûng khoâng. Nhieàu khi moät trong hai vôï choàng khoâng caàn moät giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà cuûa mình, nhöng caàn ñöôïc laéng nghe. Hoï phaûi nhaän thöùc ñöôïc raèng noãi cöïc nhoïc, söï thaát voïng, sôï haõi, côn giaän döõ, nieàm hy voïng, giaác mô cuûa hoï ñaõ ñöôïc tieáp nhaän. Tuy nhieân, thöôøng coù caùc lôøi than thôû nhö: ngöôøi phoái ngaãu khoâng nghe mình; khi xem ra baét ñaàu nghe, thì thöïc söï hoï ñang nghó tôùi ñieàu gì khaùc; hay caûm thaáy ngöôøi aáy chæ chôø cho xong chuyeän; hoaëc tìm caùch thay ñoåi ñeà taøi, hay traû lôøi cho nhanh ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän (s. 137).

Phaùt trieån thoùi quen thöïc söï coi ngöôøi khaùc quan troïng. Ñaây laø vieäc trao ban giaù trò cho con ngöôøi hoï, thöøa nhaän raèng hoï coù quyeàn hieän höõu, suy nghó moät caùch töï laäp, vaø soáng haïnh phuùc. Khoâng bao giôø ñöôïc ñaùnh giaù thaáp ñieàu hoï coù theå noùi hay phaûn ñoái, maëc duø caàn dieãn taû quan ñieåm rieâng cuûa mình. ÔÛ ñaây ta hieåu ngaàm xaùc tín, theo ñoù taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù moät phaàn ñoùng goùp caàn coáng hieán, bôûi vì hoï coù moät kinh nghieäm khaùc veà cuoäc soáng, bôûi vì hoï nhìn caùc söï vaät töø moät quan ñieåm khaùc, bôûi vì hoï ñaõ coù caùc lo laéng chín muøi khaùc, vaø hoï coù caùc taøi kheùo vaø tröïc giaùc khaùc. Coù theå thöøa nhaän söï thaät cuûa tha nhaân, taàm quan troïng cuûa caùc aâu lo saâu xa cuûa hoï vaø neàn taûng cuûa ñieàu hoï noùi, caû ñaøng sau caùc lôøi gaây haán nöõa. Vì leõ ñoù caàn tìm ñaët mình vaøo vò theá cuûa hoï vaø giaûi thích chieàu saâu con tim cuûa hoï, nhaän dieän ñieàu khieán cho hoï say meâ, vaø laáy noãi ñam meâ aáy laøm ñieåm khôûi haønh ñeå ñaøo saâu cuoäc ñoái thoaïi (s. 138).

Coù taâm trí roäng raõi ñeå khoâng kheùp kín vôùi noãi aùm aûnh trong ít tö töôûng, vaø coù söï linh ñoäng ñeå coù theå thay ñoåi hay boå tuùc caùc yù kieán cuûa mình. Coù theå töø tö töôûng cuûa toâi hay cuûa ngöôøi khaùc noåi leân moät toång hôïp môùi laøm giaàu cho caû hai. Söï hieäp nhaát caàn mong moûi khoâng phaûi laø söï ñoàng nhaát, maø laø moät "söï hieäp nhaát trong khaùc bieät",hay moät söï "khaùc bieät ñöôïc hoaø giaûi". Trong kieåu laøm giaàu naøy cho söï hieäp thoâng huynh ñeä, caùc khaùc bieät gaëp gôõ nhau, toân troïng nhau vaø ñaùnh giaù cao nhau, nhöng vaãn duy trì caùc saéc thaùi khaùc nhau vaø caùc daáu nhaán laøm giaàu cho coâng ích. Caàn phaûi töï giaûi thoaùt mình khoûi boù buoäc ñoàng ñeàu. Vaø cuõng caàn phaûi khoân lanh ñeå nhaän ra ñuùng luùc caùc xen laán coù theå xuaát hieän, laøm sao ñeå chuùng khoâng phaù huûy moät tieán trình ñoái thoaïi. Chaúng haïn nhaän ra caùc taâm tình xaáu coù theå daáy leân vaø töông ñoái hoùa chuùng ñeå chuùng khoâng gaây hö hoûng cho söï hieäp thoâng. Thaät quan troïng khaû naêng dieãn taû ñieàu maø ta caûm thaáy, maø khoâng gaây thöông tích; söû duïng moät ngoân ngöõ vaø moät kieåu noùi coù theå ñöôïc chaáp nhaän deã daøng hôn, hay ñöôïc tha nhaân khoan nhöôïng, maëc duø noäi dung ñoøi hoûi; trình baày caùc pheâ bình cuûa mình maø khoâng gaây ra giaän döõ nhö hình thöùc baùo thuø, traùnh moät ngoân ngöõ daäy ñôøi chæ tìm taán kích, chaâm bieám, ñoå loãi, ñaû thöông. Nhieàu cuoäc thaûo luaän giöõa löùa ñoâi khoâng phaûi vì caùc vaán ñeà raát nghieâm troïng. Ñoâi khi ñoù chæ laø nhöõng ñieàu nhoû nhaët, ít quan troïng, nhöng ñieàu laøm haïi taâm hoàn laø kieåu noùi leân caùc ñieàu aáy hay thaùi ñoä ta coù trong cuoäc ñoái thoaïi (s.139).

Coù caùc cöû chæ chuù yù tôùi ngöôøi khaùc vaø caùc bieåu loä loøng thöông meán. Tình yeâu vöôït qua caùc haøng raøo teä haïi nhaát. Khi ta coù theå yeâu moät ai ñoù, hay khi chuùng ta caûm thaáy ñöôïc hoï yeâu, chuùng ta hieåu ñieàu hoï muoán dieãn taû vaø laøm cho chuùng ta hieåu moät caùch toát ñeïp hôn. Thaéng vöôït söï gioøn moûng khieán cho chuùng ta sôï ngöôøi khaùc nhö theå hoï laø moät "ñòch thuû". Thaät raát quan troïng xaây döïng söï chaéc chaén cuûa mình treân caùc löïa choïn saâu xa, caùc xaùc tín vaø caùc giaù trò, chöù khoâng phaûi treân vieäc thaéng moät cuoäc thaûo luaän hay treân söï kieän ngöôøi ta cho chuùng ta coù lyù (s. 140).

