Caritas caùc nöôùc vuøng Ñaïi Hoà
vaø chieán dòch choáng laïi naïn ngheøo ñoùi
Caritas caùc nöôùc vuøng Ñaïi Hoà vaø chieán dòch choáng laïi naïn ngheøo ñoùi.
Trung Phi (Vat. 23-09-2016) - Trong caùc ngaøy töø muøng 3 tôùi muøng 5 thaùng 9 naêm 2016 toå chöùc Caritas cuûa ba nöôùc vuøng Trung Phi chaâu quanh vuøng Daïi Hoà laø Burundi, Coäng hoøa daân chuû Congo vaø Rwanda ñaõ nhoùm ñaïi hoäi taïi Kinshasa vaø phaùt ñoäng chieán dòch choáng laïi naïn ngheøo ñoùi trong vuøng. Chieán dòch keùo daøi 3 naêm 2016-2019.
Chöông trình ba naêm choáng naïn ngheøo ñoùi taäp trung vaøo naêm muïc tieâu sau ñaây: thöù nhaát phaùt trieån vaø cuûng coá caùc cô caáu vaø khaû naêng giuùp thöïc hieän döï aùn; thöù hai thaêng tieán vieäc quaûn trò toát; thöù ba cuûng coá vieäc ñaùp öùng caùc tình traïng caáp baùch; thöù boán thaêng tieán maïng löôùi truyeàn thoâng; thöù naêm thaêng tieán vieäc phaùt trieån huy ñoäng caùc taøi nguyeân.
Chöông trình ba naêm choáng naïn ngheøo ñoùi naøy ñaõ ñöôïc ba vò toång thö kyù ba Caritas cuûa caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ba nöôùc Trung phi chaâu soaïn thaûo döïa treân vaøi ñieåm quan troïng theo chöông trình chieán thuaät cuûa Caritas toaøn Phi chaâu 2015-2019, vaø theo gôïi höùng cuûa toå chöùc Caritas quoác teá. Nhö theá Caritas cuûa caû ba nöôùc cuøng nhau daán thaán trong döï aùn naøy vôùi phaàn ñoùng goùp cuûa Uyû ban Coâng lyù vaø Hoøa Bình cuûa caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ba nöôùc Trung Phi.
Trong thoâng caùo chung keát, Ba vò Toång thö kyù Caritas ba nöôùc ñaõ caùm ôn caùc Giaùm Muïc göûi caùc vò tôùi ñeå chung lo cho chöông trình muïc vuï quy moâ naøy trong vuøng. Thoâng caùo coù ñoaïn vieát: Chuùng toâi canh taân noã löïc soáng söù vuï baùc aùi baèng caùch laøm vieäc chung vôùi nhau haàu goùp phaàn tìm ra caùc giaûi phaùp cho nhieàu vaán ñeà trong vuøng, trong ñoù coù vaán ñeà caùc ngöôøi di cö tî naïn, tình hình baát an ninh chính trò vaø naïn ngheøo ñoùi trong moät vuøng coù ñaày daãy caùc taøi nguyeân phong phuù quan troïng.
Linh Muïc Jean Bosco Nintunze, toång thö kyù Caritas Burundi, oâng Bruno Miteyo, toång thö kyù Caritas Coäng hoøa daân chuû Coâng vaø linh muïc Jean Marie Vianney Twagirayezu, toång thö kyù Caritas Rwanda, ñaõ cuøng laøm vieäc vôùi vò Toång thö kyù caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vuøng Trung Phi vaø UÛy ban Coâng Lyù vaø hoøa bình toaøn vuøng trong vieäc soaïn thaûo caùc chi tieát döï aùn ba naêm choáng laïi naïn ngheøo ñoùi. Ngoaøi ra, caùc vò cuõng quyeát ñònh toå chöùc caùc cuoäc hoïp haèng naêm gaàn vôùi ñòa ñieåm vaø thôøi gian hoäi hoïp cuûa Ban Thöôøng Vuï caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc toaøn vuøng, trong möùc ñoä coù theå ñeå coù theå töôøng trình, trao ñoåi vaø phoái hôïp caùc döï aùn moät caùch höõu hieäu hôn vôùi caùc Giaùm Muïc. Caùc vò vieát trong thoâng caùo: Lieân quan tôùi tình hình cuûa töøng vuøng, chuùng toâi daán thaân theo ñuoåi caùc hoaït ñoäng nhaân ñaïo, theo caùc chæ thò cuûa caùc Giaùm Muïc, vaø cung caáp cho caùc vò caùc yeáu toá nghieân cöùu ñeå cuûng coá neàn hoøa bình vaø hoøa giaûi giöõa caùc thaønh phaàn xaõ hoäi taïi caùc quoác gia lieân heä.
