Möôøi Hai Nguyeân Taéc
höôùng daãn cuoäc caûi toå Giaùo Trieàu
Möôøi Hai Nguyeân Taéc höôùng daãn cuoäc caûi toå Giaùo Trieàu.
Roma (VietCatholic News 23-12-2016) - Chuû ñieåm baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Sala Clementina môùi ñaây laø veà cuoäc caûi toå giaùo trieàu, moät söù meänh ngaøi cho hay ñaõ nhaän ñöôïc töø nhöõng vò ñaõ baàu ngaøi laøm giaùo hoaøng naêm 2013. Ai cuõng bieát, söù meänh naøy ñaõ ñöôïc ngaøi heát söùc nghieâm tuùc thi haønh töø nhöõng ngaøy ñaàu trieàu ñaïi cuûa ngaøi.
Keát quaû? Döôøng nhö moät soá ngöôøi cho raèng keát quaû caûi toå khoâng maáy chuùt khaû quan hoaëc coù leõ tieán quaù chaäm. Nhaø baùo John Allen thì gôïi yù: moät soá vieân chöùc Vatican cho raèng mình ñang soáng trong moät baàu khí lo aâu "caáp thaáp" vì khoâng bieát lieäu vieäc mình laøm coù coøn ñoù nöõa hay khoâng khi "nhaïc ngöøng taáu"; vaû laïi thöïc heát söùc khoù khaên cho hoï coù theå nghó tröôùc hay ñöa ra caùc döï aùn laâu daøi, khi khoâng bieát bao giôø cuoäc caûi toå naøy keát thuùc, ngaõ nguõ.
Coù leõ ñeå traû lôøi cho caùc quan taâm aáy, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ khoâng ngaïi lieät keâ caùc thaønh tích ñaùng keå cuûa cuoäc caûi toå noùi treân. Duø ñaùng keå, nhöng ñoù môùi chæ laø moät phaàn cuûa cuoäc caûi toå laàn naøy. Tuy nhieân, ñieàu ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ nhaán maïnh ôû ñaây laø cuoäc caûi toå seõ khoâng bao giôø chaám döùt caû, vì Giaùo Hoäi luoân caàn ñoåi môùi (semper reformanda). Vaø sôû dó luoân caàn ñoåi môùi laø vì Giaùo Hoäi luoân luoân soáng ñoäng. Soáng ñoäng ñi ñoâi vôùi ñoåi môùi.
Ngaøi xaùc nhaän: "cuoäc caûi toå Giaùo Trieàu laø moät dieãn trình teá nhò caàn ñöôïc thi haønh trong söï trung thaønh vôùi nhöõng ñieàu coát yeáu". Noù phaûi ñöôïc tieán haønh baèng "söï bieän phaân lieân tuïc, ñöùc can ñaûm cuûa phuùc aâm, haønh ñoäng trì chí, im laëng tích cöïc, quyeát ñònh cöùng raén vaø thaät nhieàu caàu nguyeän". Noù ñoøi hoûi "ñöùc khieâm nhöôøng saâu saéc, taàm nhìn xa roõ raøng, vôùi nhöõng böôùc tieán cuï theå vaø, neáu caàn, caû böôùc luøi nöõa". Noù caàn ñöôïc thi haønh "vôùi moät yù chí kieân ñònh, sinh khí soáng ñoäng, söùc maïnh coù traùch nhieäm, ñöùc vaâng lôøi voâ ñieàu kieän" vaø "tröôùc nhaát, phoù mình cho söï höôùng daãn heát söùc baûo ñaûm cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, tin töôûng ôû söï hoã trôï caàn thieát cuûa Ngöôøi".
Ñieàu lyù thuù laø trong nhöõng chæ daãn keå treân ta thaáy coù söï "im laëng tích cöïc". Ñöùc Hoàng Y Burke, moät trong boán vò Hoàng Y muoán Ñöùc Phanxicoâ phaù vôõ im laëng ñeå traû lôøi caùc "dubia" cuûa caùc ngaøi vaø laø ngöôøi coù maët taïi Sala Clementina hoâm aáy, chaéc hôi "choät daï" khi nghe lôøi chæ daãn naøy: im laëng tích cöïc!