Sau cuøng, chuùng ta haõy thöøa nhaän raèng ñeå cho cuoäc ñoái thoaïi coù lôïi, caàn coù ñieàu gì ñoù ñeå noùi, vaø ñieàu naøy ñoøi hoûi moät söï phong phuù noäi taâm ñöôïc döôõng nuoâi baèng vieäc ñoïc vaø suy tö caù nhaân, baèng lôøi caàu nguyeän vaø söï roäng môû cho xaõ hoäi. Neáu khoâng, caùc cuoäc thaûo luaän trôû thaønh nhaøm chaùn vaø thieáu vöõng vaøng. Khi moãi ngöôøi trong caëp vôï choàng khoâng saên soùc trí tueä cuûa mình vaø khoâng coù caùc töông quan khaùc bieät vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, cuoäc soáng gia ñình trôû thaønh ñoàng toäc hoân cheá vaø vieäc ñoái thoaïi ngheøo naøn ñi (s. 141).

Phaàn 3 chöông 4 Toâng huaán "Nieàm Vui Yeâu Thöông" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha coù tieåu ñeà "Tình yeâu ñam meâ", (töø soá 142 tôùi 163)

Phaàn 3 chöông 4 Toâng huaán "Nieàm Vui Yeâu Thöông" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha coù tieåu ñeà "Tình yeâu ñam meâ", töø soá 142 tôùi 163, trong ñoù Ñöùc Thaùnh Cha noùi veà: theá giôùi cuûa caùc xuùc caûm, Thieân Chuùa yeâu thöông nieàm vui cuûa con caùi Ngaøi; chieàu kích duïc voïng cuûa tình yeâu; baïo löïc vaø leøo laùi; hoân nhaân vaø ñoàng trinh.

Theá giôùi cuûa caùc caûm xuùc - Caùc öôùc muoán, taâm tình vaø caûm xuùc, ñieàu maø caùc nhaø coå ñieån goïi laø "caùc ñam meâ", chieám moät choã quan troïng trong hoân nhaân. Chuùng naûy sinh, khi moät ngöôøi khaùc hieän dieän vaø bieåu loä trong cuoäc soáng rieâng. Moãi moät ngöôøi ñeàu höôùng tôùi moät thöïc taïi khaùc, vaø khuynh höôùng naøy luoân luoân coù caùc daáu chæ yeâu thöông neàn taûng: khoaùi caûm hay ñau ñôùn, nieàm vui hay noãi buoàn, söï dòu hieàn hay söï sôï haõi. Chuùng laø giaû thieát cuûa sinh hoaït taâm lyù sô ñaúng nhaát. Con ngöôøi laø moät sinh vaät cuûa traùi ñaát naøy vaø taát caû nhöõng gì noù laøm hay tìm kieám ñeàu ñaày ñam meâ (s. 143).

Nhö laø ngöôøi thaät, Chuùa Gieâsu ñaõ soáng caùc söï vaät vôùi nhieàu xuùc caûm. Vì theá söï khöôùc töø cuûa Gieârusalem khieán cho Ngaøi ñau ñôùn (x. Mt 23,37) vaø tình traïng naøy khieán cho Ngaøi phaûi sa nöôùc maét (x. Lc 19,41). Cuõng theá Ngaøi caûm thöông tröôùc caùc khoå ñau cuûa con ngöôøi (x. Mc 6,34). Khi troâng thaáy nhöõng ngöôøi khaùc khoùc, Ngaøi caûm ñoäng vaø thoån thöùc (x. Ga 11,33), vaø chính Ngaøi ñaõ khoùc thöông caùi cheát cuûa moät ngöôøi baïn (x. Ga 11,35). Caùc bieåu loä naøy cuûa söï nhaäy caûm nôi Ngaøi cho thaáy con tim nhaân loaïi cuûa Chuùa roäng môû cho tha nhaân tôùi möùc naøo (s. 144).

Töï noù vieäc caûm thaáy moät xuùc ñoäng khoâng phaûi laø moät caùi gì toát hay xaáu treân bình dieän luaân lyù. Baét ñaàu caûm thaáy öôùc muoán hay khöôùc töø khoâng phaûi laø toäi, cuõng khoâng phaûi laø ñieàu ñaùng khieån traùch. Ñieàu laø thieän hay aùc laø haønh ñoäng maø moät ngöôøi thi haønh, bò thuùc ñaåy hay ñi keøm bôûi moät ñam meâ. Nhöng neáu caùc taâm tình ñöôïc nuoâi döôõng, tìm kieám vaø vì chuùng maø chuùng ta phaïm caùc haønh ñoäng xaáu, söï döõ ôû trong quyeát ñònh döôõng nuoâi chuùng vaø trong caùc haønh ñoäng xaáu, haäu quaû cuûa chuùng. Treân cuøng bình dieän caûm thaáy khoaùi ñoái vôùi ai ñoù töï noù khoâng phaûi laø moät thieän ích. Neáu vôùi söï khoaùi caûm ñoù toâi laøm cho ngöôøi aáy trôû thaønh noâ leä toâi, tình caûm seõ phuïc vuï söï ích kyû cuûa toâi. Tin raèng chuùng ta toát chæ vì chuùng ta caûm thaáy caùc taâm tình laø moät löøa doái kinh khuûng. Coù nhöõng ngöôøi caûm thaáy khaû naêng coù moät tình yeâu thöông lôùn lao chæ vì hoï caàn moät söï trìu meán lôùn lao, nhöng hoï laïi khoâng theå chieán ñaáu cho haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc, vaø soáng kheùp kín trong caùc öôùc muoán cuûa hoï. Trong tröôøng hôïp naøy caùc taâm tình laáy maát ñi caùc giaù trò to lôùn, vaø che daáu moät khuynh höôùng ích kyû, khoâng theå vun troàng ñöôïc moät cuoäc soáng gia ñình laønh maïnh vaø haïnh phuùc (s. 145).

