Toâng Huaán Haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình
Amoris Laetitia
Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Chöông 1
Döôùi AÙnh Saùng Lôøi Chuùa (töø soá 8 - 30)
Chöông Moät: Döôùi aùnh saùng Lôøi Chuùa
8. Thaùnh Kinh chöùa ñaày caùc gia ñình, caùc vuï sinh saûn, caùc truyeän tình vaø khuûng hoaûng gia ñình. Ñieàu naøy ñuùng ngay töø nhöõng trang ñaàu cuûa noù, vôùi vieäc xuaát hieän cuûa gia ñình Añam vaø Evaø vaø gaùnh naëng baïo ñoäng cuûa noù nhöng noù cuõng coù nhöõng ñieåm maïnh laâu beàn (xem St 4), cho tôùi caùc trang cuoái cuøng, nôi chuùng ta ñöôïc chöùng kieán tieäc cöôùi cuûa Coâ Daâu vaø Chieân Con (Kh 21:2,9). Moâ taû cuûa Chuùa Gieâsu veà hai caên nhaø, moät xaây treân ñaù vaø moät xaây treân caùt (xem Mt 7:24-27) töôïng tröng cho baát cöù con soá caùc hoaøn caûnh gia ñình naøo ñöôïc taïo khuoân bôûi vieäc caùc thaønh vieân cuûa noù thöïc thi töï do cuûa hoï, vì, nhö thi só töøng vieát: "nhaø naøo coù truï ñeøn nhaø naáy" (5). Ta haõy böôùc vaøo moät trong nhöõng caên nhaø naøy döôùi söï höôùng daãn cuûa Thaùnh Vònh Gia qua khuùc ca ngay caû ngaøy nay vaãn ñang vang leân trong caû hai phuïng vuï hoân phoái Do Thaùi vaø Kitoâ Giaùo:
"Phuùc cho moïi keû kính sôï Giaveâ, keû ñi theo ñöôøng loái cuûa Ngöôøi.
Coâng khoù tay ngöôi, ngöôi seõ ñöôïc höôûng, phuùc cho ngöôi vaø may maén cho ngöôi.
Vôï ngöôi nhö caây nho sai quaû, ôû choán thaâm khueâ cuûa nhaø ngöôi.
Con caùi ngöôi töïa nhöõng choài caây daàu, chuùng quaây quaàn taát caû beân maâm.
Seõ ñöôïc chuùc laønh nhö theá ñoù, con ngöôøi kính sôï Giaveâ!
Öôùc chi töï Sion, Giaveâ chuùc laønh cho ngöôi,
cho ngöôi ñöôïc thaáy phuùc cuûa Gieârusalem moïi ngaøy ñôøi ngöôi!
Cho ngöôi ñöôïc thaáy chaùu chaét cuûa ngöôi! Bình an cho Israel!" (Tv 128:1-6)
Ngöôi vaø vôï ngöôi
9. Ta haõy böôùc qua ngöôõng cöûa caên nhaø thanh tónh naøy, vôùi gia ñình hoï ngoài quanh baøn aên thònh soaïn. ÔÛ giöõa ta thaáy ngöôøi cha vaø ngöôøi meï, moät caëp vôï choàng vôùi caâu truyeän tình rieâng cuûa hoï. Hoï laø hieän thaân cuûa keá hoaïch ban sô cuûa Thieân Chuùa, moät keá hoaïch ñöôïc chính Chuùa Kitoâ noùi tôùi moät caùch roõ raøng: "Haù caùc oâng khoâng ñoïc thaáy raèng Ñaáng döïng neân hoï ngay töø ñaàu ñaõ döïng neân hoï coù nam coù nöõ ñoù sao?" (Mt 19:4). Ta nghe thaáy tieáng vang voïng cuûa leänh truyeàn gaëp thaáy trong Saùch Saùng Theá: "Do ñoù ngöôøi ñaøn oâng seõ lìa cha meï mình maø gaén boù vôùi vôï, vaø hoï seõ trôû neân moät thaân xaùc" (St 2:24).
10. Nhöõng trang uy nghi ñaàu tieân cuûa Saùch Saùng Theá trình baày caëp nhaân baûn trong thöïc taïi saâu saéc nhaát cuûa hoï. Nhöõng trang ñaàu tieân cuûa Thaùnh Kinh naøy ñöa ra moät soá caâu heát söùc roõ raøng. Caâu thöù nhaát, ñöôïc Chuùa Gieâsu dieãn giaûi, noùi raèng "Thieân Chuùa döïng neân con ngöôøi gioáng hình aûnh Ngöôøi, gioáng hình aûnh Thieân Chuùa, Ngöôøi ñaõ döïng neân hoï; Ngöôøi döïng neân hoï coù nam coù nöõ" (1:27). Ñieàu ngaïc nhieân laø ôû ñaây "hình aûnh Thieân Chuùa" aùm chæ caëp "nam nöõ". Ñieàu naøy coù phaûi coù nghóa tính duïc laø moät thuoäc tính cuûa chính Thieân Chuùa, hoaëc Thieân Chuùa coù ngöôøi baïn ñôøi nöõ giôùi thaàn thaùnh, nhö moät soá toân giaùo coå xöa voán chuû tröông khoâng? Caâu traû lôøi dó nhieân laø khoâng phaûi. Chuùng ta bieát Thaùnh Kinh ñaõ roõ raøng baùc boû caùc nieàm tin nhö theá ra sao, coi chuùng laø ngaãu töôïng, tìm thaáy nôi ngöôøi Canaan ôû Ñaát Thaùnh. Tính sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa ñöôïc duy trì, aáy theá nhöng vì Ngöôøi cuõng laø Ñaáng Taïo Döïng, neân tính hoa traùi cuûa caëp nhaân baûn laø moät "hình aûnh" soáng ñoäng vaø höõu hieäu, moät daáu chæ höõu hình cho thaáy haønh vi taïo döïng cuûa Ngöôøi.
