Toâng Huaán Haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình
Amoris Laetitia
Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Chöông 8
Ñoàng Haønh, Bieän Phaân vaø
Hoäi Nhaäp Söï Yeáu Ñuoái (töø soá 291 - 321)
Chöông Taùm: Ñoàng Haønh, Bieän Phaân vaø Hoäi Nhaäp Söï Yeáu Ñuoái
291. Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng quaû quyeát raèng, maëc duø hieåu roõ: baát cöù vieäc phaù vôõ daây hoân phoái naøo "cuõng choáng laïi yù muoán cuûa Thieân Chuùa", nhöng Giaùo Hoäi cuõng "yù thöùc ñöôïc tính yeáu ñuoái moûng doøn nôi nhieàu con caùi cuûa mình" (311). Ñöôïc soi daãn bôûi aùnh maét cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, "Giaùo Hoäi yeâu thöông höôùng veà nhöõng ngöôøi chæ tham döï vaøo ñôøi soáng cuûa Giaùo Hoäi moät caùch baát toaøn, vì nhìn nhaän raèng ôn Chuùa cuõng hoaït ñoäng trong ñôøi hoï baèng caùch ban cho hoï loøng can ñaûm ñeå laøm ñieàu toát, saên soùc laãn nhau trong yeâu thöông vaø phuïc vuï coäng ñoàng nôi hoï soáng vaø laøm vieäc" (312). Caùch tieáp caän naøy cuõng ñaõ ñöôïc cuûng coá nhaân dòp cöû haønh Naêm Thaùnh daønh cho loøng thöông xoùt naøy. Duø luoân duy trì lôøi keâu goïi phaûi hoaøn thieän vaø yeâu caàu ngöôøi ta ñaùp traû Thieân Chuùa caùch troïn veïn hôn, "Giaùo Hoäi vaãn phaûi ñoàng haønh moät caùch ñaày löu taâm vaø chaêm soùc vôùi nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái nhaát trong soá con caùi mình, töøng bieåu loä nhieàu daáu hieäu cho thaáy moät loøng yeâu thöông ñaày thöông tích vaø roái raém, baèng caùch phuïc hoài nôi hoï nieàm hy voïng vaø tin töôûng, gioáng ngoïn haûi ñaêng ôû beán caûng hay ngoïn ñuoác giöõa ñaùm ñoâng nhaèm soi saùng cho nhöõng ai laïc ñöôøng hay ñang gaëp gioâng baõo" (313). Ta ñöøng queân raèng traùch vuï cuûa Giaùo Hoäi thöôøng gioáng nhö traùch vuï cuûa moät beänh vieän daõ chieán.
292. Laø moät phaûn aûnh cuûa söï keát hôïp giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi cuûa Ngöôøi, hoân nhaân Kitoâ Giaùo ñöôïc theå hieän ñaày ñuû trong söï keát hôïp giöõa moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi ñaøn baø hieán thaân cho nhau trong moät loøng yeâu thöông töï do, trung thaønh vaø ñoäc chieám, nhöõng ngöôøi thuoäc veà nhau cho tôùi cheát vaø saün saøng truyeàn sinh, vaø ñöôïc thaùnh hieán nhôø bí tích ban cho hoï ôn thaùnh ñeå trôû neân moät Giaùo Hoäi taïi gia vaø chaát men gaây söï soáng môùi cho xaõ hoäi. Moät soá hình thöùc keát hôïp maâu thuaãn trieät ñeå vôùi lyù töôûng naøy, trong khi nhieàu hình thöùc khaùc theå hieän noù ít nhaát töøng phaàn vaø theo phöông thöùc loaïi suy. Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng quaû quyeát raèng Giaùo Hoäi khoâng coi thöôøng caùc yeáu toá xaây döïng trong caùc hoaøn caûnh chöa hoaëc khoâng coøn töông hôïp vôùi giaùo huaán veà hoân nhaân cuûa mình nöõa (314).
Tính tieäm tieán trong vieäc saên soùc muïc vuï
293. Caùc Nghò Phuï cuõng caân nhaéc hoaøn caûnh chuyeân bieät cuûa cuoäc hoân nhaân chæ coù tính daân söï hay caû vieäc chæ soáng chung vôùi nhau, tuy coù phaân bieät thích ñaùng, baèng caùch nhaän ñònh raèng "khi nhöõng cuoäc keát hôïp nhö theá ñaït ñöôïc moät söï oån ñònh ñaëc thuø, ñöôïc luaät phaùp thöøa nhaän, coù ñaëc ñieåm cuûa moät loøng aâu yeám saâu ñaäm vaø coù traùch nhieäm ñoái vôùi con caùi, vaø chöùng toû coù khaû naêng vöôït qua thöû thaùch, thì chuùng coù theå taïo dòp cho vieäc saên soùc muïc vuï vôùi vieãn aûnh sau cuøng tieán tôùi vieäc cöû haønh hoân phoái" (315). Ñaøng khaùc, moät nguoàn gaây quan taâm laø nhieàu ngöôøi treû ngaøy nay khoâng tin töôûng hoân nhaân vaø chæ soáng chung vôùi nhau, hoaõn cam keát hoân nhaân voâ haïn ñònh, trong khi nhieàu ngöôøi khaùc phaù boû cam keát ñaõ ñöa ra vaø laäp töùc sau ñoù böôùc vaøo moät cam keát môùi. "Laø caùc chi theå cuûa Giaùo Hoäi, hoï cuõng caàn ñöôïc saên soùc veà muïc vuï, moät saên soùc thöông xoùt vaø ñaày giuùp ñôõ" (316). Vì caùc muïc töû cuûa Giaùo Hoäi khoâng nhöõng coù traùch nhieäm phaûi coå vuõ hoân nhaân Kitoâ Giaùo maø coøn phaûi "bieän phaân veà muïc vuï hoaøn caûnh cuûa raát nhieàu ngöôøi nay khoâng coøn soáng thöïc taïi naøy nöõa. Böôùc vaøo cuoäc ñoái thoaïi muïc vuï vôùi nhöõng ngöôøi naøy laø ñieàu caàn thieát ñeå phaân bieät ñöôïc caùc yeáu toá naøo trong ñôøi hoï coù theå daãn ñeán söï côûi môû lôùn hôn ñoái vôùi Tin Möøng hoân nhaân trong tính vieân maõn cuûa noù" (317). Trong vieäc bieän phaân muïc vuï naøy, ta caàn phaûi "nhaän dieän caùc yeáu toá naøo coù theå coå vuõ vieäc truyeàn giaûng Tin Möøng vaø vieäc taêng tröôûng nhaân baûn vaø taâm linh" (318).