Ñaøng khaùc, neáu moät ñam meâ keøm theo moät haønh ñoäng töï do, coù theå bieåu loä söï saâu xa cuûa vieäc löïa choïn naøy. Tình yeâu hoân nhaân ñöa tôùi choã khieán cho toaøn cuoäc soáng xuùc caûm trôû thaønh moät thieän ích ñoái vôùi gia ñình, cuõng nhö phuïc vuï cuoäc soáng chung. Söï tröôûng thaønh ñeán ñöôïc trong moät gia ñình, khi cuoäc soáng caûm xuùc cuûa caùc thaønh phaàn bieán thaønh moät söï nhaäy caûm khoâng thoáng trò, cuõng khoâng laøm lu môø caùc löïa choïn lôùn vaø caùc gia trò, nhöng hoã trôï söï töï do cuûa chuùng, naåy sinh töø noù, laøm giaàu cho noù, toâ ñeïp noù vaø khieán cho noù ñöôïc haøi hoaø cho thieän ích cuûa taát caû moïi ngöôøi (s. 146).

Thieân Chuùa yeâu thöông con caùi Ngaøi - Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät loä trình sö phaïm, moät tieán trình bao goàm caùc töø boû. Noù laø moät xaùc tín cuûa Giaùo Hoäi, nhieàu laàn ñaõ bò khöôùc töø nhö theå laø thuø ñòch vôùi nieàm haïnh phuùc cuûa con ngöôøi. Ñöùc Bieån Ñöùc XVI ñaõ tieáp nhaän vaán naïn naøy moät caùch raát roõ raøng: "Vôùi caùc ñieàu raên vaø caùc caám ñoaùn cuûa mình Giaùo Hoäi laïi ñaõ khoâng khieán cho ñieàu ñeïp ñeõ nhaát cuûa cuoäc soáng trôû thaønh cay ñaéng hay sao? Giaùo Hoäi coù leõ khoâng giô cao caùc bieån caám taïi chính nôi nieàm vui ñöôïc Ñaáng Taïo Hoùa ñònh tröôùc cho chuùng ta, Ngaøi coáng hieán cho chuùng ta moät nieàm haïnh phuùc khieán cho chuùng ta neám höôûng ñöôïc caùi gì ñoù cuûa Thieân Chuùa? Nhöng Ñöùc Bieån Ñöùc XVI traû lôøi raèng tuy trong Kitoâ giaùo khoâng thieáu caùc thaùi quaù hay caùc khuynh höôùng khoå cheá leäch laïc, giaùo huaán chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi, trung thaønh vôùi Thaùnh Kinh, ñaõ khoâng khöôùc töø "duïc voïng nhö noù laø, nhöng ñaõ tuyeân chieán vôùi söï leäch laïc phaù hoaïi, bôûi vì vieäc thaàn thaùnh hoùa duïc voïng laáy maát ñi phaåm giaù cuûa noù vaø khieán cho noù khoâng nhaân baûn nöõa (s.147).

Vieäc giaùo duïc caûm xuùc vaø baûn naêng caàn thieát, vaø ñeå ñaït muïc ñích naøy ñoâi khi caàn töï ñaët ra vaøi haïn cheá. Söï thaùi quaù, thieáu kieåm soaùt, aùm aûnh vì moät loaïi laïc thuù duy nhaát, keát thuùc bôûi vieäc laøm suy yeáu, gaây beänh cho chính laïc thuù ñoù, vaø laøm hö hoûng ñôøi soáng gia ñình. Treân thöïc teá ta coù theå hoaøn thaønh moät con ñöôøng toát ñeïp vôùi caùc ñam meâ, ñieàu naøy coù nghóa laø luoân luoân höôùng daãn chuùng hôn vaøo moät döï aùn töï hieán vaø thöïc hieän traøn ñaày chính mình, laøm giaàu cho caùc töông quan lieân baûn vò trong gia ñình. Noù khoâng bao goàm vieäc khöôùc töø caùc luùc töôi vui saâu ñaäm, nhöng laõnh nhaän chuùng trong moät giao thoa vôùi caùc luùc khaùc cuûa söï töï hieán quaûng ñaïi, cuûa nieàm hy voïng kieân nhaãn, cuûa söï meät moûi khoâng theå traùnh ñöôïc, cuûa coá gaéng cho moät lyù töôûng. Cuoäc soáng trong gia ñình laø taát caû nhöõng ñieàu naøy vaø noù ñaùng coâng ñöôïc soáng moät caùch troïn ven (s. 148).

Coù vaøi traøo löu tu ñöùc nhaán maïnh treân vieäc loaïi boû öôùc mong töï giaûi thoaùt khoûi khoå ñau. Nhöng chuùng ta tin raèng Thieân Chuùa yeâu thöông söï töôi vui laø ngöôøi, raèng Ngaøi ñaõ taïo döïng taát caû ñeå chuùng ta vui höôûng noù (1 Tm 6,17). Chuùng ta haõy ñeå cho nieàm vui traøo leân tröôùc söï hieàn dòu cuûa Ngaøi, khi Ngaøi ñeà nghò vôùi chuùng ta: "Hôõi con, haõy ñoái xöû toát vôùi mình# Ñöøng töø choái khoâng höôûng moät ngaøy vui" (Hc 14,11.14). Moät caëp vôï choàng ñaùp traû laïi yù muoán cuûa Thieân Chuùa, khi soáng theo lôøi môøi goïi naøy cuûa Thaùnh Kinh: "Trong ngaøy vui haõy cöù sung suôùng" (Gv 7,14). Vaán ñeà laø coù töï do ñeå chaáp nhaän raèng laïc thuù coù caùc hình thaùi dieãn taû trong caùc luùc khaùc nhau cuûa cuoäc soáng, theo caùc nhu caàu cuûa tình yeâu ñoái vôùi nhau hay khoâng. Trong nghóa ñoù, ta coù theå tieáp nhaän ñeà nghò cuûa vaøi baäc thaày ñoâng phöông, neâu baät vieäc nôùi roäng löông taâm, ñeå khoâng bò giam haõm trong moät kinh nghieäm raát haïn heïp kheùp kín caùc vieãn töôïng ñoái vôùi chuùng ta. Vieäc roäng môû aáy cuûa löông taâm khoâng phaûi laø khöôùc töø hay phaù huyû öôùc muoán, nhöng laø söï giaõn nôû vaø hoaøn thieän noù (s. 149).

