Toâng Huaán Haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình

Amoris Laetitia

Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ

Chöông 6

Moät Soá Vieãn AÛnh Muïc Vuï (töø soá 199 - 258)

Chöông Saùu: Moät Soá Vieãn AÛnh Muïc Vuï

199. Cuoäc ñoái thoaïi dieãn ra taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaët ra nhu caàu phaûi coù caùc phöông phaùp muïc vuï môùi. Toâi seõ coá gaéng nhaéc ñeán moät soá phöông phaùp naøy moät caùch toång quaùt. Caùc coäng ñoàng khaùc nhau seõ ñöa ra nhieàu saùng kieán thöïc tieãn vaø höõu hieäu hôn, bieát toân troïng caû giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi laãn caùc vaán ñeà vaø nhu caàu ñòa phöông. Khoâng coù tham voïng trình baày moät keá hoaïch muïc vuï veà gia ñình, toâi chæ muoán suy nghó veà moät soá thaùch ñoá muïc vuï coù yù nghóa hôn maø thoâi.

Coâng boá Tin Möøng Gia Ñình Ngaøy Nay

200. Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng nhaán maïnh raèng caùc gia ñình Kitoâ höõu, nhôø ôn thaùnh cuûa bí tích hoân phoái, ñaõ trôû thaønh caùc taùc nhaân chính cuûa vieäc toâng ñoà gia ñình, tröôùc heát baèng "chöùng taù ñaày haân hoan nhö laø caùc Giaùo Hoäi taïi gia" (225). Do ñoù, "ñieàu quan troïng laø: ngöôøi ta caûm nghieäm ñöôïc Tin Möøng Gia Ñình nhö moät nieàm vui 'traøn ngaäp caùc taâm hoàn vaø cuoäc soáng', vì nôi Chuùa Kitoâ, chuùng ta 'ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt khoûi toäi loãi, buoàn saàu, troáng roãng beân trong vaø coâ ñoäc' (Evangelii Gaudium, 1). Nhö trong duï ngoân ngöôøi gieo gioáng (xem Mt 13:3-9), ta ñöôïc keâu goïi goùp tay vaøo vieäc gieo haït gioáng; phaàn coøn laïi laø cuûa Thieân Chuùa. Chuùng ta cuõng ñöøng queân raèng, trong giaùo huaán cuûa mình veà gia ñình, Giaùo Hoäi laø moät daáu chæ maâu thuaãn" (226). Caùc caëp vôï choàng bieát ôn khi caùc muïc töû cuûa hoï baûo veä lyù töôûng cao caû cuûa moät tình yeâu maïnh meõ, vöõng chaéc, laâu beàn vaø coù khaû naêng naâng ñôõ hoï vöôït qua baát kyø thöû thaùch naøo hoï coù theå phaûi ñöông ñaàu. Giaùo Hoäi, vôùi loøng khieâm nhöôøng vaø caûm thöông, muoán vöôn tay ra vôùi caùc gia ñình vaø "giuùp moãi gia ñình khaùm phaù ra caùch toát nhaát ñeå vöôït qua moïi trôû ngaïi hoï gaëp phaûi" (227). Trong vieäc leân keá hoaïch muïc vuï, chæ toû quan taâm chung chung ñoái vôùi gia ñình laø ñieàu khoâng ñuû. Vieäc giuùp caùc gia ñình coù khaû naêng laõnh nhaän vai troø cuûa hoï nhö caùc taùc nhaân tích cöïc cuûa vieäc toâng ñoà gia ñình ñoøi phaûi coù "moät coá gaéng truyeàn giaûng Tin Möøng vaø daïy giaùo lyù beân trong gia ñình " (228).

201. "Coá gaéng naøy ñoøi moïi ngöôøi trong Giaùo Hoäi phaûi coù moät hoài taâm truyeàn giaùo, moät hoài taâm khoâng haøi loøng vôùi vieäc chæ coâng boá moät söù ñieäp hoaøn toaøn coù tính lyù thuyeát, khoâng heà lieân quan gì tôùi caùc vaán ñeà coù thöïc cuûa ngöôøi ta" (229). Vieäc chaêm soùc muïc vuï gia ñình "caàn phaûi minh xaùc roõ reät raèng Tin Möøng Gia Ñình ñaùp öùng caùc nguyeän voïng saâu xa nhaát cuûa con ngöôøi nhaân baûn: ñaùp öùng phaåm giaù vaø söï thaønh toaøn cuûa moãi ngöôøi trong tính hoã töông, hieäp thoâng vaø sinh hoa traùi. Ñieàu naøy heä ôû vieäc khoâng nhöõng trình baày moät loaït luaät leä, maø coøn ñeà xuaát caùc giaù trò maø ngöôøi ngaøy nay, ngay trong caùc quoác gia bò duy tuïc hoùa hôn heát, roõ raøng ñang caàn tôùi" (230). Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng cuõng "laøm noåi baät söï kieän naøy: vieäc truyeàn giaûng Tin Möøng roõ raøng caàn phaûi toá caùo caùc nhaân toá vaên hoùa, xaõ hoäi, chính trò vaø kinh teá naøo, nhö daønh söï quan troïng quaù ñaùng cho luaän lyù hoïc thò tröôøng chaúng haïn, caûn trôû ñôøi soáng chaân chính gia ñình vaø daãn tôùi kyø thò, ngheøo ñoùi, loaïi tröø, vaø baïo löïc. Do ñoù, caàn phaûi coå vuõ ñoái thoaïi vaø hôïp taùc vôùi caùc cô caáu xaõ hoäi vaø khuyeán khích caùc tín höõu giaùo daân tham gia vaøo caùc laõnh vöïc vaên hoùa vaø chính trò xaõ hoäi, vôùi tö caùch Kitoâ höõu" (231).

202. "Söï ñoùng goùp chính vaøo vieäc chaêm soùc muïc vuï cho caùc gia ñình do giaùo xöù cung öùng; vì giaùo xöù chính laø gia ñình cuûa caùc gia ñình, nôi maø caùc coäng ñoàng nhoû, caùc phong traøo vaø hieäp hoäi trong Giaùo Hoäi soáng hoøa hôïp vôùi nhau" (232). Song song vôùi vieäc muïc vuï vöôn tay ra, chuyeân bieät nhaèm vaøo caùc gia ñình, ñieàu naøy coøn cho thaáy nhu caàu phaûi coù "moät neàn ñaøo taïo ... caùc linh muïc, phoù teá, nam nöõ tu só, giaùo lyù vieân vaø caùc nhaân vieân muïc vuï khaùc moät caùch thích ñaùng hôn" (233). Trong caùc caâu traû lôøi cuoäc tham khaûo yù kieán toaøn theá giôùi, ta thaáy roõ: caùc thöøa taùc vieân thuï phong thöôøng thieáu söï huaán luyeän caàn cho vieäc xöû lyù caùc vaán ñeà phöùc taïp maø caùc gia ñình hieän ñang phaûi ñöông ñaàu. Ta cuõng coù theå ruùt tæa kinh nghieäm giaùo só coù gia ñình cuûa truyeàn thoáng Ñoâng Phöông roäng khaép.

203. Caùc chuûng sinh neân nhaän ñöôïc moät neàn ñaøo taïo lieân khoa saâu roäng hôn, chöù khoâng chæ veà tín lyù, trong caùc laõnh vöïc ñính hoân vaø keát hoân. Vieäc ñaøo taïo hoï khoâng luoân luoân giuùp hoï thaêm doø chính boái caûnh vaø caùc traûi nghieäm taâm lyù vaø caûm giôùi cuûa hoï. Moät soá xuaát thaân töø caùc gia ñình gaëp raéc roái, thieáu cha thieáu meï hay khoâng oån ñònh veà xuùc caûm. Phaûi laøm theá naøo baûo ñaûm ñöôïc raèng dieãn trình ñaøo taïo coù theå giuùp hoï ñaït ñöôïc söï tröôûng thaønh vaø söï quaân bình taâm lyù caàn cho thöøa taùc vuï töông lai cuûa hoï. Caùc moái daây lieân keát gia ñình laø ñieàu chuû yeáu ñeå taêng cöôøng loøng töï troïng laønh maïnh. Ñieàu quan troïng ñoái vôùi caùc gia ñình laø trôû thaønh moät phaàn trong dieãn trình chuûng vieän vaø ñôøi soáng linh muïc, vì hoï coù theå giuùp taùi xaùc ñònh hai ñieàu vöøa keå vaø giöõ cho chuùng coù cô sôû vöõng vaøng trong thöïc taïi. Ñieàu höõu ích cho caùc chuûng sinh laø bieát phoái hôïp thôøi gian soáng trong chuûng vieän vôùi thôøi gian soáng ôû caùc giaùo xöù. ÔÛ ñaáy, hoï coù theå tieáp xuùc nhieàu hôn vôùi caùc thöïc taïi cuï theå cuûa ñôøi soáng gia ñình, vì trong thöøa taùc vuï töông lai cuûa hoï, phaàn lôùn hoï seõ phaûi xöû lyù vôùi caùc gia ñình. "Söï hieän dieän cuûa caùc giaùo daân, cuûa caùc gia ñình vaø nhaát laø cuûa phuï nöõ trong vieäc ñaøo taïo linh muïc, seõ phaùt huy vieäc ñaùnh giaù cao tính ña daïng vaø boå tuùc cho nhau cuûa caùc ôn goïi khaùc nhau trong Giaùo Hoäi" (234).

204. Caùc caâu traû lôøi trong cuoäc tham khaûo noùi treân cuõng nhaán maïnh ñeán vieäc phaûi huaán luyeän caùc nhaø laõnh ñaïo giaùo daân coù khaû naêng trôï giuùp vieäc chaêm soùc muïc vuï cho caùc gia ñình, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa caùc thaày coâ vaø huaán ñaïo vieân, caùc y só gia ñình vaø coäng ñoàng, caùc nhaân vieân xaõ hoäi, caùc luaät sö thieáu nieân vaø gia ñình, vaø döïa vaøo caùc ñoùng goùp cuûa taâm lyù hoïc, xaõ hoäi hoïc, trò lieäu vaø huaán ñaïo hoân nhaân. Caùc nhaø chuyeân nghieäp, nhaát laø nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm thöïc tieãn, giuùp giöõ cho caùc saùng kieán muïc vuï coù cô sôû trong caùc hoaøn caûnh coù thöïc vaø caùc quan taâm cuï theå cuûa gia ñình. "Caùc khoùa hoïc vaø chöông trình, ñöôïc hoaïch ñònh chuyeân bieät cho caùc nhaân vieân muïc vuï, coù theå coù ích baèng caùch hoäi nhaäp chöông trình chuaån bò tieàn hoân nhaân vaøo tính naêng ñoäng roäng lôùn hôn cuûa ñôøi soáng Giaùo Hoäi" (235). Vieäc ñaøo taïo toát veà muïc vuï laø ñieàu quan troïng "nhaát laø khi caân nhaéc caùc tình huoáng khaån tröông ñaëc thuø phaùt sinh töø caùc tröôøng hôïp baïo haønh trong gia ñình vaø laïm duïng tình duïc" (236). Taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng heà laøm giaûm, nhöng ñuùng hôn, boå tuùc cho giaù trò neàn taûng cuûa vieäc linh höôùng, cuûa caùc kho baùu linh ñaïo phong phuù cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa bí tích Hoøa Giaûi.

Chuaån bò hoân nhaân cho caùc caëp ñính hoân

205. Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng, baèng nhieàu caùch, ñaõ quaû quyeát raèng ta caàn giuùp giôùi treû khaùm phaù ra phaåm giaù vaø caùi ñeïp cuûa hoân nhaân (237). Hoï neân ñöôïc giuùp ñôõ ñeå nhaän thöùc roõ söï quyeán ruõ cuûa moät keát hôïp hoaøn toaøn, moät söï keát hôïp nhaèm naâng cao vaø hoaøn thieän hoùa chieàu kích xaõ hoäi cuûa nhaân sinh, ñem laïi cho tính duïc yù nghóa saâu xa nhaát cuûa noù, gaây ích cho con caùi baèng caùch cung hieán cho chuùng boái caûnh toát nhaát ñeå chuùng lôùn leân vaø phaùt trieån.

206. "Söï phöùc taïp cuûa xaõ hoäi ngaøy nay vaø caùc thaùch ñoá maø gia ñình ñang ñoái phoù ñoøi phaûi coù moät coá gaéng lôùn lao veà phía toaøn boä coäng ñoàng Kitoâ höõu trong vieäc chuaån bò nhöõng ngöôøi saép söûa keát hoân. Söï quan troïng cuûa caùc nhaân ñöùc phaûi ñöôïc bao goàm trong ñoù. Trong soá caùc nhaân ñöùc, ñöùc trong saïch ñaõ ñöôïc chöùng minh laø voâ giaù ñeå tình yeâu giöõa nhöõng con ngöôøi coù theå lôùn leân moät caùch chaân chính. Veà phöông dieän naøy, caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng nhaát trí veà vieäc phaûi ñeå toaøn boä coäng ñoàng tham döï moät caùch saâu roäng hôn, baèng caùch nhaán maïnh ñeán chöùng taù cuûa chính caùc gia ñình vaø ñaët cô sôû cho vieäc chuaån bò hoân nhaân ngay trong dieãn trình Khai taâm Kitoâ Giaùo qua vieäc laøm noåi baät moái lieân keát giöõa hoân phoái, pheùp röûa vaø caùc bí tích khaùc. Caùc Nghò Phuï cuõng noùi tôùi vieäc phaûi coù nhöõng chöông trình chuaån bò hoân nhaân ñaëc bieät nhaèm ñem laïi cho caùc caëp naøy kinh nghieäm chaân chính ñöôïc tham döï vaøo ñôøi soáng Giaùo Hoäi vaø ñöôïc daãn nhaäp troïn veïn vaøo caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa ñôøi soáng gia ñình" (238).

207. Toâi khuyeán khích caùc coäng ñoàng Kitoâ höõu nhìn nhaän lôïi ích lôùn lao chính hoï nhaän ñöôïc töø vieäc giuùp ñôõ caùc caëp ñính hoân lôùn leân trong loøng yeâu thöông. Nhö caùc giaùm muïc YÙ töøng nhaän xeùt, nhöõng caëp naøy laø "taøi nguyeân giaù trò vì khi thaønh thöïc cam keát lôùn leân trong loøng yeâu thöông vaø söï töï hieán, hoï ñaõ coù theå goùp phaàn vaøo vieäc canh taân caáu truùc cuûa toaøn boä cô theå Giaùo Hoäi. Hình thöùc tình baèng höõu ñaëc bieät cuûa hoï coù theå chöùng minh ñöôïc laø deã laây vaø coù khaû naêng phaùt huy söï lôùn maïnh cuûa tình baèng höõu vaø tình huynh ñeä trong coäng ñoàng Kitoâ höõu maø hoï voán laø moät thaønh phaàn" (239). Hieän coù moät soá caùch hôïp phaùp ñeå toå chöùc caùc chöông trình chuaån bò hoân nhaân, vaø moãi Giaùo Hoäi ñòa phöông phaûi bieän phaân caùch toát nhaát ñeå cung caáp vieäc huaán luyeän thích ñaùng maø khoâng laøm giôùi treû ra xa laï vôùi bí tích. Hoï khoâng caàn ñöôïc daïy toaøn boä Saùch Giaùo Lyù hay ñöôïc nhoài nheùt quaù nhieàu tín lieäu. Caû ôû ñaây, "khoâng phaûi söï hieåu bieát lôùn lao, maø ñuùng hôn laø khaû naêng caûm nhaän vaø traân quùy nhöõng ñieàu ôû beân trong coù khaû naêng laøm cho linh hoàn haøi loøng vaø thoûa maõn" (240). Phaåm luùc naøo cuõng quan troïng hôn löôïng vaø, song song vôùi vieäc coâng boá sô truyeàn moät caùch môùi meû, neân daønh öu tieân cho vieäc trình baày moät caùch loâi cuoán vaø höõu ích caùc tín lieäu coù theå giuùp caùc caëp ñính hoân bieát soáng troïn phaàn coøn laïi cuûa ñôøi hoï vôùi nhau "moät caùch can ñaûm vaø quaûng ñaïi" (241). Vieäc chuaån bò hoân nhaân neân trôû thaønh moät thöù "khai taâm" vaøo bí tích hoân phoái, cung caáp cho caùc caëp ñính hoân söï giuùp ñôõ hoï caàn ñeå laõnh nhaän bí tích caùch xöùng ñaùng vaø khôûi ñaàu cuoäc soáng vöõng chaéc cuûa hoï nhö moät gia ñình.

208. Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa caùc gia ñình truyeàn giaùo, ngöôøi ta cuõng thaáy caùc gia ñình rieâng cuûa caëp ñính hoân vaø haøng loaït caùc nguoàn taøi nguyeân vaø ñöôøng loái muïc vuï khaùc cuõng coù theå cung caáp vieäc chuaån bò xa, moät vieäc, nhôø göông saùng vaø lôøi khuyeân toát, coù khaû naêng giuùp cho loøng yeâu thöông cuûa hoï lôùn leân vaø tröôûng thaønh. Caùc nhoùm thaûo luaän vaø caùc buoåi thuyeát trình nhieäm yù veà haøng loaït caùc ñeà taøi ñöôïc giôùi treû thöïc söï löu yù cuõng ñaõ ñöôïc chöùng minh laø höõu ích. Cuõng theá, moät soá cuoäc tuï hoïp caù nhaân cuõng coù tính chuû yeáu, vì muïc tieâu haøng ñaàu laø giuùp nhau hoïc caùch yeâu thöông con ngöôøi thöïc naøy maø vôùi hoï naøng hay chaøng coù döï kieán chia seû caû ñôøi naøng hay ñôøi chaøng. Hoïc caùch yeâu thöông moät ai ñoù khoâng töï ñoäng maø ñeán, cuõng khoâng theå ñöôïc daïy trong moät buoåi taäp huaán (workshop) chæ tröôùc khi cöû haønh hoân phoái. Vôùi moïi caëp ñính hoân, vieäc chuaån bò hoân nhaân phaûi baét ñaàu töø luùc môùi sinh ra. Ñieàu hoï laõnh nhaän ñöôïc töø gia ñình hoï neân chuaån bò ñeå hoï töï bieát hoï vaø bieát daán thaân caùch troïn veïn vaø döùt khoaùt. Nhöõng ai ñöôïc chuaån bò kyõ caøng nhaát ñeå keát hoân coù leõ laø nhöõng ngöôøi ñöôïc chính cha meï hoï daïy cho bieát baûn chaát hoân nhaân Kitoâ Giaùo laø gì; vì caùc ngaøi ñaõ choïn nhau moät caùch voâ ñieàu kieän vaø moãi ngaøy moãi canh taân quyeát ñònh naøy. Theo chieàu höôùng naøy, caùc saùng kieán muïc vuï nhaèm giuùp caùc caëp vôï choàng lôùn leân trong loøng yeâu thöông vaø trong Tin Möøng gia ñình cuõng seõ giuùp con caùi hoï, baèng caùch chuaån bò chuùng cho cuoäc soáng hoân nhaân töông lai cuûa chuùng. Ta cuõng ñöøng neân ñaùnh giaù thaáp giaù trò muïc vuï trong caùc thöïc haønh toân giaùo truyeàn thoáng. Xin ñôn cöû moät ñieån hình: toâi nghó tôùi Ngaøy Thaùnh Valentine; ôû moät soá quoác gia, caùc tö lôïi thöông maõi nhanh nhaåu hôn trong vieäc nhaän ra tieàm naêng cuûa veäc cöû haønh naøy hôn laø chuùng ta trong Giaùo Hoäi.

209. Vieäc coäng ñoàng giaùo xöù chuaån bò ñuùng luùc cho caùc caëp ñính hoân cuõng neân giuùp hoï nhaän ra caùc vaán ñeà vaø nguy cô coù theå coù. Nhôø caùch naøy, hoï coù theå tieán tôùi choã hieåu ra söï khoân ngoan cuûa vieäc huûy boû moät moái lieân heä maø hoï thaáy tröôùc seõ thaát baïi vaø gaây ñau khoå veà sau. Trong söï say meâ nhau luùc ban ñaàu, caëp ñính hoân daùm coù möu toan che daáu hay töông ñoái hoùa moät soá söï vieäc naøo ñoù hay traùnh baát ñoàng vôùi nhau; chæ ñeå sau ñoù xaåy ra khoâng bieát bao nhieâu vaán ñeà. Vì lyù do naøy, hoï neân ñöôïc khuyeán khích moät caùch maïnh meõ trong vieäc thaûo luaän xem moãi ngöôøi mong öôùc gì ôû cuoäc hoân nhaân, hieåu nhöõng gì veà loøng yeâu thöông vaø söï cam keát, muoán gì ôû ngöôøi kia vaø cuøng nhau xaây döïng loaïi cuoäc soáng naøo. Nhöõng cuoäc thaûo luaän nhö theá seõ giuùp hoï thaáy roõ coù phaûi thöïc ra hoï coù raát ít ñieåm chung vôùi nhau vaø hieåu ra raèng chæ söï loâi cuoán laãn nhau maø thoâi seõ khoâng ñuû ñeå giöõ hoï laïi vôùi nhau. Khoâng ñieàu gì deã thay ñoåi, nhaát thôøi vaø ít ñoaùn tröôùc ñöôïc baèng söï theøm muoán. Khoâng bao giôø neân khích leä moät quyeát ñònh keát hoân tröø khi caëp ñính hoân bieän phaân ñöôïc caùc lyù do saâu saéc hôn giuùp ñaûm baûo moät cam keát chaân chính vaø beàn vöõng.

210. Duø sao, neáu moät beân roõ raøng nhaän ra caùc ñieåm yeáu cuûa beân kia, thì hoï caàn phaûi coù moät loøng tin töôûng thöïc tieãn vaøo khaû naêng coù theå giuùp ñôõ ngöôøi naøy ñeå hoï phaùt trieån caùc ñieåm maïnh nhaèm quaân bình hoùa caùc ñieåm yeáu kia, vaø nhôø theá, coå vuõ söï lôùn maïnh nhaân baûn cuûa hoï. Ñieàu naøy bao haøm vieäc saün saøng ñeå ñoái phoù vôùi nhieàu hy sinh, nhieàu nan ñeà vaø tình huoáng tranh chaáp coù theå coù; noù ñoøi moät quyeát taâm vöõng vaøng ñeå saün saøng ñoái phoù vôùi noù. Caùc caëp ñính hoân caàn coù khaû naêng khaùm phaù ra caùc daáu hieäu nguy hieåm trong moái lieân heä cuûa hoï vaø, tröôùc ngaøy cöôùi, tìm ñöôïc nhöõng caùch theá höõu hieäu ñeå ñaùp öùng caùc daáu hieäu naøy. Buoàn thay, raát nhieàu caëp laáy nhau maø thöïc ra khoâng heà hieåu bieát nhau. Hoï vui höôûng söï coù nhau cuûa nhau vaø laøm nhieàu vieäc vôùi nhau, nhöng khoâng ñöông ñaàu vôùi thaùch ñoá töï veùn maøn cho nhau vaø tieán tôùi choã bieát ngöôøi kia thöïc söï laø ngöôøi nhö theá naøo.

211. Vieäc chuaån bò hoân nhaân baát keå laø ngaén haïn hay daøi haïn ñeàu neân baûo ñaûm vieäc naøy: caëp ñính hoân khoâng coi nghi leã keát hoân nhö laø cuoái ñöôøng ñi, nhöng thay vaøo ñoù, laø baét ñaàu cuoäc hoân nhaân nhö moät ôn goïi suoát ñôøi ñaët caên baûn treân moät quyeát ñònh vöõng chaéc vaø thöïc tieãn seõ cuøng nhau ñöông ñaàu vôùi moïi thöû thaùch vaø thôøi ñieåm khoù khaên. Vieäc chaêm soùc muïc vuï caùc caëp ñính hoân vaø keát hoân neân taäp trung vaøo daây hoân phoái, giuùp caùc caëp naøy khoâng nhöõng thaâm haäu hoùa loøng yeâu thöông cuûa hoï maø coøn vöôït qua caùc nan ñeà vaø khoù khaên cuûa hoï nöõa. Vieäc naøy bao goàm khoâng nhöõng phaûi giuùp hoï chaáp nhaän caùc giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi vaø bieát chaïy ñeán vôùi caùc taøi nguyeân giaù trò cuûa Giaùo Hoäi, maø coøn phaûi cung caáp cho hoï caùc chöông trình thöïc tieãn, nhöõng lôøi khuyeân vöõng chaéc, caùc chieán thuaät ñaõ ñöôïc chöùng thöïc vaø caùc höôùng daãn taâm lyù. Ñieàu naøy ñoøi phaûi coù moät neàn sö phaïm veà loøng yeâu thöông, phuø hôïp vôùi caûm quan vaø nhu caàu giôùi treû vaø coù khaû naêng giuùp hoï lôùn leân veà noäi taâm. Vieäc chuaån bò hoân nhaân cuõng neân cung caáp cho caùc caëp ñính hoân teân caùc nôi, caùc ngöôøi vaø caùc dòch vuï hoï coù theå chaïy tôùi xin giuùp ñôõ khi coù vaán ñeà. Ñieàu cuõng quan troïng laø nhaéc hoï nhôù ñeán söï saün coù cuûa bí tích Hoøa Giaûi, laø bí tích giuùp hoï ñem toäi loãi vaø caùc loãi laàm quaù khöù cuûa hoï, cuõng nhö chính moái lieân heä cuûa hoï tôùi tröôùc maët Thieân Chuùa, ñeå ngöôïc laïi, nhaän ñöôïc söï tha thöù ñaày xoùt thöông vaø söùc maïnh chöõa laønh cuûa Ngöôøi.

Chuaån bò vieäc cöû haønh

212. Caùc cuoäc chuaån bò hoân nhaân ngaén haïn coù khuynh höôùng taäp rung vaøo thieäp môøi, quaàn aùo, tieäc tuøng vaø nhieàu chi tieát khaùc laøm kieät queä khoâng nhöõng ngaân saùch maø caû söùc löïc vaø nieàm vui nöõa. Caùc ngöôøi phoái ngaãu ñeán vôùi nghi thöùc hoân phoái trong traïng thaùi kieät löïc vaø raõ rôøi caêng thaúng, hôn laø taäp chuù vaø saün saøng thöïc hieän böôùc ñi vó ñaïi hoï saép söûa böôùc. Cuøng moät loaïi baän taâm vôùi vieäc cöû haønh lôùn lao naøy cuõng aûnh höôûng tôùi caùc cuoäc phoái hôïp de facto (treân thöïc teá); vì caùc chi phí lieân heä, nhöõng caëp naøy, thay vì quan taâm tröôùc nhaát tôùi loøng yeâu thöông cuûa mình vaø cöû haønh noù theo nghi thöùc tröôùc söï hieän dieän cuûa nhieàu ngöôøi khaùc, khoâng bao giôø keát hoân caû. ÔÛ ñaây, toâi xin noùi vôùi caùc ngöôøi saép laáy nhau naøy moät lôøi. Haõy can ñaûm laøm khaùc ñi. Ñöøng ñeå mình bò xaõ hoäi duy tieâu thuï vaø chæ soáng baèng daùng veû nuoát tröûng. Ñieàu quan troïng laø loøng yeâu thöông caùc con chia seû vôùi nhau, ñöôïc ôn thaùnh cuûng coá vaø thaùnh hoùa. Caùc con coù theå choïn moät loái cöû haønh khieâm toán vaø giaûn dò hôn, trong ñoù, loøng yeâu thöông cuûa caùc con chieám öu tieân hôn baát cöù ñieàu gì khaùc. Caùc nhaân vieân muïc vuï vaø toaøn theå coäng ñoàng coù theå giuùp laøm cho öu tieân naøy trôû thaønh qui leä hôn laø ngoaïi leä.

213. Trong vieäc chuaån bò keát hoân cuûa mình, caùc caëp ñính hoân neân ñöôïc khuyeán khích bieán vieäc cöû haønh phuïng vuï thaønh moät caûm nghieäm baûn thaân saâu saéc vaø ñaùnh giaù cao yù nghóa cuûa moãi daáu hieäu. Trong tröôøng hôïp hai ngöôøi ñaõ chòu pheùp röûa, thì cam keát ñöôïc phaùt bieåu qua caùc lôøi toû öng thuaän vaø vieäc keát hôïp thaân xaùc nhaèm hoaøn hôïp cuoäc hoân nhaân chæ coù theå ñöôïc coi laø caùc daáu chæ tình yeâu vaø söï keát hôïp giao öôùc giöõa Con Thieân Chuùa nhaäp theå vaø Giaùo Hoäi cuûa Ngöôøi. Nôi ngöôøi ñaõ chòu pheùp röûa, caùc lôøi vaø daáu hieäu trôû thaønh moät ngoân ngöõ huøng hoàn cuûa ñöùc tin. Thaân xaùc, ñöôïc döïng neân vôùi yù nghóa Chuùa ban, "trôû thaønh thaân xaùc cuûa caùc thöøa taùc vieân bí tích, nhöõng ngöôøi yù thöùc raèng trong kheá öôùc phu phuï coù söï phaùt bieåu vaø theå hieän cuûa maàu nhieäm voán phaùt sinh töø chính Thieân Chuùa" (242).

214. Ñoâi luùc, caëp keát hoân khoâng naém ñöôïc taàm quan troïng veà thaàn hoïc vaø taâm linh cuûa caùc lôøi toû öng thuaän, laø nhöõng lôøi voán soi saùng yù nghóa cuûa moïi daáu hieäu tieáp theo. Ta caàn nhaán maïnh raèng nhöõng lôøi naøy khoâng theå bò giaûn löôïc vaøo hieän taïi; chuùng bao haøm moät toaøn dieän tính bao truøm caû töông lai: "cho tôùi luùc caùi cheát phaân reõ chuùng ta" (phuïng vuï tieáng Vieät: moïi ngaøy suoát ñôøi toâi). Noäi dung caùc lôøi toû öng thuaän minh xaùc raèng "töï do vaø trung thaønh khoâng choáng choïi nhau; ñuùng hôn, chuùng naâng ñôõ nhau, trong caû caùc lieân heä lieân baûn ngaõ laãn caùc lieân heä xaõ hoäi nöõa. Thöïc theá, trong neàn vaên hoùa truyeàn thoâng hoaøn caàu, ta haõy xem xeùt söï tai haïi gaây ra bôûi vieäc leo thang cuûa nhöõng höùa heïn khoâng ñöôïc tuaân giöõ... Toân troïng lôøi noùi cuûa mình, trung thaønh vôùi caùc lôøi höùa cuûa mình: ñoù laø nhöõng ñieàu khoâng theå mua hay baùn ñöôïc. Chuùng khoâng theå naøo bò cöôõng böùc baèng vuõ löïc hay ñöôïc duy trì baát caàn hy sinh" (243).