294. "Choïn keát hoân daân söï hay, trong nhieàu tröôøng hôïp, chæ ñôn giaûn soáng chung vôùi nhau, thöôøng khoâng ñöôïc thuùc ñaåy bôûi thieân kieán hay ñeà khaùng choáng vieäc keát hôïp bí tích, nhöng bôûi caùc hoaøn caûnh vaên hoùa hoaëc ngaãu nhieân" (319). Trong caùc tröôøng hôïp nhö theá, ta cuõng neân toû loøng kính troïng ñoái vôùi caùc daáu hieäu yeâu thöông phaàn naøo phaûn aûnh loøng yeâu thöông cuûa chính Thieân Chuùa (320). Ta bieát raèng hieän ñang coù "söï gia taêng lieân tuïc trong con soá nhöõng ngöôøi, sau khi soáng vôùi nhau trong moät thôøi gian daøi, ñaõ yeâu caàu ñöôïc cöû haønh hoân phoái trong Giaùo Hoäi. Ñôn giaûn chæ soáng chung vôùi nhau thöôøng laø moät quyeát ñònh döïa treân thaùi ñoä toång quaùt muoán choáng ñoái baát cöù ñieàu gì coù tính ñònh cheá vaø döùt khoaùt; noù cuõng coù theå ñöôïc thöïc hieän trong khi chôø ñôïi coù nhieàu an toaøn hôn trong ñôøi soáng (vieäc laøm oån ñònh vaø thu nhaäp ñeàu ñaën). ÔÛ moät soá quoác gia, caùc cuoäc keát hôïp de facto (treân thöïc teá), xaåy ra raát nhieàu, khoâng haún vì baùc boû caùc giaù trò lieân quan tôùi hoân nhaân vaø gia ñình, maø chuû yeáu vì vieäc cöû haønh hoân nhaân bò coi laø quaù toán keùm trong nhieàu hoaøn caûnh xaõ hoäi. Thaønh thöû, caûnh ngheøo veà vaät chaát ñaõ ñaåy ngöôøi ta vaøo caùc cuoäc keát hôïp de facto" (321). Baát cöù laø vì ñieàu gì, "moïi hoaøn caûnh naøy ñoøi moät ñaùp öùng xaây döïng, tìm caùch bieán ñoåi chuùng thaønh caùc cô hoäi coù theå daãn tôùi thöïc taïi hoân nhaân vaø gia ñình troïn veïn phuø hôïp vôùi Tin Möøng. Nhöõng caëp naøy caàn ñöôïc chaøo ñoùn vaø höôùng daãn moät caùch kieân nhaãn vaø kín ñaùo" (322). Ñoù chính laø caùch Chuùa Gieâsu cö xöû vôùi ngöôøi ñaøn baø Samaria (xem Ga 4:1-26): Ngöôøi ñeà caäp tôùi öôùc muoán ñöôïc yeâu thöông ñích thöïc cuûa naøng, ngoõ haàu giaûi thoaùt naøng khoûi ñeâm toái cuûa ñôøi naøng vaø ñem naøng tôùi nieàm vui troïn veïn cuûa Tin Möøng.
295. Theo caùc ñöôøng höôùng treân, Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ ñeà ra ñieàu goïi laø "luaät tieäm tieán" vì bieát raèng con ngöôøi nhaân baûn "bieát, yeâu vaø thöïc hieän ñieàu toát veà luaân lyù theo caùc giai ñoaïn taêng tröôûng khaùc nhau" (323). Ñaây khoâng phaûi laø "tính tieäm tieán cuûa leà luaät" nhöng ñuùng hôn laø tính tieäm tieán trong vieäc thi haønh moät caùch khoân ngoan caùc haønh vi töï do cuûa nhöõng ngöôøi chöa ôû vò trí coù theå hieåu, ñaùnh giaù hay thi haønh troïn veïn caùc ñoøi hoûi khaùch quan cuûa leà luaät. Vì leà luaät töï noù laø moät ôn phuùc cuûa Thieân Chuùa duøng ñeå chæ ñöôøng, moät ôn ban cho moïi ngöôøi khoâng tröø ai; noù coù theå ñöôïc tuaân giöõ nhôø söï trôï giuùp cuûa ôn thaùnh, cho duø moãi con ngöôøi nhaân baûn "tieán böôùc töø töø vôùi söï hoäi nhaäp tieäm tieán caùc ôn phuùc Chuùa ban cuõng nhö caùc ñoøi hoûi cuûa tình yeâu döùt khoaùt vaø tuyeät ñoái cuûa Thieân Chuùa trong suoát cuoäc soáng baûn thaân vaø xaõ hoäi cuûa hoï" (324).
Bieän phaân caùc hoaøn caûnh khoâng hôïp leä (325)
296. Caùc Nghò Phuï ñeà caäp tôùi nhieàu hoaøn caûnh yeáu ñuoái hay baát toaøn khaùc nhau. ÔÛ ñaây, toâi muoán nhaéc laïi moät ñieàu maø toâi tìm caùch minh xaùc vôùi toaøn theå Giaùo Hoäi, keûo chuùng ta theo ñöôøng laàm: "coù hai caùch suy nghó ñaõ dieãn ra trong suoát lòch söû Giaùo Hoäi: vöùt boû vaø phuïc hoài. Töø thôøi Coâng Ñoàng Gieârusalem, ñöôøng loái cuûa Giaùo Hoäi vaãn luoân laø ñöôøng loái cuûa Chuùa Gieâsu, ñoù laø con ñöôøng thöông xoùt vaø phuïc hoài... Ñöôøng loái cuûa Giaùo Hoäi laø khoâng keát aùn ai maõi maõi; noù laø vieäc tuoân ñoå daàu thôm thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa treân taát caû nhöõng ai keâu xin vôùi moät taâm hoàn thaønh thöïc... Vì loøng baùc aùi chaân thöïc luoân khoâng caàn coâng traïng, luoân voâ ñieàu kieän vaø nhöng khoâng" (326). Thaønh thöû, ñieàu caàn laø phaûi "traùnh caùc phaùn ñoaùn khoâng tính ñeán söï phöùc taïp cuûa nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau" vaø phaûi " nhaát thieát löu yù tôùi vieäc ngöôøi ta chòu ñau khoå ra sao vì hoaøn caûnh cuûa hoï" (327).
297. Ñaây laø vaán ñeà phaûi vöôn tay ra vôùi moïi ngöôøi, phaûi giuùp moãi ngöôøi tìm ñöôïc caùch rieâng cuûa hoï ñeå tham döï vaøo coäng ñoàng Giaùo Hoäi vaø nhôø theá caûm thaáy loøng thöông xoùt "khoâng caàn coâng traïng, voâ ñieàu kieän vaø nhöng khoâng" môn trôùn mình. Khoâng ai coù theå bò keát aùn maõi maõi vì ñieàu naøy khoâng phaûi laø luaän lyù hoïc cuûa Tin Möøng! ÔÛ ñaây, toâi khoâng chæ noùi tôùi ngöôøi ly dò vaø taùi hoân, maø laø moïi ngöôøi, trong baát cöù hoaøn caûnh naøo hoï rôi vaøo. Dó nhieân, neáu moät ai ñoù phaùch loái coi moät toäi khaùch quan nhö theå laø thaønh phaàn cuûa lyù töôûng Kitoâ Giaùo, hay muoán aùp ñaët moät ñieàu gì ñoù khaùc hôn laø ñieàu ñöôïc Giaùo Hoäi daïy baûo, thì hoï khoâng heà coù