11. Caëp naøo bieát yeâu vaø saûn sinh söï soáng ñeàu laø hình aûnh chaân thöïc, soáng ñoäng, chöù khoâng phaûi ngaãu töôïng gioáng nhö caùc ngaãu töôïng baèng ñaù hay baèng vaøng voán bò Möôøi Giôùi Raên ngaên caám; hình aûnh naøy coù khaû naêng maïc khaûi Thieân Chuùa Hoùa Coâng vaø Cöùu Theá. Vì lyù do naøy, tình yeâu sinh hoa traùi trôû thaønh moät bieåu töôïng cuûa söï soáng noäi thaúm nôi Thieân Chuùa (xem St 1:28; 9:7; 17:2-5, 16; 28:3; 35:11;48:3-4). Ñoù laø lyù do taïi sao trình thuaät Saùng Theá, theo "truyeàn thoáng tö teá", ñaõ ñan keát qua laïi vôùi nhieàu trình thuaät gia phaû khaùc nhau (xem 4:17-22, 25-26; 5; 10; 11:10-32; 25:1-4, 12-17, 19-26; 36). Khaû naêng sinh saûn söï soáng cuûa caùc caëp nhaân baûn laø neûo ñöôøng doïc theo ñoù, lòch söû cöùu roãi dieãn bieán. Nhìn caùch naøy, moái lieân heä sinh hoa traùi cuûa caëp vôï choàng trôû neân moät hình aûnh ñeå hieåu vaø moâ taû maàu nhieäm cuûa chính Thieân Chuùa, vì trong vieãn kieán Kitoâ Giaùo veà Thieân Chuùa Ba Ngoâi, Thieân Chuùa ñöôïc chieâm ngöôõng nhö Cha, Con vaø Thaàn Khí yeâu thöông. Thieân Chuùa Ba Ngoâi laø moät hieäp thoâng cuûa tình yeâu, vaø gia ñình laø söï phaûn aûnh soáng ñoäng cuûa tình yeâu naøy. Thaùnh Gioan Phaoloâ II soi saùng ñieàu naøy khi ngaøi noùi raèng "Thieân Chuùa chuùng ta, trong maàu nhieäm saâu xa nhaát cuûa Ngöôøi, khoâng coâ ñôn maø laø moät gia ñình, vì töï trong Ngöôøi, Ngöôøi coù tö caùch cha, tö caùch con vaø yeáu tính gia ñình, töùc tình yeâu. Trong gia ñình Thieân Chuùa, tình yeâu naøy chính laø Chuùa Thaùnh Thaàn" (6). Nhö theá, gia ñình coù lieân heä vôùi chính höõu theå cuûa Thieân Chuùa (7). Chieàu kích Ba Ngoâi naøy tìm ñöôïc bieåu thöùc trong thaàn hoïc cuûa Thaùnh Phaoloâ, ngöôøi ñaõ lieân heä caëp vôï choàng vôùi "maàu nhieäm" keát hôïp giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi (xem Ep 5:21-33).
12. Noùi tôùi hoân nhaân, Chuùa Gieâsu nhaéc laïi cho chuùng ta moät trang khaùc nöõa cuûa Saùch Saùng Theá; trang ôû chöông hai naøy veõ neân moät böùc tranh tuyeät dieäu vaø chi tieát veà caëp vôï choàng. Tröôùc tieân, ta thaáy ngöôøi ñaøn oâng, ngöôøi voán xao xuyeán ñi tìm "moät trôï löïc xöùng hôïp vôùi mình" (caùc caâu 18, 20), ñaõ coù theå laøm dòu söï coâ ñôn maø chaøng voán caûm thaáy giöõa baày vaät vaø theá giôùi bao quanh. Nguyeân baûn Hípri haøm nguï moät cuoäc gaëp gôõ tröïc dieän, maët ñoái maët, maét giaùp maét, trong moät thöù ñoái thoaïi thaàm laëng, vì nôi naøo coù hôi höôùm tình yeâu, thaàm laëng luoân huøng bieän hôn lôøi noùi. Ñaây laø moät cuoäc gaëp gôõ coù göông maët, moät thöù "thou" (anh/em) phaûn aûnh tình yeâu cuûa chính Thieân Chuùa vaø laø "sôû höõu töôi ñeïp nhaát" cuûa con ngöôøi, "moät trôï thuû xöùng hôïp vôùi hoï vaø laø moät coät truï choáng ñôõ", noùi theo ngoân töø cuûa ngöôøi khoân ngoan trong Thaùnh Kinh (Hc 36:24). Hay, nhö ngöôøi ñaøn baø cuûa Ca Khuùc Saloâmoân (Dieäu Ca) seõ haùt trong lôøi toû tình vaø hieán thaân hoã töông tuyeät dieäu cuûa naøng: "Ngöôøi yeâu toâi thuoäc veà toâi, vaø toâi thuoäc veà chaøng... Toâi thuoäc veà ngöôøi yeâu cuûa toâi, vaø ngöôøi yeâu cuûa toâi thuoäc veà toâi" (2:16; 6:3).
