Toâng Huaán Haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình

Amoris Laetitia

Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ

Chöông 4

Loøng Yeâu Thöông vaø Hoân Nhaân (töø soá 89 - 164)

Chöông Boán: Loøng Yeâu Thöông vaø Hoân Nhaân

89. Taát caû nhöõng ñieàu ñaõ noùi töø tröôùc ñeán nay seõ khoâng ñuû ñeå noùi veà Tin Möøng hoân nhaân vaø gia ñình, neáu ta khoâng ñoàng thôøi noùi ñeán loøng yeâu thöông. Vì ta khoâng theå khuyeán khích con ñöôøng trung tín vaø hieán thaân cho nhau neáu khoâng khuyeán khích vieäc taêng trieån, vieäc cuûng coá vaø vieäc thaâm haäu hoùa loøng yeâu thöông vôï choàng vaø gia ñình. Thöïc vaäy, ôn thaùnh cuûa bí tích hoân phoái, tröôùc nhaát, nhaèm "baûo veä loøng yeâu thöông cuûa caëp vôï choàng" (104). Caû ôû ñaây nöõa, ta cuõng coù theå noùi "Giaû nhö toâi coù ñöôïc taát caû ñöùc tin ñeán chuyeån nuùi dôøi non, maø khoâng coù loøng yeâu thöông, thì toâi cuõng chaúng laø gì. Giaû nhö toâi coù ñem heát gia taøi cô nghieäp maø boá thí, hay noäp caû thaân xaùc toâi ñeå chòu thieâu ñoát, maø khoâng coù loøng yeâu thöông, thì cuõng chaúng ích gì cho toâi" (1Cr 13:2-3). Tuy nhieân, haïn töø "yeâu thöông" thöôøng hay ñöôïc söû duïng nhöng cuõng thöôøng hay bò laïm duïng (105).

Loøng yeâu thöông haøng ngaøy cuûa ta

90. Trong moät ñoaïn tröõ tình cuûa Thaùnh Phaoloâ, ta ñoïc thaáy moät soá ñaëc ñieåm cuûa loøng yeâu thöông chaân thöïc:

Loøng yeâu thöông thì kieân nhaãn, hieàn haäu,

khoâng ghen töông, khoâng veânh vang, khoâng cao ngaïo hay khieám nhaõ,

Loøng yeâu thöông khoâng tìm tö lôïi,

Noù khoâng noùng giaän, khoâng nuoâi haän thuø,

khoâng möøng khi thaáy söï gian aùc, nhöng vui khi thaáy ñieàu chaân thaät.

Loøng yeâu thöông tha thöù taát caû, tin töôûng taát caû, hy voïng taát caû, chòu ñöïng taát caû (1Cr 13:4-7)

Loøng yeâu thöông ñöôïc caûm nghieäm vaø nuoâi döôõng trong cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa vôï choàng vaø con caùi hoï. Suy nghó saâu hôn veà yù nghóa ñoaïn vaên naøy cuûa Thaùnh Phaoloâ vaø söï lieân heä cuûa noù ñoái vôùi hoaøn caûnh cuï theå cuûa moïi gia ñình laø ñieàu höõu ích.

Loøng yeâu thöông thì kieân nhaãn

91. Chöõ ñaàu tieân ñöôïc duøng ôû ñaây laø makrothymeùi. Chöõ naøy khoâng ñôn giaûn chæ noùi tôùi vieäc "chòu ñöïng moïi söï", vì ta thaáy yù töôûng naøy ñöôïc phaùt bieåu ôû cuoái caâu baåy. YÙ nghóa cuûa noù seõ ñöôïc roõ raøng hôn nhôø baûn dòch Cöïu Öôùc sang tieáng Hy Laïp, trong ñoù, ta ñoïc thaáy Thieân Chuùa "chaäm noåi giaän" (Xh 34:6; Ds 14:18). Nhö theá, chöõ naøy chæ ñöùc tính cuûa moät ngöôøi khoâng haønh ñoäng boác ñoàng nhöng hoï traùnh gaây xuùc phaïm. Ta thaáy ñöùc tính naøy nôi Thieân Chuùa cuûa Giao Öôùc, Ñaáng môøi goïi ta baét chöôùc Ngöôøi ngay trong ñôøi soáng gia ñình. Baûn vaên cuûa Thaùnh Phaoloâ khi duøng chöõ naøy caàn ñöôïc ñoïc döôùi söï soi saùng cuûa Saùch Khoân Ngoan (xem 11:23; 12:2, 15-18), laø Saùch voán taùn döông söï kieàm cheá cuûa Thieân Chuùa, cuõng nhö môû ra khaû theå aên naên, maø vaãn nhaán maïnh tôùi uy quyeàn cuûa Ngöôøi, nhö ñaõ ñöôïc maïc khaûi trong caùc haønh vi thöông xoùt cuûa Ngöôøi. Söï "kieân nhaãn" cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc chöùng toû qua loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi toäi loãi, laø daáu chæ uy quyeàn thöïc söï cuûa Ngöôøi.

92. Kieân nhaãn khoâng coù nghóa ñeå mình luoân bò ñoái xöû teä, khoan thöù nhöõng vuï gaây haán theå lyù hoaëc ñeå ngöôøi khaùc lôïi duïng ta. Ta seõ luoân gaëp vaán ñeà baát cöù khi naøo ta töôûng moái lieân heä aáy hay ngöôøi aáy haún phaûi hoaøn haûo, hay khi ta ñaët ta vaøo trung taâm vaø mong chôø moïi söï seõ xoay chieàu thuaän lôïi cho ta. Roài, moïi söï laøm ta maát kieân nhaãn, moïi söï laøm ta phaûn öùng moät caùch hung haõn. Neáu khoâng vun ñaép tính kieân nhaãn, ta seõ luoân tìm keá baøo chöõa cho vieäc phaûn öùng ñaày giaän döõ. Keát cuïc ta seõ maát heát khaû naêng soáng vôùi nhau, phaûn xaõ hoäi, khoâng kieåm soaùt ñöôïc caùc boác ñoàng cuûa ta, vaø gia ñình ta seõ trôû thaønh baõi chieán traän. Chính vì theá Lôøi Chuùa daïy ta raèng "Ñöøng bao giôø chua cay gaét goûng, noùng naûy giaän hôøn, hay la loái thoaù maï, vaø haõy loaïi tröø moïi haønh vi gian aùc" (Ep 4:31). Kieân nhaãn beùn reã khi ta thöøa nhaän raèng ngöôøi khaùc cuõng coù quyeàn soáng trong theá giôùi naøy, trong con ngöôøi hieän thöïc cuûa hoï. Ñaâu coù quan heä gì neáu hoï laø gaùnh naëng cuûa toâi, neáu hoï phaù hoaïi keá hoaïch cuûa toâi, hay laøm toâi khoù chòu do cung caùch haønh ñoäng hay suy nghó cuûa hoï, neáu hoï khoâng phaûi nhö moïi ñieàu toâi muoán hoï laø. Loøng yeâu thöông luoân coù khía caïnh caûm thöông saâu xa daãn ta tôùi choã chaáp nhaän ngöôøi khaùc nhö laø moät phaàn theá giôùi naøy, ngay caû luùc hoï haønh ñoäng khaùc vôùi yù thích cuûa toâi.

Loøng yeâu thöông phuïc vuï ngöôøi khaùc

93. Chöõ keá tieáp ñöôïc Thaùnh Phaoloâ söû duïng laø chresteùuetai. Chöõ naøy chæ ñöôïc duøng ôû ñaây trong toaøn boä Thaùnh Kinh. Noù do chöõ goác chrestoùs: ngöôøi toát laønh, ngöôøi toû loøng toát baèng haønh ñoäng. ÔÛ ñaây, trong moät song haønh chaët cheõ vôùi ñoäng töø ñi tröôùc noù, noù ñöôïc duøng nhö moät boå nghóa. Thaùnh Phaoloâ muoán minh xaùc raèng "kieân nhaãn" khoâng phaûi laø moät thaùi ñoä hoaøn toaøn thuï ñoäng, nhöng laø moät thaùi ñoä ñöôïc keøm theo baèng haønh ñoäng, baèng haønh ñoäng qua laïi ñaày naêng ñoäng vaø saùng taïo vôùi ngöôøi khaùc. Chöõ naøy muoán xaùc ñònh raèng loøng yeâu thöông coù lôïi ích vaø coù tính giuùp ñôõ ngöôøi khaùc. Vì lyù do naøy, noù ñöôïc dòch laø "hieàn haäu"; loøng yeâu thöông luoân saün saøng giuùp ñôõ.

94. Suoát trong ñoaïn vaên naøy, ñieàu roõ raøng laø Thaùnh Phaoloâ muoán nhaán maïnh raèng loøng yeâu thöông khoâng phaûi chæ laø moät caûm xuùc xuoâng. Ñuùng hôn, ta neân hieåu noù theo ñöôøng höôùng ñoäng töø "yeâu" cuûa tieáng Hípri; töùc laø "laøm ñieàu toát". Nhö Thaùnh Inhaxioâ thaønh Loyola töøng noùi, "Loøng yeâu thöông ñöôïc bieåu loä baèng haønh ñoäng hôn laø baèng lôøi noùi" (106). Noù bieåu loä tính sinh hoa traùi cuûa noù nhö theá vaø cho pheùp ta caûm nghieäm haïnh phuùc cho ñi, tính cao thöôïng vaø veû cao caû cuûa vieäc chuùng ta töï cho ñi moät caùch haøo phoùng khoâng ñoøi ñöôïc ñeàn traû, nguyeân tuyeàn vì nieàm haân hoan ñöôïc cho ñi vaø phuïc vuï.

Loøng yeâu thöông khoâng ghen töông

95. Thaùnh Phaoloâ tieáp tuïc baùc boû thaùi ñoä do ñoäng töø zeloùi (ghen töông hay ghen tò) dieãn taû nhö laø traùi ngöôïc vôùi loøng yeâu thöông. Ñieàu naøy coù nghóa: loøng yeâu thöông khoâng coù choã daønh cho vieäc khoâng vui tröôùc vaän may cuûa ngöôøi khaùc (xem Cv 7:9; 17:5). Loøng ghen tò laø moät hình thöùc buoàn raàu gaây ra bôûi söï thònh vöôïng cuûa ngöôøi khaùc; noù chöùng toû: ta khoâng quan taâm tôùi haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc maø chæ quan taâm tôùi haïnh phuùc cuûa ta maø thoâi. Trong khi loøng yeâu thöông laøm chuùng ta vöôn cao quaù chuùng ta, thì loøng ghen tò khoaù kín chuùng ta vaøo trong chính mình. Loøng yeâu thöông ñích thöïc bieát ñaùnh giaù cao caùc thaønh töïu cuûa ngöôøi khaùc. Noù khoâng coi hoï nhö moât ñe doïa. Noù giaûi thoaùt ta khoûi vò chua chaùt cuûa loøng ghen tò. Noù thöøa nhaän raèng moïi ngöôøi ñeàu coù nhöõng ôn phuùc khaùc nhau vaø con ñöôøng ñi rieâng ôû trong ñôøi. Neân noù coá gaéng khaùm phaù ra con ñöôøng tieán tôùi haïnh phuùc cuûa rieâng mình, trong khi ñeå ngöôøi khaùc tìm ra con ñöôøng rieâng cuûa hoï.

96. Noùi toùm laïi, yeâu thöông laø chu toaøn hai meänh leänh cuoái cuøng cuûa Luaät Thieân Chuùa: "Ngöôi ñöøng theøm muoán nhaø cöûa cuûa ngöôøi laân caän ngöôi; ngöôi ñöøng theøm muoán vôï cuûa ngöôøi laân caän ngöôi, hay ñaày tôù nam ñaày tôù nöõ cuûa hoï, hay boø löøa, hoaëc baát cöù ñieàu gì cuûa ngöôøi laân caän ngöôi" (Xh 20:17). Loøng yeâu thöông linh höùng cho loøng quùy meán thaønh thöïc ñoái vôùi moïi ngöôøi vaø nhìn nhaän quyeàn ñöôïc haïnh phuùc cuûa hoï. Toâi yeâu thöông ngöôøi naøy, vaø toâi nhìn hoï baèng ñoâi maét Thieân Chuùa, Ñaáng ban cho ta moïi söï "ñeå ta vui höôûng" (1Tm 6:17). Do ñoù, toâi caûm thaáy moät caûm thöùc haïnh phuùc vaø bình an saâu xa. Cuõng moät loøng yeâu thöông beùn reã saâu naøy ñaõ daãn toâi tôùi choã baùc boû moïi baát coâng trong ñoù, moät soá ngöôøi sôû höõu quaù nhieàu trong khi nhöõng ngöôøi khaùc thì chaúng sôû höõu bao nhieâu. Noù thuùc ñaåy toâi tìm caùch giuùp nhöõng ngöôøi bò xaõ hoäi vöùt boû tìm ñöôïc chuùt ít nieàm vui. Ñaáy khoâng phaûi laø ghen tò maø laø öôùc nguyeän bình ñaúng.

Loøng yeâu thöông khoâng veânh vang

97. Chöõ sau ñaây, perpereuùetai, dieãn taû söï veânh vang, nhu caàu caàn phaûi kieâu kyø, daïy ñôøi vaø ñoâi chuùt töï ñeà cao. Nhöõng ngöôøi bieát yeâu thöông khoâng nhöõng töï cheá, khoâng noùi quaù nhieàu veà chính hoï, maø coøn taäp chuù vaøo ngöôøi khaùc; hoï khoâng caàn laø taâm ñieåm ñeå ñöôïc chuù yù. Chöõ sau ñoù, physiouùtai, cuõng töông töï nhö theá, cho thaáy loøng yeâu thöông khoâng ngaïo maïn. Veà phöông dieän chieåu töï, noù coù nghóa ta khoâng töï "thoåi phoàng" tröôùc maët ngöôøi khaùc. Noù cuõng chæ moät ñieàu tinh teá hôn: bò aùm aûnh phaûi khoe khoang, maát heát caûm thöùc thöïc taïi. Nhöõng ngöôøi nhö theá nghó raèng, vì "taâm linh" hay "khoân ngoan" hôn, neân hoï quan troïng hôn chính con ngöôøi thöïc cuûa hoï. Thaùnh Phaoloâ söû duïng ñoäng töø naøy trong nhieàu dòp khaùc, nhö khi ngaøi noùi: "söï hieåu bieát thoåi phoàng" trong khi "loøng yeâu thöông thì xaây döïng" (1Cr 8:1). Moät soá ngöôøi nghó raèng hoï quan troïng vì hoï hieåu bieát hôn nhöõng ngöôøi khaùc; hoï muoán khoáng cheá nhöõng ngöôøi naøy. AÁy theá nhöng ñieàu thöïc söï laøm chuùng ta quan troïng chính laø moät loøng yeâu thöông hieåu bieát, toû ra quan taâm, vaø baûo boïc ngöôøi yeáu ñuoái. ÔÛ nôi khaùc, chöõ naøy ñöôïc duøng ñeå pheâ phaùn nhöõng ngöôøi "bò thoåi phoàng" bôûi söï quan troïng cuûa mình (xem 1Cr 4:18) nhöng thöïc ra hoï ñaày traøn nhöõng chöõ nghóa troáng roãng hôn laø "söùc maïnh" thöïc söï cuûa Thaàn Khí (xem 1Cr 4:19).

98. Ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu, ñieàu quan troïng laø bieåu loä loøng yeâu thöông cuûa hoï qua caùch cö xöû vôùi caùc thaønh vieân trong gia ñình ít hieåu bieát ñöùc tin, yeáu ôùt hay keùm chaéc chaén trong caùc xaùc tín cuûa hoï. Coù khi, ñieàu ngöôïc laïi ñaõ dieãn ra: caùc ngöôøi coù ñöùc tin ñöôïc coi laø chín chaén hôn trong gia ñình ñaõ trôû thaønh nhöõng ngöôøi cao ngaïo khoâng ai chòu thaáu. Ñaøng khaùc, loøng yeâu thöông coù ñaëc ñieåm khieâm nhöôøng; neáu ta muoán hieåu bieát, tha thöù vaø phuïc vuï ngöôøi khaùc vôùi taám loøng, thì ta phaûi chöõa trò tính kieâu ngaïo cuûa ta ñeå loøng khieâm nhöôøng lôùn maïnh. Chuùa Gieâsu töøng noùi vôùi caùc moân ñeä raèng trong moät theá giôùi trong ñoù quyeàn löïc ñang thaéng theá, ai cuõng tìm caùch khoáng cheá ngöôøi khaùc, nhöng "khoâng nhö theá giöõa caùc con" (mt 20:26). Luaän lyù hoïc noäi taïi cuûa tình yeâu Kitoâ Giaùo khoâng noùi tôùi söï quan troïng hay quyeàn löïc; ñuùng hôn, "ai laø ngöôøi thöù nhaát trong caùc con phaûi laø ngöôøi noâ leä cuûa caùc con" (Mt 20:27). Trong ñôøi soáng gia ñình, luaän lyù hoïc thoáng trò hay caïnh tranh ai laø ngöôøi thoâng minh nhaát hay coù quyeàn nhaát seõ tieâu dieät loøng yeâu thöông. Lôøi khuyeân raên cuûa Thaùnh Pheâroâ cuõng ñöôïc aùp duïng vaøo gia ñình: "anh em haõy laáy ñöùc khieâm nhöôøng maø ñoái xöû vôùi nhau, vì Thieân Chuùa choáng laïi keû kieâu ngaïo, nhöng ban ôn cho keû khieâm nhöôøng" (1Pr 5:5).