theå coù tham voïng giaûng daäy hay rao giaûng cho ngöôøi khaùc; ñaây laø tröôøng hôïp noùi ñeán moät ñieàu voán taùch bieät ngöôøi ta khoûi coäng ñoàng (xem Mt 18:17). Ngöôøi nhö theá caàn laéng nghe laïi söù ñieäp cuûa Tin Möøng vaø lôøi keâu goïi aên naên cuûa noù. Theá nhöng, ngay ñoái vôùi hoï, cuõng vaãn coù caùch naøo ñoù ñeå tham döï vaøo ñôøi soáng coäng ñoàng, hoaëc trong dòch vuï xaõ hoäi, caùc buoåi tuï taäp ñeå caàu nguyeän hay moät caùch khaùc do saùng kieán rieâng cuûa hoï gôïi yù, vôùi söï bieän phaân cuûa linh muïc quaûn xöù. Coøn veà caùch xöû lyù vôùi caùc hoaøn caûnh "khoâng hôïp leä", caùc nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaõ ñaït ñöôïc söï thoaû thuaän toång quaùt vaø ñöôïc toâi uûng hoä nhö sau: "Khi xem xeùt caùch tieáp caän muïc vuï vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ kyù keát cuoäc hoân nhaân daân söï, nhöõng ngöôøi ly dò vaø taùi hoân, hay chæ soáng chung vôùi nhau, Giaùo Hoäi coù traùch nhieäm phaûi giuùp ñôõ hoï hieåu roõ khoa sö phaïm cuûa Thieân Chuùa trong ñôøi soáng hoï vaø ñeà nghò vôùi hoï söï giuùp ñôõ ñeå hoï ñaït tôùi söï vieân maõn cuûa keá hoaïch Thieân Chuùa daønh cho hoï" (328), moät ñieàu luoân coù theå coù nhôø quyeàn löïc cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
298. Nhöõng ngöôøi ly dò ñaõ böôùc vaøo moät keát hôïp môùi, chaúng haïn, coù theå rôi vaøo nhieàu hoaøn caûnh khaùc nhau, maø ta khoâng neân nhoài nheùt vaøo nhöõng caùch xeáp loaïi quaù cöùng ngaéc, khoâng chöøa choã naøo cho vieäc bieän phaân thích ñaùng coù tính baûn thaân vaø muïc vuï. Moät chuyeän laø cuoäc keát hôïp thöù hai ñöôïc cuûng coá vôùi thôøi gian, coù nhöõng ñöùa con môùi, ñöôïc chöùng thöïc laø trung thaønh, hieán thaân quaûng ñaïi, coù cam keát Kitoâ Giaùo, yù thöùc tính baát hôïp leä cuûa noù vaø caû söï khoù khaên lôùn lao naøy laø neáu trôû laïi chaéc chaén löông taâm seõ caûm thaáy coù loãi. Giaùo Hoäi nhìn nhaän caùc hoaøn caûnh "trong ñoù, vì caùc lyù do nghieâm tuùc, nhö vieäc döôõng duïc con caùi chaúng haïn, ngöôøi ñaøn oâng vaø ngöôøi ñaøn baø khoâng theå thoûa maõn nghóa vuï phaûi ly thaân" (329). Cuõng coù nhöõng tröôøng hôïp cuûa nhieàu ngöôøi, tuy coá gaéng heát söùc ñeå cöùu vaõn cuoäc hoân nhaân ñaàu cuûa hoï nhöng vaãn bò boû rôi moät caùch baát coâng, hay "nhöõng ngöôøi ñaõ böôùc vaøo cuoäc keát hôïp thöù hai vì lyù do döôõng duïc con caùi, vaø ñoâi khi chuû quan tin chaéc trong löông taâm raèng cuoäc hoân nhaân ñaàu, ñaõ bò tan vôõ khoâng theå cöùu chöõa, chöa bao giôø thaønh söï caû" (330). Taát caû nhöõng hoaøn caûnh naøy laø moät chuyeän, chuyeän khaùc laø cuoäc keát hôïp môùi, phaùt sinh töø cuoäc ly dò môùi ñaây, vôùi taát caû moïi ñau khoå vaø boái roái coù theå gaây ra cho con caùi vaø moïi gia ñình, hay tröôøng hôïp moät ngöôøi lieân læ khoâng chu toaøn caùc nghóa vuï cuûa mình ñoái vôùi gia ñình. Ta phaûi luoân hieåu roõ raèng ñaây khoâng heà laø lyù töôûng ñöôïc Tin Möøng ñeà xuaát cho hoân nhaân vaø gia ñình. Caùc nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng quaû quyeát raèng vieäc bieän phaân cuûa caùc muïc töû phaûi luoân dieãn ra "baèng moät vieäc phaân bieät thoaû ñaùng" (331), vôùi phöông phaùp thaåm ñònh kyõ löôõng veà caùc hoaøn caûnh" (332). Ta bieát raèng khoâng heà coù "nhöõng coâng thöùc deã daøng" (333).
299. Toâi nhaát trí vôùi nhieàu nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng khi nhaän ñònh raèng "Nhöõng ngöôøi ñaõ röûa toäi ly dò vaø taùi hoân daân söï neân ñöôïc hoäi nhaäp nhieàu hôn vaøo caùc coäng ñoàng Kitoâ Giaùo theo nhieàu caùch coù theå, traùnh moïi dòp gaây göông xaáu. Luaän lyù hoïc cuûa vieäc hoäi nhaäp naøy laø chìa khoùa cho vieäc ñoàng haønh muïc vuï vôùi hoï, khoâng nhöõng ñeå hoï thaáy hoï vaãn thuoäc veà Nhieäm Theå Chuùa Kitoâ laø Giaùo Hoäi, maø coøn ñeå hoï coù ñöôïc moät caûm nghieäm haân hoan vaø sinh hoa traùi trong Nhieäm Theå aáy. Hoï laø ngöôøi ñaõ röûa toäi, hoï laø anh chò em, Chuùa Thaùnh Thaàn tuoân ñoå caùc ôn phuùc vaø ñaëc suûng vaøo trong hoï ñeå sinh ích cho moïi ngöôøi. Söï tham döï cuûa hoï coù theå ñöôïc phaùt bieåu trong nhieàu vieäc phuïc vuï khaùc nhau trong Giaùo Hoäi: neân Giaùo Hoäi phaûi bieän phaân xem coù theå huûy boû nhöõng hình thöùc naøo trong soá caùc hình thöùc loaïi tröø ñang ñöôïc aùp duïng trong sinh hoaït phuïng vuï, muïc vuï, giaùo duïc vaø ñònh cheá. Khoâng nhöõng hoï khoâng neân töï coi mình nhö bò tuyeät thoâng, maø hoï coøn caàn ñöôïc soáng vaø lôùn maïnh nhö caùc chi theå soáng ñoäng cuûa Giaùo Hoäi, caûm nghieäm Giaùo Hoäi nhö meï hieàn vaãn ñang ñoàng haønh vôùi hoï, saên soùc hoï moät caùch aâu yeám, vaø khích leä hoï treân ñöôøng ñôøi vaø ñöôøng Tin Möøng. Vieäc hoäi nhaäp naøy cuõng caàn thieát ñoái vôùi vieäc saên soùc vaø giaùo duïc con caùi hoï, voán phaûi ñöôïc coi laø quan troïng nhaát" (334).