Chieàu kích duïc voïng cuûa tình yeâu - Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöa chuùng ta tôùi choã ñeà caäp tôùi cuoäc soáng tính duïc cuûa caùc caëp vôï choàng. Chính Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng neân tính duïc, laø moät moùn quaø tuyeät dieäu cho caùc thuï taïo. Khi ta vun troàng vaø kieåm soaùt noù, laø ta ngaên caûn xaûy ra vieäc laøm ngheøo naøn giaù trò ñích thöïc cuûa noù. Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ ñaåy lui yù töôûng giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi ñöa tôùi vieäc khöôùc töø giaù trò cuûa tính duïc con ngöôøi, hay chæ ñôn thuaàn khoan nhöôïng noù vì söï caàn thieát cuûa vieäc sinh con caùi. Nhu caàu tính duïc cuûa caùc vôï choàng khoâng phaûi laø ñoái töôïng söï khinh reû, vaø tuyeät ñoái ñaây khoâng phaûi laø vieäc ñaët vaán ñeà lieân quan tôùi nhu caàu aáy (s. 150).

Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi sôï raèng vôùi vieäc giaùo duïc caùc ñam meâ vaø tính duïc ngöôøi ta laøm hö haïi tính töï phaùt cuûa tình yeâu tính duïc, thaùnh Gioan Phaoloâ II traû lôøi raèng con ngöôøi ñuôïc môøi goïi tôùi söï töï phaùt traøn ñaày vaø tröôûng thaønh cuûa caùc töông giao, raèng ñoù laø hoa traùi tieäm tieán cuûa vieäc phaân ñònh caùc thuùc ñaåy cuûa con tim mình. Noù laø moät caùi gì maø ngöôøi ta chính phuïc, bôûi vì moãi ngöôøi phaûi hoïc bieát yù nghóa thaân xaùc cuûa mình vôùi söï kieân trì vaø trung thöïc. Tính duïc khoâng phaûi laø moät taøi nguyeân caàn thoaû maõn hay vui höôûng, bôûi vì noù laø moät ngoân ngöõ lieân baûn vò, trong ñoù tha nhaân ñöôïc ñoái xöû nghieâm chænh, vôùi giaù trò thaùnh thieâng vaø khoâng theå xaâm phaïm cuûa hoï. Trong caùch thöùc ñoù traùi tim con ngöôøi trôû thaønh vieäc chia seû moät söï töï phaùt khaùc. Trong boái caûnh naøy daâm duïc xuaát hieän nhö laø bieåu loä chuyeân bieät tính duïc cuûa con ngöôøi. Trong noù ta coù theå tìm laïi ñöôïc yù nghóa hoân nhaân cuûa thaân xaùc vaø phaåm giaù ñích thöïc cuûa moùn quaø. Trong caùc baøi giaùo lyù veà neàn thaàn hoïc cuûa thaân xaùc con ngöôøi, thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ daäy raèng tính caùch xaùc theå tính duïc khoâng chæ laø suoái nguoàn cuûa söï phong phuù vaø sinh con caùi, nhöng noù chieám höõu khaû naêng dieãn taû tình yeâu: tình yeâu trong ñoù con ngöôøi baûn vò trôû thaønh moùn quaø. Daâm duïc laønh maïnh nhaát, tuy noù hieäp nhaát vôùi moät vieäc tìm kieám laïc thuù, giaû thieát söï kinh ngaïc vaø vì theá coù theå nhaân baûn hoaù caùc thuùc ñaåy (s. 151)

Vì theá, chuùng ta khoâng caùch naøo coù theå hieåu chieàu kích duïc voïng cuûa tình yeâu nhö moät söï döõ ñöôïc cho pheùp, hay nhö moät gaùnh naëng caàn gaùnh chòu cho thieän ích cuûa gia ñình, maëc duø nhö laø ôn cuûa Thieân Chuùa, laø Ñaáng laøm ñeïp cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc vôï choàng. Vì laø moät ñam meâ ñöôïc thaêng hoa bôûi tình yeâu linh hoaït phaåm giaù cuûa ngöôøi khaùc, noù trôû thaønh moät khaúng ñònh tình yeâu traøn ñaày vaø voâ cuøng trong saùng, noù chæ cho chuùng ta thaáy traùi tim con ngöôøi coù khaû naêng laøm ñöôïc caùc ñieàu tuyeät dieäu naøo, vaø nhö theá trong moät luùc ta nhaän thöùc ñöôïc raèng cuoäc soáng con ngöôøi ñaõ laø moät thaønh coâng (s. 152).

Baïo löïc vaø leøo laùi - Trong khung caûnh cuûa quan ñieåm tích cöïc naøy veà tính duïc thaät thích hôïp xaùc ñònh ñeà taøi trong söï toaøn veïn cuûa noù vaø vôùi moät yù thöùc thöïc teá laønh maïnh. Thaät vaäy, chuùng ta khoâng theå khoâng bieát raèng nhieàu laàn tính duïc bò maát nhaân tính vaø cuõng traøn ñaày beänh hoaïn, ñeán ñoä ngaøy caøng trôû thaønh dòp cuûa duïng cuï töï khaúng ñònh chính "caùi toâi" cuûa mình vaø thoaû maõn ích kyû caùc öôùc mong vaø baûn naêng rieâng. Trong thôøi ñaïi naøy caû tính duïc cuõng coù nguy cô lôùn bò thoáng trò bôûi tinh thaàn ñoäc haïi cuûa vieäc "duøng roài vaát boû". Thaân xaùc cuûa ngöôøi khaùc thöôøng bò leøo laùi nhö moät söï vaät caàn giöõ laïi khi noù coáng hieán thoaû maõn, vaø khinh reû khi noù maát ñi söùc haáp daãn. Leõ naøo ta coù theå khoâng bieát tôùi hay daáu dieám caùc hình thöùc thoáng trò lieân tuïc, baïo löïc, laïm duïng, ñoài truïy, vaø baïo haønh tính duïc, laø haäu quaû cuûa moät söï vaën meùo yù nghóa cuûa tính duïc, choân vuøi nhaân phaåm cuûa ngöôøi khaùc, vaø keâu goïi tình yeâu döôùi söï tìm kieám ñen toái chính mình? (s. 153).