215. Caùc giaùm muïc Kenya töøng nhaän xeùt raèng "nhieàu [ngöôøi treû] taäp trung vaøo ngaøy cöôùi cuûa hoï maø queân caû vieäc cam keát suoát ñôøi maø hoï saép böôùc vaøo" (244). Hoï caàn ñöôïc khuyeán khích ñeå coi bí tích naøy khoâng nhö giôø phuùt duy nhaát ñeå roài sau ñoù trôû thaønh moät phaàn cuûa quaù khöù vaø kyù öùc cuûa noù, nhöng ñuùng hôn nhö moät thöïc taïi vónh vieãn gaây aûnh höôûng tôùi troïn cuoäc soáng vôï choàng (245). YÙ nghóa sinh saûn cuûa tính duïc, ngoân ngöõ thaân xaùc, vaø caùc daáu hieäu cuûa loøng yeâu thöông bieåu loä suoát trong cuoäc soáng hoân nhaân, taát caû trôû thaønh "lieân tuïc tính baát taän cuûa ngoân ngöõ phuïng vuï" vaø "cuoäc soáng löùa ñoâi, theo moät nghóa naøo ñoù, trôû thaønh coù tính phuïng vuï" (246).

216. Caëp ñính hoân cuõng coù theå suy nieäm caùc baøi ñoïc Thaùnh Kinh vaø tính yù nghóa cuûa nhöõng chieác nhaãn hoï seõ trao cho nhau vaø caùc daáu hieäu khaùc voán laø thaønh phaàn cuûa nghi leã. Ñieàu cuõng khoâng toát ñoái vôùi hoï laø tôùi leã cöôùi maø chöa bao giôø cuøng nhau caàu nguyeän, ngöôøi naøy caàu nguyeän cho ngöôøi noï, xin Thieân Chuùa naâng ñôõ ñeå maõi maõi trung thaønh vaø quaûng ñaïi, cuøng nhau hoûi Chuùa xem Ngöôøi muoán mình ñieàu gì, vaø hieán daâng loøng yeâu thöông cuûa mình tröôùc töôïng Ñöùc Nöõ Trinh Maria. Nhöõng ngöôøi giuùp chuaån bò cho hoï keát hoân neân giuùp hoï caûm nghieäm caùc thôøi khaéc caàu nguyeän naøy, nhöõng thôøi khaéc ñöôïc chöùng minh laø heát söùc höõu ích. "Phuïng vuï hoân phoái laø bieán coá ñoäc ñaùo, vì vöøa laø moät cöû haønh cuûa gia ñình vöøa laø moät cöû haønh cuûa coäng ñoàng. Caùc daáu laï ñaàu tieân cuûa Chuùa Gieâsu ñaõ ñöôïc thöïc hieän taïi tieäc cöôùi Cana. Röôïu ngon, phaùt sinh töø pheùp laï cuûa Chuùa nhaèm ñem laïi nieàm vui cho nhöõng ngaøy ñaàu cuûa moät gia ñình môùi, chính laø röôïu môùi cuûa Giao Öôùc giöõa Chuùa Kitoâ vaø nhöõng ngöôøi nam nöõ moïi thôøi... Thænh thoaûng, vò cöû haønh noùi vôùi moät coäng ñoaøn goàm nhöõng ngöôøi ít khi tham döï vaøo ñôøi soáng Giaùo Hoäi, hay nhöõng ngöôøi laø thaønh vieân cuûa caùc heä phaùi Kitoâ Giaùo khaùc hay coäng ñoàng toân giaùo khaùc. Nhö theá, ñaây laø dòp coù giaù trò ñeå coâng boá Tin Möøng cuûa Chuùa Kitoâ" (247).

Ñoàng haønh trong caùc naêm ñaàu ñôøi hoân nhaân

217. Ñieàu quan troïng laø phaûi coi hoân nhaân nhö moät vaán ñeà yeâu thöông, maø chæ nhöõng ai töï do choïn löïa vaø yeâu thöông nhau môùi neân keát hoân. Khi loøng yeâu thöông chæ laø chuyeän loâi cuoán theå lyù hay aâu yeám mô hoà maø thoâi, thì hai ngöôøi phoái ngaãu seõ raát deã bò thöông toån khi söï aâu yeám nhaït phai hay khi loâi cuoán theå lyù suy giaûm. Vì vieäc naøy thöôøng raát hay xaåy ra, neân ñieàu caøng chuû yeáu laø caëp vôï choàng caàn ñöôïc giuùp ñôõ trong nhöõng naêm thaùng ñaàu ñôøi hoân nhaân ñeå hoï phong phuù hoùa vaø thaâm haäu hoùa quyeát ñònh ñaày yù thöùc vaø töï do giöõ loøng chung thuûy vaø yeâu thöông nhau suoát ñôøi. Thôøi kyø ñính hoân thöôøng khoâng daøi ñuû, vì moät soá lyù do naøo ñoù, quyeát ñònh ñaõ ñöôïc ñöa ra voäi vaøng, vaø ñieàu caøng gaây vaán ñeà hôn nöõa laø khi caëp ñính hoân chöa ñuû chín chaén. Thaønh thöû, caùc caëp môùi cöôùi caàn hoaøn taát dieãn trình ñaùng lyù neân ñöôïc dieãn ra trong luùc ñính hoân.

218. Moät thaùch thöùc lôùn lao nöõa cuûa hoân nhaân laø giuùp caëp vôï choàng hieåu roõ raøng raèng hoân nhaân khoâng phaûi laø moät ñieàu ñaõ xaåy moät laàn laø xaåy ra maõi maõi. Ñaõ ñaønh, söï keát hôïp cuûa hoï coù thöïc chaát vaø khoâng theå phaûn hoài, ñöôïc cuûng coá vaø thaùnh hieán bôûi bí tích hoân phoái. AÁy theá nhöng khi keát hôïp hai cuoäc ñôøi cuûa hoï vôùi nhau, vôï choàng ñaûm nhieäm moät vai troø tích cöïc vaø ñaày saùng taïo trong moät döï aùn keùo daøi suoát ñôøi. Caùi nhìn cuûa hoï luùc naøy phaûi höôùng veà töông lai, moät töông lai maø ngaøy naøo hoï cuõng ñöôïc keâu goïi phaûi xaây döïng, vôùi söï trôï giuùp cuûa ôn thaùnh. Chính vì lyù do naøy, khoâng ai trong hai ngöôøi coù theå mong chôø ôû ngöôøi kia phaûi hoaøn haûo. Moãi ngöôøi phaûi ñeå qua moät beân moïi aûo töôûng vaø bieát chaáp nhaän ngöôøi kia trong con ngöôøi thöïc cuûa hoï: moät saûn phaåm chöa hoaøn taát, vaãn caàn ñöôïc lôùn leân, moät coâng trình coøn ñang dieãn tieán. Thaùi ñoä naèng naëc ñoøi pheâ phaùn ngöôøi baïn ñôøi cuûa mình laø daáu hieäu cho thaáy hoï ñaõ khoâng böôùc vaøo cuoäc hoân nhaân nhö böôùc vaøo moät döï aùn caàn cuøng nhau theå hieän, moät caùch kieân nhaãn, coù hieåu bieát, khoan dung vaø ñaïi löôïng. Töø töø nhöng chaéc chaén, loøng yeâu thöông trong nhöõng luùc nhö theá seõ nhöôøng böôùc cho nhöõng tra vaán vaø chæ trích khoân nguoâi, naèm lyø ôû nhöõng ñieåm toát xaáu cuûa ngöôøi kia, ra toái haäu thö vaø chæ haêm hôû vôùi heát caïnh tranh naøy tôùi töï bieän hoä khaùc. Nhöõng luùc nhö theá, hoï töï chöùng toû khoâng coøn khaû naêng giuùp nhau boài ñaép moät cuoäc keát hôïp tröôûng thaønh. Söï kieän naøy caàn ñöôïc trình baày moät caùch thaät thöïc tieãn cho caëp vôï choàng ngay töø ñaàu ñôøi hoân nhaân ñeå hoï naém vöõng ñöôïc raèng ngaøy cöôùi "môùi chæ laø ngaøy khôûi ñaàu". Khi noùi "thöa coù", hoï ñaõ khôûi ñaàu moät cuoäc haønh trình ñoøi hoï phaûi vöôït qua moïi trôû ngaïi ôû treân ñöôøng ñeå ñaït cho ñöôïc muïc tieâu cuûa hoï. Söï chuùc hoân maø hoï nhaän laõnh laø moät ôn thaùnh vaø moät khích leä ñeå hoï leân ñöôøng. Hoï chæ coù theå coù lôïi neáu bieát ngoài xuoáng vaø thaûo luaän vôùi nhau caùch laøm theá naøo ñeå ñöa ra keá hoaïch cuï theå nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa mình.

219. Toâi xin nhaéc laïi moät caâu noùi xöa: nöôùc laëng trôû thaønh nöôùc tuø, khoâng toát cho baát cöù ñieàu chi. Trong nhöõng naêm ñaàu ñôøi hoân nhaân, neáu traûi nghieäm yeâu thöông cuûa vôï choàng trôû neân tuø tuùng, noù seõ maát heát neùt haøo höùng voán phaûi laø löïc ñaåy cuûa noù. Loøng yeâu thöông treû trung caàn tieáp tuïc nhaåy muùa höôùng veà töông lai ñaày hy voïng. Hy voïng laø chaát men maø, trong caùc naêm ñaàu ñôøi ñính hoân vaø keát hoân, ñaõ laøm ngöôøi ta coù khaû naêng bieát nhìn quaù beân kia tranh luaän, tranh chaáp vaø vaán naïn ñeå nhìn söï vieäc trong moät vieãn aûnh roäng lôùn hôn. Noù kieàm cheá caùc baát traéc vaø laéng lo cuûa ta ñeå ta coù theå lôùn maïnh. Hy voïng cuõng môøi goïi ta soáng caùch troïn veïn trong hieän taïi, hieán taát caû nhöõng gì ta coù cho cuoäc soáng gia ñình, vì caùch toát nhaát ñeå chuaån bò cho moät töông lai chaéc chaén laø soáng toát trong hieän taïi.

220. Dieãn trình treân dieãn ra trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau, ñoøi ta phaûi ñaïi löôïng vaø hy sinh. Nhöõng caûm quan loâi cuoán maïnh meõ ñaàu tieân seõ nhöôøng böôùc ñeå ta hieåu ra raèng ngöôøi kia nay ñaõ laø moät phaàn cuûa ñôøi ta. Nieàm saûng khoaùi ñöôïc thuoäc veà nhau daãn toâi tôùi choã bieát nhìn ñôøi soáng nhö moät döï aùn chung, ñaët haïnh phuùc cuûa ngöôøi kia leân tröôùc haïnh phuùc cuûa toâi, vaø vui möøng hieåu ra raèng cuoäc hoân nhaân naøy quaû coù laøm cho xaõ hoäi phong phuù. Khi loøng yeâu thöông chín muøi, noù coøn hoïc caùch "thöông thaûo" nöõa. Khoâng heà ích kyû hay tính toaùn, vieäc thöông thaûo naøy chính laø thao taùc cuûa loøng yeâu thöông hoã töông, moät töông taùc cuûa cho vaø nhaän, vì lôïi ích cuûa gia ñình. ÔÛ moãi giai ñoaïn môùi cuûa ñôøi soáng vôï choàng, ñeàu caàn phaûi ngoài xuoáng vaø taùi thöông thaûo nhöõng ñieàu caàn nhaát trí, ngoõ haàu seõ khoâng coøn keû thaéng ngöôøi thua, nhöng ñuùng hôn caû hai ñeàu thaéng. Trong toå aám, caùc quyeát ñònh khoâng ñöôïc ñöa ra caùch ñôn phöông, vì moãi ngöôøi phoái ngaãu chia seû traùch nhieäm ñoái vôùi gia ñình; tuy nhieân, moãi toå aám ñeàu coù tính ñoäc ñaùo vaø moãi cuoäc hoân nhaân seõ tìm ñöôïc moät caùch daøn xeáp höõu hieäu nhaát.

221. Trong soá caùc nguyeân nhaân laøm hoân nhaân tan vôõ coù caùc chôø mong quaù cao, khoâng thích ñaùng ñoái vôùi cuoäc soáng vôï choàng. Moät khi ñaõ hieåu roõ thöïc taïi giôùi haïn vaø coù tính ñoøi hoûi hôn mình töôûng töôïng, thì giaûi phaùp khoâng phaûi laø nghó moät caùch voäi vaøng vaø voâ traùch nhieäm ñeán chuyeän phaân ly, maø phaûi tænh taùo nhaän ra ñieàu naøy: ñôøi soáng hoân nhaân laø moät dieãn trình taêng tröôûng, trong ñoù, moãi ngöôøi phoái ngaãu laø phöông theá cuûa Thieân Chuùa ñeå giuùp ngöôøi kia tröôûng thaønh. Thay ñoåi, caûi thieän, nôû roä caùc ñöùc tính toát hieän dieän nôi moãi ngöôøi, taát caû nhöõng ñieàu naøy ñeàu khaû höõu caû. Moãi cuoäc hoân nhaân laø moät thöù "lòch söû cöùu roãi" maø ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu mong manh cuûa noù, nhôø hoàng phuùc cuûa Thieân Chuùa vaø ñaùp öùng saùng taïo vaø quaûng ñaïi cuûa ta, vôùi thôøi gian seõ lôùn maïnh thaønh moät ñieàu quùy giaù vaø laâu beàn. Ta coù daùm noùi raèng söù meänh cao caû nhaát cuûa hai con ngöôøi soáng trong yeâu thöông laø giuùp nhau trôû neân, laàn löôït, ngöôøi ñaøn oâng vaø ngöôøi ñaøn baø hôn khoâng? Phaùt huy söï taêng tröôûng laø giuùp ngöôøi ta leân khuoân caên tính rieâng cuûa hoï. Nhö theá, loøng yeâu thöông laø moät loaïi hoïc tay ngheà (craftsmanship). Trong Thaùnh Kinh, khi ta ñoïc caâu truyeän taïo döïng ngöôøi ñaøn oâng vaø ngöôøi ñaøn baø, ta thaáy tröôùc nhaát Thieân Chuùa döïng neân Añam (xem St 2:7); Ngöôøi nhaän ra: moät ñieàu gì coù tính chuû yeáu ñang khoâng coù vaø theá laø Ngöôøi döïng neân Evaø, roài nghe thaáy ngöôøi ñaøn oâng lôùn tieáng hoâ leân söï ngaïc nhieân cuûa mình, "Vaâng, ngöôøi naøy thaät ñuùng laø ngöôøi cho toâi!". Chuùng ta gaàn nhö coù theå nghe ñöôïc cuoäc ñoái thoaïi kyø thuù chaéc haún ñaõ dieãn ra khi ngöôøi ñaøn oâng vaø ngöôøi ñaøn baø gaëp nhau laàn ñaàu. Trong cuoäc soáng cuûa caëp vôï choàng, caû nhöõng luùc khoù khaên, ngöôøi naøy vaãn luoân coù theå gaây ngaïc nhieân cho ngöôøi kia, vaø nhöõng caùnh cuûa môùi vaãn coù theå môû ra cho moái lieân heä cuûa hoï, nhö theå hoï môùi gaëp nhau laàn ñaàu. ÔÛ moãi giai ñoaïn môùi, hoï vaãn coù theå lieân tuïc "taïo hình" cho nhau. Loøng yeâu thöông laøm moãi ngöôøi mong chôø ngöôøi kia vôùi loøng kieân nhaãn cuûa moät tay ngheà, moät loøng kieân nhaãn phaùt xuaát töø chính Thieân Chuùa.