300. Neáu ta xeùt tôùi tính ña daïng vó ñaïi trong caùc hoaøn caûnh cuï theå nhö caùc tröôøng hôïp toâi vöøa keå, thì deã hieåu ñöôïc vieäc: caû Thöôïng Hoäi Ñoàng laãn Toâng Huaán naøy ñeàu khoâng coù hy voïng cung caáp ñöôïc moät loaït caùc qui ñònh toång quaùt môùi, coù baûn chaát giaùo luaät vaø coù theå aùp duïng cho moïi tröôøng hôïp. Ñieàu coù theå laøm ñöôïc ñôn giaûn chæ laø moät khuyeán khích ñoåi môùi ñoái vôùi vieäc phaûi ñaûm nhieäm vieäc bieän phaân caùc tröôøng hôïp ñaëc thuø moät caùch coù traùch nhieäm, caû baûn thaân laãn muïc vuï, moät vieäc bieän phaân bieát thöøa nhaän ñieàu naøy: vì "möùc ñoä traùch nhieäm khoâng nhö nhau trong moïi tröôøng hôïp" (335), neân caùc haäu quaû hay hieäu quaû cuûa moät qui luaät khoâng luoân nhaát thieát phaûi nhö nhau (336). Caùc linh muïc coù boån phaän phaûi "ñoàng haønh [vôùi ngöôøi ly dò vaø taùi hoân] trong vieäc giuùp ñôõ hoï hieåu roõ hoaøn caûnh cuûa hoï theo giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi vaø caùc höôùng daãn cuûa giaùm muïc. Trong dieãn trình naøy, ñieàu höõu ích laø vieäc xeùt löông taâm trong nhöõng giôø phuùt suy nieäm vaø thoáng hoái. Ngöôøi ly dò vaø taùi hoân neân töï vaán: mình ñaõ haønh xöû ra sao vôùi con caùi khi keát hôïp vôï choàng laâm khuûng hoaûng; mình coù coá gaéng hay khoâng ñeå hoøa giaûi; ñieàu gì ñaõ xaåy ra cho beân bò boû rôi; moái lieân heä môùi gaây ra nhöõng haäu quaû naøo cho nhöõng ngöôøi khaùc trong gia ñình vaø cho coäng ñoàng tín höõu; vaø mình ñaõ laøm göông ra sao ñoái vôùi nhöõng ngöôøi treû ñang chuaån bò hoân nhaân. Moät suy nieäm nghieâm tuùc coù theå seõ taêng cöôøng nieàm tín thaùc vaøo loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa, moät loøng thöông xoùt khoâng bò töø choái cho baát cöù ai" (337). Ñieàu ta ñang noùi ñaây laø moät dieãn trình ñoàng haønh vaø bieän phaân seõ "höôùng daãn tín höõu yù thöùc ñöôïc hoaøn caûnh cuûa hoï tröôùc maët Thieân Chuùa. Ñaøm ñaïo vôùi vò linh muïc, ôû toøa trong, seõ goùp phaàn vaøo vieâc ñaøo taïo phaùn ñoaùn ñuùng veà nhöõng gì ñang gaây trôû ngaïi cho khaû theå tham döï troïn veïn hôn vaøo ñôøi soáng Giaùo Hoäi vaø veà caùc bieän phaùp coù theå coå vuõ söï tham döï naøy vaø laøm noù lôùn maïnh. Xeùt vì tính tieäm tieán khoâng coù trong chính leà luaät (Familiaris Consortio, 34), neân vieäc bieän phaân naøy phaûi luoân löu yù tôùi caùc ñoøi hoûi chaân lyù vaø baùc aùi cuûa Tin Möøng, nhö ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi ñeà xuaát. Ñeå vieäc bieän phaân naøy dieãn ra, caùc ñieàu kieän sau ñaây nhaát thieát phaûi hieän dieän: khieâm nhöôøng, theo yù muoán vaø yeâu thöông Giaùo Hoäi cuõng nhö giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, thaønh thöïc tìm kieám thaùnh yù Thieân Chuùa vaø öôùc muoán ñaùp öùng thaùnh yù Ngöôøi caùch troïn haûo hôn" (338). Caùc thaùi ñoä naøy laø ñieàu chuû yeáu ñeå traùnh caùc nguy cô hieåu laàm traàm troïng, nhö quan nieäm cho raèng baát cöù linh muïc naøo cuõng coù theå nhanh choùng ban caáp "caùc luaät tröø", hoaëc, moät soá ngöôøi naøo ñoù coù theå nhaän ñöôïc caùc ñaëc aân bí tích nhôø vieäc ñoåi chaùc aân hueä. Khi moät ngöôøi coù tinh thaàn traùch nhieäm vaø kheùo xöû, voán khoâng coù tham voïng ñaët öôùc muoán cuûa mình leân treân ích chung cuûa Giaùo Hoäi, gaëp ñöôïc moät muïc töû bieát nhìn nhaän tính nghieâm tuùc cuûa vaán ñeà gaëp phaûi, thì khoâng theå coù nguy cô vieäc bieän phaân chuyeân bieät naøy seõ daãn ngöôøi ta tôùi choã nghó raèng Giaùo Hoäi duy trì moät tieâu chuaån hai maët.
Caùc yeáu toá giaûm khinh trong vieäc bieän phaân muïc vuï
301. Ñeå hieåu moät caùch thoûa ñaùng khaû theå vaø nhu caàu bieän phaân ñaëc bieät trong moät soá hoaøn caûnh "baát hôïp leä", moät ñieàu luoân caàn phaûi löu yù, keûo coù ngöôøi nghó raèng caùc ñoøi hoûi cuûa Tin Möøng ñaõ bò thoûa hieäp caùch naøo ñoù chaêng. Giaùo Hoäi sôû ñaéc caû moät toång hôïp suy tö chaéc chaén lieân quan tôùi caùc nhaân toá vaø hoaøn caûnh giaûm khinh. Do ñoù, khoâng theå ñôn giaûn noùi raèng taát caû nhöõng ngöôøi trong baát cöù hoaøn caûnh "baát hôïp leä" naøo ñeàu ñang soáng trong tình traïng toäi troïng hay khoâng coù ôn thaùnh hoùa. ÔÛ ñaây, nhieàu ñieàu coù lieân quan chöù khoâng phaûi chæ laø vieäc khoâng bieát qui luaät. Moät chuû theå raát coù theå bieát ñaày ñuû veà qui luaät, theá nhöng laïi gaëp khoù khaên lôùn trong vieäc hieåu roõ "caùc giaù trò coá höõu cuûa noù" (339) hay rôi vaøo moät hoaøn caûnh cuï theå khoâng giuùp hoï haønh ñoäng khaùc ñi vaø quyeát ñònh caùch khaùc maø khoâng phaïm toäi theâm. Nhö caùc nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaõ noùi "Coù theå coù caùc nhaân toá khieán khaû naêng ñöa ra quyeát ñònh trôû thaønh haïn cheá" (340). Chính Thaùnh Toâma Aquinoâ cuõng nhìn nhaän raèng moät ngöôøi naøo ñoù coù theå coù ôn thaùnh vaø ñöùc aùi, nhöng laïi khoâng coù khaû naêng thi haønh baát cöù nhaân ñöùc naøo moät caùch toát ñeïp (341); noùi caùch khaùc, duø moät ai ñoù coù theå coù moïi nhaân ñöùc luaân lyù thieân phuù, hoï vaãn khoâng bieåu loä ñöôïc moät caùch roõ raøng söï hieän höõu cuûa moät trong caùc nhaân ñöùc naøy, vì vieäc thöïc haønh nhaân ñöùc naøy ra beân ngoaøi ñaõ bò laøm cho khoù khaên: "Ngöôøi ta noùi raèng moät soá vò thaùnh khoâng coù moät soá nhaân ñöùc naøo ñoù, theo nghóa caùc ngaøi caûm thaáy khoù khaên trong vieäc thöïc hieän chuùng, cho duø caùc ngaøi coù thoùi quen ñoái vôùi moïi nhaân ñöùc" (342).
302. Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo nhaéc ñeán caùc nhaân toá naøy moät caùch roõ raøng: "vieäc quy toäi vaø vieäc chòu traùch nhieäm ñoái vôùi moät haønh ñoäng coù theå ñöôïc giaûm thieåu hay thaäm chí trieät tieâu vì do khoâng bieát, voâ yù, bò cöôõng eùp, sôï haõi, thoùi quen, quyeán luyeán voâ traät töï vaø caùc nhaân toá taâm lyù hay xaõ hoäi khaùc" (343). Trong moät ñoaïn khaùc, Saùch Giaùo Lyù moät laàn nöõa nhaéc ñeán "söï thieáu chín chaén veà caûm giôùi, söùc maïnh cuûa thoùi quen ñaõ maéc phaûi, caùc tình traïng lo aâu xao xuyeán hay caùc nhaân toá taâm lyù hay xaõ hoäi khaùc laøm giaûm khinh hay thaäm chí xoùa haún tính quy traùch luaân lyù" (344). Vì lyù do naøy, moät phaùn ñoaùn tieâu cöïc veà moät hoaøn caûnh khaùch quan khoâng haøm nghóa moät phaùn ñoaùn veà vieäc quy traùch hay qui toäi ngöôøi lieân heä (345). Döïa treân caùc xaùc tín naøy, toâi coi laø thích ñaùng ñieàu ñöôïc nhieàu nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng quaû quyeát: "Trong moät soá hoaøn caûnh, ngöôøi ta raát khoù coù theå haønh ñoäng khaùc ñi. Cho neân, duø vaãn duy trì qui luaät toång quaùt, nhöng caàn phaûi thöøa nhaän raèng traùch nhieäm ñoái vôùi moät haønh ñoäng hay moät quyeát ñònh naøo ñoù khoâng nhö nhau trong moïi tröôøng hôïp. Duø vaãn phaûi löu yù tôùi vieäc ñaøo taïo löông taâm thích ñaùng nôi ngöôøi ta, nhöng vieäc bieän phaân muïc vuï phaûi döï lieäu caùc hoaøn caûnh naøy. Ngay caùc haäu quaû cuûa caùc haønh vi cuõng khoâng nhaát thieát phaûi nhö nhau trong moïi tröôøng hôïp" (346).