Loøng yeâu thöông khoâng khieám nhaõ

99. Loøng yeâu thöông cuõng phaûi hieàn töø vaø aân caàn, vaø ñieàu naøy ñöôïc chöõ tieáp theo, aschemoneùi, chuyeân chôû. Noù muoán noùi: tình yeâu khoâng khieám nhaõ hay baát lòch söï; noù khoâng loã maõng. Caùc haønh ñoäng, lôøi noùi vaø cöû chæ cuûa noù laøm vui loøng ngöôøi khaùc, chöù khoâng coï saùt hay cöùng coûi. Loøng yeâu thöông gheùt vieäc laøm ngöôøi khaùc ñau khoå. Söï nhaõ nhaën "laø tröôøng daïy tính maãn caûm vaø voâ vò lôïi" laø ñieàu ñoøi ngöôøi ta "phaùt trieån taâm tö tình caûm, hoïc caùch laéng nghe, caùch noùi vaø, coù khi, caû caùch im laëng nöõa" (107). Noù khoâng phaûi laø moät ñieàu maø Kitoâ höõu coù theå chaáp nhaän hay baùc boû. Laø moät ñoøi hoûi chuû yeáu cuûa loøng yeâu thöông, "moïi con ngöôøi nhaân baûn buoäc phaûi soáng hoøa hôïp vôùi nhöõng ngöôøi chung quanh" (108). Moãi ngaøy, " vieäc böôùc vaøo ñôøi soáng moät ngöôøi khaùc, ngay caû khi ngöôøi naøy voán ñoùng moät vai troø trong ñôøi soáng ta, ñoøi ta phaûi maãn caûm vaø töï cheá laø ñieàu coù theå ñoåi môùi loøng tin töôûng vaø söï kính troïng. Thöïc vaäy, loøng yeâu thöông caøng saâu saéc, noù caøng ñoøi nôi ta loøng kính troïng töï do cuûa ngöôøi khaùc vaø khaû naêng chôø ñôïi cho tôùi khi ngöôøi khaùc môû cöûa loøng hoï cho ta" (109).

100. Ñeå côûi môû ñoái vôùi vieäc gaëp gôõ ngöôøi khaùc caùch chaân thöïc, "moät caùi nhìn nhaân haäu" laø ñieàu chuû yeáu. Ñieàu naøy baát töông hôïp vôùi thaùi ñoä tieâu cöïc luoân saün saøng vaïch traàn caùc thieáu soùt cuûa ngöôøi khaùc trong khi laøm ngô caùc thieáu soùt cuûa mình. Caùi nhìn nhaân haäu giuùp ta nhìn xa hôn caùc giôùi haïn cuûa chuùng ta, bieát kieân nhaãn vaø hôïp taùc vôùi ngöôøi khaùc, baát chaáp caùc dò bieät cuûa ta. Loøng nhaân haäu yeâu thöông xaây döïng caùc daây noái keát, vun sôùi caùc moái lieân heä, taïo neân caùc maïng löôùi hoäi nhaäp môùi vaø ñan deät ñöôïc moät cô caáu xaõ hoäi beàn vöõng. Nhôø caùch naøy, noù luoân phaùt trieån maïnh meõ hôn, vì neáu khoâng coù moät caûm thöùc thuoäc veà, ta khoâng theå naâng ñôõ vieäc daán thaân cuûa ta cho ngöôøi khaùc; keát cuïc, ta chæ ñi tìm söï thuaän tieän cuûa chính ta vaø cuoäc soáng chung seõ trôû neân baát khaû höõu. Nhöõng ngöôøi phaûn xaõ hoäi nghó raèng ngöôøi khaùc chæ hieän höõu ñeå thoûa maõn caùc nhu caàu rieâng cuûa hoï. Thaønh thöû, khoâng coøn choã naøo daønh cho loøng nhaân haäu yeâu thöông vaø vieäc phaùt bieåu noù ra. Nhöõng ai yeâu thöông ñeàu coù khaû naêng noùi nhöõng lôøi phaán khôûi, gaây söùc maïnh, an uûi, vaø khuyeán khích. Ñoù laø caùc lôøi chính Chuùa Gieâsu töøng noùi: "Naøy con, cöù yeân taâm!" (Mt 9:2); "naøy baø, loøng tin cuûa baø maïnh thaät!" (Mt 15:28); "Haõy troãi daäy!" (Mc 5:41); "Haõy ñi bình an!" (Lc 7:50; "Ñöøng sô!" (Mt 14:27). Ñaáy khoâng phaûi laø nhöõng lôøi haï giaù ngöôøi ta, laøm cho hoï buoàn baõ, giaän döõ hay toû yù khinh bæ. Trong caùc gia ñình cuûa chuùng ta, ta phaûi hoïc caùch moâ phoûng göông hieàn haäu cuûa Chuùa Gieâsu trong caùch ta noùi naêng vôùi nhau.

Loøng yeâu thöông thì quaûng ñaïi

101. Chuùng ta noùi ñi noùi laïi raèng ñeå yeâu moät ngöôøi khaù, ta phaûi yeâu chính mình. Tuy nhieân, baøi ca yeâu thöông cuûa Thaùnh Phaoloâ quaû quyeát raèng loøng yeâu thöông "khoâng tìm tö lôïi" cuõng khoâng "tìm ñieàu cuûa rieâng mình". Cuøng moät yù töôûng naøy ñaõ ñöôïc phaùt bieåu trong moät ñoaïn vaên khaùc: "Moãi ngöôøi ñöøng tìm lôïi ích cho rieâng mình, nhöng haõy tìm lôïi ích cho ngöôøi khaùc" (Pl 2:4). Thaùnh Kinh noùi roõ raèng phuïc vuï ngöôøi khaùc caùch quaûng ñaïi thì cao quí hôn yeâu chính mình. Yeâu mình chæ quan troïng nhö moät ñieàu kieän tieân quyeát veà taâm lyù ñeå coù theå yeâu ngöôøi khaùc: "Xaáu vôùi baûn thaân thì toát vôùi ai ñöôïc? Ngay caû vôùi taøi saûn cuûa mình, noù cuõng khoâng ñöôïc höôûng. Khoâng ai teä hôn keû laøm haïi chính mình, vaø ñoù laø coâng traû cho söï gian aùc cuûa noù" (Hc 14:5-6).

102. Thaùnh Toâma Aquinoâ giaûi thích raèng "Ñoái vôùi ñöùc aùi, öôùc muoán yeâu thöông thích ñaùng hôn öôùc muoán ñöôïc yeâu thöông" (110); thöïc vaäy, "caùc baø meï, nhöõng ngöôøi yeâu thöông nhieàu nhaát, tìm caùch yeâu thöông hôn ñöôïc yeâu thöông" (111). Thaønh thöû, loøng yeâu thöông coù theå vuôït quaù vaø traøn quaù caùc ñoøi hoûi cuûa coâng bình, "khoâng mong ñöôïc ñeàn traû ñieàu gì" (Lc 6:35), vaø loøng yeâu thöông lôùn nhaát coù theå daãn ta tôùi "hy sinh maïng soáng mình" cho ngöôøi khaùc (xem Ga 15:13). Lieäu moät loøng quaûng ñaïi nhö theá, loøng quaûng ñaïi giuùp ta khaû naêng cho ñi moät caùch töï do vaø troïn veïn, coù theå laø moät ñieàu thöïc söï khaû höõu hay khoâng? Coù, vì Tin Möøng ñaõ ñoøi hoûi noù: "anh em ñaõ nhaän ñöôïc caùch nhöng khoâng, thì phaûi cho ñi caùch nhöng khoâng" (Mt 10:8).

Loøng yeâu thöông khoâng noùng giaän hay nuoâi haän thuø

103. Neáu chöõ thöù nhaát trong baøi ca cuûa Thaùnh Phaoloâ noùi tôùi vieäc phaûi kieân nhaãn, khoâng phaûn öùng loã maõng ngay töùc khaéc ñoái vôùi caùc yeáu ñuoái vaø loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, thì chöõ keá tieáp ngaøi söû duïng laø paroxyùnetai, lieân heä nhieàu hôn tôùi vieäc baát bình noäi taâm do moät ñieàu töø beân ngoaøi gaây ra. Noù chæ phaûn öùng döõ doäi töø beân trong, moät söï noùng giaän aån khuaát khieán ta böïc mình lieân quan tôùi ngöôøi khaùc, nhö theå hoï gaây roái hay ñe doïa ta vaø do ñoù caàn ñöôïc xa traùnh. Nuoâi döôõng thöù thuø nghòch noäi taâm nhö theá khoâng ích lôïi gì cho baát cöù ai. Noù chæ gaây mích loøng vaø ra xa laï. Baát bình chæ laønh maïnh khi noù khieán ta phaûn öùng choáng moät baát coâng traàm troïng; khi thaám nhieãm thaùi ñoä cuûa ta ñoái vôùi ngöôøi khaùc, noù chæ gaây haïi maø thoâi.

104. Tin Möøng daïy ta nhìn ra caùi xaø trong chính maét ta (xem Mt 7:5). Caùc Kitoâ höõu khoâng theå laøm ngô lôøi khuyeân raên lieân læ ñöøng giaän döõ cuûa Lôøi Chuùa: "Ñöøng ñeå söï aùc thaéng ñöôïc mình" (Rm 12:21). "Ta ñöøng meät moûi trong vieäc laøm ñieàu thieän" (Gl 6:9). Ñoät nhieân caûm thaáy öôùc muoán traû thuø laø moät chuyeän maø chieàu theo uôùc muoán aáy, ñeå noù beùn reã trong taâm hoàn ta, laø moät chuyeän khaùc: "Haõy giaän döõ nhöng ñöøng phaïm toäi; ñöøng ñeå maët trôøi laën treân söï giaän döõ cuûa anh em" (Ep 4:26). Lôøi khuyeân cuûa toâi laø ñöøng ñeå moät ngaøy qua ñi maø khoâng laøm hoøa trong gia ñình. "Vaø laøm theá naøo ñeå laøm hoøa ñaây? Quøy goái xuoáng chaêng? Khoâng! Chæ caàn moät cöû chæ nhoû thoâi, moät vieäc nhoû moïn thoâi, cuõng ñuû ñeå hoøa khí gia ñình ñöôïc taùi laäp. Chæ moät môn trôùn nhoû, khoâng caàn phaûi noùi naêng chi. Nhöng ñöøng ñeå moät ngaøy qua ñi maø khoâng laøm hoøa trong gia ñình baïn" (112). Phaûn öùng ñaàu tieân cuûa ta khi ta bò laøm phieàn neân laø moät phaûn öùng chuùc laønh taän ñaùy loøng, xin Chuùa chuùc laønh, giaûi thoaùt vaø chöõa laønh ngöôøi kia. "Ngöôïc laïi, haõy chuùc laønh, vì anh em ñaõ ñöôïc keâu goïi laøm vieäc naøy, ngoõ haàu anh em nhaän ñöôïc phuùc laønh" (1Pr 3:9). Neáu phaûi ñaáu tranh moät söï aùc, thì haõy ñaáu tranh; nhöng ta phaûi luoân noùi "khoâng" vôùi baïo löïc trong gia ñình.

Loøng yeâu thöông thì tha thöù

105. Moät khi ñaõ beùn reã trong traùi tim ta, yù xaáu seõ daãn ta tôùi choã haän thuø saâu xa. Caâu ou logízetai to kakoùn coù nghóa: loøng yeâu thöông "khoâng tính soå söï aùc"; "noù khoâng haän thuø". Ñoái nghòch vôùi haän thuø laø tha thöù, voán beùn reã trong thaùi ñoä tích cöïc luoân tìm caùch hieåu caùc yeáu ñuoái cuûa ngöôøi khaùc ñeå mieãn thöù. Nhö Chuùa Gieâsu ñaõ noùi, "Laïy Cha, xin Cha tha thöù cho hoï; vì hoï khoâng bieát vieäc hoï laøm" (Lc 23:34). AÁy theá maø chuùng ta cöù ñi tìm heát loãi naøy tôùi loãi noï, töôûng töôïng ra ñuû thöù aùc lôùn hôn, giaû ñònh ñuû thöù yù xaáu, vaø do ñoù, haän thuø cöù theá gia taêng vaø saâu xa hôn. Cöù theá, moïi loãi laàm hay thieáu soùt töø phía ngöôøi phoái ngaãu ñeàu coù theå gaây haïi tôùi moái daây yeâu thöông vaø beàn vöõng cuûa gia ñình. Seõ laø moät ñieàu sai laàm khi ta coi moïi vaán ñeà ñeàu nghieâm troïng nhö nhau; coi nhö theá, ta lieàu mình deã cay nghieät moät caùch khoâng thích ñaùng ñoái vôùi caùc thieáu soùt cuûa ngöôøi kia. Öôùc muoán chính ñaùng thaáy caùc quyeàn cuûa mình ñöôïc toân troïng seõ trôû thaønh noãi khao khaùt traû thuø hôn laø baûo veä phaåm giaù ta caùch hôïp lyù.

106. Khi ta ñaõ bò xuùc phaïm hay laøm cho thaát voïng, tha thöù laø ñieàu coù theå vaø ñaùng öôùc ao, nhöng khoâng ai coù theå noùi ñaây laø chuyeän deã daøng. Söï thaät laø "hieäp thoâng gia ñình seõ chæ coù theå ñöôïc duy trì vaø hoaøn thieän nhôø tinh thaàn hy sinh lôùn lao. Thöïc theá, noù ñoøi moãi ngöôøi vaø moïi ngöôøi phaûi saün saøng vaø quaûng ñaïi môû loøng mình ra ñeå hieåu, ñeå chòu ñöïng, ñeå tha thöù, ñeå hoøa giaûi. Khoâng heà coù gia ñình naøo laïi khoâng bieát ñeán ích kyû, baát hoøa, caêng thaúng vaø tranh chaáp, taán coâng baïo ñoäng vaø ñoâi khi gaây töû thöông cho cuoäc hieäp thoâng cuûa hoï: do ñoù, maø xuaá hieän nhieàu hình thöùc chia reõ ña daïng trong ñôøi soáng gia ñình" (113).

107. Ngaøy nay, ta nhìn nhaän raèng ñeå coù theå tha thöù cho ngöôøi khaùc, ta caàn tôùi kinh nghieäm giaûi thoaùt bieát töï hieåu vaø tha thöù cho chính mình. Caùc loãi laàm cuûa ta, hay caùc pheâ phaùn nhaän ñöôïc töø ngöôøi thaân yeâu cuûa ta, thöôøng daãn ta tôùi choã ñaùnh maát loøng töï troïng. Ta trôû neân xa caùch ñoái vôùi ngöôøi khaùc, traùnh tình aâu yeám vaø sôï seät trong caùc moái lieân heä lieân ngaõ cuûa ta. Ñoå loãi cho ngöôøi khaùc khieán ta an taâm moät caùch sai laàm. Ta caàn hoïc caùch caàu nguyeän cho dó vaõng cuûa mình, ñeå bieát chaáp nhaän chính ta, hoïc caùch soáng vôùi caùc haïn cheá cuûa ta, vaø thaäm chí tha thöù cho chính ta, ñeå coù ñöôïc cuøng moät thaùi ñoä nhö theá ñoái vôùi ngöôøi khaùc.

108. Taát caû caùc ñieàu treân giaû thieát ñieàu naøy: chính ta coù kinh nghieäm ñöôïc Thieân Chuùa tha thöù, ñöôïc ôn thaùnh cuûa Ngöôøi coâng chính hoùa chöù khoâng phaûi do coâng phuùc cuûa rieâng ta. Ta caûm nghieäm ñöôïc moät loøng yeâu thöông ñi tröôùc baát cöù coá gaéng naøo cuûa ta, moät loøng yeâu thöông khoâng ngöøng môû cöûa, coå vuõ vaø khích leä. Neáu bieát nhaän raèng loøng yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa laø voâ ñieàu kieän vaø ta khoâng theå mua hay baùn ñöôïc loøng yeâu thöông cuûa Chuùa Cha, thì ta seõ coù khaû naêng bieåu loä ñöôïc moät tình yeâu khoâng bôø beán vaø tha thöù cho ngöôøi khaùc ngay caû khi hoï ñaõ gaây haïi ñeán ta. Neáu khoâng, ñôøi soáng gia ñình cuûa ta seõ khoâng coøn laø nôi ñeå hieåu nhau, ñeå naâng ñôõ vaø khích leä nhau, maø ñuùng hôn, chæ laø moät nôi trieàn mieân caêng thaúng vaø pheâ phaùn laãn nhau.

Loøng yeâu thöông haân hoan vôùi ngöôøi khaùc

109. Kieåu noùi chaírei epì te adikía coù lieân quan vôùi tính tieâu cöïc aån khuaát khaù saâu trong taâm hoàn ngöôøi ta. Ñaây laø moät thaùi ñoä ñaày chaát ñoäc nôi nhöõng ngöôøi haân hoan thaáy baát coâng ñöôïc thöïc hieän nôi ngöôøi khaùc. Caâu sau ñaây noùi leân thaùi ñoä traùi ngöôïc laïi: sygchaírei te aletheía: "vui khi thaáy ñieàu chaân thaät". Noùi caùch khaùc, ta haân hoan tröôùc ñieàu toát laønh nôi ngöôøi khaùc khi ta nhaän ra phaåm giaù cuûa hoï vaø traân troïng caùc khaû naêng vaø vieäc laøm toát cuûa hoï. Ñieàu naøy khoâng theå coù nôi nhöõng ngöôøi luùc naøo cuõng so saùnh vaø caïnh tranh, ngay vôùi ngöôøi phoái ngaãu cuûa mình, ñeán noãi vui möøng khi thaáy hoï thaát baïi.