Thaät khoâng thöøa thaõi nhaéc laïi raèng caû trong hoân nhaân tính duïc cuõng coù theå laø nguoàn goác cuûa khoå ñau vaø leøo laùi. Vì theá chuùng ta phaûi taùi nhaán maïnh moät caùch roõ raøng raèng moät cöû chæ giao hôïp aùp ñaët cho ngöôøi phoái ngaãu, maø khoâng ñeå yù gì tôùi caùc ñieàu kieän cuûa hoï vaø caùc öôùc mong chính ñaùng cuûa hoï, thì khoâng phaûi laø moät cöû chæ yeâu thöông ñích thöïc, vaø vì theá noù khöôùc töø moät ñoøi buoäc cuûa traät töï luaân lyù ngay chính trong caùc lieân heä vôï choàng. Caùc cöû chæ rieâng cuûa söï keát hôïp tính duïc cuûa choàng vôï phuø hôïp vôùi baûn tính cuûa tính duïc do Thieân Chuùa muoán, neáu chuùng ñöôïc thöïc thi trong moät caùch thöùc thöïc söï nhaân baûn. Vì theá thaùnh Phaoloâ môùi khuyeán khích: "Ñöøng coù ai trong laõnh vöïc naøy xuùc phaïm hay löøa doái ngöôøi anh em mình" (1 Tx 4,6) . Tuy thaùnh nhaân ñaõ vieát trong moät thôøi ñaïi, trong ñoù thoáng trò moät neàn vaên hoùa phuï heä, trong ñoù phuï nöõ bò coi nhö moät ngöôøi hoaøn toaøn leä thuoäc ñaøn oâng, nhöng ngaøi daäy raèng tính duïc phaûi laø moät vaán ñeà caàn baøn thaûo giöõa choàng vôï: thaùnh nhaân ñöa ra vieãn töôïng khaû theå rôøi caùc lieân heä tính duïc laïi cho moät giai ñoaïn naøo ñoù, nhöng "vôùi söï ñoàng yù chung" (1 Cr 7,5) (s. 154).

Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ ñöa ra moät lôøi caûnh baùo raát teá nhò, khi khaúng ñònh raèng ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ "bò ñe doïa bôûi söï khoâng theå thoaû maõn". Noù coù nghóa laø hoï ñöôïc môøi goïi cho moät söï keát hôïp ngaøy caøng saâu ñaäm hôn, nhöng nguy cô laø ôû choã yeâu saùch xoaù boû caùc khaùc bieät vaø khoaûng caùch khoâng theå traùnh ñöôïc giöõa hai ngöôøi. Vì moãi ngöôøi coù moät phaåm giaù rieâng vaø khoâng theå laäp laïi ñöôïc. Khi vieäc tuyø thuoäc nhau quyù baùu bieán thaønh thoáng trò, noù thay ñoåi moät caùch noøng coát caáu truùc cuûa söï hieäp thoâng trong töông quan lieân baûn vò. Trong caùi luaän lyù cuûa söï thoáng trò caû ngöôøi thoáng trò cuõng keát thuùc baèng vieäc khöôùc töø phaåm giaù rieâng cuûa mình, vaø moät caùch vónh vieãn thoâi ñoàng hoùa mình moät caùch chuû theå vôùi chính thaân xaùc mình, bôûi vì hoï laáy maát ñi cuûa noù moïi yù nghóa. Hoï soáng tính duïc nhö söï thoaùt ly khoûi chính mình, vaø nhö vieäc khöôùc töø veû ñeïp cuûa söï keát hôïp (s. 155).

Thaät quan troïng phaûi roõ raøng trong vieäc khöôùc töø baát cöù hình thöùc phuïc tuøng tính duïc naøo. Vì vaäy thaät thích hôïp traùnh moïi giaûi thích khoâng ñuùng vaên baûn thö göûi tín höõu EÂpheâxoâ, trong ñoù thaùnh Phaoloâ xin "caùc baø vôï phuïc tuøng choàng" (Ep 5,22). ÔÛ ñaây thaùnh nhaân dieãn taû trong caùc phaïm truø vaên hoaù rieâng cuûa thôøi ñaïi baáy giôø, nhöng chuùng ta khoâng phaûi chaáp nhaän chieác aùo vaên hoaù aáy, nhöng chaáp nhaän söù ñieäp maïc khaûi naèm beân döôùi ñoaïn vaên aáy. Chuùng ta haõy laáy laïi lôøi giaûi thích khoân ngoan cuûa thaùnh Gioan Phaoloâ II: Tình yeâu loaïi tröø moïi thöù tuøng phuïc, qua ñoù ngöôøi vôï seõ trôû thaønh ñaày tôù hay noâ leä cuûa choàng# Coäng ñoaøn hay ñôn vò maø hoï phaûi xaây döïng vì hoân nhaân, ñöôïc thöïc hieän qua moät söï trao ban cho nhau, cuõng laø moät söï phuïc tuøng nhau. Vì vaäy ta cuõng noùi raèng "caùc ngöôøi choàng coù boån phaän yeâu thöông vôï mình nhö chính thaân xaùc mình vaäy" (Ep 5,28). Trong thöïc teá vaên baûn kinh thaùnh môøi goïi thaéng vöôït khuynh höôùng caù nhaân chuû nghóa thoaûi maùi ñeå soáng höôùng tôùi caùc ngöôøi khaùc: "Anh em haõy phuïc tuøng nhau" (Ep 5,21). Giöõa vôï choàng söï phuïc tuøng naøy chieám höõu ñöôïc moät yù nghóa ñaëc bieät vaø ñöôïc hieåu nhö laø moät söï tuyø thuoäc nhau ñöôïc löïa choïn moät caùch töï do, vôùi moät toång hôïp caùc ñaëc tính cuûa haïnh phuùc, kính troïng vaø saên soùc. Tính duïc khoâng theå taùch rôøi khoûi vieäc phuïc vuï tình baïn phu theâ, bôûi vì noù höôùng tôùi choã laøm cho ngöôøi khaùc soáng traøn ñaày (s. 156).