13. Cuoäc gaëp gôõ khieán laøm nguoâi ngoai noãi coâ ñôn cuûa con ngöôøi naøy laøm naåy sinh söï soáng môùi vaø taïo laäp ra moät gia ñình. Ñieàu coù yù nghóa laø Añam, ngöôøi cuõng laø ngöôøi ñaøn oâng cuûa moïi thôøi vaø moïi nôi, cuøng vôùi vôï mình, ñaõ khôûi söï moät gia ñình môùi. Chuùa Gieâsu noùi tôùi ñieàu aáy khi trích daãn caâu cuûa Saùch Saùng Theá: "ngöôøi ñaøn oâng seõ keát hôïp vôùi vôï mình, vaø caû hai seõ trôû neân moät thaân xaùc" (Mt 19:5; xem St 2:24). Caùc haïn töø "keát hôïp" hay "baùm xieát laáy" nhö trong nguyeân baûn Hípri, noùi tôùi söï hoøa hôïp saâu saéc, moät söï gaàn guõi caû theå lyù laãn noäi taâm, ñeán noãi noù cuõng ñaõ ñöôïc duøng ñeå moâ taû söï keát hôïp cuûa ta vôùi Thieân Chuùa: "Linh hoàn toâi baùm xieát laáy Ngaøi" (Tv 63:9). Söï keát hôïp vôï choàng, do ñoù, khoâng nhöõng chæ ñöôïc gôïi leân trong chieàu kích tính duïc vaø theå xaùc cuûa noù, maø caû trong vieäc töï yù hieán thaân trong yeâu thöông nöõa. Keát quaû cuûa söï keát hôïp naøy laø hai ngöôøi "trôû neân moät thaân xaùc", caû trong theå lyù laãn trong vieäc keát hôïp traùi tim vaø cuoäc soáng cuûa hoï, vaø, sau cuøng, trong ñöùa con, ngöôøi seõ chia seû "thaân xaùc" cuûa caû hai cha meï khoâng chæ veà phöông dieän di truyeàn maø caû veà phöông dieän taâm linh nöõa.
Con caùi ngöôi töïa nhöõng choài caây daàu
14. Ta haõy moät laàn nöõa noùi tieáp baøi ca cuûa Thaùnh Vònh Gia. Trong toå aám nôi vôï choàng ngoài vaøo baøn aên, con caùi xuaát hieän caïnh hoï "nhö nhöõng choài caây daàu" (Tv 128:3), nghóa laø, ñaày naêng löïc vaø söùc soáng. Neáu cha meï, theo moät nghóa naøo ñoù, laø neàn taûng cuûa toå aám, thì con caùi gioáng nhö "nhöõng hoøn ñaù soáng ñoäng" cuûa gia ñình (xem 1Pr 2:5). Quaû laø coù yù nghóa, khi haïn töø xuaát hieän nhieàu nhaát trong Cöïu Öôùc, sau teân Thieân Chuùa (YHWH, "Chuùa Teå"), laø "ñöùa con" (ben, "con trai") moät haïn töø raát gaàn guõi vôùi ñoäng töø "xaây döïng" (banah). Bôûi theá, Thaùnh Vònh 127, khi noùi tôùi hoàng phuùc con caùi, ñaõ söû duïng moät hình aûnh ruùt ra töø vieäc xaây döïng moät caên nhaø vaø ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa caùc ñoâ thò: "Ví thöû Yaveâ khoâng xaây nhaø, coù vaát vaû xaây döïng roài cuõng uoång coâng... Con caùi haún laø moät gia nghieäp do töï Giaveâ, hoa quaû loøng daï laø moät phaàn thöôûng. Nhö naém teân trong tay binh thieän chieán, nhöõng ñöùa con sinh luùc xuaân xanh. Phuùc cho ngöôøi coù ñaày bao, nhöõng muõi teân nhö theá, hoï seõ khoâng phaûi xaáu hoå khi cuøng ñòch thuø tranh luaän choán quyeàn moân" (Tv 127, 1, 3-5). Nhöõng hình aûnh naøy phaûn aûnh neàn vaên hoùa cuûa xaõ hoäi coå thôøi, aáy theá nhöng söï hieän dieän cuûa con caùi laø daáu chæ söï lieân tuïc cuûa gia ñình trong suoát lòch söû cöùu roãi, heát ñôøi naøy tôùi ñôøi noï.
