Vaøi troø vaø traùch nhieäm cuûa caùc toân giaùo
trong vieäc phoøng ngöøa caùc toäi phaïm taøn aùc
Vaøi troø vaø traùch nhieäm cuûa caùc toân giaùo trong vieäc phoøng ngöøa caùc toäi phaïm taøn aùc.
New York (SD 13-09-2016; Vat. 23-09-2016) - Ngaøy 20 thaùng 9 naêm 2016 vaên phoøng quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toaø Thaùnh caïnh caùc toå chöùc Lieân Hieäp Quoác beân New York ñaõ trieäu taäp moät cuoäc hoïp haøng laõnh ñaïo caùc toân giaùo veà ñeà taøi: "Xaùc nhaän traùch nhieäm che chôû: vai troø cuûa giôùi laõnh ñaïo toân giaùo trong vieäc phoøng ngöøa caùc toäi phaïm taøn aùc". Cuoäc hoïp naøy ñaõ ñöôïc Vaên phoøng quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toaø Thaùnh toå chöùc cuøng vôùi Vaên phoøng ñaëc traùch veà Phoøng ngöøa dieät chuûng cuûa Lieân HIeäp Quoác. Phaùt bieåu trong dòp naøy coù ÑHY Pietro Parolin Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh, vaø caùc vò laõnh ñaïo Hoài giaùo, Do thaùi vaø caùc toân giaùo thieåu soá, cuõng nhö caùc giôùi chöùc lieân heä cuûa Lieân Hieäp Quoác lieân quan tôùi traùch nhieäm che chôû ngöôøi daân.
Sau lôøi chaøo möøng cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bernardito Auza, Quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toaø Thaùnh caïnh caùc toå chöùc cuûa Lieân Hieäp Quoác taïi New York; tôùi phieân oâng Simon Adams, Giaùm ñoác ñieàu haønh Trung taâm toaøn caàu cuûa traùch nhieäm che chôû. OÂng Adam Dieng, coá vaán ñaëc bieät cuûa vaên phoøng Lieân Hieäp Quoác ñaëc traùch vieäc phoøng ngöøa dieät chuûng, trình baày chieán thuaät khích leä caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo laø caùc taùc nhaân tích cöïc trong vieäc phoøng ngöøa caùc toäi phaïm taøn aùc, ñaët bieät ngaên chaën vieäc xuùi duïc baïo löïc. OÂng Bani Dugal, Giaùm ñoác toå chöùc Bahai quoác teá, Imam Yahya Pallavicini, cuûa coäng ñoaøn hoài giaùo Ialia, rabbi Arthurr Schneier, rabbi tröôøng hoäi ñöôøng Park East New York cuõng ñaõ laàn löôït leân tieáng.
Traùch nhieäm che chôû laø moät ñieàu leä quoác teá tìm baûo ñaûm cho luaät leä quoác teá khoâng thaát baïi trong vieäc ngaên chaën caùc toäi phaïm taøn aùc nhö: dieät chuûng, toäi phaïm chieán tranh, thanh loïc chuûng toäc vaø caùc toäi choáng laïi nhaân loaïi. Luaät naøy ñaõ ñöôïc caùc quoác gia thaønh vieân Lieân Hieäp Quoác ñoàng thanh chaáp nhaän trong hoäi nghò hoài naêm 2005 coù söï tham döï cuûa caùc quoác tröôûng vaø chính quyeàn toaøn theá giôùi.
Muïc ñích cuûa cuoäc hoïp noùi treân laø coáng hieán cô hoäi cho moät cuoäc thaûo luaän veà hoaït ñoäng khoâng theå thieáu, maø caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vaø caùc toå chöùc quoá teá coù theå laøm ñeå phoøng ngöøa caùc toäi phaïm taøn aùc, cuõng nhö xaây döïng caùc xaõ hoäi hoaø bình.
Ñeå cho cuoäc hoïp ñem laïi nhieàu keát quaû, ñaõ coù moät baûng caâu hoûi ñöôïc phaân phaùt ñeå moïi ngöôøi cuøng suy tö.
Caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vaø caùc taùc nhaân coù theå coäng taùc vôùi caùc chính quyeàn vaø caùc cô caáu khaùc nhö theá naøo ñeå trôï giuùp hoï trong traùch nhieäm che chôû vaø thaêng tieán ñoái thoaïi vaø toân troïng laãn nhau vaø chaáp nhaän söï khaùc bieät? Caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vaø caùc toå chöùc toân giaùo caàn nhöõng gì nôi caùc chính quyeàn vaø caùc toå chöùc khaùc ñeå chu toaøn söù meänh laø nhöõng ngöôøi laøm hoaø bình? Caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vaø caùc taùc nhaân coù theå goùp phaàn vaøo vieäc phoøng ngöøa vaø choáng laïi vieäc xuùi duïc haän thuø, ñoái nghòch vaø baïo löïc nhö theá naøo? Caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo coù theå ñöôïc khích leä leân tieáng theá naøo, khoâng chæ khi coäng ñoaøn cuûa mình bò nhaém tôùi, nhöng caû khi caùc coäng ñoaøn toân giaùo khaùc bò taán coâng nöõa? Caùc coäng ñoaøn toân giaùo coù theå söû duïng caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi ñeå coù theå laøm vang leân dieãn vaên tích cöïc cuûa mình vaø tích cöïc thaêng tieán söï khoan nhöôïng nhö theá naøo? Trong caùc thôøi ñieåm khuûng hoaûng caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vaø caùc taùc nhaân coù theå laøm gì ñeå che chôû caùc nhoùm thieåu soå trong coäng ñoaøn cuûa caùc vò? Sau caùc tình hình baïo löïc taøn aùc, caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vaø caùc taùc nhaân coù theå goùp phaàn vaøo vieäc thaêng tieán söï thaät vaø söï hoaø giaûi caàn thieát cho vieäc chöõa laønh caùc xaõ hoäi bò chia reõ nhö theá naøo?
Thaät ra, trong lòch söû Giaùo Hoäi coâng giaùo caùc vò Giaùo Hoaøng vaø haøng Giaùm Muïc toaøn theá giôùi ñaõ thöôøng xuyeân leân tieáng keâu goïi ñoái thoaïi, hoaø bình vaø hoaø giaûi. Môùi nhaát trong theá kyû XX nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XV hoài ñeä nhaát theá chieán, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII trong thôøi ñeä nhò theá chieán, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan XXIII vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI trong thôøi chieán tranh laïnh giöõa hai khoái NATO vaø VARSAVA, nhaát laø Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II trong caùc thaäp nieân cuoái cuøng cuûa theá kyû XX ñaàu theá kyû XXI, Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XVI vaø Ñöùc Phanxicoâ trong caùc naêm qua. Caùc ngaøi ñaõ khoâng ngöøng leân tieáng leân aùn chieán tranh baïo löïc taøn phaù vaø thieát tha keâu goïi ñoái thoaïi, hoaø bình vaø hoaø giaûi.