110. Khi moät ngöôøi yeâu thöông laøm ñöôïc moät ñieàu toát cho ngöôøi khaùc, hoaëc thaáy ngöôøi khaùc ñöôïc haïnh phuùc, chính hoï cuõng soáng haïnh phuùc vaø nhôø theá bieát vinh danh Thieân Chuùa, vì Thieân Chuùa yeâu thöông nhöõng ngöôøi cho ñi moät caùch vui veû" (2Cr 9:7). Chuùa chuùng ta ñaëc bieät ñaùnh giaù cao nhöõng ngöôøi tìm ñöôïc nieàm vui trong haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc. Neáu ta khoâng chòu hoïc caùch bieát haân hoan tröôùc haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc vaø taäp chuù chuû yeáu vaøo caùc nhu caàu rieâng cuûa ta maø thoâi, ta ñaõ töï keát aùn mình phaûi chòu moät cuoäc hieän sinh khoâng coù nieàm vui, vì, nhö Chuùa Gieâsu töøng daïy, "cho thì coù phuùc hôn laø nhaän" (Cv 20:35). Gia ñình phaûi luoân laø nôi maø, khi moät ñieàu toát laønh xaåy ra cho moät thaønh vieân, ngöôøi ta bieát raèng caùc ngöôøi khaùc cuõng ñeàu coù maët ôû ñoù ñeå möøng vui vôùi hoï.

Loøng yeâu thöông tha thöù moïi söï

111. Baûng lieät keâ cuûa Thaùnh Phaoloâ chaám döùt vôùi boán caâu ñeàu coù nhöõng chöõ "moïi söï". Loøng yeâu thöông tha thöù moïi söï, tin moïi söï, hy voïng moïi söï, chòu ñöïng moïi söï. ÔÛ ñaây, ta thaáy roõ söùc maïnh phaûn vaên hoùa cuûa moät loøng yeâu thöông coù khaû naêng ñöông ñaàu vôùi baát cöù ñieàu gì coù theå ñe doïa noù.

112. Tröôùc nhaát, Thaùnh Phaoloâ noùi raèng loøng yeâu thöông "tha thöù moïi söï" (panta steùgei). Ñieàu naøy khaùc vôùi vieäc "ñöøng ñeå yù tôùi söï aùc" bôûi vì chöõ naøy lieân quan tôùi vieäc söû duïng mieäng löôõi. Ñoäng töø naøy coù theå coù nghóa "giöõ im laëng" tröôùc baát cöù ñieàu xaáu naøo coù theå coù nôi ngöôøi khaùc. Noù haøm nghóa giôùi haïn phaùn ñoaùn, kieåm soaùt xu höôùng muoán ñöa ra lôøi keát aùn cöông quyeát vaø khoâng thöông xoùt: "Ñöøng phaùn ñoaùn vaø caùc oâng seõ khoâng bò phaùn ñoaùn" (Lc 6:37). Duø ngöôïc vôùi caùch ta thöôøng söû duïng mieäng löôõi, lôøi Chuùa daïy ta "anh chò em ñöøng noùi xaáu laãn nhau" (Gcb 4:11). Saün saøng noùi xaáu moät ngöôøi khaùc laø caùch ta töï khaúng ñònh giaù trò cuûa mình, ñeå haû thuø haän vaø ghen tò maø khoâng heà löu yù tôùi caùi haïi ta coù theå gaây ra. Ta thöôøng hay queân raèng noùi xaáu raát coù theå coù toäi lôùn; noù laø moät xuùc phaïm naëng neà choáng laïi Thieân Chuùa neáu noù xaâm haïi nghieâm troïng tôùi danh thôm tieáng toát cuûa ngöôøi khaùc vaø gaây thieät haïi ñeán khoâng theå cöùu chöõa. Bôûi theá, lôøi Chuùa thaúng thaén quaû quyeát raèng mieäng löôõi "laø caû moät theá giôùi cuûa söï aùc... laøm cho toaøn thaân ra oâ ueá" (Gcb 3:6); noù laø "moät söï döõ khoâng bao giôø ôû yeân, ñaày nhöõng noïc ñoäc gieát ngöôøi" (Gcb 3:8). Trong khi caùi löôõi coù theå bò duøng ñeå "nguyeàn ruûa nhöõng ai ñaõ ñöôïc taïo döïng gioáng hình aûnh Thieân Chuùa" (Gcb 3:9), thì loøng yeâu thöông traân quí danh thôm tieáng toát cuûa ngöôøi khaùc, keå caû cuûa keû thuø. Khi tìm caùch tuaân thuû luaät Thieân Chuùa, ta ñöøng bao giôø queân ñoøi hoûi chuyeân bieät naøy cuûa loøng yeâu thöông.

113. Caùc caëp vôï choàng ñöôïc loøng yeâu thöông keát hôïp phaûi noùi toát cho nhau; hoï phaûi coá gaéng trình baày phía toát cuûa ngöôøi phoái ngaãu, chöù khoâng phaûi ñieåm yeáu vaø loãi laàm cuûa hoï. Duø gì, hoï cuõng phaûi giöõ im laëng hôn laø noùi xaáu ngöôøi phoái ngaãu. Ñaây khoâng phaûi chæ laø caùch haønh ñoäng tröôùc maët ngöôøi khaùc; noù phaùt sinh töø moät thaùi ñoä noäi taâm. Khoâng heà ngaây thô cho raèng mình khoâng troâng thaáy caùc vaán ñeà vaø ñieåm yeáu cuûa ngöôøi kia, ta chæ nhìn caùc ñieåm yeáu vaø loãi laàm naøy trong moät boái caûnh roäng lôùn hôn maø thoâi. Ta thöøa nhaän raèng caùc loãi laàm naøy laø moät phaàn cuûa böùc tranh lôùn hôn. Ta cuõng phaûi hieåu ra raèng taát caû chuùng ta ñeàu laø moät söï pha troän phöùc taïp cuûa aùnh saùng vaø boùng toái. Ngöôøi khaùc kia khoâng phaûi chæ laø toång soá nhöõng ñieàu nhoû moïn laøm toâi khoù chòu. Loøng yeâu thöông khoâng caàn phaûi hoaøn haûo môùi ñöôïc ta ñaùnh giaù. Ngöôøi khaùc yeâu thöông ta toát nhaát bao nhieâu coù theå, vôùi moïi giôùi haïn cuûa hoï, nhöng söï thaät vaãn laø: loøng yeâu höông baát toaøn khoâng heà coù nghóa noù khoâng chaân thaät hay khoâng coù thaät. Noù coù thaät, duø giôùi haïn vaø coù tính phaøm traàn. Neáu toâi mong ñôïi quaù nhieàu, ngöôøi khaùc kia seõ cho toâi bieát, vì chaøng hay naøng khoâng theå ñoùng vai Thieân Chuùa hay phuïc vuï ñöôïc heát moïi nhu caàu cuûa toâi. Loøng yeâu thöông ñoàng hieän höõu vôùi söï baát toaøn. Noù "tha thöù moïi söï" vaø coù theå giöõ ñöôïc thanh thaûn tröôùc caùc giôùi haïn cuûa ngöôøi toâi yeâu thöông.

Loøng yeâu thöông tin töôûng moïi söï

114. Panta pisteuùei. Loøng yeâu thöông tin töôûng moïi söï. ÔÛ ñaây "tin" khoâng theo saùt nghóa thaàn hoïc cuûa noù, nhöng ñuùng hôn theo nghóa ñieàu ta voán goïi laø "tin töôûng" (trust). Ñieàu naøy vöôït quaù vieäc chæ ñôn giaûn giaû thieát ngöôøi kia khoâng noùi doái hay löøa ñaûo. Nieàm tin töôûng caên baûn naøy nhìn nhaän aùnh saùng Thieân Chuùa chieáu roïi quaù beân kia söï toái taêm, gioáng than hoàng aâm æ döôùi ñaùm tro taøn.

115. Nieàm tin töôûng naøy giuùp moái lieân heä ñöôïc töï do. Ñieàu naøy coù nghóa: ta khoâng caàn kieåm soaùt ngöôøi kia, theo doõi töøng böôùc ñi cuûa hoï keûo hoï thoaùt khoûi tay ta. Loøng yeâu thöông tin töôûng, noù giaûi thoaùt, noù khoâng coá gaéng kieåm soaùt, chieám höõu vaø khoáng cheá moïi söï. Söï töï do naøy, moät söï töï do voán coå vuõ ñoäc laäp, coå vuõ vieäc côûi môû ñoái vôùi theá giôùi chung quanh vaø ñoái vôùi caùc traûi nghieäm môùi meû, chæ coù theå phong phuù hoùa vaø môû roäng moái lieân heä. Luùc ñoù, vôï choàng seõ chia seû vôùi nhau nieàm vui cuûa moïi ñieàu hoï ñaõ nhaän ñöôïc vaø hoïc ñöôïc ôû ngoaøi voøng gia ñình. Ñoàng thôøi, söï töï do naøy thuaän lôïi hoùa loøng thaønh thöïc vaø söï trong saùng, vì nhöõng ngöôøi bieát raèng hoï ñöôïc tin töôûng vaø ñaùnh giaù cao ñeàu coù tinh thaàn côûi môû, khoâng giaáu gieám baát cöù ñieàu gì. Nhöõng ai bieát raèng ngöôøi phoái ngaãu cuûa hoï luoân ngôø vöïc, öa phaùn ñoaùn vaø thieáu moät tình yeâu voâ ñieàu kieän, seõ coù xu höôùng giöõ kín moïi chuyeän, che giaáu caùc sai phaïm vaø yeáu ñuoái cuûa hoï, vaø giaû ñoø laø moät ai ñoù chöù khoâng phaûi con ngöôøi thöïc cuûa hoï. Ñaøng khaùc, moät gia ñình coù ñaëc ñieåm tin töôûng yeâu thöông nhau, thì baát cöù xaåy ra vieäc gì, hoï cuõng ñeàu giuùp caùc thaønh vieân laø chính hoï vaø töï nhieân seõ töø khöôùc löøa ñaûo, gian traù vaø noùi doái.

Loøng yeâu thöông hy voïng moïi söï

116. Panta elpízei. Loøng yeâu thöông khoâng thaát voïng vôùi töông lai. Tieáp theo nhöõng ñieàu vöøa noùi, kieåu noùi naøy ñeà caäp tôùi loøng hy voïng cuûa moät ngöôøi bieát raèng ngöôøi khaùc coù theå thay ñoåi, tröôûng thaønh hôn vaø toaû moät veû ñeïp baát ngôø vaø moät tieàm naêng chöa heà ñöôïc noùi tôùi. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa: moïi söï seõ thay ñoåi ôû ñôøi naøy. Noù bao haøm vieäc hieåu ra raèng duø söï vaät khoâng luoân trôû thaønh nhö ta mong öôùc, Thieân Chuùa vaãn coù theå bieán nhöõng con ñöôøng khuùc khuyûu thaønh thaúng baêng vaø töø nhöõng ñieàu xaáu ta chòu ôû trong ñôøi, Ngöôøi vaãn coù theå ruùt ra ñieàu toát.

117. ÔÛ ñaây, hy voïng seõ tieán tôùi choã troïn veïn nhaát, vì noù bao haøm söï chaéc chaén seõ coù söï soáng sau khi cheát. Moãi ngöôøi, baát chaáp moïi sai phaïm cuûa hoï, ñeàu ñöôïc keâu goïi böôùc vaøo söï vieân maõn cuûa söï soáng treân thieân ñaøng. ÔÛ ñaáy, vì hoaøn toaøn ñöôïc söï phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ bieán ñoåi, moïi yeáu ñuoái, toái taêm vaø nhöôïc ñieåm ñeàu seõ maát daïng. ÔÛ ñaáy, höõu theå thöïc söï cuûa ngöôøi ta seõ saùng leân trong moïi veû toát laønh vaø ñeïp ñeõ cuûa hoï. Giöõa caùc gia troïng (aggravations) cuûa ñôøi hieän taïi, vieäc hieåu ra naøy seõ giuùp ta nhìn moãi ngöôøi töø moät vieãn aûnh sieâu nhieân, trong aùnh saùng hy voïng, vaø mong chôø söï vieân maõn hoï seõ nhaän ñöôïc treân nöôùc trôøi, cho duø vaãn chöa hieån hieän.

Loøng yeâu thöông chòu ñöïng moïi söï

118. Panta hypomeùnei. Ñieàu naøy coù nghóa: loøng yeâu thöông chòu ñöïng moïi gian nan thöû thaùch baèng moät thaùi ñoä tích cöïc. Noù ñöùng vöõng trong caùc moâi tröôøng thuø nghòch. Söï "chòu ñöïng" naøy bao haøm khoâng nhöõng khaû naêng chaáp nhaän moät soá gia troïng, maø coøn chaáp nhaän moät ñieàu lôùn hôn theá: luoân saün saøng ñöông ñaàu vôùi baát cöù thaùch ñoá naøo. Ñaây laø moät loøng yeâu thöông khoâng bao giôø boû cuoäc, duø trong nhöõng giôø phuùt ñen toái nhaát. Noù chöùng toû moät anh huøng tính ngoan cöôøng, moät söùc maïnh ñeà khaùng baát cöù traøo löu tieâu cöïc naøo, moät daán thaân khoâng theå naøo deïp boû ñoái vôùi söï thieän. ÔÛ ñaây, toâi nghó tôùi lôøi leõ cuûa [Muïc Sö] Martin Luther King, ngöôøi töøng ñöông ñaàu vôùi ñuû thöù thöû thaùch vaø saàu naõo baèng moät loøng yeâu thöông huynh ñeä: "Ngöôøi gheùt baïn nhaát vaãn coù ñieàu toát ôû trong hoï; ngay quoác gia gheùt baïn nhaát cuõng coù ñieàu toát trong noù; ngay chuûng toäc gheùt baïn nhaát cuõng coù ñieàu toát naøo ñoù trong noù. Vaø khi baïn tieán tôùi choã coù theå nhìn thaúng vaøo maët moïi ngöôøi vaø thaáy trong thaúm saâu loøng hoï ñieàu ñöôïc toân giaùo goïi laø 'hình aûnh Thieân Chuùa', baïn seõ baét ñaàu yeâu thöông hoï baát chaáp [moïi söï]. Baát keå hoï laøm gì, baïn ñeàu thaáy hình aûnh cuûa Thieân Chuùa ôû ñaáy. Ñoù laø moät yeáu toá cuûa söï thieän maø hoï khoâng bao giôø hoï coù theå thaùo boû... Moät caùch nöõa ñeå baïn yeâu keû thuø cuûa baïn laø: khi coù cô hoäi ñeå baïn ñaùnh baïi keû thuø cuûa baïn, thì ñoù laø luùc baïn ñöøng neân laøm vieäc ñoù... Khi baïn ñaõ vöôn tôùi bình dieän yeâu thöông, tôùi veû ñeïp vaø söùc maïnh lôùn lao cuûa noù, baïn seõ chæ tìm caùch ñaùnh baïi caùc heä thoáng xaáu xa. Caùc caù nhaân naøo chaúng may bò lieân luïy trong heä thoáng aáy, baïn haõy yeâu thöông hoï, nhöng baïn phaûi tìm caùch ñaùnh baïi heä thoáng... Haän thuø vì haän thuø chæ gia taêng söï hieän höõu cuûa haän thuø vaø söï aùc trong vuõ truï. Neáu toâi ñaùnh baïn vaø baïn ñaùnh toâi, thì toâi seõ ñaùnh laïi baïn vaø baïn seõ ñaùnh laïi toâi, cöù theá, baïn thaáy ñoù, noù seõ keùo daøi voâ taän. Noù seõ khoâng bao giôø chaám döùt. ÔÛ moät nôi naøo ñoù, moät ai ñoù haún phaûi coù moät chuùt caûm thöùc, vaø ngöôøi ñoù haún laø ngöôøi maïnh meõ. Ngöôøi maïnh meõ laø ngöôøi coù theå caét ñöùt daây chuyeàn haän thuø, daây chuyeàn söï aùc... Moät ai ñoù phaûi coù toân giaùo ñuû vaø luaân lyù ñuû ñeå caét ñöùt noù vaø bôm vaøo moïi cô caáu cuûa vuõ truï caùi yeáu toá maïnh meõ aáy cuûa loøng yeâu thöông" (114).

119. Trong ñôøi soáng gia ñình, ta caàn vun sôùi söùc maïnh yeâu thöông aáy, moät söùc maïnh coù theå giuùp ta ñaáu tranh vôùi moïi söï aùc ñang ñe doïa noù. Loøng yeâu thöông khoâng nhöôøng böôùc cho haän thuø, cho khinh mieät ngöôøi khaùc hay öôùc muoán gaây thöông tích hoaëc chieám öu theá. Lyù töôûng Kitoâ Giaùo, ñaëc bieät trong gia ñình, laø moät tình yeâu khoâng bao giôø boû cuoäc. Ñoâi khi toâi raát caûm phuïc khi thaáy nhöõng ngöôøi ñaøn oâng ñaøn baø duø ñaõ ly thaân vôùi ngöôøi phoái ngaãu ñeå traùnh baïo löïc theå lyù, aáy theá nhöng, vì loøng yeâu thöông vôï choàng bieát vöôït quaù phaïm vi xuùc caûm, neân vaãn coá gaéng giuùp ñôõ ngöôøi phoái ngaãu, duø ñoâi khi giaùn tieáp qua ngöôøi khaùc, trong luùc hoï bò beänh taät, ñau khoå hay thöû thaùch. ÔÛ ñaây, ta cuõng thaáy moät tình yeâu khoâng bao giôø boû cuoäc.