Trong caùc ngaøy nhoùm hoïp caùc vò cuõng ñaõ tham döï "Dieãn ñaøn Queâ höông" vaø ñaùnh giaù cao phaàn ñoùng goùp cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi coâng giaùo cho vieäc phaùt trieån nhaân baûn toaøn dieän, maø maïng löôùi Caritas Coäng hoøa daân chuû Congo ñaõ thieát laäp ñöôïc taïi ñòa phöông. Trong caùc ngaøy hoäi nghò caùc tham döï vieân cuõng ñoàng yù chæ ñònh Caritas Congo laø phoái hôïp vieân caùc trôï giuùp cuûa Caritas toaøn Trung Phi vôùi nhieäm kyø 3 naêm, sau khi Caritas Burundi heát nhieäm kyø. Vaø hai beân ñaõ baøn giao coâng vieäc cho nhau.
- Burundi roäng hôn 27,834 caây soá vuoâng, coù hôn 11 trieäu daân, 85% thuoäc chuûng toäc Hutu, 14% thuoäc chuûng toäc Tutsi vaø 1% thuoäc chuûng toäc Twa. Treân bình dieän toân giaùo 65% theo Coâng giaùo, 26% theo Tin laønh, 5% theo ñaïo coå truyeàn phi chaâu, 3% theo Hoài giaùo, 1% theo caùc toân giaùo khaùc vaø 1% khoâng theo toân giaùo naøo.
Ñöôïc ñoäc laäp khoûi nöôùc Bæ naêm 1959 nhöng sau ñoù caùc ñaûng phaùi tranh nhau naém quyeàn, vaø nhaát laø söï canh tranh giöõa hai chuûng toäc ñaõ khieán cho Burundi rôi vaøo caûnh noäi chieán giöõa hai chuûng toäc vaø cuoäc dieät chuûng naêm 1994 khieán cho haøng traêm ngaøn ngöôøi thieät maïng, vaø haøng traêm ngaøn nguôøi khaùc phaûi ñi cö laùnh naïn. Töø ñoù ñeán nay tình hình vaãn khoâng laéng dòu. Naêm 2015 sau hai nhieäm kyø toång thoáng oâng Nkurunziza muoán ra öùng cöû laàn thöù ba traùi vôùi Hieán Phaùp, khieán cho daân chuùng xuoáng ñöôøng bieåu tình phaûn ñoái. Nhöng sau vuï ñaûo chaùnh huït oâng Nkurunziza trôû veà nöôùc, thanh loïc chính quyeàn, vaø baét giöõ nhieàu laõnh ñaïo ñoái laäp. Tình hình naøy khieán cho 100,000 ngöôøi phaûi laùnh naïn. Chính tình hình chính trò baát oån lieân mieân naøy khieán cho ñaát nöôùc bò kieät queä vaø khoâng theå phaùt trieån kinh teá. Vaø ñaây laø lyù do chính khieán cho caûnh ngheøo ñoùi gia taêng.
90% lôïi töùc quoác gia ñeán töø noâng nghieäp. Burundi xuaát caûng caø pheâ chieám 93% toång löôïng saûn xuaát. Ngoaøi ra, cuõng coù troàng boâng, traø, khoai lang, chuoái, saén, vaø nuoâi boø söõa. nhöng khoâng ñuû ñeå cung caáp cho daân. Burundi laø moät trong 120 quoác gia coù naïn ñoùi treân theá giôùi.
Tình hình baát oån chính trò khieán cho 50,000 ngöôøi troán sang Tanzania, vaø 140,000 ngöôøi khaùc di cö trong nöôùc. Tình traïng thieáu thöïc phaåm, ñieän, nöôùc, thuoác men raát traàm troïng. Soá ngöôøi lôùn bò beänh Sida cuõng cao. Tuy nhieân soá ngöôøi bieát chöõ leân tôùi 77%.
- Rwanda laø quoác gia laùng gieàng cuûa Brurundi, roäng 26,338 caây soá vuoâng, coù gaàn 12 trieäu daân, 79% goác chuûng toäc Hutu, 19% goác Tutsi vaø 2% goác Twa. 74% toång soá daân theo Kitoâ giaùo, 25% theo ñaïo thôø vaät linh, vaø 1% theo Hoài giaùo. Trong soá caùc kitoâ höõu tín höõu coâng giaùo chieám 43.7%, tín höõu tin laønh chieám 37.7%, giaùo phaùi Adventist ngaøy thöù baåy chieám 11.8%.