222. Vieäc chaêm soùc muïc vuï cho caùc caëp môùi laáy nhau cuõng phaûi bao goàm vieäc khuyeán khích hoï quaûng ñaïi trong vieäc truyeàn sinh. "Ñeå phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm baûn vò vaø nhaân baûn troïn veïn cuûa loøng yeâu thöông vôï choàng, vieäc keá hoaïch hoùa gia ñình phaûi dieãn ra moät caùch thích ñaùng nhö laø keát quaû cuûa moät cuoäc ñoái thoaïi thuaän tình giöõa vôï choàng, bieát toân troïng thì giôø vaø aân caàn ñoái vôùi phaåm giaù ngöôøi baïn ñôøi. Trong chieàu höôùng naøy, giaùo huaán cuûa Thoâng Ñieäp Humanae Vitae (xem caùc soá 10-14) vaø Toâng Huaán Familiaris Consortio (xem soá 14; 28-35) caàn ñöôïc tieáp nhaän nhö môùi, ngoõ haàu phaûn coâng laïi naõo traïng thöôøng hay choáng laïi söï soáng... Caùc quyeát ñònh lieân quan tôùi vieäc laøm cha meï coù traùch nhieäm giaû thieát tröôùc ñoù phaûi coù söï ñaøo luyeän löông taâm, voán laø 'coát loõi vaø cung thaùnh kín nhieäm nhaát cuûa moät con ngöôøi. ÔÛ ñaáy, moãi ngöôøi hieän dieän moät mình vôùi Thieân Chuùa, Ñaáng maø tieáng noùi vang voïng trong thaúm saâu taâm hoàn hoï' (Gaudium et Spes, 16). Caëp vôï choàng caøng coá gaéng laéng nghe Thieân Chuùa vaø caùc giôùi raên cuûa Ngöôøi trong löông taâm hoï (xem Rm 2:15), vaø ñöôïc ñoàng haønh veà phöông dieän thieâng lieâng, thì caùc quyeát ñònh cuûa hoï seõ caøng ñöôïc giaûi thoaùt saâu xa hôn khoûi tính thaát thöôøng chuû quan vaø thoûa hieäp vôùi caùc phong thaùi ñöông thònh haønh trong xaõ hoäi" (248). Giaùo huaán roõ raøng cuûa Coâng Ñoàng Vatican II vaãn chuû tröông raèng "[Caëp vôï choàng] seõ ñöa ra caùc quyeát ñònh do yù kieán vaø coá gaéng chung. Hoï neân löu yù moät caùch coù suy nghó tôùi caû phuùc lôïi cuûa hoï laãn phuùc lôïi cuûa con caùi, nhöõng ñöùa ñaõ ñöôïc sinh ra vaø nhöõng ñöùa töông lai coù theå ñem tôùi. Vì söï löu yù naøy, hoï caàn xem xeùt moïi ñieàu kieän caû vaät chaát laãn tinh thaàn cuûa thôøi ñaïi cuõng nhö cuûa rieâng hoï trong cuoäc soáng. Sau heát, phaûi nghó ñeán lôïi ích cuûa gia ñình, cuûa xaõ hoäi traàn gian vaø cuûa chính Giaùo Hoäi. Söï phaùn ñoaùn aáy, sau cuøng chính ñoâi vôï choàng phaûi choïn löïa laáy tröôùc maët Thieân Chuùa" (249). Hôn nöõa, "vieäc söû duïng caùc phöông phaùp döïa vaøo 'caùc luaät töï nhieân vaø cô hoäi coù theå sinh nôû' (Humanae Vitae, 11) phaûi ñöôïc coå vuõ, vì 'caùc phöông phaùp naøy toân troïng thaân xaùc vôï choàng, khuyeán khích tình aâu yeám giöõa hoï vôùi nhau vaø khích leä vieäc giaùo duïc töï do chaân chính' (Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, 2370). Caàn nhaán maïnh hôn nöõa söï kieän naøy: con caùi laø ôn phuùc kyø dieäu cuûa Thieân Chuùa vaø laø nieàm vui cuûa cha meï vaø cuûa Giaùo Hoäi. Qua con caùi, Chuùa ñoåi môùi theá giôùi" (250).

Moät soá taøi nguyeân

223. Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng nhaän xeùt raèng "nhöõng naêm ñaàu cuûa hoân nhaân laø thôøi kyø sinh töû vaø nhaäy caûm trong ñoù vôï choàng trôû neân yù thöùc hôn ñoái vôùi caùc thaùch ñoá vaø yù nghóa cuûa cuoäc soáng vôï choàng. Do ñoù, vieäc ñoàng haønh muïc vuï caàn vöôït quaù vieäc cöû haønh bí tích (Familiaris Consortio, Phaàn III). Veà phöông dieän naøy, caùc caëp vôï choàng coù kinh nghieäm coù moät vaøi troø quan troïng ñeå ñoùng goùp. Giaùo xöù laø nôi caùc caëp vôï choàng coù kinh nghieäm naøy coù theå giuùp caùc caëp treû hôn, vôùi vieäc coäng taùc sau cuøng cuûa caùc hieäp hoäi, phong traøo Giaùo Hoäi vaø caùc coäng ñoàng môùi. Caùc caëp treû caàn ñöôïc khuyeán khích ñeå thöïc söï côûi môû ñoái vôùi hoàng phuùc con caùi. Cuõng caàn phaûi nhaán maïnh ñeán söï quan troïng cuûa linh ñaïo gia ñình, cuûa vieäc caàu nguyeän vaø tham döï Thaùnh Theå Chuùa Nhaät, vaø caùc caëp vôï choàng naøy caàn ñöôïc khuyeán khích gaëp nhau thöôøng xuyeân ñeå phaùt huy söï taêng tröôûng trong ñôøi soáng thieâng lieâng cuûa hoï vaø tình lieân ñôùi trong caùc ñoøi hoûi cuï theå cuûa cuoäc soáng. Phuïng vuï, caùc thöïc haønh ñaïo ñöùc vaø Thaùnh Theå cöû haønh cho caùc gia ñình, ñaëc bieät trong dòp kyû nieäm leã cöôùi, ñaõ ñöôïc nhaéc ñeán nhö laø caùc nhaân toá quan yeáu trong vieäc coå vuõ vieäc phuùc aâm hoùa xuyeân qua gia ñình" (251).

224. Dieãn trình naøy caàn thôøi gian. Loøng yeâu thöông caàn thôøi gian vaø khoâng gian; moïi ñieàu khaùc ñeàu laø thöù yeáu. Thôøi gian caàn ñeå thaûo luaän moïi söï, ñeå oâm nhau khoâng voäi vaõ, ñeå chia seû caùc döï aùn, ñeå laéng nghe nhau, ñeå nhìn nhau, ñeå ñaùnh giaù nhau, ñeå taêng cöôøng moái lieân heä. Coù luùc, nhòp ñoä ñieân cuoàng cuûa xaõ hoäi hay aùp löïc cuûa sôû laøm taïo ra vaán ñeà. Luùc khaùc, vaán ñeà laø ôû choã thieáu thì giôø quùy hoùa ñeå ôû vôùi nhau, chia seû cuøng moät phoøng maø khoâng heà löu yù tôùi söï hieän dieän cuûa ngöôøi kia. Caùc nhaân vieân muïc vuï vaø caùc nhoùm ñaõ keát hoân neân nghó tôùi nhöõng caùch giuùp caùc caëp vôï choàng treû hay deã bò thöông toån daønh toái ña thì giôø cho nhau, hieän dieän vôùi nhau, thaäm chí chia seû caùc giaây phuùt thinh laëng coù yù nghóa vôùi nhau.

225. Caùc caëp ñaõ hoïc ñöôïc caùch thöïc hieän toát ñieàu treân coù theå chia seû moät soá gôïi yù maø hoï thaáy laø höõu ích: hoaïch ñònh thì giôø raûnh roãi vôùi nhau, nhöõng giôø khaéc giaûi trí vôùi con caùi, nhöõng caùch khaùc nhau ñeå cöû haønh caùc bieán coá quan troïng, chia seû caùc cô may lôùn leân veà taâm linh. Hoï cuõng coù theå cung caáp taøi nguyeân giuùp caùc caëp vôï choàng treû bieán caùc thôøi khaéc naøy thaønh coù yù nghóa vaø ñaày yeâu thöông, vaø nhôø theá, caûi thieän vieäc thoâng ñaït cuûa hoï. Ñieàu naøy cöïc kyø quan troïng cho giai ñoaïn trong ñoù tính môùi laï cuûa hoân nhaân ñaõ daàn bieán ñi. Moät khi caëp vôï choàng khoâng coøn bieát caùch daønh thì giôø vôùi nhau, moät hay caû hai ngöôøi keát cuïc seõ vuøi ñaàu vaøo nhöõng tuùi ñoà phuï tuøng, tìm caùc cam keát khaùc, tìm voøng tay cuûa moät ai khaùc, hay ñôn giaûn tìm caùch troán chaïy ñieàu ñaõ trôû neân söï gaàn guõi gaây khoù chòu.

226. Caùc caëp vôï choàng treû neân ñöôïc khuyeán khích phaùt trieån caùc thoùi quen nhaèm ñem ñeán moät caûm thöùc gaàn guõi vaø oån ñònh laønh maïnh qua caùc nghi thöùc chung haøng ngaøy. Caùc nghi thöùc naøy coù theå bao goàm nuï hoân buoåi saùng, lôøi chuùc laønh buoåi toái, ñôïi ôû cöûa ñeå chaøo ñoùn nhau luùc veà nhaø, ñi du lòch vôùi nhau vaø chia seû vieäc trong nhaø. AÁy theá nhöng, phaù leä döï tieäc tuøng ñeå tham döï caùc cöû haønh kyû nieäm cuûa gia ñình hay caùc bieán coá ñaëc bieät cuõng laø ñieàu coù ích. Ta caàn nhöõng giaây phuùt nhö theá ñeå traân quí caùc ôn phuùc cuûa Thieân Chuùa vaø ñoåi môùi loøng yeâu ñôøi cuûa mình. Bao laâu coøn coù theå cöû haønh möøng vui, ta vaãn coøn coù khaû naêng khôi laïi loøng yeâu thöông cuûa mình, giaûi thoaùt noù khoûi ñôn ñieäu vaø toâ maàu cho thoùi quen haøng ngaøy baèng nieàm hy voïng.

227. Caùc muïc töû chuùng ta phaûi khuyeán khích caùc gia ñình lôùn maïnh trong ñöùc tin. Ñieàu naøy coù nghóa khích leä hoï naêng söng toäi, linh höôùng vaø tónh taâm khi coù dòp. Noù cuõng coù nghóa khích leä vieäc gia ñình caàu nguyeän trong tuaàn, vì "gia ñình caàu nguyeän vôùi nhau seõ ôû laïi vôùi nhau". Khi thaêm vieáng caùc toå aám cuûa giaùo daân, ta neân tuï taäp moïi thaønh vieân cuûa gia ñình vaø daønh ít phuùt caàu nguyeän cho nhau, phoù gia ñình trong baøn tay cuûa Chuùa. Ñieàu cuõng höõu ích laø khuyeán khích moãi ngöôøi phoái ngaãu tìm giôø ñeå caàu nguyeän moät mình vôùi Thieân Chuùa, vì moãi ngöôøi ñeàu coù thaùnh giaù bí maät ñeå vaùc. Taïi sao ta laïi khoâng neân noùi vôùi Thieân Chuùa caùc roái raém cuûa ta vaø xin Ngöôøi ban cho ta söï haøn gaén vaø söï trôï giuùp ta caàn ñeå maõi trung thaønh vôùi nhau? Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng ghi nhaän ñieàu naøy "lôøi Thieân Chuùa laø nguoàn söï soáng vaø linh ñaïo cho gia ñình. Moïi coâng trình muïc vuï nhaân danh gia ñình ñeàu phaûi giuùp ngöôøi ta ñuôïc leân khuoân vaø ñaøo taïo thaønh caùc thaønh vieân cuûa Giaùo Hoäi taïi gia qua vieäc ñoïc saùch thaùnh theo loái caàu nguyeän cuûa Giaùo Hoäi. Lôøi Thieân Chuùa khoâng phaûi chæ laø tin vui trong ñôøi soáng tö rieâng cuûa moät ngöôøi maø coøn laø tieâu chuaån phaùn ñoaùn vaø aùnh saùng trong vieäc bieän phaân caùc thaùch ñoá ña daïng maø caùc caëp vôï choàng vaø caùc gia ñình ñang gaëp phaûi" (252).

228. Trong moät soá tröôøng hôïp, moät trong hai ngöôøi phoái ngaãu khoâng chòu pheùp röûa hay khoâng muoán thöïc haønh ñöùc tin. Ñieàu naøy khieán cho öôùc nguyeän cuûa ngöôøi kia muoán soáng vaø lôùn maïnh trong loái soáng Kitoâ Giaùo trôû neân khoù khaên vaø ñoâi luùc ñau khoå. Tuy nhieân, moät soá giaù trò chung vaãn coù theå ñöôïc tìm thaáy vaø ñöôïc chia seû vaø traân quùi. Duø sao, toû loøng yeâu thöông ñoái vôùi ngöôøi phoái ngaãu khoâng coù ñöùc tin, ñem laïi haïnh phuùc, laøm dòu caùc veát thöông vaø cuøng nhau chia seû cuoäc soáng quaû ñaõ noùi leân con ñöôøng neân thaùnh thöïc söï. Loøng yeâu thöông luoân laø ôn phuùc cuûa Thieân Chuùa. Baát cöù phaùt xuaát töø ñaâu, noù vaãn laøm ngöôøi ta caûm nhaän ñöôïc söï hieän dieän ñaày bieán ñoåi cuûa noù, nhieàu khi moät caùch ñaày huyeàn nhieäm, thaäm chí tôùi choã "ngöôøi choàng khoâng tin ñöôïc thaùnh hieán nhôø vôï mình, vaø ngöôøi vôï khoâng tin ñöôïc thaùnh hieán nhôø choàng mình" (1Cr 7:14).