Nhöõng gì Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI noùi tröôùc haøng laõnh ñaïo toaøn theá giôùi, khi ñeán vieáng thaêm vaø phaùt bieåu taïi Lieân Hieäp Quoác ngaøy muøng 4 thaùng 10 naêm 1965 töùc caùch ñaây 61 naêm, vaãn coøn raát thôøi söï. Ngaøi ca ngôïi Lieân Hieäp Quoác nhö laø moät toå chöùc coù söù meänh cao quyù laø laøm cho moïi daân toäc trôû thaønh anh em vôùi nhau, tuy khaùc bieät nhöng bình ñaúng vôùi nhau. Nhöng khoâng theå laø anh em, neáu khoâng khieâm nhöôøng. Chính kieâu caêng, ngaïo maïn khôi ñaäy caùc caêng thaúng vaø chieán ñaáu cho uy tín, cho söï thoáng trò, cho khuynh höôùng thöïc daân, cho ích kyû vaø beû gaãy tình huynh ñeä... Toång thoáng John Kennedy ñaõ noùi moät caâu ñaùng ghi nhôù: "Nhaân loaïi phaûi chaám döùt chieán tranh, hay chieán tranh seõ chaám döùt nhaân loaïi". Chæ caàn nhôù tôùi maùu cuûa bieát bao trieäu ngöôøi ñaõ ñoå ra, bieát bao nhieâu khoå ñau, caùc taøn saùt voâ ích vaø ñoå vôõ kinh hoaøng laøm naûy sinh ra giao keøo hieäp nhaát quyù vò, vôùi lôøi theà laø lòch söû töong lai cuûa theá giôùi phaûi thay ñoåi: khoâng bao giôø chieán tranh nöõa, khoâng bao giôø chieán tranh nöõa! Hoaø bình, hoaø bình phaûi höôùng daãn vaän meänh cuûa caùc daân toäc vaø cuûa toaøn nhaân loaïi... Quyù vò dö bieát raèng hoaø bình khoâng chæ ñöôïc xaây döïng vôùi chính trò vaø söï caân baèng caùc löïc löôïng vaø caùc lôïi nhuaän, nhöng coøn ñöôïc xaây döïng vôùi tinh thaàn, caùc tö töôûng, vaø caùc coâng vieäc hoaø bình nöõa#. Neáu quyù vò muoán laø anh em, thì haõy buoâng khí giôùi. Khoâng theå yeâu thöông vôùi vuõ khí trong tay... Haõy söû duïng caùc soá tieàn khoång loà ñeå mua vaø saûn xuaát khí giôùi cho caùc chöông trình phaùt trieån kinh teá vaø thaêng tieán an sinh cho caùc daân toäc..."
Tuy nhieân, vì caùc lyù do lôïi loäc chính trò, ñòa lyù chieán löôïc vaø kinh teá, nhaát laø caùc lôïi nhuaän cuûa kyõ ngheä saûn xuaát cheá taïo vaø buoân baùn ñuû moïi thöù vuõ khí toái taân, ñaõ coù raát ít chính quyeàn laéng nghe caùc lôøi thænh caàu vaø caûnh caùo cuûa caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo. Caùc lôøi keâu goïi cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ khoâng ñöoïc laéng nghe trong chieán tranh Yougoslavie, chieán tranh vuøng Balcan, chieán tranh taïi Iraq, vuøng Trung Ñoâng. Caùc lôøi Ñöùc Bieån Ñöùc XVI keâu goïi ñaõ khoâng ñöôïc laéng nghe trong chieán tranh vuøng baéc Phi vaø Trung Ñoâng naûy sinh sau muøa xuaân A raäp. Vaø trong maáy naêm qua Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ maïnh meõ toá caùo "Ñeä Tam Theá Chieán töøng maûnh" vaø keâu goïi hoaø bình cuõng khoâng ñöôïc caùc cöôøng quoác vaø caùc löïc löôïng laâm chieán laéng nghe.
Khi duyeät xeùt lòch söû theá giôùi chuùng ta nhaän ra ñaõ coù bieát bao cuoäc dieät chuûng ñöôïc bieát ñeán cuøng nhö khoâng heà ñöôïc bieát ñeán vaø ghi trong söû saùch.