15. Caû ôû ñaây nöõa, chuùng ta cuõng coù theå thaáy moät khía caïnh khaùc cuûa gia ñình. Chuùng ta bieát raèng Taân Öôùc noùi tôùi "caùc Giaùo Hoäi tuï hoïp nhau trong caùc gia hoä" (xem 1Cr 16:19; Rm 16:5; Cl 4:15; Plm 2). Nôi sinh soáng cuûa moät gia ñình coù theå bieán thaønh moät Giaùo Hoäi taïi gia, moät khung caûnh ñeå cöû haønh Thaùnh Theå, söï hieän dieän cuûa Chuùa Kitoâ ngoài taïi baøn aên cuûa noù. Chuùng ta khoâng bao giôø coù theå queân ñöôïc hình aûnh tìm thaáy trong Saùch Khaûi Huyeàn, trong ñoù, Chuùa phaùn: "Naøy Ta ñaõ ñöùng beân cöûa vaø Ta goõ! Ai nghe tieáng Ta vaø môû cöûa, thì Ta seõ vaøo vôùi noù, vaø Ta seõ duøng böõa toái vôùi noù vaø noù vôùi Ta" (Kh 3:20). ÔÛ ñaây, ta thaáy moät caên nhaø ngaäp traøn söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa, lôøi caàu nguyeän chung vaø moïi chuùc phuùc. Ñoù laø yù nghóa cuûa caâu keát luaän Thaùnh Vònh 128 ñaõ trích treân ñaây: "Seõ ñöôïc chuùc laønh nhö theá ñoù, con ngöôøi kính sôï Giaveâ! Öôùc chi töï Sion, Giaveâ chuùc laønh cho ngöôi!" (Tv 128:4-5).
16. Thaùnh Kinh cuõng trình baày gia ñình nhö nôi con caùi ñöôïc döõông duïc trong ñöùc tin. Ñieàu naøy thaáy raát roõ trong lôøi moâ taû vieäc cöû haønh Leã Vöôït Qua (xem Xh 12:26-27; Ñnl 6:20-25) vaø sau ñoù, noù seõ xuaát hieän moät caùch minh nhieân hôn trong nghi thöùc Haggadah cuûa ngöôøi Do Thaùi, töùc cuoäc ñoái thoaïi ñi song song vôùi nghi thöùc aên Böõa Vöôït Qua. Moät trong caùc Thaùnh Vònh ñaõ cöû haønh vieäc coâng boá ñöùc tin trong gia ñình nhö sau: "Ñieàu chuùng toâi ñaõ nghe bieát ñöôïc, ñieàu toå tieân ñaõ thuaät laïi cho chuùng toâi, chuùng toâi seõ khoâng giaáu dieám vôùi con caùi caùc ngaøi, chuùng toâi seõ thuaät laïi cho haäu theá, nhöõng lôøi ca ngôïi Giaveâ vaø uy löïc cuûa Ngöôøi, nhöõng söï laï Ngöôøi ñaõ laøm ra. Ngöôøi ñaõ thieát laäp chöùng tri nôi Giacob, vaø ñònh luaät cho Israel, Ngöôøi ñaõ truyeàn cho toå tieân chuùng ta, phaûi thoâng tri cho con chaùu hoï. Ngoõ haàu haäu theá am töôøng, con caùi hoï seõ sinh ra, ñeå chuùng ñöùng leân thuaät laïi cho con chaùu chuùng" (Tv 78:3-6). Nhö theá, gia ñình laø nôi cha meï trôû neân caùc thaày coâ ñaàu tieân veà ñöùc tin cuûa con caùi. Chuùng hoïc "tay ngheà" naøy, roài truyeàn thuï tay ngheà naøy heát ngöôøi naøy tôùi ngöôøi noï: "Khi tôùi luùc con trai ngöôi hoûi ngöôi... Ngöôi haõy noùi vôùi noù..." (Xh 13:14). Nhö theá, caùc theá heä noái tieáp nhau coù theå daâng baøi ca cuûa hoï leân Chuùa: "Trai traùng vaø caû nöõ trinh, laõo boâ vôùi caùc nhi ñoàng!" (Tv 148:12).
17. Cha meï coù traùch nhieäm naëng neà ñoái vôùi vieäc giaùo duïc, nhö caùc nhaø khoân ngoan cuûa Thaùnh Kinh thöôøng nhaéc nhôû chuùng ta (xem Cn 3:11-12; 6:20-22; 13:1; 22:15; 23: 13-14; 29:17). Veà phaàn chuùng, con caùi ñöôïc keâu goïi chaáp nhaän vaø thöïc haønh giôùi raên: "Haõy thaûo kính cha meï" (Xh 20:12). ÔÛ ñaây, ñoäng töø "thaûo kính" (toân troïng) coù lieân heä tôùi vieäc chu toaøn caùc cam keát gia ñình vaø xaõ hoäi; khoâng ñöôïc naïi ñoäng löïc toân giaùo ñeå coi thöôøng caùc cam keát naøy (xem Mc 7:11-13). "Keû toân kính cha ñöôïc xaù loãi laàm, vaø troïng kính meï khaùc gì tích tröõ baûo taøng" (Hc 3:3-4).