229. Caùc giaùo xöù, caùc phong traøo, caùc tröôøng hoïc vaø caùc ñònh cheá Kitoâ Giaùo khaùc coù theå giuùp nhieàu caùch ñeå naâng ñôõ caùc gia ñình vaø giuùp hoï lôùn maïnh. Nhöõng caùch naøy coù theå bao goàm: caùc cuoäc gaëp gôõ cuûa caùc caëp vôï choàng cuøng soáng trong moät khu xoùm, caùc buoåi tónh taâm ngaén cho caùc caëp vôï choàng; caùc buoåi noùi chuyeän cuûa caùc chuyeân vieân veà caùc vaán ñeà cuï theå ñang ñaët ra cho caùc gia ñình, huaán ñaïo hoân nhaân, truyeàn giaùo taïi nhaø giuùp caùc caëp vôï choàng thaûo luaän caùc khoù khaên vaø öôùc nguyeän cuûa hoï, caùc dòch vuï xaõ hoäi xöû lyù caùc vaán ñeà gia ñình nhö nghieän ngaäp, baát trung vaø baïo haønh trong gia ñình, caùc chöông trình lôùn maïnh thieâng lieâng, caùc buoåi taäp huaán daønh cho cha meï coù con caùi coù vaán ñeà vaø caùc buoåi gaëp maët gia ñình. Vaên phoøng giaùo xöù neân ñöôïc chuaån bò ñeå xöû lyù moät caùch höõu ích vaø nhaäy caûm caùc nhu caàu cuûa gia ñình vaø coù khaû naêng vieát thö giôùi thieäu (referral), khi caàn, cho nhöõng ai coù theå giuùp ñôõ. Cuõng coøn coù söï ñoùng goùp cuûa caùc nhoùm ngöôøi ñaõ keát hoân, hoï coù theå cung caáp söï trôï giuùp trong caùc cam keát veà dòch vuï, caàu nguyeän, huaán luyeän hay naâng ñôõ hoã töông. Caùc nhoùm nhö theá giuùp caùc caëp vôï choàng bieát quaûng ñaïi, trôï giuùp caùc gia ñình khaùc vaø chia seû ñöùc tin; ñoàng thôøi hoï taêng cöôøng caùc cuoäc hoân nhaân vaø giuùp chuùng lôùn maïnh.

230. Quaû thöïc nhieàu caëp vôï choàng, moät khi keát hoân xong, lieàn xa rôøi coäng ñoàng Kitoâ höõu. Tuy nhieân, chuùng ta thöôøng khoâng lôïi duïng caùc dòp may khi hoï trôû laïi ñeå nhaéc nhôû hoï nhôù ñeán lyù töôûng cao ñeïp cuûa hoân nhaân vaø söï naâng ñôõ maø giaùo xöù coù theå cung öùng cho hoï. Thí duï, toâi nghó tôùi Pheùp Röûa vaø Vieäc Röôùc Leã Laàn Ñaàu cuûa con caùi hoï, hay ñaùm tang hoaëc ñaùm cöôùi cuûa thaân nhaân hoaëc baèng höõu cuûa hoï. Haàu heát moïi caëp vôï choàng ñeàu taùi xuaát hieän trong caùc dòp naøy, vaø ta neân heát söùc lôïi duïng chuùng. Moät caùch nöõa ñeå xích laïi gaàn hôn laø laøm pheùp nhaø hay ñem töôïng aûnh haønh höông veà Ñöùc Meï tôùi caùc caên nhaø trong khu xoùm; vieäc naøy cung caáp cho ta moät dòp may ñeå chuyeän troø coù tính muïc vuï veà hoaøn caûnh cuûa gia ñình. Cuõng laø ñieàu höõu ích khi yeâu caàu caùc caëp vôï choàng lôùn tuoåi hôn giuùp ñôõ caùc caëp vôï choàng treû hôn trong khu xoùm baèng caùch tôùi thaêm vieáng hoï vaø cung caáp cho hoï caùc höôùng daãn trong caùc naêm hoï môùi laáy nhau. Vì nhòp ñoä loái soáng ngaøy nay, phaàn lôùn caùc caëp vôï choàng khoâng theå tham döï caùc buoåi gaëp maët thöôøng xuyeân; tuy theá, ta khoâng neân giôùi haïn voøng tay muïc vuï vöôn daøi cuûa ta vaøo nhöõng nhoùm nhoû vaø coù löïa loïc. Ngaøy nay, vieäc chaêm soùc muïc vuï cho caùc gia ñình caàn phaûi coù tính truyeàn giaùo töø trong caên baûn, nghóa laø ñi tôùi choã ngöôøi ta ñang hieän dieän. Chuùng ta khoâng theå gioáng moät xöôûng cheá taïo nöõa, chuyeân saûn xuaát nhöõng khoùa hoïc maø phaàn lôùn khoâng maáy ñöôïc ai tham döï.

Soi saùng caùc khuûng hoaûng, lo laéng vaø khoù khaên

231. Cuõng neân noùi ít lôøi veà nhöõng ngöôøi, trong yeâu thöông, ñaõ laøm ñaäm ñaø röôïu môùi ñính hoân. Röôïu ngon trôû neân ñaäm ñaø vôùi thôøi gian theá naøo thì traûi nghieäm trung tín haøng ngaøy cuõng ñem laïi söï phong phuù cho ñôøi soáng vôï choàng nhö theá. Loøng trung tín haún phaûi lieân heä vôùi söï kieân nhaãn vaø chôø mong. Caùc nieàm vui vaø caùc hy sinh cuûa noù phaùt sinh hoa traùi khi naêm thaùng ngaøy giôø qua ñi vaø caëp vôï choàng haân hoan nhìn thaáy con caùi cuûa con caùi mình. Loøng yeâu thöông hieän höõu töø ñaàu trôû neân coù yù thöùc hôn, oån ñònh vaø chín muøi khi caëp vôï choàng khaùm phaù ra nhau nhö môùi heát ngaøy naøy qua ngaøy noï, heát naêm naøy sang naêm khaùc. Thaùnh Gioan Thaùnh Giaù noùi vôùi chuùng ta raèng "nhöõng ngöôøi yeâu coù tuoåi ñöôïc thöû nghieäm vaø chaân thöïc". Hoï "beà ngoaøi khoâng coøn böøng böøng vôùi nhöõng caûm xuùc vaø kích thích maïnh meõ nöõa, nhöng nay neám ñöôïc vò ngoït ngaøo cuûa röôïu yeâu thöông, röôïu laâu naêm vaø ñöôïc tröõ thaät saâu trong ñaùy loøng" (253). Nhöõng caëp vôï choàng nhö theá quaû ñaõ thaønh coâng trong vieäc khaéc phuïc khuûng hoaûng vaø gian khoù maø khoâng troán chaïy caùc thaùch ñoá hoaëc che daáu caùc vaán ñeà.

Thaùch ñoá cuûa caùc cuoäc khuûng hoaûng

232. Cuoäc soáng cuûa moïi gia ñình ñeàu ñöôïc ñaùnh daáu baèng ñuû loaïi khuûng hoaûng, aáy theá nhöng caùc khuûng hoaûng naøy cuõng laø thaønh phaàn cuûa veû ñeïp ñaày caûm kích cuûa noù. Caùc caëp vôï choàng neân ñöôïc giuùp ñôõ ñeå hieåu ra raèng vieäc khaéc phuïc moät cuoäc khuûng hoaûng khoâng nhaát thieát laøm suy yeáu moái lieân heä cuûa hoï; thay vaøo ñoù, noù coù theå caûi thieän, oån ñònh hoùa vaø laøm chín muøi röôïu ngon keát hôïp cuûa hoï. Cuoäc soáng vôùi nhau khoâng neân laøm giaûm nhöng gia taêng söï haøi loøng cuûa hoï; moãi böôùc tieán môùi ôû treân ñöôøng coù theå giuùp caëp vôï choàng tìm ñöôïc nhöõng neøo ñöôøng môùi tieán tôùi haïnh phuùc. Moãi cuoäc khuûng hoaûng trôû thaønh lôùp taäp ngheà ñeå gaàn guõi vôùi nhau hôn hay hoïc theâm ñöôïc moät chuùt ñeå bieát thöïc ra hoân nhaân coù nghóa gì. Caùc caëp vôï choàng khoâng caàn phaûi cam chòu caùi voøng soaén oác ñi xuoáng khoâng theå naøo traùnh ñöôïc hay moät söï taàm thöôøng coù theå chòu ñöïng ñöôïc. Traùi laïi, khi hoân nhaân ñöôïc coi nhö moät thaùch ñoá bao haøm vieäc khaéc phuïc trôû ngaïi, moãi cuoäc khuûng hoaûng ñeàu trôû neân dòp may ñeå röôïu lieân heä cuûa hoï trôû neân giaø ñaäm vaø thôm ngon hôn. Ta neân ñoàng haønh vôùi caùc caëp vôï choàng ñeå hoï coù theå chaáp nhaän caùc cuoäc khuûng hoaûng xaåy tôùi, ñöông ñaàu vôùi chuùng vaø daønh cho chuùng moät vò trí trong ñôøi soáng gia ñình. Nhöõng caëp vôï choàng coù kinh nghieäm vaø ñöôïc ñaøo taïo caàn phaûi saün saøng ñeå ñoàng haønh vôùi caùc caëp vôï choàng khaùc trong cuoäc khaùm phaù naøy, baèng moät caùch naøo ñoù khieán caùc cuoäc khuûng hoaûng khoâng laøm hoï haõi sôï cuõng khoâng daãn hoï tôùi choã ñöa ra caùc quyeát ñònh haáp taáp. Moãi cuoäc khuûng hoaûng ñeàu coù moät baøi hoïc ñeå daïy chuùng ta; chuùng ta vaàn hoïc caùch bieát laéng nghe ñeå nhaän ra noù baèng loã tai cuûa traùi tim.

233. Khi ñöông ñaàu vôùi moät khuûng hoaûng, ñaàu tieân ta coù khuynh höôùng phaûn öùng baèng caùch phoøng ngöï, vì ta caûm thaáy mình ñang maát kieåm soaùt, hay phaàn naøo coù loãi, vaø ñieàu naøy laøm ta khoù chòu. Ta tìm caùch baùc boû vaán ñeà, daáu bieät hay haï taàm quan troïng cuûa noù, vaø hy voïng noù seõ bieán maát. Nhöng ñieàu naøy voâ ích; noù chæ laøm söï vieäc teä hôn, phí phaïm naêng löïc vaø trì hoaõn giaûi phaùp maø thoâi. Caùc caëp vôï choàng seõ trôû neân xa caùch vaø ñaùnh maát khaû naêng thoâng ñaït. Khi caùc vaán ñeà khoâng ñöôïc xöû lyù, thoâng ñaït laø ñieàu ñaàu tieân ra ñi. Daàn daàn, "ngöôøi toâi yeâu thöông" töø töø trôû thaønh "oâng baïn/baø baïn (tieáng Anh: mate), roài chæ coøn laø "ba hay maù caùc con toâi" vaø sau cuøng moät ngöôøi xa laï.

234. Caùc cuoäc khuûng hoaûng phaûi ñöôïc cuøng nhau ñöông ñaàu. Ñieàu naøy khaù khoù, vì ngöôøi ta thöôøng hay ruùt lui ñeå traùnh phaûi noùi ñieàu mình caûm nghó; hoï thu mình vaøo moät thöù im laëng heøn nhaùt. Trong nhöõng thôøi khaéc naøy, ñieàu caøng quan troïng laø phaûi taïo cô hoäi ñeå loøng noùi vôùi loøng. Tröø khi caëp vôï choàng chòu hoïc caùch laøm vieäc naøy, hoï seõ thaáy noù caøng ngaøy caøng khoù khaên hôn vôùi ngaøy thaùng qua ñi. Thoâng ñaït laø moät ngheä thuaät chæ hoïc ñöôïc luùc coù hoøa bình ñeå mang ra thöïc haønh luùc coù khoù khaên. Caùc ngöôøi phoái ngaãu caàn söï giuùp ñôõ ñeå khaùm phaù ra caùc yù nghóa vaø taâm tö thaàm kín nhaát cuûa hoï vaø noùi chuùng ra. Gioáng nhö luùc sinh con, ñaây laø moät dieãn trình ñau ñôùn nhöng ñem laïi caû moät kho baùu môùi. Caùc caâu traû lôøi cho cuoäc tham khaûo tieàn Thöôïng Hoäi Ñoàng cho thaáy ñieàu naøy: phaàn lôùn nhöõng ngöôøi trong caùc tình huoáng khoù khaên vaø nguy kòch khoâng tìm söï trôï giuùp muïc vuï, vì hoï khoâng thaáy noù coù thieän caûm, hieän thöïc hay quan taâm tôùi caùc tröôøng hôïp caù bieät. Ñieàu naøy neân kích thích ta coá gaéng tieáp caän caùc vuï khuûng hoaûng hoân nhaân vôùi moät söï nhaäy caûm nhieàu hôn ñoái vôùi söùc naëng thöông tích vaø lo aâu xao xuyeán cuûa hoï.

235. Moät soá cuoäc khuûng hoaûng coù tính ñaëc tröng ñoái vôùi moïi cuoäc hoân nhaân. Caùc caëp vôï choàng môùi cöôùi nhau caàn hoïc caùch bieát chaáp nhaän caùc dò bieät cuûa hoï vaø taùch xa cha meï hoï. Vieäc ra ñôøi cuûa moät ñöùa con ñem laïi nhieàu thaùch ñoá môùi veà xuùc caûm. Nuoâi döôõng caùc treû nhoû ñoøi phaûi thay ñoåi caû loái soáng, trong khi vieäc tôùi tuoåi thieáu nieân coøn gaây neân nhieàu caêng thaúng, thaát voïng vaø caû caêng thaúng giöõa cha meï nöõa. Caûnh "toå aám troáng vaéng" buoäc caëp vôï choàng phaûi taùi ñònh nghóa moái lieân heä cuûa hoï, trong khi nhu caàu chaêm soùc cha meï giaø ñoøi phaûi ñöa ra nhieàu quyeát ñònh khoù khaên ñoái vôùi caùc ngaøi. Taát caû ñeàu laø nhöõng tình huoáng khoù khaên coù theå gaây ra e sôï, maëc caûm toäi loãi, traàm caûm vaø meät moûi, vôùi nhöõng vang doäi nghieâm troïng ñoái vôùi cuoäc hoân nhaân.

236. Roài coøn coù nhöõng cuoäc khuûng hoaûng baûn thaân aûnh höôûng tôùi cuoäc soáng voï choàng, thöôøng lieân luïy tôùi taøi chaùnh, caùc vaán ñeà ôû sôû laøm, caùc khoù khaên xuùc caûm, xaõ hoäi vaø taâm linh. Caùc tình huoáng baát ngôø töï xuaát hieän, phaù vôõ cuoäc soáng gia ñình vaø ñoøi phaûi coù dieãn trình tha thöù vaø hoøa giaûi. Khi thaønh thöïc cöông quyeát ñeå tha thöù cho ngöôøi kia, moãi ngöôøi phaûi im laëng vaø khieâm nhöôøng hoûi xem mình coù phaàn naøo taïo ra caùc ñieàu kieän daãn ñeán loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc hay khoâng. Moät soá gia ñình tan vôõ khi caùc ngöôøi phoái ngaãu lao ñaàu vaøo vieäc keát toäi laãn nhau, nhöng "kinh nghieäm cho thaáy vôùi söï giuùp ñôõ vaø caùc haønh vi hoaø giaûi thích ñaùng, nhôø ôn thaùnh, moät phaàn traêm raát lôùn caùc cuoäc hoân nhaân gaëp raéc roái coù theå tìm ñöôïc giaûi phaùp khaù thoaû ñaùng. Bieát caùch tha thöù vaø caûm nhaän ñöôïc söï tha thöù laø traûi nghieäm caên baûn trong cuoäc soáng gia ñình" (254). "Ngheä thuaät hoøa giaûi cam go, thöôøng ñoøi phaûi coù söï trôï giuùp cuûa ôn thaùnh, caàn tôùi söï hôïp taùc ñaïi löôïng cuûa thaân nhaân vaø baèng höõu, vaø ñoâi khi caû söï giuùp ñôõ cuûa beân ngoaøi vaø söï trôï giuùp chuyeân nghieäp nöõa" (255).