Lôùn leân trong loøng yeâu thöông vôï choàng

120. Caùc suy tö cuûa chuùng ta veà baøi ca yeâu thöông cuûa Thaùnh Phaoloâ ñaõ chuaån bò ñeå chuùng ta thaûo luaän veà loøng yeâu thöông vôï choàng. Ñaây laø loøng yeâu thöông giöõa choàng vaø vôï (115), moät loøng yeâu thöông ñöôïc thaùnh hoùa, phong phuù hoùa vaø ñöôïc soi saùng bôûi ôn thaùnh cuûa bí tích hoân phoái. Noù laø moät "cuoäc keát hôïp coù tính caûm xuùc" (116), thieâng lieâng vaø hy teá, phoái hôïp caû söï aám aùp cuûa tình baïn laãn söï ñam meâ cuûa gôïi tình, vaø keùo daøi maõi sau khi xuùc caûm vaø ñam meâ ñaõ nguoäi ñi. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XI töøng daïy raèng tình yeâu naøy thaám ñöôïm moïi boån phaän cuûa ñôøi soáng vôï choàng vaø höôûng ñöôïc vò trí trang troïng (117). Ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn ñoå xuoáng, tình yeâu maïnh meõ naøy laø phaûn aûnh cuûa giao öôùc lieân tuïc giöõa Chuùa Kitoâ vaø nhaân loaïi, moät giao öôùc ñaït tôùi cao ñieåm trong vieäc töï hieán teá cuûa Ngöôøi treân thaäp giaù. "Thaàn Khí maø Chuùa ñoå xuoáng ban traùi tim môùi vaø laøm cho ngöôøi ñaøn oâng vaø ngöôøi ñaøn baø coù khaû naêng yeâu thöông nhau nhö Chuùa Kitoâ yeâu thöông chuùng ta. Loøng yeâu thöông vôï choàng ñaït tôùi söï vieân maõn maø noù ñaõ ñöôïc xeáp ñaët töø beân trong: ñöùc aùi phu phuï" (118).

121. Hoân nhaân laø moät daáu chæ quyù giaù, vì "khi moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi ñaøn baø cöû haønh bí tích hoân nhaân, Thieân Chuùa nhö theå 'ñöôïc soi göông' trong hoï; Ngöôøi in nôi hoï caùc ñaëc ñieåm cuûa Ngöôøi vaø aán tích tình yeâu khoâng theå xoùa boû cuûa Ngöôøi. Hoân nhaân laø hình aûnh cuûa tình yeâu Thieân Chuùa daønh cho chuùng ta. Thöïc vaäy, Thieân Chuùa cuõng laø söï hieäp thoâng: Ba Ngoâi Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn soáng ñôøi ñôøi trong moät hôïp nhaát hoaøn haûo. Vaø ñaây chính laø maàu nhieäm hoân nhaân: Thieân Chuùa bieán vôï choàng thaønh moät hieän sinh ñôn nhaát" (119). Ñieàu naøy coù nhieàu haäu quaû cuï theå haøng ngaøy, vì vôï choàng "nhôø söùc maïnh cuûa bí tích hoân phoái, ñöôïc trao phoù moät söù meänh chaân thöïc vaø thích ñaùng, ñeå, khôûi ñi töø nhöõng söï vieäc ñôn sô taàm thöôøng cuûa ñôøi soáng, hoï coù theå laøm cho loøng yeâu thöông maø Chuùa Kitoâ voán daønh cho Giaùo Hoäi vaø tieáp tuïc hieán maïng soáng cho Giaùo Hoäi cuûa Ngöôøi thaønh höõu hình" (120).

122. Tuy nhieân, ta khoâng neân laãn loän hai bình dieän: khoâng neân ñaët leân vai hai con ngöôøi höõu haïn caùi gaùnh naëng khuûng khieáp cuûa vieäc phaûi taùi taïo moät caùch hoaøn haûo söï keát hôïp giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi cuûa Ngöôøi, vì hoân nhaân nhö daáu chæ bao haøm "moät dieãn trình naêng ñoäng... moät dieãn trình dieãn tieán töø töø qua vieäc hoäi nhaäp caùc ôn phuùc cuûa Thieân Chuùa moät caùch tieäm tieán" (121).

Chia seû suoát ñôøi

123. Sau loøng yeâu thöông keát hôïp ta vôùi Thieân Chuùa, loøng yeâu thöông vôï choàng laø "hình thöùc vó ñaïi nhaát cuûa tình baïn" (122). Noù laø söï keát hôïp coù heát moïi ñaëc ñieåm cuûa moät tình baïn toát ñeïp: vieäc quan taâm tôùi thieän ích cuûa ngöôøi kia, tính hoã töông, söï thaân maät, söï aám aùp, tính beàn vöõng vaø söï gioáng nhau phaùt sinh töø cuoäc soáng chung. Coäng vaøo taát caû nhöõng ñieàu aáy, hoân nhaân coøn theâm tính ñoäc chieám baát khaû huûy tieâu, ñöôïc phaùt bieåu qua vieäc cam keát laâu beàn seõ chia seû vaø cuøng nhau xaây döïng troïn cuoäc soáng. Ta haõy trung thöïc vaø nhìn nhaän caùc daáu chæ cuûa thöïc taïi: nhöõng ngöôøi yeâu thöông nhau khoâng coi moái lieân heä cuûa hoï laø taïm bôï. Nhöõng ngöôøi keát hoân vôùi nhau khoâng mong söï höùng khôûi cuûa hoï nguoäi daàn. Nhöõng ngöôøi muïc kích vieäc cöû haønh cuoäc keát hôïp yeâu thöông, baát keå moøng doûn ñeán ñaâu, ñeàu tin töôûng raèng noù seõ vöôït qua thöû thaùch cuûa thôøi gian. Con caùi khoâng nhöõng muoán cha meï chuùng yeâu thöông nhau, maø coøn trung thaønh vaø ôû vôùi nhau maõi maõi. Caùc daáu chæ naøy vaø caùc daáu chæ töông töï chöùng toû raèng töø trong chính baûn chaát cuûa noù, tình yeâu vôï choàng coù tính döùt khoaùt. Söï keát hôïp laâu beàn do caùc lôøi theà höùa luùc keát hoân noùi leân khoâng phaûi chæ coù tính hình thöùc hay coâng thöùc truyeàn thoáng; noù beùn reã trong chính caùc khuynh höôùng töï nhieân cuûa nhaân vò. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù ñöùc tin, noù coøn laø giao öôùc tröôùc maët Thieân Chuùa, moät giao öôùc ñoøi phaûi trung thaønh: "Chuùa laø chöùng nhaân cuûa giao öôùc giöõa ngöôi vaø vôï thuôû thanh xuaân cuûa ngöôi, ngöôøi maø ngöôi ñaõ baát trung, duø naøng laø ngöôøi ñoàng haønh vôùi ngöôi vaø laø vôï ngöôi theo giao öôùc... Khoâng ai ñöôïc baát trung vôùi ngöôøi vôï thuôû thanh xuaân cuûa mình. Vì Ta gheùt vieäc ly dò, Chuùa noùi theá" (Mlk 2:14-16)

124. Moät loøng yeâu thöông yeáu ôùt hay beänh hoaïn, khoâng coù khaû naêng chaáp nhaän hoân nhaân nhö moät thaùch ñoá caàn ñöôïc ñaûm nhaän vaø chieán ñaáu cho, caàn ñöôïc taùi sinh, canh taân vaø taùi saùng cheá cho tôùi cheát, khoâng theå choáng ñôõ moät cam keát to lôùn. Noù seõ gaãy ñoå tröôùc neàn vaên hoùa phuø phieám luoân ngaên caûn dieãn trình taêng tröôûng khoâng ngöøng. AÁy theá nhöng "vieäc ñoan höùa yeâu nhau maõi maõi vaãn laø ñieàu coù theå khi ta nhaän roõ moät keá hoaïch lôùn hôn caùc yù nghó vaø cam keát cuûa ta, moät keá hoaïch coù theå naâng ñôõ ta vaø giuùp ta khaû naêng daønh troïn töông lai cuûa ta cho ngöôøi ta yeâu" (123). Muoán vöôït qua moïi thöû thaùch vaø luoân trung thaønh baát chaáp moïi söï, tình yeâu naøy caàn ñöôïc ban ôn thaùnh ñeå cuûng coá vaø naâng cao noù. Nhö lôøi Thaùnh Robert Bellarmine noùi, "söï kieän moät ngöôøi ñaøn oâng keát hôïp vôùi moät ngöôøi ñaøn baø trong moät daây noái keát baát khaû tieâu, vaø hoï maõi baát khaû phaân baát chaáp moïi thöù khoù khaên, ngay caû khi khoâng coøn hy voïng gì coù con, chæ coù theå laø daáu chæ moät maàu nhieäm cao caû" (124).

125. Hoân nhaân cuõng laø moät tình baïn coù ñaëc tính cuûa moät ñam meâ, nhöng laø moät ñam meâ luoân ñieàu höôùng veà moät cuoäc keát hôïp moãi ngaøy moãi beàn vöõng vaø thaâm haäu hôn. Ñöôïc nhö theá laø nhôø "hoân nhaân khoâng chæ ñöôïc thieát laäp cho vieäc sinh con maø thoâi" maø coøn ñeå cho loøng yeâu thöông hoã töông "ñöôïc phaùt bieåu thích ñaùng, taêng tröôûng vaø chín muøi" (125). Tình baïn ñoäc ñaùo giöõa moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi ñaøn baø chæ nhaän ñöôïc ñaëc ñieåm toång theå hoùa aáy beân trong cuoäc keát hôïp vôï choàng maø thoâi. Nhöng cuõng chính trong tö caùch toång theå hoùa aáy, cuoäc keát hôïp naøy coù tính ñoäc chieám, trung thaønh vaø ñoùn chaøo söï soáng môùi. Noù chia seû moïi söï trong moät loøng kính troïng hoã töông khoâng ngöøng. Coâng ñoàng Vatican II nhaéc laïi ñieàu naøy khi quaû quyeát raèng "Moät tình yeâu keát hôïp yeáu toá nhaân loaïi vôùi yeáu toá thaàn linh nhö theá phaûi thaám nhuaàn caû ñôøi soáng vaø höôùng daãn ñoâi vôï choàng bieát töï do trao hieán cho nhau, qua nhöõng taâm tình vaø cöû chæ trìu meán" (126)

Nieàm vui vaø caùi ñeïp

126. Trong hoân nhaân, nieàm vui yeâu thöông caàn ñöôïc vun sôùi. Khi vieäc tìm kieám khoaùi laïc trôû thaønh aùm aûnh, noù seõ kieàm giöõ ta trong noâ dòch vaø ngaên caûn ta caûm nghieäm nhieàu nieàm saûng khoaùi khaùc. Ñaøng khaùc, nieàm vui seõ gia taêng saûng khoaùi cuûa ta vaø giuùp ta ñi tìm thoûa maõn trong raát nhieàu söï vaät, ngay caû trong nhöõng thôøi khaéc cuûa cuoäc soáng luùc saûng khoaùi theå lyù ñaõ xuoáng doác. Thaùnh Toâma Aquinoâ noùi raèng chöõ "vui" coù yù noùi tôùi vieäc môû roäng taâm hoàn (127). Ta coù theå caûm nghieäm ñöôïc nieàm vui vôï choàng ngay giöõa luùc ñang buoàn phieàn; noù heä ôû vieäc bieát chaáp nhaän ñieàu naøy: hoân nhaân laø moät pha troän nhaát thieát phaûi coù goàm höôûng thuï vaø ñaáu tranh, caêng thaúng vaø thö giaõn, ñau ñôùn vaø khuaây khoûa, thoûa maõn vaø chôø mong, khoù chòu vaø khoan khoaùi, nhöng luoân ôû treân con ñöôøng cuûa tình baïn, moät con ñöôøng gaây höùng ñeå vôï choàng chaêm soùc laãn nhau: "Hoï giuùp nhau vaø phuïc vuï laãn nhau" (128).

127. Loøng yeâu thöông cuûa tình baïn coù teân laø "ñöùc aùi" khi noù hieåu roõ vaø bieát traân troïng "giaù trò lôùn lao" cuûa ngöôøi kia (129). Caùi ñeïp, töùc "giaù trò lôùn lao" khaùc hôn laø söùc loâi cuoán theå lyù hay taâm lyù, giuùp ta khaû naêng bieát ñaùnh giaù tính thaùnh thieâng cuûa moät con ngöôøi, maø khoâng bò thoâi thuùc phaûi chieám höõu hoï. Trong moät xaõ hoäi duy tieâu thuï, caûm thöùc veà caùi ñeïp trôû neân ngheøo naøn vaø do ñoù nieàm vui nhaït daàn ñi. Moïi söï ôû ñaáy ñeàu phaûi ñöôïc mua, chieám höõu hay tieâu thuï, keå caû con ngöôøi. Maët khaùc, tình aâu yeám laø daáu chæ moät loøng yeâu thöông khoâng ích kyû chieám höõu. Noù laøm ta tieáp caän ngöôøi khaùc vôùi moät loøng kính troïng saâu xa vaø noãi sôï lôùn lao coù theå gaây haïi cho hoï hay töôùc maát töï do cuûa hoï.Yeâu thöông moät ngöôøi khaùc bao haøm nieàm vui ñöôïc chieâm ngaém vaø traân quyù caùi ñeïp vaø söï thaùnh thieâng beân trong cuûa hoï, nhöõng ñieàu luoân vöôït quaù caùc nhu caàu cuûa toâi. Ñieàu naøy giuùp toâi tìm kieám ñieàu toát cuûa hoï caû khi hoï khoâng theå thuoäc veà toâi hoaëc hoï khoâng coøn loâi cuoán nöõa veà theå lyù, traùi laïi chæ gaây haán hay gaây phieàn haø. Vì "loøng yeâu thöông nhôø ñoù moät ngöôøi laøm vui loøng ngöôøi kia tuøy ôû vieäc hoï töï yù cho ñi moät ñieàu gì ñoù" (130).

128. Caûm nghieäm thaåm myõ cuûa loøng yeâu thöông ñöôïc phaùt bieåu trong "caùi nhìn" bieát chieâm ngöôõng ngöôøi khaùc nhö cuøng ñích trong chính hoï, ngay caû khi hoï oám yeáu, giaø caû hay khoâng loâi cuoán veà theå lyù. Caùi nhìn bieát ñaùnh giaù coù taàm quan troïng raát lôùn lao, vaø töø khöôùc noù thöôøng gaây nhieàu tai hoïa. Ñeå ñöôïc löu yù, nhöõng ngöôøi phoái ngaãu vaø con caùi hoï ñaõ phaûi laøm khoâng bieát bao nhieâu söï vieäc! Khi ta khoâng coøn nhìn nhau, bieát bao meách loøng vaø vaán ñeà ñaõ phaùt sinh! Ñaây laø ñieàu aån khuaát phía sau caùc than vaõn vaø keâu ca ta thöôøng nghe thaáy trong caùc gia ñình: "choàng toâi khoâng nhìn toâi; anh aáy haønh xöû nhö theå toâi voâ hình". "Anh laøm ôn nhìn em khi em noùi ñi!". "Vôï toâi khoâng theøm nhìn toâi nöõa, muï chæ ñeå yù tôùi con caùi!". "Trong chính caên nhaø cuûa toâi, khoâng ai löu yù gì tôùi toâi caû; ñeán nhìn toâi hoï cuõng khoâng noát; cöù nhö theå toâi khoâng hieän höõu". Loøng yeâu thöông môû maét ta vaø giuùp ta khaû naêng nhìn, ñaøng sau taát caû nhöõng ñieàu khaùc, laø giaù trò lôùn lao cuûa moät con ngöôøi.

129. Nieàm vui cuûa loøng yeâu thöông chieâm ngöôõng naøy caàn ñöôïc vun sôùi. Vì ta ñaõ ñöôïc taïo neân ñeå yeâu thöông, neân ta bieát raèng khoâng coù nieàm vui naøo lôùn hôn nieàm vui ñöôïc chia seû caùc ñieàu toát ñeïp: "Haõy cho, haõy nhaän, haõy cö xöû toát vôùi nhau" (Hc 14:16). Nieàm vui thaâm haäu nhaát ôû treân ñôøi laø coù theå laøm ngöôøi khaùc haân hoan, quaû laø moät tieàn vò cuûa Nöôùc Trôøi. Ta coù theå nghó tôùi caûnh ñaùng yeâu trong phim Babette's Feast, luùc baø ñaàu beáp quaûng ñaïi nhaän ñöôïc caùi oâm hoân vaø lôøi khen bieát ôn: "OÂi vôùi chò, caùc thieân thaàn ñaõ ñöôïc vui söôùng xieát bao!". Quaû laø moät nieàm vui vaø an uûi lôùn khi ñem haân hoan ñeán cho ngöôøi khaùc, thaáy hoï ñöôïc sung söôùng. Nieàm vui naøy, hoa traùi cuûa loøng yeâu thöông huynh ñeä, khoâng phaûi laø nieàm vui cuûa ngöôøi töï phuï, chæ bieát coù mình, maø laø nieàm vui cuûa nhöõng ngöôøi yeâu thöông, bieát haân hoan vì ñieàu toát cuûa nhöõng ngöôøi mình yeâu thöông, bieát hieán thaân cho hoï caùch töï do vaø nhôø theá trôû neân phong phuù nôi hoï.

130. Maët khaùc, nieàm vui cuõng phaùt trieån nhôø ñau ñôùn vaø ñau buoàn. Nhö Thaùnh Augustinoâ töøng noùi "trong chieán ñaáu, nguy hieåm caøng lôùn nieàm vui chieán thaéng caøng cao" (131). Sau khi cuøng nhau chòu ñau ñôùn vaø gian nan, vôï choàng coù theå caûm nhaän chuùng raát ñaùng giaù, vì hoï ñaõ ñaït ñöôïc moät ñieàu gì ñoù toát, hoïc ñöôïc moät ñieàu gì ñoù trong tö caùch vôï choàng, hay tieán tôùi choã bieát ñaùnh giaù con ngöôøi thöïc cuûa hoï. Ít coù nieàm vui nhaân baûn naøo thaâm haäu vaø gaây höùng khôûi baèng nieàm vui ñöôïc caûm nhaän bôûi hai con ngöôøi yeâu thöông nhau vaø ñaõ ñaït ñöôïc moät ñieàu gì ñoù nhôø moät coá gaéng lôùn lao chung.