18. Tin Möøng tieáp noái ñeå nhaéc nhôû ta raèng con caùi khoâng phaûi laø taøi saûn cuûa gia ñình, nhöng chuùng coù cuoäc soáng rieâng ñeå soáng. Chuùa Gieâsu laø maãu möïc cuûa vieäc vaâng lôøi cha meï traàn theá cuûa Ngöôøi, töï ñaët mình döôùi quyeàn cuûa caùc ngaøi (xem Lc 2:51), nhöng Ngöôøi cuõng chöùng toû ñieàu naøy: caùc quyeát ñònh lieân quan tôùi ñôøi soáng cuûa con caùi vaø ôn goïi Kitoâ höõu cuûa chuùng coù theå ñoøi moät caùch ly vì Nöôùc Thieân Chuùa (xem Mt 10:34-37; Lc 9:59-62). Chính Ngöôøi, luùc 12 tuoåi, ñaõ noùi vôùi Ñöùc Meï vaø Thaùnh Giuse raèng Ngöôøi coù moät söù meänh lôùn hôn phaûi chu toaøn beân ngoaøi gia ñình traàn theá cuûa Ngöôøi (xem Lc 2:48-50). Qua caùch ñoù, Ngöôøi chöùng toû vieäc caàn phaûi coù nhöõng daây lieân keát khaùc, saâu xa hôn ngay beân trong gia ñình: "Meï toâi vaø anh em toâi laø nhöõng ai nghe lôøi Thieân Chuùa vaø thöïc haønh noù" (Lc 8:21). Cuõng theá, trong quan taâm Ngöôøi toû baày vôùi caùc treû nhoû, töùc nhöõng ngöôøi maø caùc xaõ hoäi Caän Ñoâng thôøi xöa coi nhö nhöõng chuû theå voâ quyeàn, thaäm chí chæ laø taøi saûn cuûa gia ñình, Chuùa Gieâsu tieán xa tôùi choã trình baày caùc em nhö caùc thaày daïy, veà phöông dieän ñôn sô tin töôûng vaø töï nhieân ñoái vôùi ngöôøi khaùc: "Toâi noùi thaät vôùi caùc oâng, tröø khi caùc oâng trôû neân gioáng treû em, caùc oâng seõ khoâng bao giôø vaøo ñöôïc nöôùc trôøi. Baát cöù ai khieâm nhöôøng nhö treû nhoû ñeàu laø ngöôøi lôùn hôn heát trong nöôùc trôøi" (Mt 18:3-4).
Neûo ñöôøng ñau khoå vaø thaám maùu
19. Hình aûnh ñieàn vieân trình baày trong Thaùnh Vònh 128 khoâng coù gì xung ñoät vôùi söï thaät ñaéng ñoùt hôn tìm thaáy khaép trong Saùch Thaùnh, töùc laø, söï hieän dieän cuûa ñau ñôùn, söï aùc vaø baïo löïc töøng phaù vôõ caùc gia ñình vaø söï hieäp thoâng ñôøi soáng vaø tình yeâu cuûa hoï. Vì lyù do toát laønh, giaùo huaán cuûa Chuùa Gieâsu veà hoân nhaân (xem Mt 19:3-9) ñaõ ñöôïc loàng vaøo cuoäc tranh luaän veà ly dò. Lôøi Thieân Chuùa luoân chöùng thöïc cho chieàu kích aûm ñaïm voán hieän höõu ngay töø ñaàu naøy, khi, vì toäi loãi, moái lieân heä yeâu thöông vaø trong saïch giöõa ngöôøi ñaøn oâng vaø ngöôøi ñaøn baø bò bieán thaønh khoáng cheá: "Ngöôi seõ phaûi theøm khaùt choàng ngöôi, vaø choàng ngöôi seõ thoáng trò ngöôi" (St 3:16).
20. Sôïi chæ ñau khoå vaø thaám maùu naøy xuyeân suoát raát nhieàu trang Saùch Thaùnh, baét ñaàu vôùi vieäc Cain gieát em trai Abel cuûa haén. Ta ñoïc thaáy nhöõng cuoäc tranh caõi giöõa caùc con trai vaø caùc baø vôï cuûa caùc toå phuï AÙpraham, Isaaùc vaø Giacoùp, caùc thaûm kòch vaø baïo ñoäng ghi daáu gia ñình Ñavít, caùc vaán ñeà gia ñình phaûn aûnh trong caùc caâu truyeän veà Toâbia vaø lôøi ta thaùn cay ñaéng cuûa Gioùp: "Anh em toâi, Ngöôøi ñaåy xa toâi, ngöôøi quen bieát muoán laøm maët laï. Thaân baèng ñaõ bieán saïch, quyeán thuoäc ñaõ queân toâi... Hôi thôû toâi laøm vôï toâi lôïm gioïng, vaø toâi trôû thaønh hoâi thoái tröôùc con caùi cuûa chính meï toâi" (G 19:13-14, 17).