303. Khi nhìn nhaän aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá cuï theå nhö treân, ta coù theå noùi theâm raèng löông taâm caù nhaân caàn ñöôïc xem xeùt toát hôn bôûi ñöôøng loái thöïc haønh cuûa Giaùo Hoäi trong moät soá hoaøn caûnh khoâng hieän thaân ñöôïc moät caùch khaùch quan caùi hieåu cuûa ta veà hoân nhaân. Dó nhieân, phaûi coá gaéng heát söùc trong vieäc khuyeán khích söï chín chaén cuûa moät löông taâm ñöôïc soi saùng, ñöôïc ñaøo luyeän vaø ñoàng haønh nhôø söï bieän phaân coù traùch nhieäm vaø nghieâm tuùc cuûa muïc töû, vaø vieäc tín thaùc nhieàu hôn vaøo ôn thaùnh Thieân Chuùa. Theá nhöng, löông taâm khoâng nhöõng coù theå thöøa nhaän raèng moät hoaøn caûnh nhaát ñònh naøo ñoù khoâng töông öùng moät caùch khaùch quan vôùi caùc ñoøi hoûi toång quaùt cuûa Tin Möøng. Noù coøn coù theå thaønh thöïc vaø trung thöïc nhìn nhaän raèng ñoái vôùi hieän nay, ñaây laø ñaùp öùng quaûng ñaïi nhaát coù theå coù ñoái vôùi Thieân Chuùa, vaø tieán tôùi choã nhìn thaáy moät caùch khaù chaéc chaén raèng veà phöông dieän luaân lyù thì ñaây laø ñieàu chính Thieân Chuùa ñoøi hoûi giöõa tính phöùc taïp cuï theå trong caùc giôùi haïn cuûa hoï, duø noù chöa troïn veïn laø lyù töôûng khaùch quan. Duø sao, ta haõy nhôù raèng vieäc bieän phaân naøy coù tính naêng ñoäng; noù phaûi maõi maõi côûi môû ñoái vôùi caùc giai ñoaïn taêng tröôûng môùi vaø caùc quyeát ñònh môùi coù khaû naêng giuùp cho lyù töôûng naøy ñöôïc theå hieän caùch troïn veïn hôn.
Caùc qui luaät vaø söï bieän phaân
304. Quaû laø haïn heïp, khi chæ xeùt xem lieäu caùc haønh ñoäng cuûa caù nhaân coù töông hôïp vôùi moät leà luaät hay moät qui luaät toång quaùt hay khoâng, vì ñieàu naøy khoâng ñuû ñeå bieän phaân vaø baûo ñaûm vieäc trung thaønh troïn veïn vôùi Thieân Chuùa trong cuoäc soáng cuï theå cuûa con ngöôøì nhaân baûn. Toâi khaån khoaûn yeâu caàu ñieàu naøy: ta neân luoân nhôù giaùo huaán cuûa Thaùnh Toâma Aquinoâ vaø hoïc caùch bieát loàng noù vaøo vieäc bieän phaân muïc vuï cuûa ta: "Duø coù söï nhaát thieát trong caùc nguyeân taéc toång quaùt, caøng ñeà caäp tôùi nhöõng ñieàu ñaëc thuø, ta caøng gaëp nhieàu thieáu soùt... Traùi laïi, trong phaïm vi haønh ñoäng, chaân lyù hay söï ñuùng ñaén thöïc teá khoâng nhö nhau trong moïi aùp duïng ñaëc thuø, maø chæ trong caùc nguyeân taéc toång quaùt maø thoâi; vaø nôi nhöõng ngöôøi maø söï ñuùng ñaén naøy heät nhö nhau trong caùc haønh ñoäng rieâng cuûa hoï, noù cuõng khoâng ñöôïc moïi ngöôøi bieát ñeán nhö nhau... Caøng ñi vaøo chi tieát, caøng gaêp nhieàu ngoaïi leä" (347). Ñuùng laø caùc qui luaät toång quaùt aán ñònh moät ñieàu toát maø khoâng bao giôø ngöôøi ta ñöôïc coi thöôøng hay laøm ngô, nhöng trong coâng thöùc phaùt bieåu cuûa chuùng, chuùng khoâng theå tuyeät ñoái döï lieäu ñöôïc moïi hoaøn caûnh ñaëc thuø. Ñoàng thôøi, cuõng caàn phaûi noùi raèng: chính vì lyù do naøy, ta khoâng theå naâng ñieàu voán chæ laø moät phaàn cuûa vieäc bieän phaân thöïc teá trong caùc hoaøn caûnh ñaëc thuø leân haøng moät qui luaät. Ñieàu naøy khoâng nhöõng seõ daãn ñeán moät thöù giaûi nghi hoïc (casuisrtry) khoâng theå dung thöù ñöôïc, maø coøn gaây nguy cô cho chính caùc giaù trò maø ta caàn phaûi ñaëc bieät thaän troïng duy trì (348).
305. Chính vì vaäy, muïc töû khoâng ñöôïc caûm nhaän ñieàu naøy: chæ caàn aùp duïng caùc leà luaät luaân lyù vaøo nhöõng ngöôøi ñang soáng trong caùc hoaøn caûnh "baát hôïp leä" laø ñaõ ñuû, nhö theå caùc leà luaät naøy laø nhöõng vieân ñaù duøng ñeå neùm vaøo cuoäc soáng ngöôøi ta. Ñoù laø tröôøng hôïp kheùp kín coõi loøng cuûa nhöõng ngöôøi quen naáp ñaøng sau caùc giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, "ngoài treân toøa Moâseâ vaø phaùn xeùt caùc vuï aùn khoù khaên vaø caùc gia ñình bò thöông tích, ñoâi luùc moät caùch töï toân vaø hôøi hôït" (349). Cuõng trong ñöôøng höôùng naøy, UÛy Ban Thaàn Hoïc Quoác Teá ñaõ nhaän ñònh raèng "khoâng theå trình baày luaät töï nhieân nhö moät boä caùc qui luaät döùt khoaùt töï aùp ñaët moät caùch tieân thieân leân chuû theå luaân lyù; ñuùng hôn, noù laø moät nguoàn gôïi höùng khaùch quan cho dieãn trình quyeát ñònh coù tính baûn vò saâu xa" (350). Vì caùc hình thöùc cuûa ñieàu kieän hoùa vaø caùc nhaân toá giaûm khinh, raát coù theå, duø ôû trong moät hoaøn caûnh toäi loãi khaùch quan, moät hoaøn caûnh coù theå khoâng bò qui toäi veà phöông dieän chuû quan, moät ai ñoù vaãn coù theå soáng trong ôn thaùnh Chuùa, vaãn coù theå yeâu thöông vaø lôùn leân trong ñôøi soáng ôn thaùnh vaø ñöùc aùi, trong khi laõnh nhaän söï giuùp ñôõ cuûa Giaùo Hoäi ñeå tieán tôùi muïc tieâu naøy (351). Vieäc bieän phaân phaûi giuùp tìm ra caùc caùch theá khaû höõu ñeå ñaùp traû Thieân Chuùa vaø lôùn leân giöõa caùc giôùi haïn cuûa ngöôøi ta. Vì suy nghó moïi söï ñeàu ñen vaø traéng, neân ñoâi khi ta ñoùng kín ñöôøng ôn thaùnh vaø ñöôøng taêng tröôûng, khoâng khuyeán khích caùc neûo ñöôøng neân thaùnh nhaèm ñem vinh quang laïi cho Thieân Chuùa. Ta haõy nhôù ñieàu naøy "giöõa caùc giôùi haïn lôùn lao cuûa con ngöôøi, moät böôùc nhoû cuõng coù theå laøm vui loøng Thieân Chuùa hôn caû moät ñôøi beà ngoaøi coù veû ñaøng hoaøng, nhöng khoâng ngaøy naøo phaûi ñoái ñaàu vôùi khoù khaên lôùn lao" (352). Vieäc chaêm soùc muïc vuï thöïc tieãn cuûa caùc muïc töû vaø coäng ñoàng khoâng theå khoâng löu yù tôùi thöïc taïi naøy.