237. Hieän nay, caøng ngaøy ngöôøi ta caøng nghó raèng khi moät hay caû hai ngöôøi baïn ñôøi khoâng coøn caûm thaáy ñöôïc thoaû maõn nöõa, hay caùc söï vieäc keát cuïc khoâng nhö ngöôøi ta mong muoán nöõa, thì ñaây laø lyù do ñaày ñuû ñeå keát lieãu moät cuoäc hoân nhaân. Neáu ñuùng nhö theá, thì khoâng coù cuoäc hoân nhaân naøo keùo daøi ñöôïc. Ñoâi khi, chæ moät laàn khoâng thoaû maõn, chæ moät laàn ngöôøi kia vaéng maët khi ñöôïc caàn ñeán nhaát, chæ moät laàn töï aùi bò thöông toån hay moät noãi sôï mô hoà naøo ñoù cuõng ñuû ñeå ngöôøi ta quyeát ñònh raèng moïi söï ñaõ keát thuùc. Ñieàu khoâng theå traùnh ñöôïc laø: caùc hoaøn caûnh yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi seõ xuaát hieän vaø ngöôøi ta coù theå chöùng toû laø chuùng coù tính aùp ñaûo. Moät ngöôøi phoái ngaãu coù theå khoâng caûm thaáy mình ñöôïc ñaùnh giaù ñaày ñuû hay caûm thaáy bò thu huùt vaøo moät ngöôøi khaùc. Caùc ghen töông vaø caêng thaúng coù theå xuaát hieän, hay caùc quan taâm môùi thu huùt heát thì giôø vaø löu taâm cuûa ngöôøi kia. Caùc thay ñoåi theå lyù töï nhieân xaåy ra nôi moïi ngöôøi. Nhöõng ñieàu naøy, vaø raát nhieàu nhöõng ñieàu khaùc nöõa, thay vì ñe doïa loøng yeâu thöông, ñeàu laø nhöõng dòp ñeå laøm noù soáng laïi vaø canh taân.

238. Trong caùc hoaøn caûnh nhö theá, moät soá ngöôøi coù ñuû chín muøi caàn thieát ñeå taùi xaùc ñònh vieäc mình choïn ngöôøi kia nhö laø ngöôøi huøn haïp cuûa mình trong cuoäc haønh trình ñôøi soáng, baát chaáp caùc giôùi haïn trong moái lieân heä. Hoï chaáp nhaän moät caùch hieän thöïc raèng ngöôøi kia khoâng theå laøm cho moïi giaác mô yeâu quùi cuûa hoï thaønh söï thöïc ñöôïc. Nhöõng ngöôøi nhö theá traùnh vieäc nghó mình laø thaùnh töû vì ñaïo; hoï theå hieän ñöôïc toái ña baát cöù khaû theå naøo maø cuoäc soáng gia ñình coù theå daønh cho hoï vaø hoï nhaãn naïi laøm vieäc ñeå cuûng coá daây hoân phoái. Duø sao, hoï hieåu ra raèng moïi cuoäc khuûng hoaûng ñeàu coù theå laø lôøi "xin vaâng" môùi, giuùp tình yeâu ñöôïc ñoåi môùi, ñöôïc thaâm haäu hoùa vaø ñöôïc cuûng coá töø beân trong. Khi caùc cuoäc khuûng hoaûng xuaát hieän, hoï khoâng sôï ñi tôùi taän goác reã cuûa chuùng, taùi thöông thaûo caùc ñieàu kieän caên baûn, ñaït cho baèng ñöôïc theá quaân bình môùi vaø cuøng nhau tieán leân. Vôùi thöù côûi môû khoâng ngöøng naøy, hoï coù khaû naêng ñoái dieän vôùi baát cöù soá löôïng tình theá khoù khaên naøo. Duø sao, khi hieåu ra raèng hoaø giaûi laø ñieàu coù theå, chuùng ta cuõng seõ thaáy raèng "ngaøy nay, ñieàu caàn kíp laø moät thöøa taùc vuï ñeå chaêm soùc nhöõng ngöôøi maø moái lieân heä vôï choàng ñaõ tan vôõ" (256).

Caùc veát thöông cuõ

239. Ñieàu deã hieåu laø caùc gia ñình thöôøng thaáy coù vaán ñeà khi moät trong caùc thaønh vieân cuûa hoï khoâng chín chaén veà xuùc caûm vì vaãn coøn mang caùc veát theïo do caùc caûm nghieäm tröôùc ñoù gaây ra. Tuoåi thô hay tuoåi thieáu nieân baát haïnh coù theå nuoâi döôõng nhieàu cuoäc khuûng hoaûng baûn thaân aûnh höôûng tôùi cuoäc hoân nhaân cuûa ngöôøi ta. Neáu moïi ngöôøi ñeàu chín chaén vaø bình thöôøng, caùc cuoäc khuûng hoaûng seõ ít thöôøng xuyeân vaø ít ñau ñôùn hôn. AÁy theá nhöng söï thaät laø: chæ ôû tuoåi 40, moät soá ngöôøi môùi ñaït ñöôïc söï chín chaén maø ñaùng leõ ra hoï neân ñaït ñöôïc ôû cuoái tuoåi thieáu nieân. Moät soá ngöôøi yeâu thöông baèng moät loøng yeâu thöông cuûa moät ñöùa treû, ñaày ích kyû, tuøy höùng vaø laáy mình laøm trung taâm: moät loøng yeâu thöông khoù loøng thoûa maõn ñöôïc, la khoùc baát cöù khi naøo khoâng ñöôïc ñieàu mình muoán. Nhieàu ngöôøi khaùc yeâu thöông baèng moät loøng yeâu thöông thieáu nieân ñöôïc ñaùnh daáu baèng thuø haän, chæ trích cay ñaéng vaø chæ nhöõng muoán ñoå loãi cho ngöôøi khaùc; bò coät cöùng vaøo xuùc caûm vaø mô töôûng cuûa mình, nhöõng ngöôøi nhö theá chæ bieát mong ñôïi ngöôøi khaùc laøm ñaày söï troáng roãng cuûa hoï vaø thoûa maõn moïi theøm khaùt cuûa hoï.

240. Nhieàu ngöôøi rôøi boû tuoåi thô maø chöa bao giôø caûm nhaän ñöôïc moät loøng yeâu thöông voâ ñieàu kieän. Ñieàu naøy aûnh höôûng tôùi khaû naêng tín thaùc vaø côûi môû vôùi ngöôøi khaùc cuûa hoï. Moät lieân heä ngheøo naøn vôùi cha meï vaø anh chò em cuûa mình, neáu cöù ñeå ñoù maø khoâng chòu chöõa laønh, coù theå seõ xuaát hieän trôû laïi vaø phaù hoaïi cuoäc hoân nhaân. Caùc vaán ñeà chöa giaûi quyeát caàn ñöôïc xöû lyù vaø dieãn trình thoaùt ra khoûi chuùng caàn phaûi dieãn ra. Khi xaåy ra caùc vaán ñeà trong moät cuoäc hoân nhaân, tröôùc khi coù baát cöù quyeát ñònh quan troïng naøo, ñieàu quan troïng laø baûo ñaûm ñeå moãi ngöôøi phoái ngaãu tieán tôùi choã naém vöõng lòch söû rieâng cuûa mình. Ñieàu naøy bao goàm vieäc bieát nhìn nhaän nhu caàu chöõa laønh, nhu caàu caàu nguyeän lieân læ ñeå xin ôn bieát tha thöù vaø ñöôïc tha thöù, nhu caàu saün saøng nhaän giuùp ñôõ vaø quyeát taâm khoâng boû cuoäc nhöng tieáp tuïc coá gaéng. Vieäc xeùt mình moät caùch thaønh thöïc cuõng seõ giuùp ta coù khaû naêng thaáy roõ: caùc thieáu xoùt vaø thieáu chín chaén cuûa mình aûnh höôûng tôùi moái lieân heä ra sao. Caû khi thaáy roõ ngöôøi kia coù loãi, cuoäc khuûng hoaûng cuõng seõ khoâng bao giôø ñöôïc vöôït qua chæ baèng caùch ngoài mong hoï thay ñoåi. Ta cuõng phaûi töï hoûi ñieàu gì trong chính cuoäc soáng cuûa ta caàn phaûi taêng tröôûng hay haøn gaén neáu muoán giaûi quyeát cuoäc tranh chaáp.

Ñoàng haønh sau khi tan vôõ vaø ly dò

241. Trong moät soá tröôøng hôïp, vieäc toân troïng chính phaåm giaù cuûa ta vaø lôïi ích cuûa con caùi ñoøi ta khoâng ñöôïc nhöôøng böôùc tröôùc caùc ñoøi hoøi quaù ñaùng hay phaûi ngaên caûn moät baát coâng traàm troïng, moät baïo löïc hoaëc moät ñoái xöû teä baïc kinh nieân. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, "ly thaân trôû neân khoâng theå traùnh ñöôïc. Coù luùc, thaäm chí noù coøn trôû neân caàn thieát veà phöông dieän luaân lyù nöõa, ñoù chính laø luùc phaûi dôøi ngöôøi phoái ngaãu deã bò thöông toån hôn hay treû nhoû khoûi caùc thöông tích traàm troïng do laïm duïng hay baïo löïc gaây ra, hay khoûi caûnh bò laøm nhuïc vaø boùc loät, vaø khoûi bò khinh mieät vaø döûng döng" (257). Duø vaäy, "vieäc ly thaân phaûi ñöôïc coi nhö bieän phaùp cuoái cuøng, sau khi moïi coá gaéng hoaø giaûi höõu lyù khaùc ñaõ ñöôïc chöùng minh laø voâ hieäu" (258).

242. Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng ghi nhaän raèng "vieäc bieän phaân ñaëc bieät laø ñieàu khoâng theå mieãn chöôùc ñoái vôùi vieäc chaêm soùc muïc vuï cho caùc ngöôøi ly thaân, ly dò hoaëc bò boû rôi. Caàn phaûi ñaëc bieät toû loøng kính troïng tröôùc söï ñau khoå cuûa nhöõng ngöôøi phaûi ly thaân, ly dò hay bò boû rôi moät caùch baát coâng hay nhöõng ngöôøi, vì choàng hay vôï ñoái xöû teä baïc, maø buoäc phaûi ngöng cuoäc soáng chung. Tha thöù moät baát coâng mình phaûi chòu nhö theá khoâng phaûi laø ñieàu deã daøng, nhöng ôn thaùnh laøm cho ñieàu naøy trôû thaønh khaû höõu. Vieäc chaêm soùc muïc vuï nhaát thieát phaûi bao goàm caùc coá gaéng hoøa giaûi vaø laøm trung gian, qua vieäc thieát laäp ra caùc trung taâm huaán ñaïo ñöôïc chuyeân moân hoùa taïi caùc giaùo phaän" (259). Ñoàng thôøi, "nhöõng ngöôøi ly dò khoâng taùi hoân, vaø thöôøng laøm chöùng cho loøng chung thuûy vôï choàng, caàn ñöôïc khuyeán khích bieát tìm nôi Thaùnh Theå cuûa nuoâi döôõng hoï caàn ñeå naâng ñôõ hoï trong baäc soáng hieän nay. Coäng ñoàng vaø caùc muïc töû ñòa phöông neân ñoàng haønh vôùi nhöõng ngöôøi naøy vôùi söï aân caàn lo laéng, nhaát laø khi lieân heä tôùi treû nhoû hoaëc khi hoï gaëp khoù khaên traàm troïng veà taøi chaùnh" (260). Vieäc tan vôõ gia ñình caøng gaây chaán thöông vaø ñau ñôùn hôn ñoái vôùi ngöôøi ngheøo vì trong tay hoï coù raát ít taøi nguyeân ñeå khôûi ñaàu cuoäc soáng môùi. Ngöôøi ngheøo, moät khi bò dôøi khoûi moâi tröôøng gia ñình yeân aám, deã bò boû rôi vaø bò thieät haïi tôùi hai laàn.

243. Ñieàu quan troïng laø phaûi laøm cho nhöõng ngöôøi ly dò nay böôùc vaøo moät cuoäc keát hôïp môùi caûm nhaän ñöôïc raèng hoï vaãn laø thaønh phaàn cuûa Giaùo Hoäi. "Hoï khoâng bò tuyeät thoâng" vaø ta neân ñoái xöû vôùi hoï nhö theá, vì quaû hoï vaãn laø thaønh phaàn cuûa coäng ñoàng Giaùo Hoäi (261). Caùc hoaøn caûnh naøy "ñoøi moät söï bieän phaân caån thaän vaø moät söï ñoàng haønh ñaày kính troïng. Ngoân töø vaø taùc phong khieán hoï caûm thaáy bò kyø thò phaûi ñöôïc xa traùnh, vaø ta neân khuyeán khích hoï tham döï vaøo ñôøi soáng cuûa coäng ñoàng. Khoâng neân coi vieäc chaêm soùc nhöõng ngöôøi naøy cuûa coäng ñoàng Kitoâ höõu laø laøm suy yeáu ñöùc tin vaø chöùng töø cuûa mình ñoái vôùi tính baát khaû tieâu cuûa hoân nhaân: ñuùng hôn, vieäc chaêm soùc aáy ñaëc bieät noùi leân ñöùc aùi cuûa mình" (262).

244. Moät soá lôùn caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng cuõng "nhaán maïnh tôùi nhu caàu phaûi laøm cho caùc thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu deã vôùi tôùi vaø ñôõ maát thì giôø hôn, vaø neáu coù theå, mieãn phí" (263). Toác ñoä chaäm chaïp cuûa thuû tuïc naøy gaây gieo neo vaø caêng thaúng cho caùc beân. Hai vaên kieän xöû lyù vaán ñeà naøy môùi ñaây cuûa toâi (264) ñaõ ñôn giaûn hoùa nhieàu thuû tuïc trong vieäc tuyeân boá tính voâ hieäu cuûa moät cuoäc hoân nhaân. Vôùi caùc vaên kieän naøy, toâi muoán "minh xaùc raèng chính vò giaùm muïc, trong Giaùo Hoäi maø ngaøi ñöôïc boå nhieäm laøm muïc töû vaø ngöôøi ñöùng ñaàu, do chính söï kieän naøy, laø thaåm phaùn cuûa caùc tín höõu ñaõ ñöôïc uûy thaùc cho ngaøi saên soùc" (265). "Vieäc thi haønh caùc vaên kieän naøy, do ñoù, laø traùch nhieäm lôùn lao cuûa caùc vò baûn quyeàn taïi caùc giaùo phaän, nhöõng vò ñaõ ñöôïc keâu goïi phaùn xöû moät soá tröôøng hôïp vaø, trong moïi tröôøng hôïp, baûo ñaûm ñeå caùc tín höõu lui tôùi vôùi coâng lyù caùch deã daøng hôn. Vieäc naøy lieân heä ñeán vieäc chuaån bò ñeå coù ñuû nhaân vieân, goàm caû giaùo só laãn giaùo daân chuû yeáu ñöôïc ñeà cöû cho dòch vuï Giaùo Hoäi naøy. Caùc dòch vuï thoâng tin, huaán ñaïo vaø laøm trung gian lieân heä tôùi vieäc toâng ñoà gia ñình cuõng neân coù saün cho caùc caù nhaân ly thaân hay caùc caëp ñang gaëp khuûng hoaûng. Caùc dòch vuï naøy cuõng neân bao goàm vieäc caùc caù nhaân gaëp nhau nhaèm tìm hieåu sô khôûi dieãn trình hoân phoái (xem Mitis Iudex, art. 2-3) (266).

245. Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng cuõng nhaéc ñeán "caùc haäu quaû cuûa ly thaân hay ly dò ñoái vôùi con caùi, trong moïi tröôøng hôïp, voán laø naïn nhaân voâ toäi cuûa tình huoáng" (267). Khoâng keå moïi xem xeùt khaùc, lôïi ích cuûa con caùi phaûi laø quan taâm haøng ñaàu, chöù khoâng bò che khuaát bôûi baát cöù quyeàn lôïi hay muïc tieâu kín ñaùo naøo khaùc. Toâi xin ngoû vôùi caùc cha meï ñaõ ly thaân lôøi keâu goïi naøy: "Anh chò em ñöøng bao giôø baét con caùi laøm con tin! Anh chò em ly thaân vì nhieàu vaán ñeà vaø lyù do. Ñôøi soáng ñem laïi cho anh chò em thöû thaùch naøy, nhöng con caùi anh chò em khoâng neân phaûi gaùnh caùi gaùnh naëng ly thaân naøy hay bò duøng laøm con tin choáng ngöôøi phoái ngaãu kia. Chuùng neân ñöôïc lôùn leân maø tai thì ñöôïc nghe meï chuùng noùi toát cho cha chuùng, cho duø chuùng khoâng coøn ôû vôùi nhau nöõa, vaø cha chuùng noùi toát cho meï chuùng" (268). Quaû laø voâ traùch nhieäm khi laøm maát uy tín cuûa cha meï kia nhö phöông theá chieám tình aâu yeám cuûa con caùi, hay ñeå traû thuø hoaëc töï bieän minh cho mình. Laøm theá seõ aûnh höôûng tôùi söï thanh tónh noäi taâm cuûa con caùi vaø gaây neân nhöõng veát thöông khoù laønh.

246. Trong khi löôïng giaù caùc hoaøn caûnh tranh chaáp voán laø thaønh phaàn cuûa hoân nhaân, Giaùo Hoäi khoâng theå khoâng leân tieáng nhaân danh nhöõng ngöôøi deã bò thöông toån hôn caû: ñoù laø caùc treû em thöôøng chòu ñau khoå trong thaàm laëng. Ngaøy nay, "baát keå caùc nhaäy caûm xem ra tieán boä cuûa ta vaø nhieàu cuoäc phaân tích taâm lyù tinh teá, toâi vaãn phaûi töï hoûi mình xem coù phaûi chuùng ta ñang trôû neân teâ coùng ñoái vôùi caùc thöông tích trong linh hoàn treû em... Chuùng ta coù caûm nhaän ñöôïc gaùnh naëng taâm lyù meânh moâng cuûa caùc treû em trong caùc gia ñình coù caùc thaønh vieân ñoái xöû teä baïc vaø laøm thöông toån nhau, ñeán ñoä phaù vôõ caû caùc moái daây trung tín vôï choàng khoâng? " (269). Nhöõng traûi nghieäm tai haïi naøy khoâng giuùp caùc treû em lôùn leân trong söï tröôûng thaønh, raát caàn cho vieäc thöïc hieän caùc cam keát döùt khoaùt. Vì lyù do naøy, caùc coäng ñoàng Kitoâ höõu khoâng neân boû rôi caùc cha meï ly dò ñaõ böôùc vaøo cuoäc keát hôïp môùi, nhöng neân bao goàm vaø naâng ñôõ hoï trong coá gaéng döôõng nuoâi con caùi cuûa hoï. "Laøm theá naøo ta coù theå khuyeán khích caùc cha meï naøy laøm moïi söï coù theå laøm ñeå döôõng duïc con caùi hoï trong ñôøi soáng Kitoâ höõu, laøm göông cho chuùng veà moät ñöùc tin coù cam keát vaø thöïc tieãn, neáu ta giöõ hoï ôû moät khoaûng caùch xa ñôøi soáng coäng ñoàng, nhö theå hoï bò tuyeät thoâng caùch naøo ñoù? Ta phaûi töø boû vieäc haønh xöû theo caùch chaát theâm gaùnh naëng maø treû em trong caùc hoaøn caûnh naøy voán ñaõ phaûi vaùc roài!" (270). Giuùp haøn gaén caùc veát thöông cuûa cha meï vaø naâng ñôõ hoï veà thieâng lieâng cuõng mang lôïi laïi ích cho caùc treû em, vì caùc em raát caàn göông maët thaân quen cuûa Giaùo Hoäi bieát nhìn chuùng xuyeân qua traûi nghieäm gaây chaán thöông naøy. Ly dò laø moät söï xaáu vaø con soá caøng ngaøy caøng taêng caùc vuï ly dò laø ñieàu gaây nhieàu boái roái. Do ñoù, troïng traùch muïc vuï haøng ñaàu cuûa ta ñoái vôùi caùc gia ñình laø cuûng coá tình yeâu cuûa hoï, giuùp haøn gaén caùc veát thöông vaø coá gaéng ngaên ngöøa vieäc lan traøn thöù bi kòch cuûa thôøi ta naøy.

Moät soá hoaøn caûnh phöùc taïp

247. "Caùc vaán ñeà lieân quan tôùi caùc cuoäc hoân nhaân hoãn hôïp caàn ñöôïc ñaëc bieät löu yù. Caùc cuoäc hoân nhaân giöõa ngöôøi Coâng Giaùo vaø ngöôøi ñaõ ñöôïc röûa toäi khaùc 'coù baûn chaát ñaëc thuø rieâng cuûa chuùng, nhöng cuõng chöùa ñöïng nhieàu yeáu toá ta raát coù theå söû duïng vaø khai trieån ñöôïc, caû vì giaù trò noäi taïi cuûa chuùng laãn vì söï ñoùng goùp maø chuùng coù theå ñem ñeán cho phong traøo ñaïi keát'. Vì muïc ñích naøy, 'caàn coá gaéng thieát laäp söï hôïp taùc thaân aùi giöõa caùc thöøa taùc vieân Coâng Giaùo vaø khoâng Coâng Giaùo töø luùc chuaån bò hoân nhaân tôùi nghi leã hoân phoái' (Familiaris Consortio, 78). Lieân quan tôùi vieäc chia seû Thaùnh Theå, 'quyeát ñònh coù cho beân khoâng Coâng Giaùo röôùc leã hay khoâng thì phaûi theo caùc qui ñònh toång quaùt hieän haønh, caû ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu Ñoâng Phöông laãn caùc Kitoâ höõu khaùc, coù tính tôùi hoaøn caûnh ñaëc thuø trong vieäc laõnh nhaän bí tích hoân phoái bôûi hai Kitoâ höõu ñaõ chòu pheùp röûa. Duø caùc ngöôøi phoái ngaãu trong cuoäc keát hoân hoãn hôïp cuøng chia seû chung caùc bí tích röûa toäi vaø hoân phoái, nhöng vieäc chia seû Thaùnh Theå chæ coù theå laø ngoaïi leä vaø trong moãi tröôøng hôïp ñeàu phaûi phuø hôïp vôùi caùc qui luaät ñaõ tuyeân boá' (Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Coå Vuõ Söï Hôïp Nhaát Kitoâ Giaùo, Directory for the Application of Principles and Norms on Ecumenism, 25 thaùng 3, 1993, 159-160)" (271).

248. "Caùc cuoäc hoân nhaân khaùc ñaïo giuùp ta coù moâi tröôøng raát toát ñeå ñoái thoaïi lieân toân trong cuoäc soáng haøng ngaøy# Chuùng ñaët ra nhieàu khoù khaên ñaëc bieät, lieân heä caû tôùi caên tính gia ñình laãn vieäc döôõng duïc con caùi# Con soá caùc gia ñình phaùt xuaát töø caùc cuoäc hoân nhaân khaùc ñaïo, hieän ñang gia taêng ôû caû caùc nöôùc truyeàn giaùo laãn caùc nöôùc coù truyeàn thoáng Kitoâ Giaùo laâu ñôøi, ñoøi phaûi cung caáp moät vieäc chaêm soùc muïc vuï dò bieät hoùa tuøy theo boái caûnh xaõ hoäi vaø vaên hoùa khaùc nhau. Taïi moät soá quoác gia, nôi khoâng coù töï do toân giaùo, ngöôøi phoái ngaãu Kitoâ Giaùo bò buoäc phaûi qua toân giaùo cuûa ngöôøi kia môùi coù theå laáy nhau ñöôïc, vaø khoâng theå cöû haønh moät hoân leã khaùc ñaïo hoaëc cho con caùi röûa toäi. Do ñoù, ta phaûi taùi khaúng ñònh vieäc toân troïng töï do toân giaùo khi giao dòch vôùi baát cöù ai" 272. "Ñieàu chuû yeáu laø phaûi löu yù ñaëc bieät tôùi nhöõng con ngöôøi keát hôïp nhau trong cuoäc hoân nhaân naøy, khoâng phaûi chæ trong thôøi kyø tröôùc hoân leã maø thoâi. Caùc caëp vaø caùc gia ñình trong ñoù, moät ngöôøi phoái ngaãu laø Coâng Giaùo coøn ngöôøi kia khoâng coù ñöùc tin, ñang gaëp nhieàu thaùch ñoá ñaëc bieät. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, ñieàu caàn laø phaûi laøm chöùng cho ngöôøi ta thaáy Tin Möøng coù khaû naêng giaûi quyeát caùc hoaøn caûnh naøy caùch töôøng taän, khieán cho vieäc döôõng duïc con caùi trong ñöùc tin trôû neân khaû höõu" (273).

249. "Röûa toäi cho nhöõng ngöôøi bò keït trong caùc hoaøn caûnh hoân nhaân phöùc taïp laø moät trong nhöõng ñieàu raát khoù khaên. Ñaây laø nhöõng keát öôùc hoân nhaân trong ñoù, ít nhaát moät trong hai ngöôøi khoâng bieát gì veà ñöùc tin Kitoâ Giaùo. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, caùc vò giaùm muïc ñöôïc môøi goïi thöïc haønh bieän phaân muïc vuï moät caùch thích ñaùng ñeå giuùp nhöõng ngöôøi naøy veà phöông dieän thieâng lieâng" (274).

250. Giaùo Hoäi nhaän thaùi ñoä cuûa Chuùa Gieâsu laøm thaùi ñoä cuûa mình: Ngöôøi hieán taëng loøng yeâu thöông voâ bôø cuûa Ngöôøi cho töøng ngöôøi khoâng tröø ai (275). Trong Thöôïng Hoäi Ñoàng, chuùng ta ñaõ thaûo luaän hoaøn caûnh cuûa caùc gia ñình coù caùc thaønh vieân caûm nghieäm söï loâi cuoán ñoàng tính luyeán aùi, moät hoaøn caûnh khoâng deã daøng gì ñoái vôùi caû cha meï laãn con caùi. Tröôùc baát cöù ñieàu gì khaùc, chuùng ta muoán taùi xaùc nhaän raèng moïi con ngöôøi, baát chaáp khuynh höôùng tính duïc, phaûi ñöôïc toân troïng trong chính phaåm giaù cuûa hoï vaø ñöôïc ñoái söû aân caàn, trong khi 'moïi daáu hieäu kyø thò baát coâng' phaûi ñöôïc thaän troïng xa traùnh (276), nhaát laø baát cöù hình thöùc gaây haán hay baïo löïc naøo. Caùc gia ñình nhö theá neân nhaän ñöôïc söï höôùng daãn muïc vuï ñaày kính troïng, ñeå nhöõng ai bieåu loä khuynh höôùng ñoàng tính nhaän ñöôïc söï trôï giuùp hoï caàn ñeå hieåu bieát vaø thi haønh troïn veïn thaùnh yù Thieân Chuùa trong ñôøi soáng hoï (277).

251. Khi thaûo luaän phaåm giaù vaø söù meänh gia ñình, caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng nhaän xeùt raèng, "Ñoái vôùi caùc keá hoaïch nhaèm coâng nhaän tö theá bình ñaúng veà hoân nhaân cho caùc cuoäc keát hôïp giöõa nhöõng ngöôøi ñoàng tính luyeán aùi, thì khoâng coù baát cöù caên baûn naøo ñeå so saùnh hay thieát laäp moät loaïi suy naøo, duø laø xa xoâi, giöõa caùc cuoäc keát hôïp ñoàng tính vaø keá hoaïch maø Thieân Chuùa voán daønh cho hoân nhaân vaø gia ñình". Khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc vieäc "caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông nhöôøng böôùc tröôùc caùc aùp löïc veà vaán ñeà naøy, cuõng nhö vieäc caùc toå chöùc quoác teá ñaët ñieàu kieän cho caùc nöôùc ngheøo phaûi ban haønh caùc ñaïo luaät thieát laäp ra cuoäc hoân nhaân giöõa nhöõng ngöôøi cuøng giôùi tính neáu muoán ñöôïc trôï giuùp veà taøi chaùnh" (278).

252. Caùc gia ñình chæ coù cha hoaëc meï thöôøng phaùt sinh töø vieäc "meï hoaëc cha ruoät (theo sinh hoïc) khoâng muoán laø thaønh phaàn cuûa gia ñình; do caùc hoaøn caûnh baïo haønh khieán cha hay meï phaûi troán chaïy vôùi caùc con; do moät ngöôøi trong cha meï qua ñôøi, cha hay meï boû beâ gia ñình, vaø do nhieàu hoaøn caûnh khaùc nöõa. Baát cöù do nguyeân nhaân naøo, ngöôøi cha hay ngöôøi meï soáng vôùi ñöùa con luoân phaûi tìm söï naâng ñôõ vaø an uûi töø caùc gia ñình khaùc trong coäng ñoàng Kitoâ höõu, vaø töø caùc chöông trình noái voøng tay muïc vuï cuûa giaùo xöù. Caùc gia ñình naøy thöôøng chòu aûnh höôûng naëng neà bôûi caùc vaán ñeà kinh teá, bôûi söï baát traéc, khoâng an toaøn veà vieäc laøm, bôûi khoù khaên trong vieäc baûo döôõng con caùi, bôûi vieäc khoâng coù nhaø ôû" (279).

Khi söï cheát laøm chuùng ta caûm nhaän noïc ñoäc cuûa noù

253. Coù luùc, ñôøi soáng gia ñình bò thaùch thöùc bôûi söï cheát cuûa moät ngöôøi thaân yeâu. Ta khoâng theå khoâng ñeà xuaát aùnh saùng ñöùc tin laøm löïc choáng ñôõ caùc gia ñình ñang traûi qua caûm nghieäm naøy (280). Quay löng vôùi moät gia ñình tang cheá laø chöùng toû mình thieáu loøng thöông xoùt, laø ñaùnh maát cô hoäi muïc vuï, laø ñoùng cöûa ñoái vôùi caùc coá gaéng rao giaûng Tin Möøng khaùc.

