Vai troø cuûa noâng nghieäp trong vieäc
giaûm thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung
Vai troø cuûa noâng nghieäp trong vieäc giaûm thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung.
Rwanda (Vat. 27-10-2016) - Ngaøy 15 thaùng 10 naêm 2016 hôn 150 quoác gia tham döï hoäi nghò baûo veä moâi sinh trieäu taäp taïi Kigali, thuû ñoâ Rwanda, ñaõ ñaït moät thoûa hieäp quan troïng nhaèm loaïi boû töø töø vieäc duøng caùc nhieân lieäu thaûi nhieàu thaùn khí vaøo khí quyeån vaø taïo ra hieän töôïng haâm noùng traùi ñaát khieán cho khí haäu thay ñoåi, gaây ra nhieàu tai öông thieân nhieân nhö ñaõ thaáy trong caùc naêm qua. Hoäi nghò taïi Kigali ñaõ laø hoäi nghò moâi sinh laàn thöù 28 cuûa caùc nöôùc ñaõ kyù nhaän hieäp ñònh Montreal veà moâi sinh naêm 1987, trong ñoù caám vieäc söû duïng caùc chaát khieán cho lôùp ozon bò thuûng, vaø caùc chaát clorofluorocarburi hoài ñoù ñöôïc duøng trong caùc tuû laïnh vaø caùc loaïi hoäp spray, nhö thuoác xòt toùc, khöû muøi hoâi vv... Trong caùc naêm qua taát caû caùc quoác gia thaønh vieân Lieân Hieäp Quoác ñaõ pheâ chuaån hieäp ñònh Montreal. Vôùi hoäi nghò taïi Kigali caùc nöôùc ñaõ pheâ chuaån hieäp ñònh theâm vaøo vieäc thieát ñònh baét ñaàu laøm sao loaïi tröø caùc caùc chaát idrofluorocarburi ñöôïc duøng thay theá cho caùc chaát clorofluorocarburi.
Chaát anidride carbonica khoâng phaûi laø thaùn khí duy nhaát khi thaûi quaù nhieàu vaøo khoâng trung gaây hieän töôïng haâm noùng traùi ñaát. Chaúng haïn chaát metano phaùt xuaát töø vieäc chaên nuoâi suùc vaät vaø caùc loaïi idrofluorocarburi duøng ñeå laøm chaïy maùy laïnh, tuû laïnh, vaø caùc loaïi thuoác xòt spray cuõng coù caùc haäu quaû cuûa chuùng. Coù ñieàu khaùc bieät laø caùc chaát idrofluorocarburi khoâng laøm hö hoûng lôùp ozon trong khí quyeån treân traùi ñaát. Söï kieän lôùp ozon bò moûng ñi khieán cho löôïng caùc tia hoàng ngoaïi cuûa maët trôøi loït vaøo khí quyeån cuûa traùi ñaát quaù lôùn. Ñoù laø lyù do giaûi thích taïi sao caùc quoác gia ñaõ pheâ chuaån hieäp ñònh Montreal ñaõ thay theá vieäc duøng clorofluorocarburi baèng idrofluorocarburi. Nhöng trong caùc naêm qua idrofluorocarburi laïi ñaõ trôû thaønh loaïi khí thöù ba khieán cho khí quyeån bò haâm noùng, sau anidride carbonica. Caùc loaïi khí nhö idrofluorocarburi vaø clorofluorocarburi chieám 8% toång löôïng thaùn khí haâm noùng traùi ñaát.