Lieàn sau caùc chæ daãn treân, Ñöùc Phanxicoâ lieät keâ 12 nguyeân taéc duøng ñeå höôùng daãn cuoäc caûi toå Giaùo Trieàu:
1. Traùch nhieäm caù nhaân (hoaùn caûi baûn thaân)
Moät laàn nöõa, toâi xin taùi xaùc nhaän söï quan troïng cuûa vieäc hoaùn caûi baûn thaân, vì khoâng coù noù, moïi thay ñoåi cô caáu ñeàu seõ voâ ích. Linh hoàn ñích thöïc cuûa vieäc caûi toå laø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng ñaøn baø, voán laø thaønh phaàn cuûa noù vaø laøm cho noù khaû höõu. Thöïc vaäy, hoaùn caûi baûn thaân naâng ñôõ vaø cuûng coá hoaùn caûi coäng ñoaøn.
Coù moät söï töông taùc maïnh meõ giöõa caùc thaùi ñoä baûn thaân vaø caùc thaùi ñoä coäng ñoaøn. Moät con ngöôøi ñôn ñoäc coù theå ñem lôïi ích to lôùn cho toaøn theå cô quan, nhöng cuõng mang thieät haïi to lôùn vaø daãn tôùi beänh hoaïn. Moät cô quan laønh maïnh laø moät cô quan coù theå phuïc hoài, chaáp nhaän, cuûng coá, saên soùc vaø thaùnh hoùa caùc thaønh vieân cuûa mình.
2. Quan taâm muïc vuï (hoaùn caûi muïc vuï)
Neân ñeå yù hình aûnh ngöôøi chaên chieân (xem Edk 34:16; Ga 10:1-21) vaø nhìn nhaän raèng Giaùo Trieàu laø moät coäng ñoàng phuïc vuï, "ñieàu cuõng toát cho chuùng ta, nhöõng ngöôøi ñöôïc keâu goïi laøm muïc töû trong Giaùo Hoäi, laø ñeå göông maët Thieân Chuùa, Ñaáng Chaên Chieân Laønh, soi saùng chuùng ta, thanh taåy chuùng ta vaø bieán caûi chuùng ta, neân môùi troïn veïn, ñeå phuïc vuï söù meänh cuûa chuùng ta. Ñeå ngay trong caùc nôi laøm vieâc cuûa chuùng ta, chuùng ta caûm thaáy, vun sôùi vaø thöïc haønh moät caûm thöùc muïc vuï trong laønh, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chuùng ta gaëp haøng ngaøy. Ñöøng ñeå ai caûm thaáy bò laøm ngô hay xöû teä, nhöng ngöôøi naøo cuõng caûm nhaän ñöôïc, ôû ñaây tröôùc nhaát, söï saên soùc vaø quan taâm cuûa Ñaáng Chaên Chieân Laønh". Ñaøng sau moïi giaáy tôø ñeàu coù moät con ngöôøi.
Caùc coá gaéng cuûa moïi ngöôøi ñang laøm vieäc taïi Giaùo Trieàu phaûi laáy höùng töø quan taâm muïc vuï vaø neàn linh ñaïo phuïc vuï vaø hieäp thoâng, vì ñaây laø phaûn cöïc cuûa moïi noïc ñoäc tham voïng hö danh vaø thuø nghòch aûo töôûng. Ñöùc Phaoloâ VI caûnh caùo raèng "Giaùo Trieàu Roâma khoâng neân laø cô quan baøn giaáy, nhö moät soá ngöôøi pheâ phaùn noù, ñaày tham voïng vaø laõnh caûm, chuyeân vuï phaùp lyù vaø nghi thöùc, cô sôû huaán luyeän cuûa tham voïng nguïy trang vaø ñoái laäp daáu maët, nhö moät soá ngöôøi khaùc voán nghó veà noù. Ñuùng hôn, noù phaûi laø moät coäng ñoàng thöïc söï cuûa ñöùc tin vaø ñöùc aùi, cuûa caàu nguyeän vaø sinh hoaït, cuûa anh em vaø con caùi Ñöùc Giaùo Hoaøng, nhöõng ngöôøi thi haønh caùc boån phaän cuûa mình trong söï kính troïng khaû naêng ngöôøi khaùc vaø vôùi moät caûm thöùc hôïp taùc, ñeå phuïc vuï ngaøi nhö ngaøi voán phuïc vuï caùc anh em ngaøi vaø con caùi cuûa Giaùo Hoäi hoaøn vuõ vaø cuûa toøan theá giôùi".