Tuy nhieân, söï khöôùc töø caùc boùp meùo tính duïc vaø duïc voïng khoâng bao giôø ñöôïc daãn chuùng ta tôùi choã khinh reû chuùng, hay thôø ô vôùi chuùng. Lyù töôûng cuûa hoân nhaân khoâng theå ñònh hình theå chæ nhö laø moät hieán daâng quaûng ñaïi vaø hy sinh, trong ñoù moãi ngöôøi khöôùc töø moïi nhu caàu caù nhaân vaø chæ lo laéng cho thieän ích cuûa ngöôøi khaùc, maø khoâng coù thoaû maõn naøo. Chuùng ta haõy nhôù raèng moät tình yeâu ñích thaät cuõng bieát nhaän töø ngöôøi khaùc, vaø coù khaû naêng chaáp nhaän mình nhö coù theå bò thöông tích vaø caàn ñöôïc trôï giuùp, khoâng töø choái tieáp nhaän vôùi loøng bieát ôn chaân thaønh vaø haïnh phuùc caùc dieãn taû theå xaùc cuûa tình yeâu trong söï vuoát ve, voøng tay oâm, nuï hoân vaø trong söï keát hieäp tính duïc. Ñöùc Bieån Ñöùc XVI ñaõ raát minh baïch lieân quan tôùi ñieàu naøy: "Neáu ngöôøi nam chæ muoán laø tinh thaàn, vaø muoán khöôùc töø thòt xaùc nhö moät gia taøi chæ coù tính caùch thuù vaät, thì khi ñoù tinh thaàn vaø theå xaùc maát ñi phaåm giaù cuûa chuùng". Vì lyù do ñoù ngöôøi nam cuõng khoâng theå soáng moät caùch trieät ñeå trong tình yeâu hieán daâng, ñi xuoáng ñöôïc. Noù khoâng theå luoân luoân cho ñi, maø cuõng phaûi nhaän nöõa. Ai muoán cho ñi tình yeâu, thì chính mình phaûi nhaän noù nhö moùn quaø. Trong moïi caùch ñieàu naøy ñoøi buoäc phaûi nhôù raèng theá quaân bình cuûa con ngöôøi gioøn moûng, noù luoân luoân laø moät caùi gì khaùng cöï laïi vieäc bò nhaân baûn hoùa, vaø trong baát cöù luùc naøo cuõng coù theå laïi noåi daäy baèng caùch phuïc hoài caùc khuynh höôùng sô ñaúng ích kyû cuûa noù (s. 157).

Hoân nhaân vaø ñoàng trinh - Nhieàu ngöôøi khoâng laäp gia ñình khoâng chæ taän hieán cho gia ñình cuûa rieâng hoï, maø thöôøng khi cuõng phuïc vuï trong voøng baïn beø, trong coäng ñoaøn giaùo hoäi vaø trong cuoäc soáng ngheà nghieäp# Theá roài, coù nhieàu ngöôøi duøng caùc taøi naêng cuûa mình ñeå phuïc vuï coäng ñoaøn kitoâ trong daáu chæ cuûa loøng baùc aùi vaø vieäc thieän nguyeän. Roài cuõng coù nhöõng ngöôøi khoâng laäp gia ñình, bôûi vì hoï thaùnh hieán cuoäc soáng vì tình yeâu cuûa Chuùa Kitoâ vaø caùc anh em khaùc. Gia ñình trong Giaùo Hoäi vaø trong xaõ hoäi ñöôïc phong phuù moät caùch lôùn lao nhôø söï taän hieán cuûa hoï (s. 158).

Söï ñoàng trinh laø moät hình thöùc cuûa tình yeâu. Nhö laø daáu chæ, noù nhaéc nhôù vieäc chuù yù tôùi Nöôùc Trôøi, söï caáp thieát taän hieán mình phuïc vuï vieäc loan baùo Tin Möøng voâ giôùi haïn (x. 1 Cr 7,32), vaø laø moät phaûn aùnh söï traøn ñaày cuûa Nöôùc Trôøi, nôi ngöôøi ta khoâng cuôùi vôï laáy choàng nöõa (Mt 22,30). Thaùnh Phaoloâ khuyeân ñieàu naøy, vì ngaøi chôø ñôïi vieäc trôû laïi gaàn keà cuûa Chuùa Gieâsu, vaø muoán raèng moïi ngöôøi taäp trung duy nhaát vaøo vieäc loan baùo Tin Möøng: "Thôøi gian chaúng coøn bao laâu" (1 Cr 7,29). Tuy nhieân, roõ raøng ñoù ñaõ laø moät yù kieán rieâng vaø moät öôùc mong cuûa ngaøi (x. 1 Cr 7,6-8), chöù khoâng phaûi laø moät ñoøi buoäc cuûa Chuùa Kitoâ: "Toâi ñaõ khoâng nhaän ñöôïc leänh truyeàn naøo cuûa Chuùa" (1 Cr 7,25). Ñoàng thôøi ngaøi thöøa nhaän giaù trò cuûa caùc ôn goïi khaùc nhau: "Moãi ngöôøi nhaän ñöôïc töø Thieân Chuùa ôn rieâng, ngöôøi caùch naøy ngöôøi caùch khaùc" (1 Cr 7,7). Trong nghóa ñoù thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ khaúng ñònh raèng caùc vaên baûn kinh thaùnh "khoâng cung caáp lyù do ñeå chuû tröông söï thaáp keùm cuûa hoân nhaân, cuõng nhö söï cao hôn cuûa söï ñoàng ñoàng trinh hay ñoäc thaân, vì vieäc tieát duïc. Hôn laø noùi tôùi söï cao vöôït cuûa ñoàng trinh döôùi moïi khiaù caïnh, xem ra thích hôïp cho thaáy raèng caùc tình traïng soáng khaùc nhau boå tuùc cho nhau, trong caùch theá laøm sao moät tình traïng coù theå hoaøn thieän hôn trong vaøi khía caïnh, vaø tình traïng khaùc hoaøn thieän hôn töø moät khía caïnh khaùc cuûa cuoäc soáng. Alessandro di Hales chaúng haïn ñaõ khaúng ñònh raèng trong moät nghóa hoân nhaân coù theå ñöôïc coi nhö cao hôn caùc bí tích khaùc: bôûi vì noù bieåu töôïng cho moät caùi gì lôùn lao tôùi ñoä nhö söï keát hieäp cuûa Chuùa Kitoâ vôùi Giaùo Hoäi, hay söï keát hieäp cuûa thieân tính vôùi nhaân tính" (s. 159).

Vì vaäy, ñaây khoâng phaûi laø giaûm thieåu giaù trò cuûa hoân nhaân ñoái vôùi söï tieát duïc, vaø traùi laïi khoâng coù neàn taûng naøo cho moät ñoái khaùng ñöôïc giaû thieát... Neáu theo moät truyeàn thoáng thaàn hoïc naøo ñoù, ngöôøi ta noùi tôùi tình traïng toaøn thieän, thì ngöôøi ta laøm ñieàu aáy khoâng phaûi vì lyù do cuûa chính söï tieát duïc, nhöng lieân quan tôùi toaøn cuoác soáng döïa treân caùc lôøi khuyeân phuùc aâm. Tuy nhieân, moät nguôøi laäp gia ñình coù theå soáng tình baùc aùi raát cao ñoä. Nhö theá hoï ñaït tôùi söï toaøn thieän naûy sinh töø tình baùc aùi, qua vieäc trung thaønh vôùi tinh thaàn cuûa caùc lôøi khuyeân aáy. Söï toaøn thieän nhö theá coù theå, vaø moïi ngöôøi ñeàu coù theå ñaït ñöôïc (s. 160).