Taøi lieäu ñöôïc kyù nhaän taïi Kigali döï truø giaûm vieäc saûn xuaát vaø söû duïng caùc chaát idrofluorocarburi laøm ba giai ñoaïn. Giai ñoaïn ñaàu lieân quan tôùi caùc quoác gia kyõ ngheä taân tieán nhö Hoa Kyø vaø caùc nöôùc AÂu chaâu: töø nay cho tôùi naêm 2019 caùc nöôùc naøy phaûi giaûm 10% vieäc thaûi caùc thaùn khí naøy vaøo khí quyeån. Giai ñoaïn hai lieân quan tôùi caùc quoác gia ñang treân ñöôøng phaùt trieån nhö Trung Quoác, vaø caùc nöôùc Nam Myõ: caùc nöôùc naøy phaûi giaûm 10% soá löôïng thaùn khí noäi trong naêm 2024. Rieâng Trung Quoác phaûi giaûm 10% noäi trong naêm 2029. Vaø giai ñoaïn ba lieân quan tôùi caùc nöôùc AÁn Ñoä, Pakistan, Iran, Iraq vaø caùc nöôùc vuøng Vònh: giaûm 10% noäi trong naêm 2028. Tuy nhieân, chính söï nhöôïng boä ñoái vôùi hai Trung Quoác vaø AÁn Ñoä laøm suy yeáu hieäu löïc cuûa thoûa hieäp. Baø Paula Tejon Carbalja, thuoäc toå chöùc Greenpeace baûo veä moâi sinh, cho bieát laø theá giôùi höôùng tôùi muïc tieâu giaûm 0,5 ñoä noùng treân traùi ñaát, nhöng chöa ñaït ñöôïc. Thoaû hieäp Kigali ñaõ ñöôïc xaây döïng treân thoaû hieäp Paris hoài thaùng 12 naêm 2015, trong ñoù 195 quoác gia tham döï ñaõ daán thaân giaûm löôïng caùc khí gaây oâ nhieãm baét ñaàu vaøo thaùng 11 naêm 2016.
Ngaøy 17 thaùng 10 naêm 2016 toå chöùc Löông noâng quoác teá, goïi taét laø FAO, ñaõ coâng boá taøi lieäu lieân quan tôùi tình traïng thöïc phaåm vaø noâng nghieäp treân theá giôùi, trong ñoù coù ñeà caäp tôùi vai troø cuûa noâng nghieäp trong vieäc giaûm khí thaûi gaây ra hieän töôïng haâm noùng traùi ñaát. Taøi lieäu cho bieát noâng nghieäp, bao goàm caû vieäc troàng vaø söû duïng röøng caây, ñaùnh caù, vieäc nghieân cöùu chaên nuoâi suùc vaät gia caàm chieám 1/5 löôïng thaùn khí thaûi vaøo trong khoâng trung haâm noùng traùi ñaát. Trong buoåi giôùi thieäu taøi lieäu oâng Joseù Graziano da Silva, Toång giaùm ñoác FAO, cho bieát oâng hy voïng baûn töôøng trình naøy seõ goùp phaàn lôùn hôn vaøo noã löïc chieán ñaáu choáng laïi hieän töôïng khí haäu thay ñoåi vaø giaûm bôùt caùc taùc haïi cuûa noù. Söï kieän khí haäu thay ñoåi coù aûnh höoûng saâu roäng treân an ninh thöïc phaåm. Noù ñöa chuùng ta trôû veà vôùi caùc baát oån cuûa thôøi tieàn söû, khi con ngöôøi soáng veà ngheà saên thuù vaø haùi traùi. Chuùng ta khoâng coøn chaéc chaén thu hoaïch ñöôïc nhöõng gì chuùng ta gieo troàng nöõa. Ngoaøi ra, söï baát oån thöïc phaåm bieán thaønh söï thay ñoåi giaù caû thöïc phaåm. Vì theá toå chöùc FAO caûnh baùo raèng trong töông lai seõ coù haøng chuïc trieäu ngöôøi gaëp nguy cô cheát ñoùi, neáu khí haäu tieáp tuïc thay ñoåi trong chieàu höôùng tieâu cöïc naøy. Caùc daân toäc ñaàu tieân coù nguy cô bò cheát ñoùi laø caùc daân toäc caùc nöôùc ngheøo mieàn nam sa maïc Sahara, mieàn Nam AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ, ñaëc bieät caùc daân toäc soáng veà ngheà noâng. An ninh thöïc phaåm trong töông lai seõ toài teä hôn taïi nhieàu quoác gia, neáu ngay baây giôø theá giôùi khoâng ra tay can thieäp ngay.
Dó nhieân, vieäc duyeät xeùt laïi caùc heä thoáng noâng nghieäp vaø thöïc phaåm seõ khoâng phaûi laø ñieàu deã daøng, vì con soá lôùn lao cuûa caùc chuû theå lieân luïy vaø vì söï thay ñoåi cuûa caùc thöïc phaåm saûn xuaát, cuõng nhö vì caùc heä thoáng moâi sinh khaùc nhau. Tuy nhieân, daán thaân trong chieàu höôùng naøy phaûi baét ñaàu ngay moät caùch nghieâm chænh, bôûi vì aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa hieän töôïng khí haäu thay ñoåi seõ chæ ngaøy caøng toài teä hôn vôùi thôøi gian qua ñi.