306. Trong moïi hoaøn caûnh, khi xöû lyù vôùi nhöõng ngöôøi khoâng gaëp khoù khaên trong vieäc soáng luaät Chuùa caùch troïn veïn, lôøi môøi goïi theo via caritatis (con ñöôøng ñöùc aùi) phaûi ñöôïc nghe thaät roõ raøng. Ñöùc aùi huynh ñeä laø luaät ñaàu tieân cuûa caùc Kitoâ höõu (xem Ga 15:12; Gl 5:14). Ta ñöøng queân nhöõng lôøi höùa heïn cuûa Saùch Thaùnh: "haõy duy trì loøng yeâu thöông nhau lieân læ, vì loøng yeâu thöông che phuû raát nhieàu toäi loãi" (1Pr 4:8); "haõy ñoaùi toäi laäp coâng, baèng caùch laøm vieäc nghóa, laø toû loøng töø bi ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, may ra thôøi thònh vöôïng cuûa ngaøi seõ ñöôïc keùo daøi" (Ñn 4:24); "Nöôùc daäp taét löûa hoàng, boá thí ñeàn buø toäi loãi" (Hc 3:30). Ñaây cuõng laø ñieàu Thaùnh Augustinoâ truyeàn daïy: "cuõng nhö luùc bò löûa ñe doïa, ta chaïy ñi tìm nöôùc ñeå giaäp taét noù... luùc ngoïn löûa toäi loãi buøng leân töø ñoáng traáu loøng ta vaø ta boái roái, (vaø neáu) luùc ñoù coù cô hoäi thöïc hieän moät vieäc thöông xoùt, ta haõy haân hoan trong ñoù, nhö theå tìm ñöôïc voøi nöôùc ñeå daäp taét ngoïn löûa buøng" (353).
Luaän lyù cuûa loøng thöông xoùt muïc vuï
307. Ñeå traùnh moïi hieåu laàm, toâi xin nhaán maïnh raèng Giaùo Hoäi khoâng heà choáng laïi vieäc ñeà xuaát lyù töôûng hoân nhaân troïn veïn, voán laø keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa trong moïi neùt cao caû cuûa noù: "Caùc ngöôøi treû ñaõ chòu pheùp röûa neân ñöôïc khuyeán khích ñeå hieåu raèng bí tích hoân phoái coù theå phong phuù hoùa caùc trieån voïng yeâu thöông cuûa hoï vaø hoï coù theå ñöôïc naâng ñôõ bôûi ôn thaùnh cuûa Chuùa Kitoâ trong bí tích naøy vaø bôûi khaû naêng tham döï troïn veïn vaøo ñôøi soáng Giaùo Hoäi" (354). Thaùi ñoä nöûa noùng nöûa laïnh, baát cöù loaïi duy töông ñoái naøo, hay söï deø daët khoâng thích ñaùng naøo trong vieäc ñeà xuaát lyù töôûng naøy, ñeàu khoâng trung thaønh vôùi Tin Möøng cuõng nhö thieáu loøng yeâu thöông cuûa Giaùo Hoäi daønh cho giôùi treû. Toû söï hieåu bieát ñoái vôùi caùc hoaøn caûnh ngoaïi leä khoâng bao giôø haøm nghóa muoán laøm lu môø aùnh saùng cuûa lyù töôûng troïn veïn hôn naøy, hay ñeà xuaát keùm hôn ñieàu Chuùa Gieâsu ñaõ ñeà xuaát cho con ngöôøi nhaân baûn. Ngaøy nay, quan troïng hôn vieäc chaêm soùc muïc vuï ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp thaát baïi laø coá gaéng muïc vuï phaûi laøm sao cuûng coá caùc cuoäc hoân nhaân vaø do ñoù, ngaên caûn chuùng khoûi tan vôõ.
308. Ñoàng thôøi, töø vieäc yù thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa caùc hoaøn caûnh giaûm khinh, caû taâm lyù, lòch söû laãn sinh hoïc, maø ta coù nhaän ñònh naøy "duø khoâng sao laõng lyù töôûng Tin Möøng, ta vaãn caàn phaûi ñoàng haønh moät caùch ñaày thöông xoùt vaø nhaãn naïi vôùi caùc giai ñoaïn coù theå coù trong vieäc taêng tröôûng baûn thaân khi chuùng xuaát hieän töø töø", chöøa choã cho "loøng thöông xoùt cuûa Chuùa, moät loøng thöông xoùt thuùc ñaåy ta coá gaéng heát söùc" (355). Toâi hieåu nhöõng ai vaãn thích loái chaêm soùc muïc vuï khaét khe hôn, voán khoâng coù choã cho mô hoà. Nhöng toâi thaønh thöïc tin raèng Chuùa Gieâsu muoán coù moät Giaùo Hoäi bieát löu yù tôùi ñieàu toát maø Chuùa Thaùnh Thaàn voán gieo vaøo giöõa söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi, laø moät Baø Meï, duø lôùn tieáng noùi roõ giaùo huaán khaùch quan cuûa mình, "vaãn luoân laøm baát cöù ñieàu toát naøo coù theå laøm, cho duø trong khi laøm theá, giaày deùp cuûa mình bò vaáy baån bôûi ñaát buøn heø phoá" (356). Khi ñeà xuaát vôùi tín höõu lyù töôûng troïn veïn cuûa Tin Möøng vaø giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, caùc muïc töû cuûa Giaùo Hoäi cuõng phaûi giuùp hoï cö xöû vôùi nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái moät caùch caûm thöông, traùnh laøm böïc mình hay phaùn ñoaùn khaéc nghieät hoaëc haáp taáp thaùi quaù. Chính Tin Möøng cuõng baûo ta ñöøng phaùn ñoaùn hay keát aùn (xem Mt 7:1; Lc 6:37). Chuùa Gieâsu "mong ta ngöng vieäc tìm kieám nhöõng hoác töôøng baûn thaân vaø coäng ñoaøn ñeå traùnh moïi roái loaïn baát haïnh cuûa con ngöôøi, vaø thay vaøo ñoù, haõy böôùc vaøo thöïc taïi ñôøi soáng ngöôøi khaùc vaø bieát ñöôïc söùc maïnh cuûa loøng aâu yeám. Baát cöù khi naøo ta laøm ñöôïc nhö theá, ñôøi ta ñeàu trôû neân phöùc taïp moät caùch kyø dieäu" (357).