Söï ñoàng trinh coù giaù trò bieåu töôïng cuûa tình yeâu khoâng caàn chieám höõu ngöôøi khaùc vaø nhö theá phaûn aùnh söï töï do cuûa Nöôùc Trôøi. Noù laø moät lôøi môøi goïi caùc caëp vôï choàng ñeå hoï soáng tình yeâu phu theâ trong vieãn töôïng cuûa tình yeâu vónh vieãn ñoái vôùi Chuùa Kitoâ, nhö moät loä trình chung höôùng tôùi söï toaøn veïn cuûa Nöôùc Trôøi. Tôùi löôït mình, tình yeâu cuûa caùc caëp vôï choàng dieãn taû caùc giaù trò bieåu töôïng: moät ñaøng, noù laø moät phaûn aùnh ñaëc bieät cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Thaät theá, Thieân Chuùa Ba Ngoâi laø söï hieäp nhaát traøn ñaày, nhöng trong ñoù cuõng coù söï phaân bieät. Ngoaøi ra, gia ñình laø moät daáu chæ kitoâ hoïc, bôûi vì noù bieåu loä söï gaàn guõi cuûa Thieân Chuùa, laø Ñaáng chia seû cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, baèng caùch keát hieäp vôùi noù trong vieäc nhaäp theå, trong Thaäp Giaù vaø trong söï soáng laïi: moãi ngöôøi phoái ngaãu trôû thaønh "moät thòt xaùc duy nhaát" vôùi ngöôøi khaùc, vaø coáng hieán chính mình ñeå chia seû noù moät caùch hoaøn toaøn vôùi ngöôøi khaùc cho ñeán cuøng. Trong khi söï ñoàng trinh laø moät daáu chæ "giaùo hoäi hoïc" cuûa Chuùa Kitoâ phuïc sinh, hoân nhaân laø moät daáu chæ "lòch söû" ñoái vôùi nhöõng ai böôùc ñi treân traùi ñaát, moät daáu chæ cuûa Chuùa Kitoâ döông theá chaáp nhaän keát hieäp vôùi chuùng ta vaø töï hieán cho chuùng ta, cho tôùi ñoä trao ban maùu cuûa Ngaøi. Söï ñoàng trinh vaø hoân nhaân laø vaø phaûi laø caùc moâ thöùc yeâu thöông khaùc nhau, bôûi vì con ngöôøi khoâng theå soáng maø khoâng coù tình yeâu. Ñoái vôùi chính mình noù laø moät sinh vaät khoâng theå hieåu noåi, cuoäc soáng cuûa noù khoâng coù yù nghóa, neáu tình yeâu khoâng ñöôïc veùn môû cho noù (s. 161).

Ñoäc thaân coù nguy cô laø moät söï coâ ñôn thoaûi maùi, coáng hieán töï do di chuyeån vôùi söï töï laäp, ñeå thay ñoåi nôi choán, caùc nhieäm vuï vaø caùc löïa choïn, ñeå duøng tieàn baïc rieâng, ñeå giao du vôùi nhöõng ngöôøi khaùc nhau theo söï haáp daãn cuûa luùc ñoù. Trong tröôøng hôïp aáy, raïng ngôøi leân chöùng taù cuûa nhöõng ngöôøi laäp gia ñình. Nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc môøi goïi soáng ñoàng trinh coù theå tìm thaáy nôi vaøi caëp vôï choàng moät daáu chæ roõ raøng cuûa loøng trunh thaønh quaûng ñaïi vaø khoâng theå huyû dieät ñöôïc cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi Giao Öôùc, coù theå kích thích con tim cuûa hoï cho moät söï saün saøng cuï theå vaø daâng hieán hôn.

Thaät theá, coù nhöõng ngöôøi laäp gia ñình duy trì loøng chung thuyû cuûa hoï, khi ngöôøi phoái ngaãu ñaõ trôû thaønh ít haáp daãn hôn treân bình dieän theå lyù, hay khi hoï khoâng thoaû maõn caùc nhu caàu cuûa hoï, maëc duø coù nhieàu tröôøng hôïp môøi moïc hoï baát trung hay boû rôi ngöôøi phoái ngaãu. Moät phuï nöõ coù theå saên soùc ngöôøi choàng ñau yeáu cuûa mình vaø ôû ñoù beân caïnh Thaäp Giaù, baø laäp laïi tieáng "coù" cuûa tình yeâu cho tôùi cheát. Trong tình yeâu nhö theá bieåu loä moät caùch raïng ngôøi phaåm giaù cuûa ai yeâu thöông, phaåm giaù nhö phaûn aùnh cuûa tình baùc aùi, bôûi vì noù chính laø tình baùc aùi yeâu thöông hôn laø ñöôïc yeâu thöông. Chuùng ta cuõng coù theå gaëp trong nhieàu gia ñình moät khaû naêng phuïc vuï hieán daâng vaø trìu meán ñoái vôùi caùc ngöôøi con khoù tính hay caû voâ ôn nöõa.

Ñieàu naøy khieán cho caùc cha meï trôû thaønh daáu chæ cuûa tình yeâu thöông töï do vaø voâ vò lôïi cuûa Chuùa Gieâsu. Taát caû nhöõng ñieàu aáy trôû thaønh moät lôøi môøi goïi caùc ngöôøi ñoäc thaân ñeå hoï soáng söï taän hieán cuûa mình cho Nöôùc Trôøi vôùi nhieàu quaûng ñaïi vaø saün saøng hôn. Ngaøy nay söï tuïc hoaù ñaõ laøm lu môø giaù trò cuûa moät söï keát hieäp suoát ñôøi, vaø ñaõ giaûm thieåu söï phong phuù cuûa taän hieán hoân nhaân, vì theá caàn ñaøo saâu caùc khiaù caïnh tích cöïc cuûa tình yeâu phu theâ (s. 162).