Keát hoân vì yeâu thöông

131. Toâi muoán noùi vôùi giôùi treû raèng khoâng ñieàu gì trong caùc ñieàu treân laâm nguy neáu tình yeâu cuûa hoï tìm ñöôïc bieåu thöùc trong hoân nhaân. Trong ñònh cheá naøy, söï keát hôïp cuûa hoï tìm ñöôïc caùc phöông theá baûo ñaûm cho tình yeâu cuûa hoï ñöôïc thöïc söï laâu beàn vaø phaùt trieån. Leõ dó nhieân, tình yeâu cuûa hoï khoâng phaûi chæ laø söï öng thuaän hay kheá öôùc beân ngoaøi, tuy nhieân, ñieàu vaãn ñuùng laø vieäc quyeát ñònh daønh cho hoân nhaân moät hình thöùc höõu hình trong xaõ hoäi baèng caùch ñaûm nhieäm moät soá cam keát seõ chöùng toû noù quan troïng ñeán chöøng naøo. Noù noùi leân tính nghieâm tuùc cuûa vieäc ngöôøi naøy ñoàng nhaát vôùi ngöôøi kia vaø quyeát ñònh vöõng vaøng cuûa hoï nhaát ñònh ñeå chuû nghóa duy caù nhaân cuûa thôøi nieân thieáu laïi phía sau vaø thuoäc veà nhau. Hoân nhaân laø moät phöông theá ñeå noùi leân raèng chuùng toâi thöïc söï rôøi boû söï an toaøn cuûa toå aám nôi chuùng toâi töøng lôùn leân ñeå xaây döïng nhöõng moái daây lieân keát maïnh meõ khaùc vaø ñaûm nhieäm moät traùch nhieäm môùi ñoái vôùi moät ngöôøi khaùc. Ñieàu naøy coù yù nghóa nhieàu hôn laø vieäc chæ töï phaùt keát hôïp ñeå thoûa maõn hoã töông, moät ñieàu bieán hoân nhaân thaønh moät vieäc hoaøn toaøn coù tính tö rieâng. Laø moät ñònh cheá xaõ hoäi, hoân nhaân baûo veä vaø leân khuoân cam keát chung nhaèm phaùt trieån saâu ñaäm hôn trong yeâu thöông vaø cam keát ñoái vôùi nhau, vì thieän ích cuûa xaõ hoäi nhö moät toaøn theå. Ñoù laø lyù do taïi sao hoân nhaân khoâng phaûi chæ laø moät thôøi trang mau qua; noù laø ñieàu quan yeáu keùo daøi vôùi thôøi gian. Yeáu tính cuûa noù phaùt sinh töø baûn chaát nhaân baûn cuûa ta vaø ñaëc ñieåm xaõ hoäi. Noù bao goàm moät loaït nghóa vuï phaùt sinh töø chính loøng yeâu thöông, moät loøng yeâu thöông nghieâm tuùc vaø quaûng ñaïi ñeán noãi saün saøng ñöông ñaàu vôùi baát cöù nguy cô naøo.

132. Choïn keát hoân caùch treân noùi leân moät quyeát ñònh chaân chính vaø cöông quyeát nhaèm noái keát caùc neûo ñöôøng ñi, baát chaáp moïi ñieàu coù theå xaåy ra. Vì tính nghieâm tuùc cuûa noù, cam keát yeâu thöông coâng khai naøy khoâng theå laø keát quaû cuûa moät quyeát ñònh haáp taáp, nhöng cuõng khoâng neân bò trì hoaõn voâ ñònh. Cam keát moät caùch ñoäc chieám vaø döùt khoaùt vôùi moät ngöôøi khaùc luoân bao haøm moät nguy cô vaø moät vaùn baøi maïnh daïn. Khoâng saün saøng ñöa ra moät cam keát nhö theá laø ích kyû, tính toaùn vaø nhoû moïn. Noù khoâng bieát thöøa nhaän quyeàn lôïi cuûa moät ngöôøi khaùc vaø trình baày ngöôøi naøy cho xaõ hoäi nhö ngöôøi ñaùng ñöôïc höôûng moät tình yeâu voâ ñieàu kieän. Neáu hai ngöôøi thöïc söï yeâu nhau, hoï töï nhieân seõ baày toû ñieàu naøy cho nhieàu ngöôøi khaùc. Khi loøng yeâu thöông ñöôïc phaùt bieåu tröôùc nhieàu ngöôøi khaùc trong kheá öôùc hoân nhaân, vôùi moïi cam keát coâng khai, noù roõ raøng cho thaáy vaø muoán baûo veä chöõ "coù" maø nhöõng ngöôøi naøy noùi vôùi nhau moät caùch töï do vaø khoâng moät chuùt deø daët. Chöõ "coù" naøy cho hoï hay: hoï luoân luoân coù theå tin töôûng nhau, hoï seõ khoâng bao giôø bò boû rôi khi gaëp khoù khaên hay khi nhöõng loâi cuoán môùi hoaëc nhöõng quyeàn lôïi ích kyû khaùc xuaát hieän.

Moät loøng yeâu thöông töï bieåu loä vaø gia taêng

133. Loøng yeâu thöông cuûa tình baïn thoáng nhaát hoùa moïi khía caïnh cuûa ñôøi soáng hoân nhaân vaø giuùp caùc thaønh vieân gia ñình khoâng ngöøng lôùn maïnh. Tình yeâu naøy phaûi ñöôïc phaùt bieåu moät caùch töï do vaø quaûng ñaïi baèng lôøi noùi vaø vieäc laøm. Trong gia ñình, "ba chöõ caàn phaûi duøng. Toâi muoán laëp laïi ñieàu naøy! Ñoù laø ba chöõ 'laøm ôn', 'caùm ôn', 'xin loãi'. Ba chöõ chuû yeáu!" (132). "Trong caùc gia ñình cuûa chuùng ta khi chuùng ta khoâng hoáng haùch vaø chuùng ta noùi 'cho pheùp toâi'; trong caùc gia ñình cuûa chuùng ta, khi chuùng ta khoâng ích kyû vaø chuùng ta coù theå noùi 'caùm ôn'; vaø trong caùc gia ñình cuûa chuùng ta, khi moät ai ñoù nhaän ra mình ñaõ laøm ñieàu gì sai vaø coù khaû naêng noùi 'xin loãi', thì gia ñình ta seõ caûm nghieäm ñöôïc bình an vaø vui töôi" (133). Ta ñöøng neân keo kieät trong vieäc söû duïng ba chöõ naøy, nhöng haõy tieáp tuïc laëp ñi laëp laïi, ngaøy qua ngaøy. Vì "moät soá söï im laëng heát söùc ngoät ngaït, ñoâi khi ngay trong caùc gia ñình, giöõa choàng vaø vôï, giöõa cha meï vaø con caùi, giöõa anh chò em vôùi nhau" (134). Nhöõng lôøi noùi ñuùng, noùi ñuùng luùc, seõ haøng ngaøy che chôû vaø nuoâi döôõng ñöôïc loøng yeâu thöông.

134. Taát caû caùc ñieàu treân dieãn ra trong moät dieãn trình taêng tröôûng khoâng ngöøng. Chính hình thöùc yeâu thöông ñaëc bieät laø hoân nhaân ñöôïc môøi goïi hieän thaân cho ñieàu Thaùnh Toâma Aquinoâ noùi veà ñöùc aùi caùch chung. Ngaøi vieát: "töø chính baûn chaát cuûa noù, ñöùc aùi khoâng bò giôùi haïn trong vieäc taêng tröôûng cuûa noù, ví noù tham döï vaøo ñöùc aùi voâ bieân laø Chuùa Thaùnh Thaàn... Veà phía chuû theå, cuõng khoâng theå aán ñònh giôùi haïn cho noù, vì khi ñöùc aùi taêng tröôûng, khaû naêng gia taêng lôùn hôn cuûa noù cuõng taêng tröôûng" (135). Thaùnh Phaoloâ cuõng ñaõ caàu nguyeän raèng "Xin Chuùa laøm cho anh em taêng tröôûng vaø doài daøo trong ñöùc aùi ñoái vôùi nhau" (1Tx 3:12), vaø caâu naøy nöõa, "lieân quan tôùi loøng yeâu thöông huynh ñeä... chuùng toâi thuùc giuïc anh em, thöa anh em quùy yeâu, anh em haõy laøm theá moãi ngaøy moãi hôn" (1Tx 4:9-10). Moãi ngaøy moãi hôn! Loøng yeâu thöông vôï choàng khoâng ñöôïc baûo veä chuû yeáu nhôø vieäc trình baày tính baát khaû tieâu nhö moät boån phaän, hay nhôø vieäc laëp laïi tín lyù, nhöng nhôø vieäc giuùp noù moãi ngaøy moãi maïnh meõ hôn döôùi söï thuùc ñaåy cuûa ôn thaùnh. Loøng yeâu thöông naøo khoâng chòu taêng tröôûng seõ gaëp nguy hieåm. Taêng tröôûng chæ dieãn ra neáu chuùng ta bieát ñaùp traû ôn thaùnh cuûa Thieân Chuùa qua caùc haønh vi yeâu thöông khoâng ngöøng, nhöõng haønh vi nhaân haäu moãi ngaøy moãi trôû neân thöôøng xuyeân hôn, thaâm haäu hôn, quaûng ñaïi hôn, dòu daøng hôn vaø vui töôi hôn. Caùc ngöôøi choàng ngöôøi vôï "trôû neân yù thöùc ñöôïc söï hôïp nhaát cuûa hoï vaø caûm nghieäm noù saâu saéc hôn heát ngaøy naøy tôùi ngaøy noï" (136). Ôn phuùc cuûa tình yeâu Thieân Chuùa ñöôïc traøn ñoå xuoáng ñoâi vôï choàng cuõng laø lôøi môøi goïi hoï taêng tröôûng khoâng ngöøng trong ôn thaùnh.

135. Mô töôûng moät loøng yeâu thöông coù tính ñieàn vieân vaø hoaøn haûo khoâng caàn baát cöù kích thích naøo ñeå taêng tröôûng laø ñieàu voâ ích. YÙ nieäm thieân giôùi veà moät loøng yeâu thöông traàn theá queân khuaáy ñieàu naøy: Ñieàu toát nhaát seõ coøn phaûi ñeán, röôïu nho caøng coù tuoåi caøng ngon. Nhö caùc giaùm muïc Chile töøng chæ ra, "Caùc gia ñình hoaøn haûo do tuyeân truyeàn löøa bòp duy tieâu thuï ñeà xuaát khoâng heà hieän höõu. Trong caùc gia ñình naøy, khoâng coù ngöôøi giaø, khoâng coù beänh taät, buoàn saàu hay cheát choùc... tuyeân truyeàn duy tieâu thuï trình baày moät hình aûnh töôûng töôïng khoâng lieân quan gì tôùi thöïc taïi maø caùc tröôûng gia ñình phaûi haøng ngaøy ñöông ñaàu" (137). Seõ laønh maïnh hôn nhieàu neáu ta thöïc tieãn ñoái vôùi caùc haïn cheá, thieáu soùt vaø baát toaøn cuûa ta, vaø ñaùp laïi lôøi môøi goïi cuøng nhau taêng tröôûng, cuøng nhau ñem loøng yeâu thöông tôùi choã chín muøi vaø cuøng nhau cuûng coá cuoäc keát hôïp, baát chaáp moïi ñieàu coù theå xaåy ra.

Ñoái thoaïi

136. Ñoái thoaïi laø ñieàu chuû yeáu ñeå caûm nghieäm, phaùt bieåu vaø coå vuõ loøng yeâu thöông trong ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình. Tuy nhieân, noù chæ coù theå laø hoa traùi cuûa moät thôøi kyø taäp luyeän laâu daøi vaø nhieàu ñoøi hoûi. Ñaøn oâng vaø ñaøn baø, ngöôøi treû vaø ngöôøi lôùn, thoâng ñaït khaùc nhau. Hoï noùi caùc ngoân ngöõ khaùc nhau vaø haønh xöû khaùc nhau. Caùch ta ñaët caâu hoûi vaø traû lôøi, aâm saéc ta söû duïng, vieäc choïn thì giôø vaø moät soá nhaân toá khaùc qui ñònh caùch thoâng ñaït toát cuûa ta. Ta caàn phaùt trieån moät soá thaùi ñoä ñeå phaùt bieåu loøng yeâu thöông vaø khích leä vieäc ñoái thoaïi chaân chính.

137. Haõy daønh thì giôø, thì giôø coù giaù trò. Nghóa laø saün saøng ñeå laéng nghe moät caùch kieân nhaãn moïi ñieàu ngöôøi khaùc muoán noùi. Vieäc naøy ñoøi phaûi töï ra kyû luaät cho mình ñeå ñöøng noùi cho tôùi luùc thuaän tieän. Thay vì ñeà xuaát yù kieán hay lôøi khuyeân, ta caàn phaûi chaéc chaén laø ta ñaõ nghe heát moïi ñieàu ngöôøi khaùc muoán noùi. Nghóa laø vun sôùi söï thaàm laëng noäi taâm giuùp ta coù khaû naêng laéng nghe ngöôøi khaùc maø khoâng xao laõng veà phöông dieän taâm trí vaø xuùc caûm. Ñöøng neân voäi vaõ, haõy ñeå qua moät beân moïi nhu caàu vaø laéng lo cuûa anh chò em, vaø chöøa ñuû khoâng gian (cho vieäc laéng nghe). Ngöôøi phoái ngaãu kia thöôøng khoâng caàn moät giaûi ñaùp cho caùc vaán ñeà cuûa hoï, cho baèng ñôn giaûn ñöôïc laéng nghe, caûm thaáy coù ai ñoù ñang thöøa nhaän caùc noãi ñau, caùc noãi chaùn chöôøng, lo sôï, giaän hôøn, hy voïng vaø giaác mô cuûa hoï. Bieát bao laàn chuùng ta ñaõ nghe nhöõng ta thaùn nhö: "anh aáy khoâng laéng nghe toâi". "Ngay caû khi anh coù veû (laéng nghe), thöïc ra anh vaãn ñang laøm moät ñieàu gì khaùc". "Toâi noùi vôùi coâ aáy nhöng toâi caûm thaáy nhö coâ aáy khoâng theå chôø cho toâi noùi heát". "Khi toâi noùi vôùi coâ aáy, coâ aáy ñeàu raùng ñoåi ñeà taøi, hoaëc traû lôøi toâi nhöõng caâu traû cuït luûn ñeå keát thuùc caâu chuyeän".

138. Haõy khai trieån thoùi quen daønh taàm quan troïng thöïc söï cho ngöôøi khaùc. Nghóa laø ñaùnh giaù cao hoï vaø nhìn nhaän quyeàn hoï ñöôïc hieän höõu, ñöôïc suy nghó nhö hoï ñang suy nghó vaø quyeàn ñöôïc haïnh phuùc. Ñöøng bao giôø coi thöôøng ñieàu hoï noùi hay suy nghó, ngay caû khi anh chò em caàn phaùt bieåu quan ñieåm rieâng cuûa mình. Moïi ngöôøi ñeàu coù ñieàu gì ñoù ñeå ñoùng goùp, vì hoï coù caùc kinh nghieäm rieâng ôû ñôøi, hoï nhìn söï vaät töø moät theá nhìn khaùc vaø hoï coù nhöõng quan taâm, caùc khaû naêng vaø nhöõng caùi nhìn thaáu suoát rieâng. Ta neân coù khaû naêng bieát thöøa nhaän söï thaät cuûa ngöôøi khaùc, giaù trò trong caùc quan taâm saâu xa nhaát cuûa hoï, vaø ñaâu laø ñieàu hoï ñang coá gaéng thoâng ñaït, baát keå hung haõn ra sao. Ta phaûi ñaët ta vaøo ñoâi giaày cuûa hoï vaø raùng nhìn saâu vaøo traùi tim hoï, nhaän roõ caùc quan taâm saâu xa nhaát cuûa hoï vaø laáy ñoù laøm khôûi ñieåm ñeå ñoái thoaïi theâm.

139. Haõy coù moät taâm trí roäng môû. Ñöøng bò sa laày vaøo chính caùc yù nghó vaø yù kieán cuûa mình, nhöng haõy saün saøng thay ñoåi vaø môû roäng chuùng. Phoái hôïp hai loái suy nghó khaùc nhau coù theå daãn tôùi moät toång hôïp laøm phong phuù caû hai. Söï hôïp nhaát maø ta muoán coù khoâng phaûi laø söï ñoäc daïng, maø laø "söï hôïp nhaát trong ña daïng" hay "söï ña daïng hoøa giaûi" (reconciled diversity). Söï hieäp thoâng huynh ñeä ñöôïc phong phuù hoùa nhôø loøng kính troïng vaø bieát ñaùnh giaù caùc dò bieät trong moät vieãn aûnh toaøn dieän nhaèm thaêng tieán ích chung. Ta caàn giaûi thoaùt ta khoûi taâm tö cho raèng taát caû chuùng ta phaûi nhö nhau. Moät söï saéc saûo naøo ñoù cuõng caàn phaûi coù ñeå ngaên ngöøa caùi daùng "tónh taïi" coù theå nhieãu loaïn dieãn trình ñoái thoaïi. Thí duï, neáu nhöõng taâm tö khoù chòu baét ñaàu loù daïng, chuùng phaûi ñöôïc xöû lyù moät caùch maãn caûm, keûo chuùng laøm ngöng ñoïng tính naêng ñoäng cuûa cuoäc ñoái thoaïi. Khaû naêng noùi ñieàu mình nghó maø khoâng xuùc phaïm tôùi ngöôøi khaùc laø moät ñieàu quan troïng. Phaûi caån thaän löïa lôøi maø noùi ñeå ñöøng xuùc phaïm tôùi ngöôøi khaùc, nhaát laø khi thaûo luaän caùc vaán ñeà khoù khaên. Nhaán maïnh moät ñieåm khoâng bao giôø ñöôïc bao goàm vieäc noùi cho haû giaän vaø gaây meách loøng. Gioïng keû caû chæ toå gaây meách loøng, cheá dieãu, toá caùo vaø xuùc phaïm ngöôøi khaùc. Nhieàu baát ñoàng giöõa caùc caëp vôï choàng khoâng haún laø veà nhöõng vieäc quan troïng. Phaàn lôùn laø veà nhöõng chuyeän vuïn vaët. Tuy nhieân, ñieàu laøm thay ñoåi baàu khí laø caùch söï vieäc ñöôïc noùi tôùi hay thaùi ñoä khi noùi chuùng ra.