309. Quaû laø ôn quan phoøng khi caùc suy tö treân dieãn ra trong Naêm Thaùnh daønh cho loøng thöông xoùt, cuõng vì khi ñoái ñaàu vôùi nhieàu hoaøn caûnh khaùc nhau aûnh höôûng tôùi gia ñình, "Giaùo Hoäi ñöôïc uûy nhieäm vieäc loan baùo loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa, traùi tim soáng ñoäng cuûa Tin Möøng, moät loan baùo, theo caùch rieâng, phaûi ñi thaúng vaøo taâm trí moãi con ngöôøi. Coâ Daâu cuûa Chuùa Kitoâ phaûi raäp khuoân taùc phong cuûa mình theo Con Thieân Chuùa, Ñaáng ñi tôùi moïi ngöôøi, khoâng tröø ai" (358). Giaùo Hoäi bieát raèng Chuùa Gieâsu laø ngöôøi chaên moät traêm con chieân, chöù khoâng phaûi chæ coù chín möôi chín con. Ngöôøi yeâu thöông moïi con. Hieåu ñöôïc nhö theá, "daàu thôm thöông xoùt coù theå seõ lan toûa tôùi moïi ngöôøi, baát luaän laø tín höõu hay ngöôøi xa laï, nhö daáu hieäu cho thaáy nöôùc Thieân Chuùa ñaõ hieän dieän giöõa chuùng ta roài" (359).
310. Ta khoâng theå queân raèng "loøng thöông xoùt khoâng nhöõng laø haønh ñoäng cuûa Chuùa Cha; noù ñaõ trôû thaønh moät tieâu chuaån ñeå bieát ai môùi laø con caùi thöïc söï cuûa Ngöôøi. Noùi toùm laïi, ta ñöôïc keâu goïi bieåu loä loøng thöông xoùt vì loøng thöông xoùt ñaõ ñöôïc bieåu loä vôùi ta tröôùc tieân" (360). Ñaây khoâng phaûi laø moät söï laõng maïn nguyeân tuyeàn hay moät ñaùp traû nöûa aám nöûa laïnh ñoái vôùi tình yeâu Thieân Chuùa, moät tình yeâu luoân tìm kieám ñieàu toát nhaát cho ta, vì "loøng thöông xoùt chính laø neàn taûng ñôøi soáng cuûa Giaùo Hoäi. Moïi sinh hoaït muïc vuï cuûa Giaùo Hoäi phaûi ñöôïc baûo boïc trong moät tình aâu yeám maø Giaùo Hoäi voán bieåu loä vôùi caùc tín höõu; khoâng ñieàu gì trong vieäc rao giaûng vaø laøm chöùng cuûa Giaùo Hoäi cho theá giôùi laïi coù theå thieáu loøng thöông xoùt ñöôïc" (361). Ñuùng laø coù luùc "ta haønh ñoäng nhö nhöõng ngöôøi naém toaøn quyeàn ôn thaùnh hôn laø caùc ñieàu giaûi vieân cuûa noù. Nhöng Giaùo Hoäi khoâng phaûi laø phoøng thueá; noù laø nhaø cuûa Chuùa Cha, nôi coù choã daønh cho moïi ngöôøi, vôùi ñuû moïi vaán ñeà cuûa hoï" (362).
311. Vieäc giaûng daïy thaàn hoïc luaân lyù neân keát hôïp caùc xem xeùt treân, vì duø ñuùng laø phaûi toû ra quan taâm ñoái vôùi tính toaøn veïn trong giaùo huaán luaân lyù cuûa Giaùo Hoäi, nhöng luoân phaûi toû ra quan taâm ñaëc bieät ñoái vôùi vieäc nhaán maïnh vaø khuyeán khích caùc giaù trò cao caû nhaát vaø coù tính trung taâm nhaát cuûa Tin Möøng (363), nhaát laø tính öu vò cuûa ñöùc aùi nhö laø moät ñaùp traû ñoái vôùi ôn phuùc yeâu thöông hoaøn toaøn nhöng khoâng cuûa Thieân Chuùa. Ñoâi luùc, ta thaáy khoù coù theå daønh choã cho loøng yeâu thöông voâ ñieàu kieän cuûa Thieân Chuùa trong sinh hoaït muïc vuï cuûa ta (364). Ta ñaët quaù nhieàu ñieàu kieän leân loøng thöông xoùt ñeán noãi ta laøm roãng heát yù nghóa cuï theå vaø taàm quan troïng thöïc söï cuûa noù. Ñaây laø caùch teä haïi nhaát ñeå laøm loaõng Tin Möøng. Chaúng haïn, ñuùng laø loøng thöông xoùt khoâng loaïi tröø coâng lyù vaø chaân lyù, nhöng tröôùc heát vaø treân heát, ta phaûi noùi raèng loøng thöông xoùt chính laø söï vieân maõn cuûa coâng lyù vaø laø bieåu hieän ngôøi saùng nhaát cuûa chaân lyù Thieân Chuùa. Vì lyù do naøy, ta neân luoân coi laø "thieáu thoûa ñaùng baát cöù quan nieäm thaàn hoïc naøo, cuoái cuøng, nghi vaán caû söï toaøn naêng cuûa Thieân Chuùa vaø, nhaát laø, loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi" (365).
312. Ñieàu treân ñem laïi cho chuùng ta moät khuoân khoå vaø moät khung caûnh giuùp ta traùnh thöù luaân lyù coù tính baøn giaáy laïnh luøng trong vieäc xöû lyù caùc vaán ñeà nhaäy caûm hôn. Thay vaøo ñoù, noù ñaët ta vaøo boái caûnh bieän phaân muïc vuï ñaày tình yeâu thöông xoùt, luoân saün saøng hieåu bieát, tha thöù, ñoàng haønh, hy voïng vaø, treân heát, hoäi nhaäp. Ñaây laø tö duy caàn troåi vöôït trong Giaùo Hoäi vaø daãn ta tôùi choã "môû roäng loøng ta cho nhöõng ngöôøi hieän ñang soáng taïi nhöõng ngoaïi bieân xa xoâi nhaát cuûa xaõ hoäi" (366). Toâi khuyeán khích caùc tín höõu ñang rôi vaøo caùc hoaøn caûnh phöùc taïp haõy tin töôûng noùi chuyeän vôùi caùc muïc töû cuûa mình hay vôùi caùc tín höõu giaùo coù ñôøi soáng daán thaân cho Chuùa. Coù theå khoâng phaûi luùc naøo hoï cuõng tìm ñöôïc nôi caùc tín höõu naøy söï xaùc nhaän ñoái vôùi caùc yù nghó hay öôùc voïng cuûa hoï, nhöng chaéc chaén hoï seõ nhaän ñöôïc moät chuùt aùnh saùng naøo ñoù giuùp hoï hieåu roõ hôn hoaøn caûnh cuûa hoï vaø tìm ra neûo ñöôøng taêng tröôûng baûn thaân. Toâi cuõng khuyeán khích caùc muïc töû cuûa Giaùo Hoäi laéng nghe hoï moät caùch nhaäy caûm vaø thanh thaûn, vôùi öôùc nguyeän thaønh thöïc coù theå hieåu ñöôïc caûnh ngoä vaø quan ñieåm cuûa hoï, ngoõ haàu giuùp hoï soáng ñôøi hoï toát hôn vaø thöøa nhaän choã ñöùng rieâng cuûa hoï trong Giaùo Hoäi.
- - - - - - - - - - - - - -
(311) Relatio Synodi 2014, 24.
(312) Ibid. 25.
(313) Ibid., 28.
(314) Cf. ibid., 41, 43; Relatio Finalis 2015, 70.
(315) Ibid., 27.
(316) Ibid., 26.
(317) Ibid., 41.
(318) Ibid.
(319) Relatio Finalis 2015, 71.
(320) Cf. ibid.
(321) Relatio Synodi 2014, 42.
(322) Ibid., 43.
(323) Toâng Huaán Familiaris Consortio (22 thaùng 11,1981), 34: AAS 74 (1982), 123.