21. Chính Chuùa Gieâsu cuõng ñaõ sinh ra trong moät gia ñình taàm thöôøng, maø sau ñoù khoâng laâu ñaõ phaûi troán chaïy ra ngoaïi quoác. Ngöôøi vieáng gia ñình Pheâroâ, coù meï vôï ñang bò ñau oám (xem Mc 1:30-31) vaø toû thieän caûm khi nghe noùi ñeán cheát choùc taïi nhaø Giairoâ vaø Ladaroâ (xem Mc 5:22-24, 35-43; Ga 11:1-44). Ngöôøi nghe tieáng khoùc than tuyeät voïng cuûa baø quaû phuï Thaønh Naim vì ñöùa con trai ñaõ cheát (xem Lc 7:11-15) vaø löu yù tôùi lôøi van xin cuûa cha ñöùa treû bò ñoäng kinh ôû moät thò traán nhoû (Xem Mc 9:17-27). Ngöôøi tôùi nhaø caùc vieân thu thueá nhö Maùttheâu vaø Giakeâu (xem Mt 9:9-13; Lc 19:1-10), vaø noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi toäi loãi nhö ngöôøi ñaøn baø ôû nhaø Simong Bieät Phaùi (xem Lc 36-50). Chuùa Gieâsu bieát caùc lo laéng vaø caêng thaúng cuûa caùc gia ñình vaø Ngöôøi deät chuùng vaøo caùc duï ngoân cuûa Ngöôøi: nhöõng ñöùa con boû nhaø ñi tìm maïo hieåm (xem Lc 15:11-32), hay nhöõng ñöùa con toû ra gaây roái (Mt 21:28-31) hoaëc laøm moài cho baïo löïc (Mc 12:1-9). Ngöôøi cuõng nhaäy caûm tröôùc söï boái roái gaây ra bôûi vieäc thieáu röôïu taïi moät tieäc cöôùi (Ga 2:1-10), caùc khaùch môøi khoâng tôùi döï tieäc (Mt 22:1-10), vaø söï lo aâu cuûa moät gia ñình ngheøo maát moät ñoàng tieàn caéc (Lc 15:8-10).
22. Trong vieäc oân duyeät vaén voûi treân, chuùng ta ñaõ coù theå thaáy ñieàu naøy: lôøi cuûa Thieân Chuùa khoâng phaûi laø moät boä caùc yù nghó tröøu töôïng maø ñuùng hôn laø nguoàn an uûi vaø tình ñoàng haønh ñoái vôùi moïi gia ñình ñang kinh qua khoù khaên hay ñau khoå. Vì noù chæ cho hoï thaáy muïc tieâu cuoäc haønh trình cuûa hoï, khi Thieân Chuùa "lau khoâ moïi nöôùc maét khoûi maét hoï, vaø cheát choùc khoâng coøn nöõa, cuõng khoâng coøn tang cheá, khoùc than hay ñau ñôùn nöõa" (Kh 21:4).
Coâng khoù tay ngöôi
23. ÔÛ ñaàu Thaùnh Vònh 128, ngöôøi cha xuaát hieän nhö moät lao coâng, ngöôøi ñaõ duøng coâng khoù cuûa ñoâi tay ñeå duy trì phuùc lôïi theå lyù cuûa gia ñình vaø söï thanh bình cuûa gia ñình mình: "Coâng khoù tay ngöôi, ngöôi seõ ñöôïc höôûng, phuùc cho ngöôi vaø may maén cho ngöôi" (Tv 128:2). Töø caùc trang ñaàu cuûa Saùch Thaùnh, ta ñaõ bieát roõ: vieäc laøm laø moät phaàn chuû yeáu taïo neân nhaân phaåm; ôû ñaáy, ta ñoïc thaáy: "Thieân Chuùa ñaõ ñem con ngöôøi ñaët vaøo vöôøn Ñòa Ñaøng ñeå noù canh taùc vaø troâng coi vöôøn naøy" (St 2:15). Con ngöôøi ñöôïc trình baày nhö moät lao coâng canh taùc traùi ñaát, khai thaùc söùc maïnh cuûa thieân nhieân vaø laøm ra "baùnh laàm than ñau khoå" (Tv 127:2), ngoaøi vieäc vun xôùi caùc thieân phuù vaø taøi naêng cuûa mình.