140. Haõy toû tình aâu yeám vaø quan taâm vôùi ngöôøi kia. Loøng yeâu thöông vöôït thaéng caû nhöõng raøo caûn maïnh nhaát. Khi yeâu thöông ai, hay khi caûm thaáy ñöôïc ai yeâu thöông, ta coù theå hieåu roõ hôn ñieàu hoï muoán thoâng ñaït. Sôï ngöôøi khaùc nhö moät thöù "ñoái thuû" laø daáu hieäu cuûa yeáu ñuoái, caàn ñöôïc vöôït qua. Ñieàu quan troïng laø ñaët caên baûn cho laäp tröôøng cuûa mình treân caùc choïn löïa, nieàm tin hay giaù trò vöõng chaéc, chöù ñöøng treân nhu caàu phaûi thaéng moät luaän ñieåm hay chöùng toû mình ñuùng.

141. Sau cuøng, ta haõy nhìn nhaän ñieàu naøy: ñeå ñoái thoaïi xöùng ñaùng, ta phaûi coù moät ñieàu gì ñoù ñeå noùi. Ñieàu naøy chæ coù theå laø hoa traùi cuûa moät söï phong phuù noäi taâm ñöôïc nuoâi döôõng baèng vieäc ñoïc (saùch baùo), suy nghó baûn thaân, caàu nguyeän vaø côûi môû ñoái vôùi theá giôùi bao quanh. Neáu khoâng, caùc cuoäc ñaøm thoaïi seõ trôû neân buoàn chaùn vaø taàm thöôøng. Khi caû hai ngöôøi phoái ngaãu ñeàu khoâng coá gaéng trong phaïm vi naøy vaø ít giao tieáp thöïc söï vôùi ngöôøi khaùc, ñôøi soáng gia ñình seõ trôû neân ngoät ngaït vaø cuoäc ñoái thoaïi trôû neân ngheøo naøn.

Tình yeâu say meâ

142. Coâng Ñoàng Vatican II daïy raèng loøng yeâu thöông vôï choàng naøy "bao goàm thieän ích cuûa toaøn boä con ngöôøi; noù coù theå phong phuù hoùa caùc taâm tö tình caûm vaø caùc phaùt bieåu theå lyù cuûa chuùng baèng moät phaåm giaù ñoäc ñaùo vaø cao thöôïng hoùa chuùng thaønh nhöõng neùt ñaëc bieät vaø bieåu hieän cho tình baïn chuyeân bieät cuûa hoân nhaân" (138). Vì lyù do naøy, loøng yeâu thöông naøo thieáu khoaùi caûm hay say meâ ñeàu khoâng ñuû ñeå bieåu töôïng hoùa söï keát hôïp cuûa traùi tim con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa: "Moïi nhaø huyeàn nhieäm ñeàu quaû quyeát raèng tình yeâu sieâu nhieân vaø tình yeâu thieân giôùi tìm ñöôïc bieåu töôïng maø chuùng tìm kieám nôi tình yeâu vôï choàng, hôn laø tình baïn, tình hieáu thaûo hay vieäc hieán thaân cho moät chính nghóa. Coøn lyù do thì phaûi tìm trong chính tính toaøn boä cuûa noù" (139). Vaäy thì laøm sao ta coù theå khoâng döøng laïi ñeå noùi tôùi caùc taâm tình vaø duïc tính trong hoân nhaân?

Theá giôùi xuùc caûm

143. Theøm muoán, caûm giaùc, xuùc caûm, nhöõng ñieàu maø ngöôøi xöa goïi laø "caùc ñam meâ", taát caû ñeàu coù vò trí quan troïng trong ñôøi soáng vôï choàng. Chuùng ñöôïc ñaùnh thöùc moãi khi "ngöôøi kia" trôû neân hieän dieän vaø laø moät phaàn ñôøi ta. Ñaëc ñieåm cuûa moïi sinh vaät laø muoán vöôn tôùi nhöõng sinh vaät khaùc, vaø khuynh höôùng naøy luoân coù nhöõng daáu hieäu caên baûn thuoäc caûm giôùi: khoan khoaùi hay ñau ñôùn, vui möøng hay buoàn baõ, aâu yeám hay sôï seät. Chuùng laøm cô sôû cho sinh hoaït taâm lyù sô ñaúng nhaát. Con ngöôøi nhaân baûn soáng treân traùi ñaát naøy, neân taát caû nhöõng gì hoï laøm vaø tìm kieám ñeàu nhuoám maàu ñam meâ.

144. Laø ngöôøi thaät, Chuùa Gieâsu cuõng ñaõ bieåu loä caùc xuùc caûm cuûa Ngöôøi. Ngöôøi ñau ñôùn vì bò Gieârusalem töø boû (xem Mt 23:27) vaø ñieàu naøy laøm rôi nöôùc maét Ngöôøi (xem Lc 19:41). Ngöôøi cuõng xuùc ñoäng saâu xa tröôùc noãi ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc (xem Mc 6:34). Ngöôøi caûm nhaän saâu xa caûnh tang cheá cuûa hoï (xem Ga 11:33), vaø Ngöôøi khoùc tröôùc caùi cheát cuûa moät ngöôøi baïn (xem Ga 11:35). Caùc ñieån hình nhaäy caûm naøy cuûa Ngöôøi cho thaáy traùi tim nhaân baûn cuûa Ngöôøi ñaõ roäng môû ra sao ñoái vôùi ngöôøi khaùc.

145. Töï noù, caûm thaáy moät xuùc caûm laø ñieàu khoâng toát khoâng xaáu veà phöông dieän luaân lyù (140). Baét ñaàu caûm thaáy theøm muoán hay gheâ tôûm khoâng heà coù toäi hay ñaùng traùch. Chính haønh vi ta laøm, do moät ñam meâ kích thích hay ñi keøm, môùi xaáu hay toát. Nhöng neáu caùc xuùc caûm ñöôïc vun sôùi, duy trì, vaø vì chuùng ta phaïm caùc haønh vi xaáu, thì caùi xaáu laø ôû trong quyeát ñònh nuoâi döôõng chuùng vaø trong caùc haønh vi xaáu do ñoù maø ra. Cuõng trong ñöôøng höôùng naøy, söï kieän moät ai ñoù laøm toâi khoan khoaùi khoâng nhaát thieát laø moät ñieàu tích cöïc. Neáu vôùi söï khoan khoaùi naøy, toâi ñi tìm caùch ñeå ngöôøi naøy trôû thaønh noâ leä cuûa toâi, thì xuùc caûm naøy roõ raøng laø ñeå phuïc vuï tính ích kyû cuûa toâi. Tin raèng chuùng ta toát chæ vì "chuùng ta caûm thaáy toát" laø moät sai laàm lôùn lao. Coù nhöõng ngöôøi caûm thaáy mình coù khaû naêng yeâu thöông lôùn lao vì hoï coù nhu caàu aâu yeám lôùn lao, nhöng hoï khoâng bieát chieán ñaáu cho haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc vaø soáng kheùp kín trong caùc theøm muoán rieâng cuûa mình. Trong tröôøng hôïp nhö theá, caùc caûm xuùc chæ laøm ta queân ñi caùc giaù trò lôùn lao vaø che ñaäy tính vò kyû voán khoâng cho pheùp ta coù ñöôïc moät cuoäc soáng gia ñình laønh maïnh vaø haïnh phuùc.

146. Noùi theá, nhöng neáu ñam meâ ñi keøm moät haønh vi töï do, noù coù theå bieåu loä söï saâu saéc cuûa haønh vi naøy. Loøng yeâu thöông vôï choàng luoân coá gaéng baûo ñaûm ñeå toaøn boä ñôøi soáng xuùc caûm cuûa ngöôøi ta mang lôïi ích laïi cho gia ñình nhö moät toaøn theå vaø phuïc vuï cuoäc soáng chung cuûa gia ñình. Gia ñình seõ tröôûng thaønh khi ñôøi soáng xuùc caûm cuûa caùc thaønh vieân trôû thaønh moät hình thöùc nhaäy caûm khoâng laøm ngoät ngaït hay che khuaát caùc quyeát ñònh vaø giaù trò lôùn lao, nhöng ñuùng hôn tuaân thuû töï do cuûa moãi ngöôøi (141), phaùt sinh töø töï do naøy, phong phuù hoùa, hoaøn thieän hoùa vaø hoaø hôïp töï do naøy ñeå phuïc vuï moïi ngöôøi.

Thieân Chuùa yeâu thích nieàm vui cuûa con caùi Ngöôøi

147. Ñieàu treân ñoøi phaûi coù moät dieãn trình sö phaïm bao goàm vieäc queân mình. Xaùc tín cuûa Giaùo Hoäi naøy thöôøng bò baùc boû nhö ñi ngöôïc laïi haïnh phuùc con ngöôøi. Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI toùm löôïc lôøi toá caùo naøy moät caùch heát söùc roõ raøng nhö sau: "Vôùi taát caû caùc giôùi ñieàu vaø leänh caám, haù Giaùo Hoäi ñaõ khoâng bieán ñieàu quùy giaù nhaát ôû treân ñôøi thaønh ñaéng ñoùt ñoù ö? Haù Giaùo Hoäi ñaõ khoâng thoåi coøi vaøo ñuùng luùc nieàm vui, voán laø ôn phuùc Ñaáng Taïo Hoùa ban cho, ñem laïi cho chuùng ta moät haïnh phuùc, maø, töï noù, voán laø moät tieàn vò cuûa Ñaáng Thaàn Linh ñoù sao?" (142). Ngaøi traû lôøi raèng, duø caùc thoåi phoàng vaø caùc hình thöùc leäch laïc cuûa loái soáng khoå haïnh trong Kitoâ Giaùo khoâng thieáu, nhöng giaùo huaán chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi, moät giaùo huaán luoân trung thaønh vôùi Thaùnh Kinh, khoâng baùc boû "aùi duïc (eros) ñuùng nghóa, nhöng ñuùng hôn tuyeân chieán vôùi hình thöùc bieán daïng vaø phaù hoaïi cuûa noù, vì vieäc thaàn hoùa giaû taïo eros... ñaõ töôùc heát phaåm giaù thaàn thieâng cuûa noù vaø ñaõ phi nhaân hoùa noù" (143).

148. Vieäc huaán luyeän trong laõnh vöïc xuùc caûm vaø baûn naêng laø ñieàu caàn thieát, vaø ñoâi luùc, vieäc naøy caàn phaûi ñaët ra caùc giôùi haïn. Ñi quaù trôùn, thieáu kieåm soaùt hay bò aùm aûnh bôûi moät hình thöùc khoaùi caûm ñôn nhaát coù theå ñöa tôùi keát quaû laøm suy yeáu hay laøm vaáy baån chính khoaùi caûm naøy (144) vaø phaù hoaïi cuoäc soáng gia ñình. Con ngöôøi chaéc chaén coù theå vaän duïng caùc ñam meâ cuûa mình moät caùch toát ñeïp vaø laønh maïnh, daàn daàn höôùng chuùng veà loøng vò tha vaø vieäc töï hoaøn thaønh mình moät caùch toaøn dieän, moät thaønh toaøn chæ coù theå laøm giaàu cho caùc moái lieân heä lieân baûn ngaõ giöõa loøng gia ñình. Vieäc naøy khoâng coù nghóa phaûi töø boû caùc giôø phuùt höôûng thuï saâu saéc (145), nhöng ñuùng hôn, toång hôïp nhöõng giôø phuùt naøy vôùi nhöõng giôø phuùt daønh cho caùc cam keát quaûng ñaïi, caùc hy voïng kieân nhaãn, caùc meät moûi vaø ñaáu tranh ñeå ñaït moät lyù töôûng. Ñôøi soáng gia ñình laø taát caû nhöõng ñieàu ñoù, vaø noù ñaùng ñöôïc soáng heát söùc vieân maõn.

149. Moät soá traøo löu linh ñaïo daïy raèng theøm muoán phaûi bò tröø khöû, coi ñaây nhö laø con ñöôøng giaûi thoaùt khoûi ñau khoå. Tuy nhieân, chuùng ta tin raèng Thieân Chuùa yeâu thích vieäc vui höôûng ñöôïc con ngöôøi nhaân baûn caûm nhaän: Ngöôøi döïng neân chuùng ta vaø "cung caáp doài daøo moïi söï ñeå chuùng ta vui höôûng" (1Tm 6:17). Chuùng ta haõy vui möøng khi vì yeâu thöông lôùn lao, Ngöôøi phaùn vôùi ta: "naøy con, haõy cö xöû toát vôùi chính con... Ñöøng ñeå con maát moät ngaøy vui" (Hc 14:11-14). Caùc caëp vôï choàng cuõng theá, hoï ñaùp traû thaùnh yù Thieân Chuùa khi tieáp nhaän huaán thò cuûa Thaùnh Kinh: "Haõy haân hoan trong ngaøy thònh vöôïng" (Gv 7:14). Ñieàu quan troïng laø ñöôïc töï do ñeå thöïc hieän nieàm khoaùi caûm voán tìm ñöôïc caùc caùch phaùt bieåu khaùc nhau ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau cuûa ñôøi soáng, phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa tình yeâu hoã töông. Theo chieàu höôùng naøy, ta coù theå ñaùnh giaù cao caùc giaùo huaán cuûa moät soá baäc thaày Ñoâng Phöông: hoï thuùc giuïc ta môû roäng yù thöùc, keûo ta trôû neân ngheøo naøn bôûi chæ coù duy moät traûi nghieäm haïn heïp coù theå che kuuaát maét ta.Vieäc môû roäng yù thöùc naøy khoâng baùc boû hay tieâu dieät theøm muoán cho baèng laøm noù roäng lôùn vaø hoaøn haûo hôn.

Chieàu kích gôïi duïc cuûa tình yeâu

150. Taát caû caùc ñieàu treân ñem ta tôùi chieàu kích tính duïc cuûa hoân nhaân. Chính Thieân Chuùa ñaõ taïo ra tính duïc, moät ôn phuùc kyø dieäu daønh cho caùc taïo vaät cuûa Ngöôøi. Neáu ôn phuùc naøy caàn ñöôïc vun sôùi vaø ñieàu höôùng, thì chính laø ñeå ngaên ngöøa "vieäc laøm ngheøo ñi moät giaù trò chaân chính" (146). Thaùnh Gioan Phaoloâ II baùc boû chuû tröông cho raèng giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi laø "moät choái boû giaù trò cuûa tính duïc con ngöôøi" hoaëc Giaùo Hoäi chæ dung tha tính duïc "vì noù caàn thieát cho vieäc sinh saûn" (147). Theøm muoán tính duïc khoâng phaûi laø moät ñieàu ñeå khinh mieät vaø "khoâng theå coù baát cöù möu toan naøo nhaèm nghi vaán söï caàn thieát cuûa noù" (148).

151. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi sôï raèng vieäc huaán luyeän veà ñam meâ vaø tính duïc coù theå laøm ngöôøi ta ít chuù yù tôùi tính töï phaùt cuûa tình yeâu tính duïc, Thaùnh Gioan Phaoloâ II traû lôøi raèng con ngöôøi nhaân baûn "ñöôïc keâu goïi tieán tôùi tính töï phaùt troïn veïn vaø thuaàn thuïc trong caùc moái lieân heä cuûa hoï", moät söï thuaàn thuïc "laø hoa traùi tieäm tieán cuûa vieäc bieän phaân caùc thoâi thuùc trong traùi tim hoï" (149). Ñieàu naøy ñoøi phaûi coù kyû luaät vaø töï chuû, vì moãi con ngöôøi nhaân baûn "ñeàu phaûi kieân trì vaø nhaát quaùn hoïc bieát yù nghóa cuûa thaân xaùc mình" (150). Tính duïc khoâng phaûi laø moät phöông theá ñeå thoûa maõn hay giaûi trí; noù laø moät ngoân ngöõ lieân baûn ngaõ nhôø ñoù ngöôøi khaùc ñöôïc coi troïng, trong phaåm giaù thaùnh thieâng vaø baát khaû xaâm phaïm cuûa hoï. Trong tö caùch naøy, "traùi tim con ngöôøi tieán tôùi choã tham döï vaøo moät thöù töï phaùt khaùc, coù theå noùi nhö theá" (151). Trong boái caûnh naøy, vieäc gôïi tình xem ra ñaõ baøy toû tính duïc con ngöôøi moät caùch chuyeân bieät. Noù giuùp ta coù khaû naêng khaùm phaù ra "yù nghóa hoân nhaân cuûa thaân xaùc vaø phaåm giaù chaân chính cuûa ôn phuùc" (152). Trong caùc baøi giaùo lyù cuûa ngaøi veà thaàn hoïc thaân xaùc, Thaùnh Gioan Phaoloâ II daïy raèng söï dò bieät hoùa tính duïc khoâng nhöõng laø "moät nguoàn phaùt sinh ra tính sinh hoa traùi vaø söï sinh saûn", maø noù coøn coù "khaû naêng phaùt bieåu loøng yeâu thöông: loøng yeâu thöông maø trong noù con ngöôøi nhaân baûn trôû thaønh moät ôn phuùc" (153). Moät söï theøm muoán tính duïc laønh maïnh, duø ñöôïc noái keát chaët cheõ vôùi vieäc tìm kieám khoaùi caûm, luoân bao haøm moät caûm thöùc thaùn phuïc, vaø vì chính lyù do naøy, noù coù theå nhaân baûn hoùa caùc thoâi thuùc.