(324) Ibid., 9: AAS 74 (1982), 90.
(325) Cf. Baøi Giaùo Lyù (24 thaùng 6, 2015): L'Osservatore Romano, 25 thaùng 6, 2015, p. 8.
(326) Baøi Giaûng trong Thaùnh Leã Cöû Haønh Vôùi Caùc Taân Hoàng Y (15 thaùng 2, 2015): AAS 107 (2015), 257.
(327) Relatio Finalis 2015, 51.
(328) Relatio Synodi 2014, 25.
(329) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán Familiaris Consortio (22 thaùng 11, 1981), 84: AAS 74 (1982), 186. Trong nhöõng hoaøn caûnh nhö theá, nhieàu ngöôøi, tuy bieát vaø chaáp nhaän khaû theå soáng "nhö anh trai em gaùi" maø Giaùo Hoäi ñeà xuaát vôùi hoï, nhöng ñaõ nhaán maïnh raèng neáu moät soá caùch phaùt bieåu söï thaân maät khoâng coù, "thì loøng chung thuûy thöôøng gaëp nguy cô vaø gaây thieät haïi tôùi lôïi ích con caùi" (Gaudium et Spes, 51).
(330) Ibid.
(331) Relatio Synodi 2014, 26.
(332) Ibid., 45.
(333) Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Dieãn Vaên vôùi Cuoäc Gaëp Maët Caùc Gia Ñình Theá Giôùi ôû Milan (2 thaùng 6, 2012), Caâu traû lôøi soá 5: Insegnamenti VIII/1 (2012), 691.
(334) Relatio Finalis 2015, 84.
(335) Ibid., 51
(336) Ñaây cuõng laø tröôøng hôïp lieân quan tôùi kyû luaät bí tích, vì vieäc bieän phaân coù theå nhaän ra coù nhöõng hoaøn caûnh ñaëc thuø trong ñoù khoâng coù loãi nghieâm troïng. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, coù theå aùp duïng ñieàu tìm thaáy trong caùc vaên kieän khaùc: xem Evangelii Gaudium (24 thaùng 11, 2013), 44 vaø 47: AAS 105 (2013), 1038-1040.
(337) Relatio Finalis 2015, 85.
(338) Ibid., 86
(339) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán Familiaris Consortio (22 thaùng 11, 1981), 33: AAS 74 (1982), 121.
(340) Relatio Finalis 2015, 51.
(341) Cf. Summa Theologiae I-II, q. 65, art. 3 ad 2; De Malo,
2, art. 2.
(342) Ibid., ad 3.
(343) No. 1735.
(344) Ibid., 2352; Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Tuyeân Boá veà An Töû Iura et Bona (5 thaùng 5, 1980), II: AAS 72 (1980), 546; Ñöùc Gioan Phaoloâ II, trong lôøi pheâ phaùn phaïm truø "choïn löïa caên baûn", ñaõ thöøa nhaän raèng "chaéc chaén coù nhöõng hoaøn caûnh raát phöùc taïp vaø khoâng roõ raøng theo quan ñieåm taâm lyù hoïc, vaø aûnh höôûng tôùi vieäc coù theå qui toäi moät caùch chuû quan cho ngöôøi coù toäi" (Toâng Huaán Reconciliatio et Paenitentia [2 thaùng 12, 1984], 17: AAS 77 [1985], 223).
(345) Cf. Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng lo Caùc Baûn Vaên Luaät Phaùp, Tuyeân Boá Lieân Quan Tôùi Vieäc Cho Pheùp Caùc Tín Höõu Ly Dò vaø Taùi Hoân Röôùc Leã (24 thaùng 6, 2000), 2.
(346) Relatio Finalis 2015, 85.
(347) Summa Theologiae, I-II, q. 94, art. 4.
(348) Trong moät baûn vaên khaùc, khi nhaéc ñeán vieäc nhaän thöùc qui luaät caùch toång quaùt vaø vieäc nhaän thöùc ñaëc thuø do bieän phaân thöïc teá, Thaùnh Toâma Aquinoâ quaû quyeát raèng "Neáu chæ moät trong hai hieän dieän, thì ñieàu ñaùng öôùc ao hôn chính laø vieäc nhaän thöùc thöïc taïi ñaëc thuø, vì noù gaàn guõi hôn vôùi haønh ñoäng": Sententia libri Ethicorum, VI, 6 (ed. Leonina, t. XLVII, 354.)
(349) Dieãn Vaên Beá Maïc Phieân Hoïp Toaøn Theå Laàn Thöù Möôøi Boán Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc (24 thaùng 10, 2015): L'Osservatore Romano, 26-27 thaùng 10, 2015, p. 13.
(350) UÛy Ban Thaàn Hoïc Quoác, In Search of a Universal Ethic: A New Look at Natural Law (2009), 59.
(351) Trong moät soá tröôøng hôïp, ñieàu naøy coù theå bao goàm söï trôï giuùp cuûa caùc bí tích. Do ñoù, "toâi muoán nhaéc nhôû caùc linh muïc ñieàu naøy: khoâng ñöôïc coi toøa giaûi toäi nhö phoøng tra taán, maø ñuùng hôn laø nôi gaëp gôõ vôùi loøng thöông xoùt cuûa Chuùa" (Toâng Huaán Evangelii Gaudium [24 thaùng 11, 2013], 44: AAS 105 [2013], 1038). Toâi cuõng muoán nhaán maïnh raèng Pheùp Thaùnh Theå "khoâng phaûi laø moät phaàn thöôûng cho ngöôøi hoaøn haûo, nhöng laø moät moùn thuoác vaø moùn aên maïnh meõ cho ngöôøi yeáu ñuoái" (ibid., 47: 1039).
(352) Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24 thaùng 11, 2013), 44: AAS 105 (2013), 1038-1039.
(353) De Catechizandis Rudibus, I, 14, 22: PL 40, 327; cf. Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24 thaùng 11, 2013), 194: AAS 105 (2013), 1101.
(354) Relatio Synodi 2014, 26.
(356) Ibid., 45.
(357) Ibid., 270.
(358) Saéc Chæ Misericordiae Vultus (11 thaùng 4, 2015), 12: AAS 107 (2015): 407.
(359) Ibid., 5: 402.
(360) Ibid., 9: 405.
(361) Ibid., 10: 406.
(363) Cf. ibid., 36-37: AAS 105 (2013), 1035.
(364) Coù leõ vì moät tính boái roái naøo ñoù, ñöôïc che daáu döôùi loøng nhieät thaønh muoán trung thaønh vôùi söï thaät, moät soá linh muïc yeâu caàu nôi caùc hoái nhaân moät muïc ñích caûi söûa quaù thieáu saéc thaùi ñeán noãi khieán loøng thöông xoùt bò che môø bôûi vieäc möu caàu ñieàu ñöôïc coi laø coâng lyù tinh tuyeàn. Vì lyù do naøy, seõ laø ñieàu höõu ích neáu nhôù tôùi giaùo huaán cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II, vò ñaõ quaû quyeát raèng khaû theå sa ngaõ trôû laïi "khoâng neân gaây haïi tôùi tính chaân chính cuûa giaûi phaùp" (Thö göûi Ñöùc Hoàng Y William W. Baum nhaân dòp Khoùa Hoïc veà Toøa Trong do Toâng Toøa Xaù Giaûi toå chöùc [22 thaùng 3, 1996], 5: Insegnamenti XIX/1 [1996], 589).
(365) UÛy Ban Thaàn Hoïc Quoác Teá, The Hope of Salvation for Infants Who Die Without Being Baptized (19 thaùng 4, 2007), 2.
(366) Saéc Chæ Misericordiae Vultus (11 thaùng 4, 2015), 15: AAS 107 (2015), 409.
Vuõ Vaên An dòch