24. Lao ñoäng cuõng laøm khaû höõu vieäc phaùt trieån xaõ hoäi vaø cung caáp phöông tieän sinh soáng, söï oån ñònh vaø tính sinh hoa traùi cuûa gia ñình: "Öôùc chi töï Sion, Chuùa chuùc laønh cho ngöôi, cho ngöôi ñöôïc thaáy phuùc cuûa Gieârusalem moïi ngaøy ñôøi ngöôi! Cho ngöôi ñöôïc thaáy chaùu chaét cuûa ngöôi!" (Tv 128:5-6). Saùch Caùch Ngoân cuõng trình baày lao ñoäng cuûa ngöôøi meï beân trong gia ñình; coâng vieäc haøng ngaøy cuûa hoï ñöôïc moâ taû chi tieát, khieán choàng con khen ngôïi (xem 31:10-31). Thaùnh Toâng Ñoà Phaoloâ raát töï haøo veà vieäc khoâng thaønh gaùnh naëng cho ngöôøi khaùc, vì ngaøi ñaõ laøm vieäc baèng chính ñoâi tay vaø töï baûo ñaûm keá sinh nhai (xem Cv 18:3; 1Cr 4:12; 9:12). Ngaøi cuõng xaùc tín söï caàn thieát phaûi laøm vieäc ñeán noãi ñaõ ñaët ra moät qui luaät nghieâm ngaët cho coäng ñoaøn cuûa ngaøi: "ai khoâng laøm thì ñöøng coù aên" (2Tx 3:10; xem 1Tx 4:11).
25. Noùi theá roài, chuùng ta coù theå löôïng giaù ñöôïc söï ñau khoå do naïn thaát nghieäp vaø thieáu vieäc laøm ñeàu ñaën gaây neân, nhö ñaõ ñöôïc phaûn aûnh trong Saùch Ruùt, trong duï ngoân cuûa chính Chuùa Gieâsu noùi veà caùc lao coâng buoäc phaûi ñöùng roãi vieäc ôû coâng tröôøng thò traán (Mt 20:1-16) vaø trong kinh nghieäm baûn thaân gaëp gôõ nhöõng ngöôøi chòu caûnh ngheøo ñoùi cuûa Ngöôøi. Ñaùng buoàn thay, nhöõng thöïc teá naøy hieän vaãn coøn taïi caùc quoác gia ngaøy nay, nôi vieäc thieáu cô hoäi nhaân duïng ñang gaây haïi cho söï thanh thaûn cuûa ñôøi soáng gia ñình.
26. Chuùng ta cuõng khoâng theå boû qua söï thoaùi hoùa xaõ hoäi do toäi loãi ñem tôùi, chaúng haïn, khi con ngöôøi trôû thaønh baïo chuùa ñoái vôùi thieân nhieân, taøn phaù noù moät caùch ích lyû vaø thaäm chí taøn baïo nöõa. Ñieàu naøy daãn tôùi vieäc hoang ñòa hoùa traùi ñaát (xem St 3:17-19) vaø caùc baát thaêng baèng veà xaõ hoäi vaø kinh teá töøng bò caùc tieân tri keát aùn, baét ñaàu vôùi EÂlia (xem 1V 21) vaø ñænh cao laø chính lôøi leõ cuûa Chuùa Gieâsu choáng baát coâng (xem Lc 12:13; 16:1-31).
Söï aâu yeám cuûa caùi oâm hoân
27. Chuùa Kitoâ ñeà xuaát luaät yeâu thöông vaø vieäc hieán thaân cho ngöôøi khaùc laøm daáu chæ ñeå phaân bieät caùc moân ñeä cuûa ngöôøi (xem Mt 22:39; Ga 13:34). Ngöôøi laøm theá baèng caùch tuyeân boá moät nguyeân taéc maø caùc cha meï vaãn thoâng thöôøng laøm chöùng baèng chính cuoäc soáng hoï: "khoâng ai coù tình yeâu naøo lôùn hôn ñieàu naøy laø hieán maïng soáng mình vì baèng höõu" (Ga 15:13). Tình yeâu cuõng mang hoa traùi trong thöông xoùt vaø tha thöù. Ta thaáy ñieàu naøy moät caùch ñaëc bieät trong caûnh ngöôøi ñaøn baø bò baét quaû tang ñang ngoaïi tình; ngay tröôùc Ñeàn Thôø, naøng bò caùc ngöôøi toá caùo bao vaây, nhöng sau ñoù, chæ coøn laïi moät mình vôùi Chuùa Gieâsu, naøng ñaõ khoâng bò keát aùn maø chæ ñöôïc lôøi khuyeân phaûi soáng moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn maø thoâi (xem Ga 8:1-11).