Chaúng haïn ít ngöôøi bieát raèng vaøo naêm 52 tröôùc coâng nguyeân hoaøng ñeá Cesare ñaõ saùt haïi 1 trieäu ngöôøi Gaulois laø toå tieân cuûa daân Phaùp ngaøy nay. Chính oâng ñaõ ghi laïi trong cuoán De Bello Gallico Chieán tranh Gaulois raèng ñoù ñaõ laø moät cuoäc dieät chuûng thöïc söï ñöa tôùi caùi cheát cuûa haàu nhö 1 trieäu ngöôøi Gaulois. Vercingetorix vua daân Gaulois ñaõ ñaàu haøng, bò baét giaûi veå Roma toáng nguïc, vaø 6 naêm sau bò xöû töû thaét coå trong nhaø tuø Mamertino. Hoaøng ñeá Cesare cuõng ñaõ laø ngöôøi ñaàu tieân duøng töø "dieät chuûng", seõ ñöôïc taùi khaùm phaù ra trong thôøi Ñeä Nhò Theá Chieán, khi Hitler vaø Ñöùc Quoác Xaõ ñaày aûi vaø saùt haïò 6 trieäu ngöôøi Do thaùi trong caùc traïi taäp trung giöõa caùc naêm 1933-1945. Beân caïnh ñoù laø haøng traêm ngaøn ngöôøi goàm caùc chính trò gia ñoái laäp, caùc ngöôøi ñoàng tính, caùc ngöôøi du muïc, vaø taát caû nhöõng ai bò coi laø keû thuø cuûa Ñöùc Quoác Xaõ.
Nhöng tröôùc ñoù nöõa vaøo naêm 1900 cuoäc noåi daäy cuûa caùc "Voõ só" beân Taàu ñaõ khieán cho hôn 30,000 kitoâ höõu bò gieát cheát. Vaø döôùi thôøi Mao Traïch Ñoâng ñaûng coäng saûn Trung Quoác ñaõ saùt haïi ít nhaát 48 trieäu ngöôøi trong chieán dòch böôùc nhaûy voït, caùc vuï thanh tröøng, cuoäc caùch maïng vaên hoùa vaø caùc traïi lao ñoäng giöõa caùc naêm 1949-1975.
Giöõa caùc naêm 1915-1923 ñeá quoác Ottoman Thoå Nhó Kyø ñaõ taøn saùt vaø ñaày aûi 1.5 trieäu ngöôøi Armeni, trong ñoù coù nhieàu kitoâ höõu. Beân Nga cuõng ñaõ xaûy ra cuoäc dieät chuûng döôùi cheá ñoä cai trò cuûa Staline trong caùc naêm 1924-1953 khieán cho ít nhaát 20 trieäu ngöôøi bò saùt haïi. Nhaø nöôùc coäng saûn Ngaø xöû baén nhöõng ngöôøi choáng caùch maïng vaø caùc tuø nhaân, hay ñaày aûi nhöõng thaønh phaàn choáng ñoái vaøo caùc traïi lao ñoäng trong caùc quaàn ñaûo Gulag ñeå cho hoï cheát vì ñoùi laïnh vaø khoå dòch. Trong soá caùc naïn nhaân coù nhieàu giaùm muïc, linh muïc, tu só coâng giaùo cuõng nhö chính thoáng. Staline cuõng ñeå cho haøng trieäu ngöôøi daân Ucraina bò cheát ñoùi, khi nhaø nöôùc coäng saûn Matxcôva tòch thu nguõ coác cho caùc vuøng khaùc cuûa Nga.
Vôùi bieán coá Indonesia xaâm laêng mieàn Ñoâng Timor ngaøy muøng 7 thaùng 12 naêm 1975 vaø ba naêm tieáp theo ñaõ coù 250,000 ngaøn ngöôøi treân toång soá 680,000 daân Ñoâng Timor bò gieát.
Beân Campuchia giöõa caùc naêm 1975-1979 caùc löïc löôïng Khmer ñoû do Polpot chæ huy ñaõ taøn saùt 3 trieäu ngöôøi treân toáng soá 20 trieäu daân. Chæ caàn ñeo kính traéng laø bò coi laø thaønh phaàn trí thöùc nguy hieåm cho caùch maïng vaø bò gieát baèng moät phaùt suùng hay bò ñaäp vôõ soï.
Beân Sudan cuoäc noäi chieán giöõa mieàn baéc vaø mieàn nam ñaõ khieán cho gaàn 2 trieäu ngöôøi bò thieät maïng, trong ñoù coù ñoâng kitoâ höõu vaø tín höõu theo ñaïo thôø vaät linh, theâ thaûm nhaát laø trong vuøng Darfur.