OÂng Graziano da Silva nhaéc ñeán thoaû thuaän cuûa coäng ñoàng quoác teá lieân quan tôùi caùc Muïc tieâu phaùt trieån coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø cuûa Hieäp ñònh veà khí haäu taïi Paris vaø nhaán maïnh raèng phaûi dieãn taû caùc daán thaân ñoù ra baèng haønh ñoäng ngay trong naêm 2016 naøy. Ngoaøi ra cuõng laø ñeå yeåm trôï cho hoäi nghò noâng nghieäp laàn thöù 22 trieäu taäp taïi Maroác ngaøy muøng 7 thaùng 11 naêm 2016.
Taøi lieäu cuûa toå chöùc FAO neâu baät raèng söï thaønh coâng trong vieäc bieán ñoåi caùc heä thoáng thöïc phaåm vaø noâng nghieäp seõ tuyø thuoäc phaàn lôùn söï yeåm trôï maø caùc tieåu noâng daân coù theå nhaän ñöôïc, giuùp hoï thích öùng vôùi tình traïng khí haäu thay ñoåi. Taïi caùc nöôùc ñang treân ñöôøng phaùt trieån coù nöûa tyû gia ñình noâng daân saûn xuaát thöïc phaåm vaø caùc saûn phaåm noâng nghieäp khaùc trong nhöõng ñieàu kieän noâng nghieäp moâi sinh vaø xaõ hoäi kinh teá raát khaùc bieät nhau. Do ñoù caùc giaûi phaùp phaûi thích öùng vôùi caùc ñieàu kieän naøy, chöù khoâng coù moät caâu traû lôøi ñoàng nhaát cho moïi ngöôøi.
Taøi lieäu cuûa toå chöùc FAO cuõng mieâu taû caùc kieåu kinh teá thay theá khaùc nhau coù giaù trò ñeå trôï giuùp caùc tieåu noâng daân thích öùng khieán cho cuoäc soáng cuûa daân chuùng caùc vuøng queâ thöôøng gaëp ruûi ro vì khí haäu thay ñoåi, coù nhieàu khaû theå khaùng cöï hôn. Taøi lieäu cuõng tröng daãn caùc thí duï cuï theå lieân quan tôùi vieäc thöïc hieän caùc thích öùng thoâng minh vaøo khí haäu, nhö duøng ñuû löôïng chaát adoát vaø thay ñoåi caùc loaïi nguõ coác coù khaû naêng choáng noùng toát hôn, söûa soaïn ñaát troàng tiaû tröôùc, vaø ñieàu hôïp toaøn veïn söï phong phuù cuûa ñaát ñai seõ giuùp gia taêng khaû naêng saûn xuaát vaø thu nhaäp cuûa caùc noâng daân. Taøi lieäu cuõng löôïng ñònh raèng chæ noäi vieäc söû duïng ñuû löôïng chaát adoát thoâi seõ giuùp cho hôn 100 trieäu ngöôøi traùnh ñöôïc nguy cô thieáu dinh döôõng.
Ñaøng khaùc taøi lieäu cuûa toå chöùc FAO cuõng nhaän dieän caùc caùch töuùc giaûm vieäc thaûi thaùn khí trong laõnh vöïc noâng nghieäp vaøo khí quyeån. Theâm vaøo ñoù laø kyõ thuaät tích tröõ nöôùc lieân quan tôùi vieäc nôùi roäng caùc ruoäng luùa, coù theå giuùp giaûm 45% löôïng metano, trong khi caùc loaïi khí cuûa sinh hoaït chaên nuoâi gia caàm giaûm 41% khi söû duïng caùc thöïc haønh höõu hieäu hôn.
Baûn töôøng trình cuûa FAO cuõng ñeà ra caùc ñöôøng loái chính trò vaø khaû theå taøi trôï cho caùc döï aùn phaùt trieån noâng nghieäp coù theå thöïc hieän ñöôïc. Caùc haäu quaû tieâu cöïc cuûa hieän töông khí haäu thay ñoåi ñöôïc nhaän ra nôi vieäc saûn xuaát vaøi loaïi nguõ coác. Chaúng haïn khaû naêng dinh döôõng cuûa vaøi thöïc phaåm giaûm bôùt nhö chaát keõm, saét, vaø chaát ñaïm cuûa caùc nguõ coác neàn taûng, khieán cho söùc khoûe cuûa con ngöôøi cuõng suy yeáu vaø gaây ra nhieàu chöùng beänh nhö tieâu chaûy vaø moät loaït caùc beänh taät khaùc cho suùc vaät.