3. Tinh thaàn truyeàn giaùo (laáy Chuùa Kitoâ laøm trung taâm)
Nhö Coâng Ñoàng voán daïy, muïc ñích chính cuûa moïi hình thöùc phuïc vuï trong Giaùo Hoäi laø ñem Tin Möøng tôùi taän cuøng theá giôùi. Vì "coù nhöõng cô caáu cuûa Giaùo Hoäi coù theå gaây trôû ngaïi cho caùc coá gaéng phuùc aâm hoùa, tuy nhieân, ngay caùc cô caáu toát cuõng chæ höõu ích khi coù moät söï soáng khoâng ngöøng thuùc ñaåy, naâng ñôõ vaø löôïng giaù chuùng. Khoâng coù söï soáng môùi vaø moät tinh thaàn phuùc aâm chaân chính, khoâng coù loøng trung thaønh cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi ôn goïi cuûa mình, baát cöù cô caáu môùi naøo cuõng khoâng maáy choác trôû thaønh voâ hieäu".
4. Roõ raøng veà toå chöùc
Döïa treân nguyeân taéc moïi Boä ñeàu baèng nhau veà phaùp lyù, neân vieäc toå chöùc roõ raøng hôn cho caùc cô quan cuûa Giaùo Trieàu laø ñieàu caàn thieát, ñeå laøm roõ söï kieän naøy moãi Boä coù phaïm vi naêng quyeàn rieâng. Caùc phaïm vi naêng quyeàn naøy phaûi ñöôïc toân troïng, nhöng chuùng cuõng phaûi ñöôïc phaân phoái moät caùch hôïp lyù, höõu hieäu vaø coù keát quaû. Do ñoù, khoâng Boä naøo coù theå laán naêng quyeàn cuûa moät Boä khaùc, theo caùc qui ñònh saün coù cuûa luaät leä. Maët khaùc, moïi Boä ñeàu phuùc trình tröïc tieáp leân Ñöùc Giaùo Hoaøng.
5. Ñieàu haønh caûi tieán
Vieäc saùt nhaäp hai hay nhieàu hôn caùc boä coù naêng quyeàn trong caùc vaán ñeà töông töï hay coù lieân heä maät thieát vôùi nhau ñeå taïo neân moät Boä duy nhaát, moät ñaøng, ñeå ñem laïi cho Boä môùi naøy moät taàm quan troïng lôùn hôn (caû beà ngoaøi nöõa). Maët khaùc, söï gaàn guõi vaø töông taùc cuûa caùc cô quan caù theå trong moät Boä duy nhaát seõ goùp phaàn cho vieäc ñieàu haønh caûi tieán (nhö hai Boä môùi thieát laäp gaàn ñaây ñaõ chöùng toû).
Vieäc ñieàu haønh caûi tieán cuõng ñoøi hoûi phaûi luoân duyeät laïi caùc vai troø, tính lieân quan cuûa caùc phaïm vi naêng quyeàn, vaø caùc traùch nhieäm cuûa nhaân vieân, vaø do ñoù, dieãn trình taùi boå nhieäm, thueâ möôùn, ngöng vieäc, vaø caû thaêng thöôûng nöõa.