Naêm 1994 cuoäc dieät chuûng buøng noå beân Rwanda vaø Burundi giöõa hai chuûng toäc Tutsi vaø Hutu ñaõ khieán cho 1.8 trieäu ngöôøi bò saùt haïi baèng suùng, baèng giaùo maùc, dao röøng, gaäy goäc vaø buùa.
Beân Chaâu Myõ cuoäc dieät chuûng coù heä thoáng choáng laïi caùc thoå daân da ñoû ñaõ ít ñöôïc bieát ñeán. Chæ trong vaøi theá kyû ñaõ coù haøng chuïc trieäu ngöôøi bò taøn saùt vaø ñaõ ñöôïc caùc saùch vôû taøi lieäu phim aûnh tung hoâ caû cho ñeán nay nöõa.
Beân UÙc chaâu caùc thoå daân bò ngöôøi da traéng taøn saùt khieán cho hieän nay chæ coøn laïi raát ít bò nhoát trong caùc vuøng daønh rieâng cho hoï, hoï ñaõ queân nguoàn coäi tieáng noùi vaø vaên hoùa cuûa mình.
Beân Myõ chaâu trong theá kyû XX cuõng coøn coù cuoäc dieät chuûng do caùc chính quyeàn ñoäc taøi gaây ra, töø cuoäc caùch maïng Mexicoâ cho tôùi haøng chuïc ngaøn ngöôøi bò maát tích taïi caùc quoác gia nam Myõ, khieán cho hôn 1 trieäu ngöôøi bò saùt haïi, nhieàu ngöôøi bò maát xaùc vì bò neùm xuoáng bieàn laøm moài cho caù maäp.
Töø vaøi naêm qua ñang dieãn ra tröôùc maét toaøn theá giôùi cuoäc dieät chuûng cuûa caùc daân toäc Iraq vaø Siria trong vuøng Trung Ñoâng. Trong naêm 1998 Lieân Hieäp Quoác öôùc ñoaùn coù 1 trieäu ngöôøi Iraq bò cheát trong ñoù coù 560 ngaøn treû em. Töø naêm naêm qua cuoäc noäi chieán taïi Siria ñaõ khieán cho 350,000 ngöôøi thieät maïng vaø 6 trieäu ngöôøi ñi cö tî naïn.
Chuùng ta khoâng coù caùc con soá chính xaùc lieân quan tôùi caùc cuoäc dieät chuûng vaø thanh loïc chuûng toäc xaûy ra taïi cöïu Yougoslavie, Liberia, Sierra Leone, Angola, Congo, Libaêng, Baéc Haøn, Sri Lanka, Haiti, Tibet... Chieán tranh taïi coäng hoaø daân chuû Congo ñaõ khieán cho 3 trieäu ngöoøi thieät maïng vaø hieän nay caùc cuoäc giao tranh vaãn tieáp dieãn haøng ngaøy trong vuøng baéc Kivu laø nôi coù nhieàu quaëng moû.
Vaø trong lòch söû theá giôùi ngoaøi cuoäc dieät chuûng khieán cho 50 trieäu ngöôøi cheát do Ñöùc Quoác Xaõ gaây ra hoài Ñeä Nhò Theá Chieán, vaø 100 trieäu ngöôøi cheát naïn nhaân cuûa cheá ñoä coäng saûn Lieân Xoâ, coøn coù moät trang söû ñen toái khaùc ít ñöoïc nhaéc ñeán ñoù laø cuoäc dieät chuûng deân cuûa haøng chuïc trieäu ngöôøi da ñen Phi chaâu bò baét laøm noâ leä baùn sang chaâu Myõ trong maáy theá kyû lieân tieáp. Xem ra lòch söû ñaõ khoâng daäy chuùng ta ñöôïc baøi hoïc naøo vì caùc cuoäc dieät chuûng vaãn tieáp dieãn ngay trong naêm 2016 naøy. (SD 13-9-2016)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)