Döïa treân keát quûa cuûa caùc nghieân cöùu khoa hoïc sau naêm 2030 toaøn theá giôùi seõ caûm thaáy ngaøy caøng roõ raøng hôn caùc aùp löïc tieâu cöïc cuûa vieäc saûn xuaát thöïc phaåm. Töø nay cho tôùi ñoù aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa nhieät ñoä gia taêng seõ ñöôïc caûm nhaän nhieàu hôn taïi caùc nöôùc ñang treân ñöôøng phaùt trieån, khieán cho hy voïng töï ñuû veà thöïc phaåm coù caùc vieãn töôïng xaáu. Do ñoù vieäc trôï giuùp caùc tieåu noâng daân thích öùng vôùi caùc nguy cô cuûa hieän töôïng khí haäu thay ñoåi laø moät yeáu toá khaån caáp giuùp giaûm möùc ngheøo ñoùi toaøn caàu vaø gia taêng an ninh thöïc phaåm. Ñieàu caàn chuù yù ñoù laø phaûi deïp boû caùc chöôùng ngaïi, maø giôùi noâng daân coù theå gaëp phaûi vaø thaêng tieán moät moâi tröôøng taïo deã daõi cho hoaït ñoäng caù nhaân vaø taäp theå.
Toå chöùc FAO keâu goïi caùc giôùi höõu traùch chính trò nhaän dieän vaø loaïi tröø caùc raøo caûn ñoù. Caùc chöôùng ngaïi naøy coù theå bao goàm caùc phuï ñôùi cho caùc saûn xuaát thaêng tieán caùc thöïc haønh noâng nghieäp khoâng theå chòu thöïc hieän noåi, caùc khuyeán khích thieáu suy xeùt vaø vieäc ñaït tôùi caùc thò tröôøng, tín duïng, caùc dòch vuï quaûng caùo vaø caùc chöông trình baûo veä xaõ hoäi khoâng thích hôïp, thöôøng gaây thieät thoøi cho nöõ giôùi chieám 43% söùc lao ñoäng trong laõnh vöïc noâng nghieäp. Taøi lieäu cuûa toå chöùc FAO cuõng nhaán maïnh raèng caàn daønh ra nhieàu ngaân quyõ hôn ñeå taøi trôï cho caùc chöông trình ñoái phoù vôùi hieän töôïng khí haäu thay ñoåi taïi caùc quoác gia ñang treân ñöôøng phaùt trieån. Tuy theá giôùi coù boû ra nhieàu ngaân khoaûn hôn ñeå taøi trôï cho caùc chöông trình trôï giuùp ñoái phoù vôùi naïn khí haäu thay ñoåi vaø giaûm caùc haäu quaû tieâu cöïc cuûa noù, nhöng vôùi caùc chieàu kích coøn quaù nhoû. Caàn laøm sao khích leä caùc ñaàu tö coâng vaø tö nhieàu vaø lôùn hôn cho laõnh vöïc naøy. Ñaëc bieät laø caàn taøi trôï nhieàu hôn cho moät ngaønh noâng nghieäp, ñaùnh caù, vaø moâi sinh coù theå thöïc hieän ñöôïc, ñeå bieán ñoåi vieäc phaùt trieån caùc heä thoáng saûn xuaát thöïc phaåm thoâng minh treân chieàu kích roäng raõi thích öùng vôùi khí haäu thay ñoåi vaø giaûm bôùt toái ña caùc haäu quaû tieâu cöïc cuûa noù. Neáu caùc chính quyeàn khoâng ñöa ra caùc bieän phaùp can thieäp vaø noâng nghieäp cöù tieáp tuïc nhö hieän nay, thì noù laø moät trong caùc nguoàn thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung haâm noùng traùi ñaát. Nhöng neáu thöïc haønh caùc bieän phaùp moâi sinh baèng caùch gia taêng khaû naêng cuûa ñaát ñai vaø caùc caùnh röøng giuùp haáp thuï thaùn khí, thì moät ñaøng coù theå giaûm löôïng thaùn khí thaûi ra, ñoàng thôøi baûo ñaûm ñöôïc khaû naêng saûn xuaát thöïc phaåm ñaùp öùng nhu caàu daân soá gia taêng treân theá giôùi. Caùc heä thoáng thöïc phaåm coù theå goùp phaàn giaûm caùc thaát thoaùt vaø naïn phung phí thöïc phaåm, cuõng nhö vieäc thaêng tieán moät kieåu aên uoáng laønh maïnh hôn khieán cho moâi sinh cuõng ñöôïc trong laønh hôn.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)