152. Nhö theá, khoâng coù caùch chi ta coù theå coi cheàu kích gôïi duïc cuûa tình yeâu chæ nhö moät söï xaáu ñöôïc pheùp laøm hay moät gaùnh naëng ñöôïc dung tuùng vì lôïi ích gia ñình. Ñuùng hôn, phaûi nhìn noù nhö moät ôn phuùc cuûa Thieân Chuùa nhaèm phong phuù hoùa moái lieân heä vôï choàng. Trong tö caùch moät ñam meâ ñöôïc thaêng hoa bôûi moät tình yeâu bieát toân troïng phaåm giaù ngöôøi khaùc, noù trôû thaønh "lôøi khaúng ñònh tinh trong, thuaàn khieát" noùi leân söï kyø coâng maø traùi tim con ngöôøi coù khaû naêng thöïc hieän. Nhôø caùch naøy, ta coù theå caûm thaáy "ñôøi soáng keát cuïc quaû toát laønh vaø haïnh phuùc", duø choùng qua (154).

Baïo löïc vaø thao tuùng

153. Döïa vaøo vieãn kieán tích cöïc veà tính duïc noùi treân, ta coù theå tieáp caän toaøn boä chuû ñeà baèng moät thaùi ñoä thöïc tieãn laønh maïnh. Duø sao, söï thaät vaãn laø tính duïc thöôøng bò phi baûn vò hoùa vaø khoâng laønh maïnh: keát quaû, "noù trôû thaønh dòp vaø duïng cuï ñeå töï khaúng ñònh chính mình vaø ñeå thoaû maõn moät caùch ích kyû caùc theøm muoán vaø baûn naêng baûn thaân" (155). Thôøi ta, tính duïc coù nguy cô bò ñaàu ñoäc bôûi naõo traïng "duøng roài vöùt boû". Thaân xaùc cuûa ngöôøi khaùc thöôøng bò coi nhö moät ñoà vaät ñeå söû duïng bao laâu noù coøn laøm ta thoûa maõn, vaø bò vöùt boû khi khoâng coøn loâi cuoán nöõa. Ta coù theå thöïc söï laøm ngô hay boû qua caùc hình thöùc thoáng trò, ngaïo maïn, laïm duïng, truïy laïc vaø baïo löïc tính duïc khoân nguoâi voán laø saûn phaåm cuûa caùi hieåu meùo moù veà tính duïc khoâng? Hay söï kieän naøy: phaåm giaù ngöôøi khaùc vaø ôn goïi yeâu thöông coù tính nhaân baûn cuûa ta do ñoù keát cuïc trôû thaønh keùm quan troïng hôn caùi nhu caàu toái taêm ñi "tìm chính mình" khoâng?

154. Ta cuõng bieát raèng beân trong chính hoân nhaân, tính duïc coù theå trôû thaønh moät nguoàn gaây ñau khoå vaø thao tuùng. Do ñoù, caàn phaûi taùi khaúng ñònh moät caùch roõ raøng raèng "moät haønh vi vôï choàng aùp ñaët leân ngöôøi phoái ngaãu maø khoâng ñeám xæa gì tôùi ñieàu kieän cuûa hoï, hay caùc öôùc muoán baûn thaân vaø hôïp lyù cuûa hoï trong vaán ñeà naøy, thì khoâng phaûi laø moät haønh vi yeâu thöông thöïc söï, vaø do ñoù, phaïm tôùi traät töï luaân lyù trong vieäc aùp duïng noù moät caùch ñaëc thuø vaøo moái lieân heä thaân maät vôï choàng" (156). Caùc haønh vi thích ñaùng cuûa vieäc keát hôïp tính duïc giöõa choàng vaø vôï phuø hôïp vôùi baûn chaát cuûa tính duïc nhö ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa aán ñònh khi chuùng dieãn ra "moät caùch thöïc söï nhaân baûn" (157). Thaùnh Phaoloâ nhaán maïnh raèng: "trong vaán ñeà naøy, ñöøng ai laøm toån thöông hay löøa doái anh chò em mình" (1Tx 4:6). Cho duø Thaùnh Phaoloâ vieát trong boái caûnh cuûa neàn vaên hoùa toå phuï trong ñoù phuï nöõ bò coi laø hoaøn toaøn phuï thuoäc ñaøn oâng, tuy nhieân, ngaøi vaãn ñaõ daïy raèng tình duïc phaûi bao goàm vieäc thoâng ñaït giöõa caùc ngöôøi phoái ngaãu: ngaøi ñöa ra khaû theå trì hoaõn caùc lieân heä tính duïc trong moät thôøi gian, nhöng phaûi "do thoûa thuaän" (1Cr 7:5).

155. Thaùnh Gioan Phaoloâ II caûnh caùo moät caùch raát tinh teá raèng vôï choàng coù theå "bò ñe doïa bôûi tính tham lam voâ ñoä" (158). Noùi caùch khaùc, duø ñöôïc keâu goïi moãi ngaøy phaûi keát hôïp saâu saéc hôn, hoï coù theå coù nguy cô xoùa boû caùc dò bieät cuûa mình vaø khoaûng caùch ñuùng ñaén giöõa hai ngöôøi. Vì moãi ngöôøi ñeàu coù phaåm giaù rieâng vaø baát khaû nhöôïng cuûa mình. Khi vieäc thuoäc veà nhau bieán thaønh söï thoáng trò, thì "cô caáu hieäp thoâng trong caùc lieân heä lieân baûn ngaõ seõ thay ñoåi moät caùch chuû yeáu" (159). Trong luaän lyù hoïc thoáng trò, ngöôøi thoáng trò keát cuïc cuõng seõ baùc boû chính phaåm giaù cuûa mình (160) vaø nhaát ñònh seõ khoâng coøn "töï ñoàng nhaát hoùa vôùi chính thaân xaùc mình moät caùch chuû quan" nöõa (161), vì ñaõ töôùc maát cuûa noù moïi yù nghóa. Ngöôøi naøy soáng tính duïc nhö theå troán chaïy chính mình vaø nhö theå töø boû caû veû ñeïp cuûa vieäc keát hôïp.

156. Moïi hình thöùc khuaát phuïc tính duïc phaûi bò baùc boû moät caùch roõ raøng. Vieäc naøy bao goàm moïi giaûi thích khoâng thích ñaùng ñoái vôùi ñoaïn vaên trong thö göûi tín höõu EÂpheâsoâ trong ñoù Thaùnh Phaoloâ noùi vôùi caùc phuï nöõ "phaûi tuøng phuïc choàng" (Ep 5:22). Ñoaïn naøy phaûn aûnh caùc phaïm truø vaên hoùa thôøi aáy, nhöng quan taâm cuûa ta khoâng lieân heä tôùi phaïm truø vaên hoùa maø lieân heä tôùi söù ñieäp maïc khaûi maø noù chuyeân chôû. Nhö Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ khoân ngoan nhaän xeùt: "loøng yeâu thöông loaïi tröø moïi thöù khuaát phuïc qua ñoù, ngöôøi vôï lieàu mình trôû thaønh ñaày tôù hay noâ leä cuûa choàng... Coäng ñoàng hay söï hôïp nhaát maø hoï neân thieát laäp baèng hoân nhaân ñöôïc taïo laäp bôûi vieäc hieán thaân cho nhau, cuõng laø vieäc tuøng phuïc nhau" (162). Do ñoù, Thaùnh Phaoloâ noùi tieáp raèng "caùc ngöôøi choàng phaûi yeâu thöông vôï mình nhö chính thaân theå mình" (Ep 5:28). Baûn vaên thaùnh kinh thöïc söï löu yù tôùi vieäc khuyeán khích moïi ngöôøi khaéc phuïc chuû nghóa duy caù nhaân töï maõn vaø khoâng ngöøng bieát quan taâm tôùi ngöôøi khaùc: "haõy tuøng phuïc nhau" (Ep 5:21). Trong hoân nhaân, vieäc 'tuøng phuïc" hoã töông naøy mang moät yù nghóa ñaëc bieät, vaø ñöôïc coi nhö moät vieäc töï yù quyeát ñònh thuoäc veà nhau, coù ñaëc ñieåm trung thaønh, toân troïng vaø chaêm soùc laãn nhau. Tính duïc luoân gaén chaët vôùi vieäc phuïc vuï tình baïn phu theâ naøy vì noù nhaèm giuùp ngöôøi khaùc neân troïn veïn.

157. Cuõng theá, vieäc baùc boû caùc leäch laïc veà tính duïc vaø söï gôïi duïc khoâng bao giôø ñöôïc daãn ta tôùi choã haï giaù hay laõng queân tính duïc vaø söï gôïi duïc ngay trong chuùng. Khoâng theå quan nieäm lyù töôûng hoân nhaân hoaøn toaøn nhö moät vieäc hieán thaân vaø hy sinh quaûng ñaïi, trong ñoù moãi ngöôøi phoái ngaãu phaûi töø khöôùc moïi nhu caàu baûn thaân vaø chæ ñi tìm thieän ích cuûa ngöôøi kia, khoâng heà quan taâm tôùi vieäc thoûa maõn baûn thaân. Ta caàn nhôù raèng loøng yeâu thöông chaân chính cuõng caàn coù khaû naêng tieáp nhaän ngöôøi khaùc, chaáp nhaän choã yeáu vaø caùc nhu caàu cuûa chính mình, vaø, vôùi loøng bieát ôn thaønh thöïc vaø haân hoan, chaøo ñoùn caùc bieåu thöùc theå lyù cuûa loøng yeâu thöông trong vieäc vuoát ve, oâm hoân vaø keát hôïp tính duïc. Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI tuyeân boá veà ñieàu naøy raát roõ raøng: "Khi ngöôøi ñaøn oâng mong trôû thaønh thuaàn thaàn vaø baùc boû xaùc thòt nhö chæ thuoäc veà baûn chaát thuù vaät cuûa anh ta maø thoâi, thì caû tinh thaàn laãn thaân xaùc anh ta ñeàu maát heát phaåm giaù cuûa chuùng" (163). Vì lyù do naøy, "ngöôøi ñaøn oâng khoâng theå soáng nguyeân baèng moät loøng yeâu thöông daâng hieán, ñi xuoáng maø thoâi. Hoï khoâng theå cho ñi maõi, hoï cuõng phaûi tieáp nhaän. Baát cöù ai muoán trao ban tình yeâu thì cuõng phaûi tieáp nhaän tình yeâu nhö moät ôn phuùc" (164). Ta cuõng khoâng bao giôø queân raèng söï thaêng baèng nhaân baûn cuûa ta coù tính mong manh; moät phaàn trong ta luoân choáng ñoái söï taêng tröôûng nhaân baûn thöïc söï, vaø baát cöù luùc naøo, caùi phaàn naøy cuõng coù theå cho xoå loàng nhieàu khuynh höôùng ban sô (primitive) vaø ích kyû nhaát.

Hoân nhaân vaø trinh khieát

158. "Nhieàu ngöôøi khoâng keát hoân khoâng nhöõng taän hieán cho gia ñình rieâng cuûa hoï maø thöôøng coøn phuïc vuï lôùn lao trong caùc nhoùm thaân höõu, trong coäng ñoàng Giaùo Hoäi vaø trong sinh hoaït ngheà nghieäp cuûa hoï. Ñoâi khi, söï hieän dieän vaø caùc ñoùng goùp cuûa hoï bò coi thöôøng, ñem laïi cho hoï caû moät caûm thöùc coâ laäp. Nhieàu ngöôøi ñem taøi naêng cuûa hoï phuïc vuï coäng ñoàng Kitoâ Giaùo qua caùc coâng vieäc baùc aùi vaø thieän nguyeän. Nhieàu ngöôøi khaùc ôû ñoäc thaân vì hieán ñôøi mình ñeå yeâu thöông Chuùa Kitoâ vaø ngöôøi laân caän. Söï taän tuïy cuûa hoï ñaõ laøm gia ñình, Giaùo Hoäi vaø xaõ hoäi ñöôïc phong phuù lôùn lao" (165).

159. Trinh khieát laø moät hình thöùc yeâu thöông. Nhö moät daáu chæ, noù noùi vôùi ta veà vieäc xuaát hieän cuûa Nöôùc Trôøi vaø nhu caàu phaûi taän hieán vì chính nghóa Tin Möøng (xem 1Cr 7:32). Noù cuõng phaûn aûnh söï vieân maõn cuûa Nöôùc Trôøi, nôi "ngöôøi ta khoâng laáy vôï laáy choàng nöõa" (Mt 22:30). Thaùnh Phaoloâ khuyeân neân soáng trinh khieát vì ngaøi mong chôø Chuùa Gieâsu trôû laïi nay mai vaø muoán moïi ngöôøi chæ neân chuù taâm vaøo vieäc truyeàn baù Tin Möøng: "thôøi gian chaúng coøn bao nhieâu" (1Cr 7:29). Tuy theá, ngaøi minh xaùc ñaây chæ laø yù kieán vaø yù thích rieâng cuûa ngaøi maø thoâi (xem 1Cr 7:6-9), chöù khoâng phaûi laø ñieàu Chuùa Kitoâ ñoøi hoûi: "toâi khoâng coù chæ thò naøo cuûa Chuùa" (1Cr 7:25). Cuõng vaäy, ngaøi nhìn nhaän giaù trò cuûa caùc ôn goïi khaùc nhau: "Moãi ngöôøi coù ñaëc suûng rieâng cuûa hoï do Thieân Chuùa ban, keû theá naøy, ngöôøi theá khaùc" (1Cr 7:7). Suy nghó veà ñieàu naøy, Thaùnh Gioan Phaoloâ II nhaän ñònh raèng caùc baûn vaên Thaùnh Kinh "khoâng cho ta baát cöù lyù do gì ñeå quaû quyeát 'söï thaáp keùm' cuûa hoân nhaân hay 'söï troåi vöôït' cuûa trinh khieát hay ñoäc thaân." (166) döïa vaøo vieäc tieát duïc. Thay vì noùi moät caùch tuyeät ñoái veà söï troåi vöôït cuûa trinh khieát, ta chæ caàn nhaán maïnh raèng caùc baäc soáng khaùc nhau boå tuùc cho nhau, vaø do ñoù, moät soá ngöôøi coù theå hoaøn thieän hôn ôû moät baäc, trong khi nhieàu ngöôøi khaùc laïi hoaøn thieän hôn ôû moät baäc khaùc. Alexander thaønh Hales, chaúng haïn, tuyeân boá raèng theo moät nghóa naøo ñoù, hoân nhaân coù theå ñöôïc coi laø troåi vöôït hôn caùc bí tích khaùc, khi noù töôïng tröng cho thöïc taïi vó ñaïi "Chuùa Kitoâ keát hôïp vôùi Giaùo Hoäi hay baûn tính Thieân Chuùa cuûa Ngöôøi keát hôïp vôùi baûn tính nhaân loaïi cuûa Ngöôøi" (167).

160. Thaønh thöû, "khoâng coù vaán ñeà phaûi giaûm giaù trò cuûa hoân nhaân ñeå ñeà cao ñöùc tieát duïc" (168). "Ñaët ñieàu naøy choáng laïi ñieàu noï laø ñieàu khoâng heà coù caên baûn naøo caû... Neáu, theo moät truyeàn thoáng thaàn hoïc naøo ñoù, ta noùi tôùi 'baäc soáng hoaøn thieän' (status perfectionis), thì ñieàu naøy lieân quan khoâng phaûi tôùi chính ñöùc tieát duïc, maø tôùi toaøn boä cuoäc soáng ñaët caên baûn treân caùc lôøi khuyeân Tin Möøng" (169). Ngöôøi keát hoân coù theå caûm nghieäm ñöôïc möùc ñoä ñöùc aùi cao nhaát vaø nhôø ñoù, "vöôn tôùi söï hoaøn thieän voán phaùt sinh töø ñöùc aùi, nhôø loøng trung thaønh vôùi tinh thaàn cuûa caùc lôøi khuyeân naøy. Söï hoaøn thieän nhö theá laø ñieàu coù theå coù vaø moïi ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn baø ñeàu coù theå vöôn tôùi" (170).

161. Giaù trò cuûa ñöùc trinh khieát heä ôû vieäc noù töôïng tröng cho moät loøng yeâu thöông khoâng caàn chieám höõu ngöôøi khaùc; baèng caùch naøy, noù phaûn aûnh söï töï do cuûa Nöôùc Trôøi. Ñöùc trinh khieát khuyeán khích caùc caëp vôï choàng soáng loøng yeâu thöông phu phuï cuûa hoï tröôùc taám phoâng yeâu thöông döùt khoaùt cuûa Chuùa Kitoâ, cuøng nhau ñoàng haønh höôùng veà söï vieân maõn cuûa Nöôùc Trôøi. Veà phaàn noù, loøng yeâu thöông vôï choàng töôïng tröng cho nhieàu giaù trò khaùc. Moät ñaøng, noù ñaëc bieät phaûn aûnh söï keát hôïp troïn veïn trong ña daïng tìm thaáy nôi Ba Ngoâi. Gia ñình cuõng laø daáu chæ Chuùa Kitoâ. Noù bieåu hieän söï gaàn guõi cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng voán laø moät phaàn cuûa moïi söï soáng nhaân baûn, vì Ngöôøi ñaõ neân moät vôùi chuùng ta qua vieäc nhaäp theå, qua caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Moãi ngöôøi phoái ngaãu trôû neân "moät thaân xaùc" vôùi ngöôøi kia nhö daáu chæ saün saøng chia seû moïi söï vôùi hoï cho tôùi cheát. Trong khi ñöùc trinh khieát laø daáu chæ "caùnh chung" cuûa Chuùa Kitoâ soáng laïi, thì hoân nhaân laø daáu chæ "lòch söû"cho chuùng ta ñang soáng treân theá gian, moät daáu chæ cuûa Chuùa Kitoâ traàn theá, Ñaáng ñaõ quyeát ñònh trôû neân moät vôùi chuùng ta vaø hieán mình cho chuùng ta ñeán ñoå caû maùu Ngöôøi ra. Trinh khieát vaø hoân nhaân laø, vaø phaûi laø, nhöõng caùch yeâu thöông khaùc nhau. Vì " con ngöôøi khoâng theå soáng neáu khoâng coù loøng yeâu thöông. Hoï maõi laø moät höõu theå maø chính hoï khoâng taøi naøo hieåu noåi, ñôøi hoï cöù maõi voâ nghóa, neáu hoï khoâng ñöôïc maïc khaûi veà loøng yeâu thöông" (171).