Ñöôïc ñoäc laäp khoûi Bæ naêm 1962, nhöng caùc tranh giaønh vaø thuø haän giöõa hai chuûng toäc Hutu vaø Tutsi khieán cho Rwanda rôi vaøo caûnh noäi chieán vaø cuoäc dieät chuûng naêm 1994. Nguôøi ta khoâng bieát chính xaùc ñaõ coù bao nhieâu nguôøi bò saùt haïi, nhöng chæ noäi trong voøng 100 ngaøy, con soá ngöôøi bò gieát leân tôùi 1 trieäu. Nhieàu ngöôøi Tutsi vaø ngöôøi Hutu coù khuynh höôùng chính trò hoøa hoaõn ñaõ bò saùt haïi. Cuõng coù nhieàu ngöôûi Twa bò gieát. Tình hình baát oån chính trò ñaõ khieán cho haøng traêm ngaøn ngöôøi phaûi di cö laùnh naïn. Chính caùc veát thöông xaõ hoäi naøy khieán cho neàn kinh teá Rwanda cuõng khoâng sao caát caùnh leân ñöoïc. Rwanda laïi laø quoác gia phi chaâu coù ít taøi nguyeân thieân nhieân neân cuõng khoâng coù nhieàu kyõ ngheä, vaø 90% daân chuùng soáng veà ngheà noâng. Ñaát ñai laïi khoâng roäng raõi bao nhieâu neân khoâng coù caùc maãu canh taùc quy moâ vaø soá thöïc phaåm saûn xuaát khoâng daùp öùng noåi soá daân gia taêng nhanh. Do ñoù Rwanda phaûi nhaäp caûng thöïc phaåm ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa mình. Trong soá caùc saûn phaåm noâng nghieäp coù chuoái chieám moät phaàn ba dieän tích ñaát ñai toaøn nöôùc. Beân caïnh ñoù coù khoai lang, ñaäu, luùa vv.. Caø pheâ vaø traø laø hai saûn phaåm chính trong soá caùc saûn phaåm xuaát caûng. Trong soá caùc suùc vaät ñöôïc nuoâi nhieàu coù boø, deâ, cöøu, heo, gaø vaø thoû. Ngheà ñaùnh caù trong caùc hoà cuõng phaùt trieån, nhöng chöa ñöôïc toå chöùc quy moâ vaø chöa coù nhieàu phöông tieän toái taân, neân Rwanda vaãn phaûi nhaäp caûng caù töø nöôùc ngoaøi.
Treân bình dieän söùc khoûe moät phaàn naêm treû em cheát tröôùc khi leân 5 tuoåi, thöôøng laø vì beänh soát reùt röøng. Toång thoáng Kagama ñaõ trích ra 6,5% toång soá ngaân quyõ quoác gia cho laõnh vöïc yù teá vaø phaùt ñoäng caùc chöông trình choáng beänh soát reùt röøng. Nhôø theá tình traïng söùc khoeû cuûa daân chuùng ñöôïc caûi tieán raát nhieàu vaø Rwanda ñöôïc baùo chi quoác teá cuõng nhö caùc toå chöùc baùc aùi quoác teá ca ngôïi. Tuy nhieân, tình traïng yù teá vaãn coøn yeáu ôùt vì soá caùc baùc só vaø y taù coøn quaù ít.
- Coäng hoaø daân chuû Congo roäng hôn 2 trieäu 345 ngaøn caây soá vuoâng, coù 82 trieäu daân ña soá laø ngöôøi da ñen Bantu vaø goàm 300 boä laïc khaùc nhau, thuoäc caùc chuûng toäc Teke, Twa, Hutu, Ngbandi, Mongo vaø Luba. Treân bình dieän toân giaùo 86% theo Kitoâ giaùo trong ñoù coù 41% coâng giaùo, 31.6% tin laønh, 13.4% theo caùc heä phaùi kitoâ khaùc. Cuõng coù 19.7% theo caùc toân giaùo coå truyeàn phi chaâu, 3.3% theo Hoài giaùo vaø 1.4% theo caùc toân giaùo khaùc.