Söï bieán ñoåi cuûa tình yeâu - Vieäc keùo daøi ñôøi soáng khieán cho ngöôøi ta kieåm thöïc ñöôïc ñieàu ñaõ khoâng phaûi laø chung cuûa caùc thôøi ñaïi khaùc: lieän heä thaân tình vaø söï tuyø thuoäc nhau phaûi ñöôïc duy trì cho boán, naêm hay saùu thaäp nieân, vaø ñieàu naøy bao goàm söï caàn thieát löïa choïn nhau trôû laïi nhieàu laàn hôn. Coù leõ ngöôøi phoái ngaãu khoâng coøn haáp daãn bôûi moät öôùc muoán tính duïc saâu ñaäm khieán cho hoï quay sang moät ngöôøi khaùc, tuy nhieân hoï caûm thaáy thuù vui ñöôïc tuyø thuoäc vaøo ngöôøi aáy vaø ngöôøi aáy tuyø thuoäc mình, bieát raèng hoï khoâng coâ ñôn, nhöng coù moät "ñoàng phaïm" hieåu bieát moïi söï cuoäc ñôøi hoï vaø lòch söû cuûa hoï vaø chia seû taát caû vôùi hoï. Ñoù laø ngöôøi baïn ñöôøng treân loä trình cuoäc soáng, vaø vôùi ngöôøi aáy hoï coù theå ñöông ñaàu vôùi caùc khoù khaên vaø vui höôûng caùc hay ñeïp. Caû ñieàu naøy nöõa cuõng laøm naûy sinh ra moät söï thoaû maõn ñi keøm theo öôùc mong rieâng cuûa tình yeâu phu theâ. Chuùng ta khoâng theå höùa heïn vôùi nhau laø coù cuøng caùc taâm tình trong suoát cuoäc ñôøi. Nhöng chaéc chaén chuùng ta coù theå coù moät döï aùn chung oån ñònh, chuùng ta coù theå daán thaân yeâu thöông nhau, vaø soáng hieäp nhaát vôùi nhau cho tôùi khi caùi cheát chia liaø chuùng ta, vaø luoân luoân soáng moät söï thaân tình phong phuù. Tình yeâu maø chuùng ta ñaõ theà höùa cho nhau vöôït qua moïi xuùc caûm, taâm tình hay tình traïng taâm hoàn, tuy noù coù theå bao goàm chuùng. Ñoù laø moät muoán thieän ích saâu ñaäm nhaát, vôùi moät quyeát ñònh cuûa con tim lieân luïy tôùi toaøn cuoäc ñôøi. Nhö theá, giöõa moät xung khaéc khoâng giaûi quyeát ñöôïc, vaø maëc duø coù nhieàu taâm tình hoãn ñoän quay cuoàng trong tim, ngöôøi ta duy trì soáng ñoäng moãi ngaøy quyeát ñònh yeâu nhau, tuyø thuoäc vaøo nhau, chia seû toaøn cuoäc soáng, tieáp tuïc yeâu thöông nhau vaø tha thöù cho nhau. Moãi ngöôøi chu toaøn moät loä trình lôùn leân vaø thay ñoåi rieâng. Treân con ñöôøng aáy tình yeâu cöû haønh moãi böôùc vaø moãi chaëng môùi (s.163).

Trong lòch söû cuûa moät cuoäc hoân nhaân, khía caïnh vaät lyù caâm nín, nhöng ñieàu naøy khoâng phaûi laø moât lyù do ñeå söï haáp daãn yeâu thöông thuyeân giaûm. Ngöôøi ta say meâ toaøn moät con ngöôøi vôùi moät caên tính rieâng, chöù khoâng phaûi chæ say meâ moät thaân xaùc, tuy thaân xaùc aáy, vöôït ngoaøi caùi hao moøn cuûa thôøi gian, khoâng bao giôø heát dieãn taû trong moät vaøi kieåu caùch caùi caên tính caù nhaân ñaõ chinh phuïc con tim. Khi caùc ngöôøi khaùc khoâng coù theå nhaän ra veû ñeïp cuûa caên tính aáy, ngöôøi phoái ngaãu si tình tieáp tuïc coù khaû naêng nhaän thöùc noù vôùi baûn naêng cuûa tình yeâu vaø söï trìu meán khoâng bieán maát. Hoï taùi khaúng ñònh quyeát taâm cuûa hoï tuyø thuoäc ngöôøi aáy, laïi choïn ngöôøi aáy, vaø dieãn taû söï löïa choïn ñoù qua moät söï gaàn guõi trung thaønh vaø traøn ñaày hieàn dòu. Söï cao quyù trong quyeát ñònh cuûa hoï cho ngöôøi ñoù vì maïnh meõ vaø saâu ñaäm, ñaùnh thöùc moät hình thöùc cuûa xuùc caûm trong vieäc chu toaøn söù meänh phu theâ. Vì xuùc caûm ñöôïc khôi daäy bôûi moät ngöôøi khaùc nhö baûn vò con ngöôøi töï noù khoâng höôùng tôùi cöû chæ giao hôïp. Noù chieám höõu ñöôïc caùc dieãn taû xuùc caûm khaùc, bôûi vì tình yeâu laø moät thöïc taïi duy nhaát, tuy vôùi caùc chieàu kích khaùc nhau; thænh thoaûng chieàu kích naøy hay chieàu kích khaùc coù theå noåi leân maïnh hôn. Söï raøng buoäc tìm ra caùc moâ thöùc môùi, vaø ñoøi buoäc quyeát ñònh luoân luoân taùi thieát laäp noù moät caùch môùi meû. Nhöng khoâng phaûi chæ ñeå duy trì noù, maø cuõng ñeå laøm cho noù lôùn leân nöõa. Ñoù laø con ñöôøng caàn ñöôïc xaây döïng moãi ngaøy. Nhöng khoâng coù gì trong taát caû nhöõng ñieàu naøy coù theå, neáu ta khoâng khaån naøi Chuùa Thaùnh Thaàn, neáu ta khoâng moãi ngaøy keâu leân xin ôn thaùnh cuûa Ngaøi, neáu ta khoâng kieám tìm söùc maïnh sieâu nhieân cuûa Ngaøi, neáu ta khoâng aâu lo xin Ngaøi ñoå löûa cuûa Ngaøi xuoáng treân tình yeâu cuûa chuùng ta ñeå cuûng coá noù, höôùng daãn noù trong moïi hoaøn caûnh.

Linh Tieán Khaûi

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page