162. Soáng ñoäc thaân coù theå coù nguy cô trôû neân cuoäc soáng thoaûi maùi moät mình, ñem laïi töï do ñoäc laäp, di chuyeån töø choã ôû naøy, vieäc laøm naøy hay choïn löïa naøy tôùi choïn löïa khaùc, tieâu tieàn theo yù muoán vaø daønh thì giôø vôùi ai tuøy thích. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, chöùng taù cuûa caùc caëp vôï choàng trôû neân huøng hoàn moät caùch ñaëc bieät. Nhöõng ngöôøi ñöôïc keâu goïi soáng trinh khieát coù theå tìm thaáy nôi moät soá cuoäc hoân nhaân moät daáu chæ roõ raøng loøng trung tín ñaày quaûng ñaïi vaø beàn bæ cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi giao öôùc cuûa Ngöôøi, vaø ñieàu naøy khuyeán khích hoï saün saøng coù ñoù cho ngöôøi khaùc moät caùch cuï theå vaø quaûng ñaïi hôn. Nhieàu caëp vôï choàng vaãn soáng trung thaønh khi moät trong hai ngöôøi khoâng coøn quyeán ruõ nöõa veà theå lyù hay khoâng theå thoûa maõn caùc nhu caàu cuûa ngöôøi kia, baát chaáp nhieàu gioïng noùi trong xaõ hoäi ñang khích leä hoï baát trung hay lìa boû nhau. Moät baø vôï coù theå chaêm soùc ngöôøi choàng beänh hoaïn cuûa mình vaø nhôø theá, nhôø xích laïi gaàn Thaäp Giaù hôn, baø ñoåi môùi cam keát yeâu thöông cho ñeán cheát cuûa mình. Trong moät tình yeâu nhö theá, phaåm giaù cuûa ngöôøi yeâu ñích thöïc saùng röïc leân, vì ñieàu thích ñaùng hôn ñoái vôùi ñöùc aùi quaû laø yeâu hôn laø ñöôïc yeâu (172). Trong nhieàu gia ñình, ta cuõng coù theå löu yù tôùi söï hieän dieän cuûa moät khaû naêng phuïc vuï queân mình vaø ñaày yeâu thöông khi con caùi toû ra gaây roái vaø thaäm chí toû ra voâ ôn. Ñieàu naøy khieán caùc cha meï ñoù trôû thaønh daáu chæ tình yeâu töï yù vaø queân mình cuûa Chuùa Gieâsu. Nhöõng tröôøng hôïp nhö theá khuyeán khích caùc ngöôøi ñoäc thaân soáng cam keát ñoái vôùi Nöôùc Trôøi cuûa hoï moät caùch quaûng ñaïi vaø roäng loøng hôn. Ngaøy nay, hieän töôïng theá tuïc hoùa ñaõ che khuaát giaù trò cuûa vieäc keát hôïp suoát ñôøi vaø veû ñeïp cuûa ôn goïi hoân nhaân. Vì lyù do naøy, "ñieàu caàn laø phaûi thaâm haäu hoùa vieäc hieåu bieát caùc khía caïnh tích cöïc cuûa tình yeâu vôï choàng" (173).

Söï bieán ñoåi cuûa loøng yeâu thöông

163. Hieän nay, quaõng ñôøi daøi hôn coù nghóa: caùc moái lieân heä gaàn guõi vaø ñoäc chieám haún seõ keùo daøi caû boán, naêm hay thaäm chí saùu thaäp nieân; thaønh thöû, quyeát ñònh luùc ban ñaàu caàn ñöôïc thöôøng xuyeân canh taân. Duø moät trong hai ngöôøi phoái ngaãu khoâng coøn caûm nghieäm ñöôïc moät theøm muoán tính duïc maïnh meõ naøo nöõa ñoái vôùi ngöôøi kia, nhöng hoï vaãn thaáy khoan khoaùi ñöôïc thuoäc veà nhau, ñöôïc bieát raèng caû hai ngöôøi hoï ñeàu khoâng coâ ñôn nhöng vaãn coù "ngöôøi chung phaàn" (partner) maø vôùi ngöôøi naøy hoï coù theå chia seû moïi söï ôû trong ñôøi. Hoï laø ngöôøi cuøng ñi treân haønh trình cuoäc soáng, moät ngöôøi ñeå cuøng ñöông ñaàu vôùi caùc khoù khaên cuûa cuoäc soáng vaø vui höôûng caùc khoan khoaùi cuûa noù. Söï thoûa maõn naøy laø moät phaàn cuûa tình aâu yeám voán laø cuûa rieâng tình yeâu vôï choàng. Khoâng heà coù baûo ñaûm laø chuùng ta seõ caûm nhaän nhö nhau suoát caû ñôøi. Theá nhöng, neáu moät caëp vôï choàng coù theå cuøng coù vôùi nhau moät keá hoaïch soáng chung laâu daøi, hoï coù theå yeâu thöông nhau vaø soáng vôùi nhau nhö moät cho tôùi luùc caùi cheát chia reõ hoï, luoân höôûng ñöôïc moät söï thaân maät phong phuù hoùa. Loøng yeâu thöông maø hoï ñoan höùa lôùn hôn baát cöù xuùc caûm, taâm tö hay taâm thöùc naøo, duø noù coù theå bao goàm taát caû nhöõng ñieàu naøy. Noù laø moät loøng yeâu thöông saâu saéc hôn, moät quyeát ñònh suoát ñôøi cuûa traùi tim. Ngay giöõa caùc tranh chaáp chöa giaûi quyeát vaø caùc tình huoáng xuùc caûm laãn loän, haøng ngaøy hoï vaãn taùi khaúng ñònh quyeát ñònh yeâu thöông, thuoäc veà nhau, chia seû cuoäc soáng chung vaø tieáp tuïc yeâu thöông vaø tha thöù cuûa hoï. Moãi ngöôøi tieán theo con ñöôøng lôùn maïnh vaø phaùt trieån baûn thaân. Treân haønh trình naøy, loøng yeâu thöông haân hoan trong moïi böôùc ñi vaø trong moïi giai ñoaïn môùi laï.

164. Trong cuoäc soáng cuûa moïi cuoäc hoân nhaân, caùc hình daïng theå lyù seõ thay ñoåi, nhöng ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø loøng yeâu thöông vaø söï loâi cuoán seõ phai môø. Chuùng ta yeâu ngöôøi khaùc vì con ngöôøi cuûa hoï, chöù khoâng phaûi chæ laø thaân xaùc cuûa hoï. Duø thaân xaùc coù giaø ñi, noù vaãn noùi leân ñieàu naøy: chính baûn saéc baûn thaân ñaõ chieám höõu ñöôïc traùi tim ta. Cho duø nhöõng ngöôøi khaùc khoâng coøn nhìn thaáy veû ñeïp cuûa baûn saéc ñoù, ngöôøi phoái ngaãu vaãn tieáp tuïc thaáy noù baèng ñoâi maét yeâu thöông vaø do ñoù, loøng aâu yeám cuûa hoï khoâng heà suy giaûm. Hoï taùi khaúng ñònh quyeát ñònh thuoäc veà ngöôøi kia vaø phaùt bieåu quyeát ñònh aáy trong moät söï gaàn guõi trung thaønh vaø ñaày yeâu thöông. Tính cao thöôïng cuûa quyeát ñònh naøy, do cöôøng ñoä vaø ñoä saâu cuûa noù, phaùt sinh ra caû moät thöù xuùc caûm môùi khi hoï chu toaøn söù meänh vôï choàng cuûa hoï. Vì "xuùc caûm, ñöôïc taïo ra bôûi moät höõu theå nhaân baûn khaùc trong tö caùch moät ngoâi vò... töï noù höôùng veà haønh vi vôï choàng" (174). Noù seõ tìm ra caùc caùch phaùt bieåu maãn caûm khaùc. Thöïc theá, loøng yeâu thöông "laø thöïc taïi ñôn nhaát, nhöng vôùi nhieàu chieàu kích ña daïng; ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau, chieàu kích naøy hay chieàu kích noï seõ troài leân moät caùch roõ raøng hôn" (175). Daây hoân phoái tìm ñöôïc caùc hình thöùc phaùt bieåu môùi vaø khoâng ngöøng ñi tìm nhöõng caùch môùi meû ñeå lôùn leân maïnh meõ. Caû hai ñieàu naøy seõ duy trì vaø cuûng coá sôïi daây aáy. Chuùng ñoøi moät coá gaéng haøng ngaøy. Tuy nhieân, taát caû ñeàu baát khaû neáu khoâng coù vieäc caàu nguyeän ñeå Chuùa Thaùnh Thaàn ñoå traøn ôn thaùnh cuûa Ngöôøi, söùc maïnh sieâu nhieân cuûa Ngöôøi vaø ngoïn löûa sieâu nhieân cuûa Ngöôøi, ñeå cuûng coá, höôùng daãn vaø bieán ñoåi loøng yeâu thöông cuûa chuùng ta trong moïi hoaøn caûnh môùi.

- - - - - - - - - - - - - -

(104) Saùch Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo 1641.

(105) Cf. Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Thoâng Ñieäp Deus Caritas Est (25 thaùng 12, 2005), 2: AAS 98 (2006), 218.

(106) Spiritual Exercises, Contemplation to Attain Love (230).

(107) Octavio Paz, La llama doble, Barcelona, 1993, 35.

(108) Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae II-II, q. 114, art. 2, ad 1.

(109) Baøi Giaùo Lyù (13 Thaùng 5, 2005): L'Osservatore Romano, 14 thaùng 5, 2015, p. 8.

(110) Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae, II-II, q. 27, art. 1, ad 2.

(111) Ibid., q. 27, art. 1.

(112) Baøi Giaùo Lyù (13 thaùng 5, 2015): L'Osservatore Romano, 14 thaùng 5, 2015, p. 8.

(113) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán Familiaris Consortio (22 thaùng 11, 1981), 21: AAS 74 (1982), 106.

(114) Muïc Sö Martin Luther King Jr., Baøi Giaûng ñoïc taïi Nhaø Thôø Baptist Ñöôøng Dexter, Montgomery, Alabama, 17 thaùng 11, 1957

(115) Thaùnh Toâma Aquinoâ goïi loøng yeâu thöông laø vis unitive (söùc maïnh keát hôïp) (Summa Theologiae I, q. 20, art. 1, ad 3), nhaéc laïi moät kieåu noùi cuûa Pseudo-Dionysius the Areopagite (De Divinis Nominibus, IV, 12: PG 3, 709).

(116) Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae II-II, q. 27, art. 2

(117) Thoâng Ñieäp Casti Connubii (31 thaùng 12, 1930): AAS 22 (1930), 547-548.

(118) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán Familiaris Consortio (22 thaùng 11, 1981) 13: AAS 74 (1982), 94.

(119) Baøi Giaùo Lyù (2 thaùng 4, 2014): L'Osservatore Romano, 3 thaùng 4, 2014, p. 8.

(120) Ibid.

(121) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán Familiaris Consortio (22 thaùng 11, 1981), 9: AAS 75 (1982), 90.

(122) Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Contra Gentiles III, 123; cf. Aristoát, Nicomachean Ethics, 8, 12 (ed. Bywater, Oxford, 1984, 174).

(123) Toâng Huaán Lumen Fidei (29 thaùng 6, 2013), 52: AAS 105 (2013), 590.

(124) De sacramento matrimonii, I, 2; in Id., Disputationes, III, 5, 3 (ed. Giuliano, Naples, 1858), 778.

(125) Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Muïc Vuï Giaùo Hoäi trong Theá Giôùi Ngaøy Nay, Gaudium et Spes, 50.

(126) Ibid., 49.

(127) Cf. Summa Theologiae I-II, q. 31, art. 3., ad 3.

(128) Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Muïc Vuï Giaùo Hoäi trong Theá Giôùi Ngaøy Nay, Gaudium et Spes, 50.

(129) Cf., Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae I-II, q. 26, art. 3.

(130) Ibid., q. 110, art. 1.

(131) Thaùnh Augustinoâ, Confessions, VIII, III, 7: PL 32, 752.

(132) Dieãn Vaên vôùi Cuoäc Haønh Höông cuûa Caùc Gia Ñình trong Naêm Ñöùc Tin (26 thaùng 10, 2013): AAS 105 (2013), 980.

(133) Dieãn Vaên Luùc Ñoïc Kinh Truyeàn Tin (29 thaùng 12, 2013): L'Osservatore Romano, 30-31 thaùng 12, 2013, p. 7.

(134) Dieãn Vaên vôùi Cuoäc Haønh Höông cuûa Caùc Gia Ñình trong Naêm Ñöùc Tin (26 thaùng 10, 2013): AAS 105 (2013), 978.

(135) Summa Theologiae II-II, q. 24, art. 7.

(136) Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Muïc Vuï Giaùo Hoäi trong Theá Giôùi Ngaøy Nay, Gaudium et Spes, 48.

(137) Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Chile, La vida y la familia: regalos de Dios para cada uno de nosotros (21 thaùng 7, 2014).

(138) Hieán Cheá Gaudium et Spes, 49.

(139) A. SertillanGes, L'Amour chreùtien, Paris, 1920, 174.

(140) Cf. Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae I-II, q. 24, art. 1.

(141) Cf. ibid., q. 59, art. 5.

(142) Thoâng Ñieäp Deus Caritas Est (25 thaùng 12, 2005), 3: AAS 98 (2006), 219-220.

(143) Ibid., 4: AAS 98 (2006), 220.

(144) Cf. Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae I-II, q. 32, art.7.

(145) Cf. id., Summa Theologiae II-II, q. 153, art. 2, ad 2: "Abundantia delectationis quae est in actu venereo secundum rationem ordinato, non contrariatur medio virtutis" (taïm dòch: söï sung maõn haân hoan trong haønh vi tính duïc, ñöôïc saép xeáp theo lyù trí, khoâng maâu thuaãn vôùi phöông theá nhaân ñöùc).

(146) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi Giaùo Lyù (22 thaùng 10, 1980), 5: Insegnamenti III/2 (1980), 951.

(147) Ibid., 3.

(148) Id., Baøi Giaùo Lyù, (24 thaùng 9, 1980), 4: Insegnamenti III/2 (1980), 719.

(149) Baøi Giaùo Lyù (12 thaùng 11, 1980), 2: Insegnamenti III/2 (1980), 1133.

(150) Ibid., 4.

(151) Ibid., 5.

(152) Ibid., 1: 1132.

(153) Baøi Giaùo Lyù (16 thaùng 1, 1980), 1: Insegnamenti III/1 (1980), 151.

(154) Josef Pieper, #ber die Liebe, Munich, 2014, 174. English: On Love, in Faith, Hope, Love, San Francisco, 1997, p. 256.

(155) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Thoâng Ñieäp Evangelium Vitae (25 thaùng 3, 1995), 23: AAS 87 (1995), 427.

(156) Ñöùc Phaoloâ VI, Thoâng Ñieäp Humanae Vitae (25 thaùng 7, 1968), 13: AAS 60 (1968), 489.

(157) Coâng Ñoàng Vatican II, Gaudium et Spes, 49.

(158) Baøi Giaùo Lyù (18 thaùng 6, 1980), 5: Insegnamenti III/1 (1980), 1778.

(159) Ibid., 6.

(160) Cf. Baøi Giaùo Lyù (30 thaùng 7, 1980), 1: Insegnamenti III/2 (1980), 311.

(161) Baøi Giaùo Lyù (8 thaùng 4, 1981), 3: Insegnamenti IV/1 (1981), 904.

(162) Baøi Giaùo Lyù (11 thaùng 8, 1982), 4: Insegnamenti V/3 (1982), 205-206.

(163) Thoâng Ñieäp Deus Caritas Est (25 thaùng 12, 2005), 5: AAS 98 (2006), 221.

(164) Ibid., 7.

(165) Relatio Finalis 2015, 22.

(166) Baøi Giaùo Lyù (14 thaùng 4, 1982), 1: Insegnamenti V/1 (1982),

(167) Glossa in quatuor libros sententiarum Petri Lombardi, IV, XXVI, 2 (Quaracchi, 1957, 446).

(168) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi Giaùo Lyù (7 thaùng 4, 1982), 2: Insegnamenti V/1 (1982), 1127.

(169) Id., Baøi Giaùo Lyù (14 thaùng 4, 1982), 3: Insegnamenti V/1 (1982), 1177.

(170) Ibid. 1176.

(171) Id., Thoâng Ñieäp Redemptor Hominis (4 thaùng 3, 1979), 10: AAS 71 (1979), 274.

(172) Cf. Thaùnh Toâma Aquinoâ, Summa Theologiae, II-II, q. 27, art. 1.

(173) Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Gia Ñình, Family, Marriage and "De Facto" Unions (26 July 2000), 40.

(174) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Baøi Giaùo Lyù (31 thaùng 10, 1984), 6: Insegnamenti VII/2 (1984), 1072.

(175) Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, Thoâng Ñieäp Deus Caritas Est (25 thaùng 12, 2005), 8: AAS 98 (2006), 224.

Vuõ Vaên An dòch

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page