28. Tröôùc taám phoâng yeâu thöông voán heát söùc chính yeáu ñoái vôùi kinh nghieäm hoân nhaân vaø gia ñình Kitoâ Giaùo naøy, moät nhaân ñöùc khaùc ñaõ noåi baät leân, moät nhaân ñöùc thöôøng bò coi nheï trong theá giôùi lieân heä ñieân cuoàng vaø hôøi hôït cuûa chuùng ta. Ñoù laø tình aâu yeám (tenderness). Ta haõy xem xeùt caùc lôøi leõ ñaày caûm kích cuûa Thaùnh Vònh 131. Cuõng nhö ôû caùc baûn vaên Thaùnh Kinh khaùc (thí duï Xh 4:22; Is 49:15; Tv 27:10), söï keát hôïp giöõa Chuùa vaø tín höõu cuûa Ngöôøi ñöôïc phaùt bieåu baèng nhöõng haïn töø tình yeâu cha meï. ÔÛ ñaây, ta thaáy söï thaân maät naâng niu vaø aâu yeám giöõa meï vaø con: ñoù laø hình aûnh beù thô thieáp nguû trong caùnh tay meï sau khi ñöôïc buù môùm. Nhö haïn töø Hípri gamul gôïi yù, beù thô sau khi ñöôïc buù ñang níu laáy meï vaø meï oâm saùt em vaøo loøng. Coù moät söï gaàn guõi ñaày yù thöùc chöù khoâng haún chæ coù tính sinh hoïc. Döïa vaøo hình aûnh naøy, Thaùnh Vònh Gia ñaõ haùt nhö sau: "Hoàn toâi, toâi ñaõ ru eâm doã nín, nhö nhuõ töû trong loøng meï" (Tv 131:2). Ta cuõng coù theå nghó tôùi nhöõng lôøi leõ ñaày xuùc ñoäng maø Tieân Tri Hoâseâ töøng ñaët vaøo moâi mieäng Thieân Chuùa: "Thuôû Israel coøn laø treû beù, Ta ñaõ meán thöông, ...Ta boàng beá chuùng treân caùnh tay Ta... Ta loâi keùo chuùng, vôùi daây tình ngöôøi, vôùi thöøng chaõo yeâu thöông. Vôùi chuùng, Ta ôû nhö nhöõng ngöôøi nhaéc con ñoû leân taän maù mình. Vaø cuùi xuoáng treân noù, Ta môùm cho noù aên" (Hs 11:1, 3-4).
29. Vôùi caùi nhìn ñöùc tin vaø yeâu thöông, ôn thaùnh vaø trung thaønh, chuùng ta ñaõ ngaém nhìn moái töông quan giöõa caùc gia ñình nhaân baûn vaø Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Lôøi Thieân Chuùa cho ta hay: gia ñình ñaõ ñöôïc uûy thaùc cho moät ngöôøi ñaøn oâng, moät ngöôøi ñaøn baø vaø con caùi hoï, ñeå hoï trôû neân moät hieäp thoâng caùc baûn vò theo hình aûnh keát hôïp Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Veà phaàn mình, vieäc sinh saûn vaø döôõng duïc con caùi ñeàu ñaõ phaûn aûnh coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa. Gia ñình ñöôïc keâu goïi keát hôïp trong vieäc caàu nguyeän haøng ngaøy, ñoïc lôøi Thieân Chuùa vaø chia seû hieäp thoâng Thaùnh Theå, vaø nhôø ñoù, lôùn leân trong yeâu thöông vaø moãi ngaøy moät troïn veïn trôû neân moät ñeàn thôø hôn ñeå Chuùa Thaùnh Thaàn cö nguï.
30. Moïi gia ñình neân nhìn ngaém aûnh Thaùnh Gia Nadareùt. Cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa Thaùnh Gia cuõng coù chung nhöõng gaùnh naëng vaø thaäm chí caû aùc moäng nöõa nhö khi caùc ngaøi ñöông ñaàu vôùi baïo löïc khoân nguoâi cuûa Heâroát. AÙc moäng sau cuøng vöøa noùi laø moät traûi nghieäm, ñaùng buoàn thay, vaãn ñang tieáp tuïc taùc ñoäng tôùi raát nhieàu gia ñình tî naïn; caùc gia ñình naøy, hieän nay, ñang caûm thaáy bò baùc boû vaø bô vô. Gioáng Ba Vua, caùc gia ñình cuûa chuùng ta ñang ñöôïc môøi goïi chieâm ngaém Chuùa Haøi Ñoàng vaø Meï cuûa Ngöôøi, cuùi ñaàu vaø thôø laïy Ngöôøi (xem Mt 2:11). Gioáng Ñöùc Maria, hoï ñöôïc yeâu caàu can ñaûm vaø thanh thaûn ñöông ñaàu vôùi caùc thaùch ñoá cuûa gia ñình mình, trong nhöõng luùc gian nan cuõng nhö luùc haïnh phöôùc, vaø ghi nhôù trong loøng caùc kyø coâng maø Thieân Chuùa ñaõ thöïc hieän (xem Lc 2:19, 51). Ñieàu Ñöùc Meï traân quí trong loøng cuõng bao goàm caùc traûi nghieäm cuûa caùc gia ñình, caùc traûi nghieäm maø Ñöùc Meï raát yeâu quí. Vì lyù do naøy, Ñöùc Meï coù theå giuùp chuùng ta hieåu yù nghóa cuûa caùc traûi nghieäm naøy vaø laéng nghe söù ñieäp maø Thieân Chuùa muoán thoâng truyeàn qua cuïoäc soáng cuûa caùc gia ñình chuùng ta.
- - - - - - - - - - - - -
(5) Jorge Luis Borges, " Calle Desconocida", trong Fervor de Buenos Aires, Buenos Aires, 2011, 23.
(6) Baøi Giaûng Trong Cöû Haønh Thaùnh Theå ôû Puebla de los AÙngeles (28 Thaùng Gieâng 1979), 2: AAS 71 (1979), 184.
(7) Cf. ibid.
Vuõ Vaên An dòch