Tuy ñöôïc ñoäc laäp khoûi chính quyeàn thöïc daân Bæ naêm 1960, Congo cuõng rôi vaøo caûnh tranh giaønh quyeàn bính giöõa caùc ñaûng phaùi vaø cheá ñoäc ñoäc taøi, nhaát laø döôùi thôøi toång thoáng Mobutu Seseseko. Cuõng ñaõ xaûy ra hai cuoäc noäi chieán giöõa caùc naêm 1996-1997, vaø giöõa caùc naêm 1998-2003. Giöõa caùc naêm 2004-2008 xaûy ra chieán tranh trong vuøng Kivu, coù söï tham döï cuûa bính só caùc nöoùc Rwanda, Angola vaø Zimbabawe. Lyù do vì vuøng naøy coù raát nhieàu quaëng moû quyù hieám trong ñoù coù Uranium, kim cöông, vaøng, baïc, cobalt, ñoàng, keõm, mangane vaø thieác.
Chieán tranh giöõa quaân ñoäi chính phuû vaø caùc phieán quaân do töôùng Laurent Nkunda, ngöôøi Tutsi phoø Rwanda caàm ñaàu, vôùi söï tham döï cuûa phieán quaân thuoäc nhieàu nhoùm khaùc nhau, trong ñoù coù nhoùm Uganda vaø Hutu Rwanda, caøng khieán cho tình hình hoãn loaïn hôn. Caùc thoaû hieäp hoaø bình ñaõ khoâng ñöôïc beân naøo toân troïng, neân giao tranh vaãn tieáp dieãn. Cuoäc khuûng hoaûng chính trò ñaõ khieán cho 38.000 ngöôøi thieät maïng moãi thaùng, vaø 4 trieäu daân bò cheát neáu tính töø khi xaûy ra caùc cuoäc xung ñoät. Ñaây cuõng laø cuoäc dieät chuûng ít ñöôïc baùo chí quoác teá nhaé ñeán. Caùc traän giao tranh trong vuøng baéc Kivu hoài muøa thu naêm 2008 ñaõ khieán cho gaàn 300,000 ngaøn ngöôøi phaûi taûn cö laùnh naïn.
Vì ñaát roäng meânh moâng neân Congo coù raát nhieàu röøng vaø goã quyù. Trong caùc naêm qua Trung Quoác ñaõ boû tieàn ra mua 9 trieäu maãu ñaát ñeå troàng nguõ coác cung caáp cho nhu caàu thöïc phaåm meânh moâng cuûa mình. Ña soá daân Congo soáng veà noâng nghieäp vaø saûn xuaát khoai saén, ngoâ, miaù, caø pheâ, cao su, traø thuoác laù, ñaäu phoïng vv... Trong soá caùc suùc vaät chaên nuoâi coù gaø, deâ, boø. Tuy nhieân, noâng nghieäp vaø chaên nuoâi chöa ñöôïc kyõ ngheä hoùa vaø trang bò caùc maùy moùc toái taân giuùp gia taêng saûn xuaát. Trong nhieàu vuøng noâng daân vaãn theo caùc kieåu canh taùc coå truyeàn. Vaû laïi tình hình chính trò baát oån vaø chieán tranh lieân mieân ñaõ gaây ra raát nhieàu thieät haïi cho nhaân maïng vaø taøi löïc cuûa quoác gia roäng meânh moâng vaø coù caùc nguoàn taøi nguyeân phong phuù naøy. Thaät ra chính caùc nguoàn taøi nguyeân phong phuù aáy laïi laø moät trong caùc lyù do khieán cho cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân nöôùc naøy phaûi gaùnh chòu bieát bao ñau khoå. Vaø chæ coù caùc cöôøng quoác cuõng nhö caùc toå chöùc ña quoác tìm moïi caùch chieám ñoaït vaø khai thaùc caùc loaïi quaëng moû laø ñöôïc lôïi.
Chính boái caûnh chính trò kinh teá xaõ hoäi theâ thaûm cuûa ba nöôùc vuøng Ñaïi Hoà ñaõ khieán cho Caritas ñeà ra chöông trình 3 naêm choáng naïn ngheøo ñoùi noùi treân. Giaùo Hoäi coá gaéng laøm taát caû nhöõng gì coù theå ñeå thoa dòu vaø naâng cao phaàn naøo cuoäc soáng khoán khoå cuûa ngöôøi daân. Nhöng raát thöôøng khi ñoù chæ laø gioït nöôùc boû bieån. Vì chieán tranh xung khaéc thöôøng cuõng taøn phaù nhöõng gì Giaùo Hoäi coá coâng xaây döïng ñöôïc, trong ñoù coù caùc nhaø thöông, traïm xaù, truôøng hoïc vaø caùc trung taâm baùc aùi xaõ hoäi. Ñoù laø chöa keå ñeán soá nhaân löïc cuûa Giaùo Hoäi bò saùt haïi, trong ñoù cuõng coù nhieàu thöøa sai nöôùc ngoaøi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)