6. Hieän ñaïi hoùa (caäp nhaät)
Ñieàu naøy lieân heä tôùi khaû naêng giaûi thích vaø löu yù tôùi "caùc daáu chæ thôøi ñaïi". Theo chieàu höôùng naøy, "chuùng ta quan taâm tôùi vieäc ñöa ra caùc döï lieäu ñeå caùc Boä Sôû cuûa Giaùo Trieàu phuø hôïp vôùi caùc hoaøn caûnh thôøi ta vaø thích öùng vôùi nhu caàu cuûa Giaùo Hoäi phoå quaùt". Ñaây laø yeâu caàu cuûa chính Coâng Ñoàng Vatican II: "caùc boä sôû cuûa Giaùo Trieàu neân ñöôïc toå chöùc laïi moät caùch thích ñaùng hôn vôùi nhu caàu thôøi ñaïi vaø vôùi nhöõng vuøng vaø nghi leã khaùc nhau, nhaát laø veà soá löôïng, danh xöng, naêng quyeàn, thuû tuïc vaø caùch chuùng phoái trí caùc hoaït ñoäng cuûa mình".
7. Tính ñôn giaûn
Ñaây laø ñieàu ngöôøi ta voán goïi laø ñôn giaûn hoùa vaø hôïp lyù hoùa Giaùo Trieàu. Ñieàu naøy bao goàm vieäc keát hôïp hay saùt nhaäp caùc Boä döïa treân phaïm vi naêng quyeàn; ñôn giaûn hoùa beân trong caùc Boä caù theå; vieäc deïp boû caùc vaên phoøng khoâng coøn ñaùp öùng nhu caàu lieân heä; vieäc hoäi nhaäp vaøo caùc Boä hay giaûm caùc UÛy Ban, Haøn Laâm Vieän, UÛy Ban, v.v... taát caû nhaèm nhöõng ñieàu thaät caàn thieát cho vieäc laøm chöùng thích ñaùng vaø chaân chính maø thoâi.
8. Tính phuï ñôùi
Ñieàu naøy lieân heä tôùi vieäc saép xeáp laïi caùc phaïm vi naêng quyeàn chuyeân bieät ñoái vôùi caùc Boä khaùc nhau, hoaùn chuyeån chuùng khi caàn töø Boä naøy sang Boä noï, nhaèm ñaït ñöôïc söï ñoäc laäp, söï phoái trí vaø tính phuï ñôùi trong phaïm vi naêng quyeàn vaø vieäc töông taùc höõu hieäu ñeå phuïc vuï.
Caû ôû ñaây nöõa, phaûi toû roõ söï toân troïng ñoái vôùi nguyeân taéc phuï ñôùi vaø vieäc toå chöùc roõ raøng lieân quan tôùi caùc lieân heä vôùi Phuû Quoác Vuï Khanh vaø, trong Phuû naøy, giöõa caùc phaïm vi naêng quyeàn khaùc nhau, ñeå khi thi haønh caùc boån phaän rieâng cuûa mình, noù trôû thaønh ngöôøi trôï giuùp tröïc tieáp vaø töùc khaéc cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ñieàu naøy cuõng caûi thieän söï phoái trí giöõa caùc phoøng sôû khaùc nhau cuûa caùc Boä vaø Vaên Phoøng cuûa Giaùo Trieàu. Phuû Quoác Vuï Khanh seõ coù khaû naêng thi haønh chöùc naêng quan troïng cuûa noù khi ñaït ñöôïc söï hôïp nhaát, lieân laäp vaø phoái trí giöõa caùc phoøng sôû vaø khu vöïc khaùc nhau cuûa mình.