254. Toâi coù theå hieåu noãi buoàn saàu cuûa nhöõng ngöôøi maát ngöôøi mình heát söùc yeâu thöông, töùc ngöôøi phoái ngaãu hoï ñaõ chia seû nhieàu ñieàu xieát bao. Chính Chuùa Gieâsu cuõng ñaõ heát söùc xuùc ñoäng vaø baät khoùc tröôùc caùi cheát cuûa moät ngöôøi baïn (xem Ga 11:33, 35). Vaø laøm theá naøo ta môùi baét ñaàu hieåu ñöôïc söï tieác thöông cuûa nhöõng cha meï maát moät ñöùa con? "Nhö theå thôøi gian boãng döøng laïi: moät vöïc saâu boãng môû ra nuoát tröûng caû quaù khöù laãn töông lai", vaø "coù luùc, chuùng ta coøn ñi xa ñeán noãi oaùn traùch, ñoå loãi cho chính Thieân Chuùa. Nhieàu ngöôøi, toâi raát hieåu hoï, ñaõ noåi giaän vôùi Thieân Chuùa xieát bao" (281). "Maát ngöôøi phoái ngaãu laø ñieàu ñaëc bieät khoù khaên... Töø giaây phuùt chòu söï maát maùt, moät soá ngöôøi bieåu loä ñöôïc khaû naêng taäp trung naêng löïc cuûa hoï vaøo vieäc taän tuïy nhieàu hôn cho caùc con vaø caùc chaùu, tìm thaáy trong caûm nghieäm yeâu thöông naøy moät caûm thöùc ñoåi môùi veà söù meänh nuoâi döôõng con caùi... Nhöõng ai khoâng coù thaân nhaân ñeå chia seû thì giôø vaø ñeå nhaän ñöôïc tình aâu yeám, neân ñöôïc coäng ñoàng Kitoâ höõu giuùp ñôõ vôùi söï löu yù vaø saün saøng ñaëc bieät, nhaát laø khi hoï ngheøo tuùng" (282).

255. Thoâng thöôøng, dieãn trình tang cheá chieám khaù nhieàu thì giôø, vaø khi moät muïc töû phaûi ñoàng haønh vôùi dieãn trình naøy, ngaøi phaûi thích öùng vôùi caùc ñoøi hoûi cuûa töøng giai ñoaïn. Toaøn boä dieãn trình naøy ñaày nhöõng caâu hoûi: veà caùc lyù do taïi sao ngöôøi thaân cuûa hoï laïi phaûi cheát, veà taát caû caùc söï vieäc ñaùng lyù ñaõ ñöôïc laøm, veà vieäc khi cheát, ngöôøi ta caûm nghieäm nhöõng gì. Vôùi moät dieãn trình caàu nguyeän thaønh thöïc vaø kieân nhaãn cuõng nhö giaûi thoaùt noäi taâm, bình an seõ trôû laïi. Coù nhöõng luùc ñaëc bieät, ta phaûi giuùp ngöôøi ñang coù tang cheá hieåu ra raèng sau caùi cheát cuûa ngöôøi thaân yeâu, ta vaãn coøn moät söù meänh phaûi thi haønh, vaø chaúng ích gì cho ta neáu cöù keùo daøi söï ñau khoå, nhö theå ñaây laø moät hình thöùc baùo ñaùp. Ngöôøi thaân yeâu cuûa ta khoâng caàn söï ñau khoå cuûa ta, hoï cuõng chaúng vui veû gì khi ta huûy hoaïi ñôøi ta. Cuõng khoâng phaûi laø moät caùch phaùt bieåu loøng yeâu thöông toát nhaát khi ta cöù maõi nghó tôùi hoï, nhaéc tôùi teân hoï hoaøi vì ñieàu naøy tuøy thuoäc quaù khöù thay vì tieáp tuïc yeâu thöông hoï duø nay hoï ñang ôû moät choã khaùc. Hoï khoâng theå hieän dieän veà theå lyù vôùi ta ñöôïc nöõa, aáy theá nhöng baát chaáp söùc maïnh cuûa söï cheát, "loøng yeâu thöông vaãn maïnh nhö söï cheát" (Dc 8:6). Loøng yeâu thöông bao goàm tröïc giaùc giuùp ta khaû naêng nghe voâ thanh vaø nhìn voâ hình. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa töôûng töôïng ra ngöôøi thaân yeâu cuûa ta nhö luùc tröôùc, nhöng laø khaû naêng bieát chaáp nhaän hoï ñaõ thay ñoåi nhö hieän nay. Khi baø baïn Maria muoán oâm laáy Ngöôøi, Chuùa Gieâsu soáng laïi noùi vôùi baø ñöøng ñuïng ñeán Ngöôøi (xem Ga 20:17), ñeå höôùng daãn baø tôùi moät loaïi gaëp gôõ khaùc.

256. Quaû laø moät an uûi cho ta khi bieát raèng nhöõng ngöôøi cheát khoâng hoaøn toaøn qua ñi, vaø ñöùc tin baûo ñaûm vôùi ta raèng Chuùa soáng laïi khoâng bao giôø boû rôi ta. Do ñoù, ta coù theå "ngaên caûn, khoâng cho söï cheát chuoác ñoäc söï soáng, khoâng bieán loøng yeâu thöông ta ra khoâng, khoâng ñaåy ta xuoáng vöïc thaúm toái taêm nhaát" (283). Thaùnh Kinh noùi vôùi ta raèng Thieân Chuùa vì yeâu thöông ñaõ döïng neân ta vaø taïo neân ta moät caùch khieán ñôøi ta khoâng keát lieãu vôùi caùi cheát" (xem Kn 3:2-3). Thaùnh Phaoloâ noùi vôùi ta veà cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Kitoâ lieàn sau khi cheát: "öôùc nguyeän cuûa toâi laø ra ñi vaø ñöôïc ôû vôùi Chuùa Kitoâ" (pl 1:23). Vôùi Chuùa Kitoâ, sau caùi cheát, ñang chôø ñôïi ta, laø "ñieàu Thieân Chuùa ñaõ chuaån bò cho nhöõng keû yeâu thöông Ngöôøi" (1Cr 2:9). Kinh Tieàn Tuïng cuûa Phuïng Vuï Ngöôøi Cheát trình baày moät caùch ñeïp ñeõ nhö theá naøy: "duø vieäc chaéc chaén phaûi cheát laøm chuùng con buoàn saàu, chuùng con vaãn ñöôïc an uûi nhôø lôøi höùa tröôøng sinh töông lai. Vì söï soáng cuûa nhöõng ngöôøi tin vaøo Chuùa, laïy Chuùa, khoâng chaám döùt maø chæ thay ñoåi". Quaû theá, "nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa chuùng con khoâng maát vaøo toái taêm nhöng khoâng; nieàm hy voïng baûo ñaûm vôùi chuùng con raèng hoï ñang ôû trong baøn tay toát laønh vaø maïnh meõ cuûa Thieân Chuùa" (284).

257. Moät caùch ñeå duy trì hieäp thoâng vôùi nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa ta laø caàu nguyeän cho hoï (285). Thaùnh Kinh noùi vôùi ta raèng "caàu nguyeän cho ngöôøi cheát" laø "ñieàu thaùnh thieän vaø ñaïo ñöùc" (2Mcb 12:44-45). "Lôøi caàu nguyeän cuûa ta cho hoï coù khaû naêng khoâng nhöõng giuùp hoï, maø coøn laøm cho lôøi caàu baàu cuûa hoï cho ta ñöôïc höõu hieäu" (286). Saùch Khaûi Huyeàn moâ taû caùc vò töû ñaïo caàu baàu cho nhöõng ngöôøi chòu baát coâng treân traùi ñaát (xem Kh 6:9-11), trong tình lieân ñôùi vôùi theá giôùi naøy vaø vôùi lòch söû cuûa noù. Moät soá vò thaùnh, tröôùc khi qua ñôøi, ñaõ an uûi ngöôøi thaân yeâu cuûa mình baèng caùch höùa vôùi hoï raèng caùc ngaøi seõ ôû gaàn ñeå giuùp ñôõ hoï. Thaùnh Teâreâxa thaønh Lisieux mong ñöôïc tieáp tuïc laøm ñieàu toát töø treân thieân ñaøng (287). Thaùnh Ña Minh quaû quyeát raèng "ngaøi seõ giuùp ñôõ nhieàu hôn sau khi qua ñôøi... maïnh meõ hôn trong vieäc xin ban ôn" (288). Taát caû ñeàu laø "daây noái keát yeâu thöông" thöïc söï (289), vì "söï keát hôïp cuûa nhöõng ngöôøi ñang ñi ñöôøng vôùi anh chò em ñang nghæ yeân trong Chuùa khoâng heà bò ngöng treä... [nhöng] ñöôïc taêng cöôøng nhôø vieäc trao ñoåi caùc thieän ích thieâng lieâng" (290).

258. Neáu ta chaáp nhaän söï cheát, ta coù theå chuaån bò cho noù. Caùch chuaån bò laø lôùn maïnh trong loøng yeâu thöông ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñang saùnh böôùc vôùi ta, cho tôùi ngaøy "söï cheát khoâng coøn nöõa, tang cheá vaø khoùc thöông cuøng ñau ñôùn seõ khoâng coøn nöõa" (Kh 21:4). Do ñoù, ta seõ saün saøng ñi gaëp laïi nhöõng ngöôøi thaân yeâu ñaõ ra ñi. Chuùa Gieâsu ñaõ "trao laïi cho meï caäu" (xem Lc 7:15) ngöôøi con trai ñaõ cheát theá naøo, thì ñieàu naøy cuõng seõ xaåy ra vôùi chuùng ta nhö theá. Ta ñöøng neân phí naêng löïc vaøo vieäc baùm laáy quaù khöù xa xoâi.Ta caøng soáng toát treân traùi ñaát naøy thì haïnh phuùc ta seõ cuøng ñöôïc höôûng vôùi nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa ta ôû treân thieân ñaøng caøng lôùn. Ta caøng coù khaû naêng tröôûng thaønh vaø phaùt trieån ôû ñôøi naøy, thì ta caøng coù theå mang nhieàu ôn phuùc hôn vaøo baøn tieäc nöôùc trôøi.

- - - - - - - - - - - - - -

(225) Relatio Synodi 2014, 30.

(226) Ibid., 31.

(227) Relatio Finalis 2015, 56.

(228) Ibid., 89.

(229) Relatio Synodi 2014, 32.

(230) Ibid., 33.

(231) Ibid., 38.

(232) Relatio Finalis 2015, 77.

(233) Ibid., 61.

(234) Ibid.

(235) Ibid.

(236) Ibid.

(237) Cf. Relatio Synodi 2014, 26.

(238) Ibid., 39.

(239) Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc YÙ, UÛy Ban Giaùm Muïc veà Gia Ñình vaø Söï Soáng, Orientamenti pastorali sulla preparazione al matrimonio e alla famiglia (22 thaùng 10, 2012), 1.

(240) Thaùnh Inhaxioâ Thaønh Loyola, Spiritual Exercises, Annotation 2.

(241) Ibid., Annotation 5.

(242) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi Giaùo Lyù (27 thaùng 6, 1984), 4: Insegnamenti VII/1 (1984), 1941.

(243) Baøi Giaùo Lyù (21 thaùng 10, 2015): L'Osservatore Romano, 22 thaùng 10, 2015, p. 12.

(244) Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Kenya, Söù Ñieäp Muøa Chay, (18 thaùng 2, 2015).

(245) Cf. Ñöùc Pioâ XI, Thoâng Ñieäp Casti Connubii (31 thaùng 12, 1930): AAS 22 (1930), 583.

(246) Ñöùc Gioan Phaol6 II, Baøi Giaùo Lyù (4 thaùng 7, 1984), 3, 6: Insegnamenti VII/2 (1984), pp. 9, 10.

(247) Relatio Finalis 2015, 59.

(248) Ibid., 63.

(249) Gaudium et Spes, 50.

(250) Relatio Finalis 2015, 63.

(251) Relatio Synodi 2014, 40.

(252) Ibid., 34.

(253) Caùntico Espiritual B, XXV, 11.

(254) Relatio Synodi 2014, 44.

(255) Relatio Finalis 2015, 81.

(256) Ibid., 78.

(257) Baøi Giaùo Lyù (24 thaùng 6, 2015): L'Osservatore Romano, 25 thaùng 6, 2015, p. 8.

(258) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán Familiaris Consortio (22 thaùng 11, 1981), 83: AAS 74 (1982), 184.

(259) Relatio Synodi 2014, 47.

(260) Ibid., 50.

(261) Baøi Giaùo Lyù (5 thaùng 8, 2015): L'Osservatore Romano, 6 thaùng 8, 2015, p. 7.

(262) Relatio Synodi 2014, 51; cf. Relatio Finalis 2015, 84.

(263) Ibid., 48.

(264) Töï Saéc Mitis Iudex Dominus Iesus (15 thaùng 8, 2015): L'Osservatore Romano, 9 thaùng 9,2015, pp. 3-4; cf. Töï Saéc Mitis et Misericors Iesus (15 thaùng 8, 2015): L'Osservatore Romano, 9 thaùng 9, 2015, pp. 5-6.

(265) Töï Saéc Mitis Iudex Dominus Iesus (15 thaùng 8, 2015), Lôøi noùi ñaàu, III: L'Osservatore Romano, 9 thaùng 9, 2015, 3.

(266) Relatio Finalis 2015, 82.

(267) Relatio Synodi 2014, 47.

(268) Baøi Giaùo Lyù (20 thaùng 5, 2015): L'Osservatore Romano, 21 thaùng 5, 2015, p. 8.

(269) Baøi Giaùo Lyù (24 thaùng 6, 2015): L'Osservatore Romano, 25 thaùng 6, 2015, p. 8.

(270) Baøi Giaùo Lyù (5 thaùng 8, 2015): L'Osservatore Romano, 6 thaùng 8, 2015, p. 7.

(271) Relatio Finalis 2015, 72.

(272) Ibid., 73.

(273) Ibid., 74.

(274) Ibid., 75.

(275) Cf. Saéc Chæ Misericordiae Vultus, 12: AAS 107 (2015), 407.

(276) Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo , 2358; cf. Relatio Finalis 2015, 76.

(277) Ibid.

(278) Relatio Finalis 2015, 76; cf. Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Considerations Regarding Proposals to Give Legal Recognition to Unions between Homosexual Persons (3 thaùng 6, 2003), 4.

(279) Ibid., 80.

(280) Cf. ibid., 20.

(281) Baøi Giaùo Lyù (17 thaùng 6, 2015): L'Osservatore Romano, 18 thaùng 6, 2015, p. 8.

(282) Relatio Finalis 2015, 19.

(283) Baøi Giaùo Lyù (17 thaùng 6, 2015): L'Osservatore Romano, 18 thaùng 6, 2015, p. 8.

(284) Ibid.

(285) Cf. Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, 958.

(286) Ibid.

(287) Cf. Thaùnh Teâreâxa thaønh Lisieux, Derniers Entretiens: Le "carnet jaune" de Meøre Agneøs, 17 thaùng 7, 1897, trong Oeuvres Compleøtes, Paris, 1996, 1050. Caùc chò em Caùt Minh cuûa Baø noùi ñeán lôøi höùa cuûa Thaùnh Teâreâxa raèng vieäc baø ra khoûi theá gian gioáng nhö "traän möa hoa hoàng" (ibid., 9 thaùng 6, 1897, 1013).

(288) Jordan of Saxony, Libellus de principiis Ordinis Praedicatorum, 93: Monumenta Historica Sancti Patris Nostri Dominici, XVI, Rome, 1935, p. 69.

(289) Cf. Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, 957.

(290) Lumen Gentium, 49.

Vuõ Vaên An dòch

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page