9. Tính coâng ñoàng (Synodality)
Vieäc laøm cuûa Giaùo Trieàu phaûi coù tính coâng ñoàng, vôùi caùc cuoäc gaëp gôõ thöôøng xuyeân cuûa caùc vò ñöùng ñaàu Boä döôùi söï chuû toïa cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng; thöôøng xuyeân phaûi döï lieäu caùc buoåi yeát kieán Ñöùc Giaùo Hoaøng cuûa caùc vò ñöùng ñaàu caùc Boä vaø thöôøng xuyeân coù nhöõng cuoäc hoïp lieân boä. Con soá giaûm thieåu caùc Boä seõ cho pheùp caùc vò Boä Tröôûng yeát kieán Ñöùc Giaùo Hoaøng thöôøng xuyeân hôn vaø coù heä thoáng hôn cuõng nhö caùc cuoäc hoïp höõu ích cuûa caùc vò ñöùng ñaàu caùc Boä, vì ñieàu naøy khoù thöïc hieän ñöôïc khi coù quaù nhieàu caùc Boä Sôû.
Tính coâng ñoàng cuõng phaûi hieån hieän trong vieäc laøm cuûa töøng Boä, vôùi söï chuù yù ñaëc bieät daønh cho Hoäi Nghò Toaøn Theå (Congress) vaø ít nhaát Caùc Phieân Hoïp Thoâng Thöôøng coù tính thöôøng xuyeân hôn. Moãi Boä phaûi traùnh söï phaân maûnh gaây ra do caùc nhaân toá nhö vieäc nhaân thöøa caùc phoøng chuyeân moân, voán coù xu höôùng töï qui chieáu vaøo chính mình. Söï phoái trí chuùng phaûi laø nhieäm vuï cuûa vò Thö Kyù hay vò Phoù Thö Kyù.
10. Tính Coâng Giaùo
Giöõa caùc vieân chöùc, ngoaøi caùc linh muïc vaø nhöõng ngöôøi taän hieán, tính Coâng Giaùo cuûa Giaùo Hoäi phaûi ñöôïc phaûn aûnh trong vieäc thueâ möôùn nhaân vieân treân khaép theá giôùi, vaø thueâ muôùn caùc phoù teá vónh vieãn vaø tín höõu giaùo daân, caån thaän löïa choïn döïa treân ñôøi soáng thieâng lieâng vaø luaân lyù ngoaïi haïng vaø khaû naêng chuyeân moân cuûa hoï. Ñieàu thích hôïp laø döï lieäu vieäc thueâ möôùn soá löôïng ñoâng ñaûo caùc tín höõu giaùo daân, nhaát laø trong caùc Boä nôi hoï coù khaû naêng hôn caùc giaùo só vaø ngöôøi taän hieán. Ñieàu cuõng quan troïng laø vai troø gia taêng cuûa phuï nöõ vaø tín höõu giaùo daân trong ñôøi soáng Giaùo Hoäi vaø vieäc hoäi nhaäp hoï vaøo caùc vai troø laõnh ñaïo taïi caùc Boä, ñaëc bieät löu yù tôùi chuû nghóa ña vaên hoùa.
11. Tính chuyeân nghieäp
Moãi Boä phaûi coù chính saùch ñaøo taïo lieân tuïc cho nhaân vieân cuûa mình, traùnh rôi vaøo huû tuïc hay trôû thaønh cheát cöùng trong caùc thoùi quen haønh chaùnh cuûa mình.
Cuõng theá, ñieàu chuû yeáu laø döùt khoaùt baõi boû thoùi quen promoveatur ut amoveatur (thaêng thöôûng ñeå ngoài chôi sôi nöôùc hay ñeå toáng khöù ñi). Ñaây laø moät chöùng ung thö.
12. Tính tieäm tieán (bieän phaân)
Tính tieäm tieán coù lieân quan tôùi nhu caàu bieän phaân ñoøi hoûi bôûi caùc dieãn trình lòch söû, doøng ñôøi troâi qua vôùi caùc giai ñoaïn khai trieån, löôïng giaù, söûa sai, thí nghieäm, vaø chaáp nhaän ñeå thöû nghieäm. Trong caùc tröôøng hôïp naøy, khoâng phaûi laø vaán ñeà thieáu cöông quyeát, maø laø söï meàm deûo caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc söï caûi toå ñích thöïc.
Vuõ Vaên An